جدول ۳-۱ ضرایب پایایی آزمون

ضریب پایایی

مقدار

آلفای کرونباخ

۷۲/۰

تصنیف زوج وفرد

اسپیرمن

۷۳/۰

گاتمن

۷۵/۰

همبستگی بین دونیمه آزمون

۶۲/۰

تعداد عبارات

۷۲/۰

در جدول فوق ضرایب پایایی به دست آمده برای آزمون گزارش شده است ،ضریب آلفای کرونباخ به دست آمده برابر۷۲/است .ضریب پایایی حاصل از تصنیف نیز ‌بر اساس هردو روش اسپیرمن،براون وگاتمن محاسبه شده است که مقدار ۷۳/و۷۵/ به دست آمد، که نشان دهنده پایایی مناسب این پرسشنامه است همچنین همبستگی بین دو نیمه آزمون به دست آمد که قابل قبول ونشان دهنده پایایی مطلوب آزمون است.

وجهت میزان اعتبار (روایی )از یک آزمون معتبر دیگر بنام آزمون تصور از خدا استفاده شده است که نتایج ذیل به دست آمد :

جدول۳-۲ اعتبار آزمون تصور ‌از خدا

آزمونها

میانگین

انحراف از معیار

ضریب همبستگی

سطح معنی داری

ادراک از خدا

۵۳/۱۷۷

۷/۴۱

۶۱/

۰۰۰/۰

تصور از خدا

۲۳/۷۱

۶۹/۴

همان گونه که در جدول فوق نشان داده شده است بین این دو گروه از نمرات ضریب همبستگی پیرسون محاسبه شده است مقدار (۶۱/)به دست آمد، این مقدار در سطح (۰۰۰/۰-p) معنی دار است، ‌بنابرین‏ نتایج جدول فوق می‌ توان گفت آزمون ادراک از خدا از اعتبار ‌و روایی برخوردار است .

۳-۷- روش تحلیل آماری :

در این مطالعه از آمار توصیفی برای تبیین فراوانی ‌متغیرهای جمعیت شناختی استفاده شده است.و در ادامه با توجه به هدف پژوهش و مقیاس به کار رفته از آمار استنباطی از جمله آزمون tبرای مقایسه میانگین ها و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است.

برای سنجش رابطه متغیرهای تحقیق از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. این آزمون با ضریب اطمینان ۹۵ درصد و سطح خطای ۵ درصد انجام شده است. برای سنجش تفاوت بین متغیرها از آزمون­های مقایسه میانگین استفاده می­ شود. آزمون مناسب برای مقایسه داده ­ها و متغیرها آزمون t است. ضمنا به دلیل اینکه متغیرهای تحقیق از نوع فاصله ای ‌و ترتیبی بوده اند از ضریب همبستگی پیرسون وتجزیه وتحلیل داده ها استفاده شده است .

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل داده ها

۴-۱- مقدمه

در این بخش داده های تحقیق با بهره گرفتن از روش علمی‌ مورد ارزیابی قرار می گیرند،تجزیه وتحلیل یافته ها در دوبخش انجام شد: بخش اول توصیف داده های تحقیق و در بخش دوم داده ها تحلیل می‌ شوند این تحلیل به وسیله نرم افزار (spss)انجام گرفته است وبا توجه به هدف تحقیق ‌و مقیاس به کار رفته از آزمون tوضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است .

۴-۲- تجزیه و تحلیل یافته ها

داده های جمع‌ آوری شده در جامعه‌آماری با بهره گرفتن از نرم‌افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند.

۴-۳- توصیف داده ­ها

جدول ۴-۱ توزیع فراوانی پاسخگویان برحسب تحصیلات

درصد فراوانی تجمعی
درصد توزیع فراوانی
فراوانی
وضعیت تاهل

۰/۵

۰/۵

۶

زیر دیپلم

۷/۲۱

۷/۱۶

۲۰

دیپلم

۰/۴۰

۳/۱۸

۲۲

فوق دیپلم

۲/۹۲

۲/۵۴

۶۵

لیسانس

۰/۱۰۰

۸/۵

۷

فوق لیسانس

۰/۱۰۰

۱۲۰

جمع

ارقام این جدول نشان می­دهد از تعداد ۱۲۰ نفر پاسخگو، ۰/۵ درصد زیر دیپلم، ۷/۱۶ درصد دیپلم، ۳/۱۸ درصد فوق دیپلم، ۲/۵۴ درصد لیسانس و ۸/۵ درصد فوق لیسانس بوده‌اند.

نمودار ۴-۱ توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات

جدول ۴-۲ میانگین و انحراف معیار سن پاسخگویان

تعداد
کمترین
بیشترین
میانگین
انحراف معیار

۱۲۰

۱۵

۶۸

۸۳/۲۹

۰۸/۸

ارقام این جدول نشان می­دهد از بین ۱۲۰ نفر پاسخگو کم سن ترین آن ها ۱۵ و مسن ترین ۶۸ ساله بوده است. میانگین سنی پاسخگویان ۸۳/۲۹ سال با انحراف معیار ۰۸/۸ بوده است.

جدول ۴-۳ میانگین و انحراف معیارمولفه‌های سبک زندگی

مؤلفه‌

تعداد

کمترین

بیشترین

میانگین

انحراف معیار

سلامت جسمانی

۱۲۰

۴۳/۱

۰/۴

۹۶/۲

۴۸/۰

ورزش و تندرستی

۱۲۰

۸۶/۱

۰/۴

۱۲/۳

۳۹/۰

کنترل وزن و تغذیه

۱۲۰

۴۳/۱

۰/۴

۰۸/۳

۴۸/۰

پیشگیری از بیماری

۱۲۰

۴۳/۱

۰/۴

۰۶/۳

۴۷/۰

سلامت روانشناختی

۱۲۰

۴۳/۱

۰/۴

۱۹/۳

۴۲/۰

معنویت

۱۲۰

۵۰/۱

۸۳/۳

۰۳/۳

۳۷/۰

سلامت اجتماعی

۱۲۰

۲۹/۱

۴۳/۳

۶۹/۲

۳۸/۰

اجتناب از داروها و مواد مخدر

۱۲۰

۴۰/۱

۰/۴

۸۷/۲

۴۹/۰

پیشگیری از حوادث

۱۲۰

۰/۲

۰/۴

۳۴/۳

۳۸/۰

سلامت محیطی

۱۲۰

۰/۱

۰/۴

۰۳/۳

۴۶/۰

بیماری ۰۶/۳، سلامت روانشناختی ۱۹/۳، معنویت ۰۳/۳، سلامت اجتماعی ۶۸/۲، اجتناب از داروها و مواد مخدر ۸۷/۲، پیشگیری از حوادث ۳۴/۳ و حداقل مقدار هر کدام از مؤلفه‌ ها باید ۱ و حداکثر آن ۴ باشد. طبق ارقام این جدول در بین ۱۲۰ نفر پاسخگو میانگین مؤلفه‌ سلامت جسمانی ۹۶/۲، ورزش و تندرستی ۱۲/۳، کنترل وزن و تغذیه ۰۸/۳، پیشگیری از سلامت محیطی ۰۳/۳ است. بیشترین میانگین متعلق به مؤلفه‌ پیشگیری از حوادث و کمترین آن مربوط به سلامت اجتماعی است.

نمودار ۴-۲ میانگین مؤلفه‌‌های سبک زندگی پاسخگویان

جدول ۴-۴ میانگین و انحراف متغیرهای تحقیق

مؤلفه‌

تعداد

کمترین

بیشترین

میانگین

انحراف معیار

سبک زندگی

۱۲۰

۵۹/۱

۹۱/۳

۱۱/۳

۳۳/۰

هویت

۱۲۰

۴۵/۱

۰/۴

۳۴/۳

۴۱/۰

ادراک از خدا

۱۲۰

۸۹/۱

۴۴/۳

۵۷/۲

۲۲/۰

طبق ارقام این جدول در بین ۱۲۰ نفر پاسخگو میانگین متغیر سبک زندگی ۱۱/۳، هویت ۳۴/۳ و ادراک از خدا برابر ۵۷/۲ است. بیشترین میانگین متعلق به متغیر هویت و کمترین آن مربوط به ادراک از خدا است.

نمودار ۴-۳ میانگین متغیرهای تحقیق

1. 1. .burke&klovis ↑

جدول شماره۴ـ۳۶ : شاخص‌های توصیفی و نتایج آزمون فریدمن مربوط به رتبه بندی نقاط قوت و ضعف عملکرد مدیران متوسطه شهرستان شیراز بر اساس ارزشیابی ۳۶۰ از دیدگاه مدیران مافوق ۱۶۵

جدول شماره۴ـ۳۷ : شاخص‌های توصیفی و نتایج آزمون فریدمن مربوط به رتبه بندی نقاط قوت و ضعف عملکرد مدیران متوسطه شهرستان شیراز بر اساس ارزشیابی ۳۶۰ از دیدگاه مدیران (خود ارزیابی) ۱۶۶

جدول شماره ۴ـ۳۸ : شاخص‌های توصیفی و نتایج آزمون فریدمن مربوط به رتبه بندی نقاط قوت و ضعف عملکرد مدیران متوسطه شهرستان شیراز بر اساس ارزشیابی ۳۶۰ از دیدگاه همکاران ۱۶۷

جدول شماره۴ـ۳۹ : شاخص‌های توصیفی و نتایج آزمون فریدمن مربوط به رتبه بندی نقاط قوت و ضعف عملکرد مدیران متوسطه شهرستان شیراز بر اساس ارزشیابی ۳۶۰ از دیدگاه زیردستان ۱۶۸

جدول شماره ۴ـ۴۰ : شاخص‌های توصیفی و نتایج آزمون فریدمن مربوط به رتبه بندی نقاط قوت و ضعف عملکرد مدیران متوسطه شهرستان شیراز بر اساس ارزشیابی ۳۶۰ از دیدگاه مدیر مدیران مافوق، مدیران (خود ارزیابی)، همکاران و زیردستان ۱۷۰

جدول شماره۴ـ۴۱ : شاخص‌های توصیفی مربوط به دیدگاه مدیران ما فوق، مدیران، همکاران و زیر دستان در خصوص عملکرد مدیران متوسطه شهرستان شیراز در ابعاد برنامه ریزی، تصمیم گیری، سازماندهی، نظارت و کنترل و رهبری ۱۷۱

جدول شماره۴ـ۴۲ : نتایج تحلیل واریانس یک راهه مربوط به مقایسه دیدگاه مدیران ما فوق، مدیران، همکاران و زیر دستان در خصوص عملکرد مدیران متوسطه شهرستان شیراز در ابعاد برنامه ریزی، تصمیم گیری، سازماندهی، نظارت و کنترل و رهبری ۱۷۳

جدول شماره۴ـ۴۳ : خلاصه نتایج آزمون تعقیبی توکی مربوط به مقایسه دیدگاه مدیران ما فوق، مدیران، همکاران و زیر دستان در خصوص عملکرد مدیران متوسطه شهرستان شیراز در ابعاد برنامه ریزی، تصمیم گیری، سازماندهی، نظارت و کنترل و رهبری ۱۷۶

فهرست اشکال

عنوان صفحه

شکل۲ـ۱ .مقاصد سیستم های ارزشیابی عملکرد(منبع: عباس پور،۱۳۸۲ :۸۲) ۳۵

شکل۲ـ۲٫٫سه جنبه ی وظایف، فرایند و اهداف سازمان منبع: (الهی،۱۳۷۸ :۴۹) ۳۶

شکل۲ـ۳٫٫فرایند عمومی ارزشیابی از نظر فریس، منبع: (فضلی،۱۳۸۱: ۱۹) ۳۶

شکل۲ـ۴رابطه ی برنامه ریزی آموزشی و درسی با نظام آموزشی(منبع: سید عباس زاده، (۱۳۸۰) ۴۸

شکل۲ـ۵: مؤلفه ها در ارزشیابی ۳۶۰درجه ۷۳

شکل۲ـ۶ .ارزشیابی(بازخور)۱۸۰درجه ۸۲

شکل۲ـ۷بازخور ۵۴۰ درجه ۸۴

شکل۲ـ۸ بازخور ۷۲۰ درجه منبع:(لانگ ول، ۲۰۱۰) ۸۳

شکل۲ـ۹منابع اصلی ارزشیابی ۳۶۰ درجه منبع:(فرنهم،۱۹۹۸ ) ۹۶

شکل ۲ـ۱۰ مدل تحقیق ۹۶

شکل۲ـ۱ .مقاصد سیستم های ارزشیابی عملکرد(منبع: عباس پور،۱۳۸۲ :۸۲) ۳۵

شکل۲ـ۲٫٫سه جنبه ی وظایف، فرایند و اهداف سازمان منبع: (الهی،۱۳۷۸ :۴۹) ۳۶

شکل۲ـ۳٫٫فرایند عمومی ارزشیابی از نظر فریس، منبع: (فضلی،۱۳۸۱: ۱۹) ۳۶

شکل۲ـ۴رابطه ی برنامه ریزی آموزشی و درسی با نظام آموزشی(منبع: سید عباس زاده، (۱۳۸۰) ۴۸

شکل۲ـ۵: مؤلفه ها در ارزشیابی ۳۶۰درجه ۷۳

شکل۲ـ۶ .ارزشیابی(بازخور)۱۸۰درجه ۸۲

شکل۲ـ۷بازخور ۵۴۰ درجه ۸۴

شکل۲ـ۸ بازخور ۷۲۰ درجه منبع:(لانگ ول، ۲۰۱۰) ۸۳

شکل۲ـ۹منابع اصلی ارزشیابی ۳۶۰ درجه منبع:(فرنهم،۱۹۹۸ ) ۹۶

شکل ۲ـ۱۰ مدل تحقیق ۹۶

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

۴ـ۱ نمودار توزیع فراوانی و درصد نمونه پژوهش به تفکیک گروه……………………………………………………………………۱۰۲

۴ـ۲ نمودار توزیع فراوانی و درصد نمونه پژوهش به تفکیک جنسیت……………………………………………………………….۱۰۳

۴ـ۳ نمودار توزیع فراوانی و درصد نمونه پژوهش به تفکیک سن…………………………………………………………………….۱۰۴

۴ـ۴ نمودار توزیع فراوانی و درصد نمونه پژوهش به تفکیک مدرک تحصیلی…………………………………………………..۱۰۵

۴ـ۵ نمودار توزیع فراوانی و درصد نمونه پژوهش به تفکیک سابقه خدمت……………………………………………………..۱۰۶

فصل اول

کلیات تحقیق

مقدمه

علت عمده چالش هایی که امروزه در حوزه ی مدیریت وجود دارد، استفاده ی نامناسب و ناکافی از منابع انسانی و مادی است. از این رو در مدیریت به استفاده ی مؤثر و کارآمد از ظرفیت ها و توانایی‌ها از طریق دانایی، یا به عبارت دیگر برنامه ریزی، هدایت و کنترل بازخور اهمیت بسیاری داده می شود. بهره وری و ارزشیابی عملکرد می‌توانند در نیل به هدف های مذکور نقش حیاتی داشته باشند. کانون توجه مدیریت عملکرد، تعیین سنجش و تقویت رفتارهای مناسب کاری کارکنان است.

ارزشیابی، در هر سازمان با این هدف انجام می شود که با شناخت وضع موجود، ضمن کنترل سیاست های اعمال شده، زمینه برای سیاست گذاری و برنامه ریزی آتی فراهم شود. ارزشیابی عملکرد این امکان را فراهم می آورد تا با کاهش نقاط ضعف و افزایش نقاط قوت، شرایط برای بهبود مستمر فراهم آید.

ارزشیابی عملکرد یکی از ارکان سیستم های زنده و پویا است و در تئوری سیستم ها در واقع همان حلقه ی بازخورد است که طی آن اطلاعات لازم برای اصلاح سیستم به آن تزریق می شود.

اما دیر زمانی است که حلقه بازخور کلاسیک در کشورهای صنعتی عملاً منسوخ شده است و به جای آن ارزشیابی(بازخور)۳۶۰ درجه مورد استفاده قرار گرفته است.

بازخور به افراد کمک می‌کند تا ادراک خود را ‌در مورد محیط کاریشان، با ادراک ارزیابی کنندگان مهم مقایسه کنند. این ارزیابی کنندگان شامل همکاران، زیردستان، مدیران و مدیران مافوق آن ها می‌باشد. سیستم های ارزشیابی ۳۶۰ درجه به دلیل رواج ساختارهای تیمی و سازمانی مسطح تر و همچنین در واکنش به مشکلاتی که با سیستم های مدیریت عملکرد سنتی وجود داشته اس، توسعه یافته است. در واقع ارزشیابی ۳۶۰ درجه، تنها یک منبع را برای ارزیابی عملکرد مورد استفاده قرار نمی دهد، لذا دید و کاربرد وسیع تری نسبت به سیستم های ارزشیابی عملکرد سنتی دارد. هدف از این تحقیق، ارزیابی عملکرد مدیران با بهره گرفتن از ارزشیابی ۳۶۰ درجه می‌باشد.

۱ـ۱ بیان مسأله

دنیای امروز، دنیای سازمان هاست، متولیان اصلی سازمان ها، انسان ها هستند، سازمان ها بدون وجود انسان ها نه تنها مفهومی نخواهند داشت بلکه اداره ی آن ها نیز میسر نخواهد بود.واضح است که هر سازمانی برای رسیدن به اهدافش، به نحوه ی عملکرد نیروی انسانی به خصوص مدیران بستگی دارد.برای ارزشیابی مدیران، روش های متعددی وجود دارد، مسأله مهمی که در استفاده از این روش ها وجود دارد آن است که به واقعیت نزدیک تر باشد.ارزیابی های سنتی که مبتنی بر نظرات یک ذینفع( عمدتاًً مافوق) هستند، نمی توانند پاسخگوی نیازهای پیچیده و متنوع محیط های سازمانی عصر حاضر باشند.نیاز مدیران به بازخورد و آگاهی یافتن از نحوه عملکرد در سازمان، از یک طرف و عدم توانایی سازمان ها در برآوردن این نیاز، از سوی دیگر یکی از چالش های حوزه ی مدیریت منابع انسانی است.(مک کارتی و گاراوان^[۱]، ۵:۲۰۰۱).

گفتار پنجم- اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری

یکی دیگر از معاهدات حقوق بشر دوستانه که دارای ارزش فراوانی است و قابلیت استناد دارد مربوط به اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری می شود. این اساسنامه در ژوئیه ۱۹۹۸ در شهر رم برگزار شد .در کنار نمایندگان کشورها،نمایندگان سازمان‌های غیر دولتی و سازمان‌های بین‌المللی نیز حضور داشتند.پس از بحث و تبادل نظر،اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی تهیه شد. نمایندگان کشورها ی حاظر در اجلاس این سند بین‌المللی را تأیید و امضا نمودند.ایران نیز از جمله امضا کنندگان این اساسنامه بود.طبق مفاد اساسنامه،این سند زمانی قدرت اجرایی پیدا می‌کند که دست کم ۶۰ کشور آن را در مجلس قانون گذاری خود به تصویب برسانند.پس از تحقیق این شرط در سال ۲۰۰۲ و با انتخاب قضات،دیوان کیفری بین‌المللی به طور رسمی آغاز به کار نمود.مقر آن نیز شهر “لاهه” هلند است.همکنون ۱۰۴ کشور از مجموع ۱۹۲ کشور جهان با تصویب اساسنامه به آن ملحق شده اند.

دیوان کیفری بین‌المللی صلاحیت رسیدگی به چهار دسته از ‌جنایت‌ها را دارد.این ‌جنایت‌ها عبارتند از:نسل کشی،جنایت علیه بشریت،جنایت جنگی و جنایت تجاوز.در اساسنامه دیوان هر یک از ‌جنایت‌ها تعریف و از هم تفکیک شده اند.

بند اول- نسل کشی یا ژنوسید

نسل کشی یا ژنوسید کشتار و نابودی یک گروه ملی،قومی،نژادی یا دینی است.نسل کشی در سال ۱۹۸۲ در صبرا و شتیلا، در سال ۱۹۹۱ در بوسنی و هرزگوین، در سال ۱۹۹۴ در رواندا،نمونه هایی از ارتکاب این نوع جنایت است.

بند دوم- جنایت علیه بشریت

شامل اعمالی است که به قصد ایجاد رنج زیاد یا صدمه شدید به سلامت جسمی یا روحی انسان با حمله سازمان یافته و گسترده بر ضد جمعیت غیر نظامی صورت می‌گیرد.اعمالی نظیرقتل،بردگی،کوچ اجباری،تجاوز جنسی،فاحشگی اجباری،آپارتاید و دیگر موارد مشابه نمونه هایی از این نوع جنایت است.

بند سوم- جنایت جنگی

دربرگیرنده نقض شدید کنوانسیون های چهارگانه ژنو ۱۹۴۹ است که ارتکاب آن به موجب اساسنامه دیوان،جنایت تلقی شده است. کنوانسیون‌های یاد شده که همه کشورهای جهان به آن ها پیوسته اند،بیان کننده قواعدی است که طرفهای درگیر در جنگ ملزم به رعایت آن هستند.این کنوانسیونها که مقررات حقوق بشر دوستانه را دربر می گیرند عبارتند از:حمایت از اسیران جنگی،حمایت از افراد غیر نظامی در جنگ و حمایت از مجروحان و بیماران نیروهای مسلح در جنگ زمینی و جنگ دریایی.

بند چهارم- جنایت علیه صلح

توسل به زور از سوی یک کشور بر خلاف مقررات حقوق بین‌المللی علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی کشور دیگر است.در منشور سازمان ملل متحد که مهمترین معاهده بین‌المللی میان کشورها به شمار می‌آید،توسل به زور ممنوع اعلام شده است.بر اساس این سند بین‌المللی استفاده از زور صرفا در دو حالت مجاز است:۱-توسل به زور در مقام دفاع مشروع،۲-توسل به زور با مجوز شورای امنیت.

جنایتهایی که دیوان کیفری بین‌المللی به آن ها رسیدگی می‌کند ممکن است در جریان جنگ بین‌المللی،یعنی جنگ میان دو یا چند دولت روی دهد،مانند جنگ ایران و عراق،یا در جریان جنگ داخلی،مانند درگیری خونین در رواندا به وقوع پیوسته باشد. دیوان کیفری بین‌المللی صلاحیت رسیدگی به جنایاتی را دارد که در قلمرو کشورهای عضو اساسنامه رخ داده باشد.همچنین اگر قربانی جنایت یا عامل جنایت تبعه کشور عضو باشد،هرچند جنایت در کشور غیر عضو ارتکاب پیدا کند،دیوان،صالح به رسیدگی است. به طور مثال چون عراق به اساسنامه ملحق نشده است،دیوان نمی توانست به جنایات صدام رسیدگی کند. طبق اساسنامه،دیوان کیفری بین‌المللی اعمال جنایتکارانه ای را مورد قضاوت قرار می‌دهد که پس از لازم الاجرا شدن اساسنامه و تشکیل دیوان واقع شده باشند.از این رو جنایتهای ارتکابی پیش از سال ۲۰۰۲ قابل رسیدگی در این مرجع نیستند. البته تصور نشود که اختیار رسیدگی به جنایتهای بین‌المللی از دادگاه های داخلی کشورهای عضو سلب شده است. در اساسنامه که سند موسس دیوان است،صلاحیت ‌دادگاه‌های داخلی محفوظ است.بدین معنا که در محاکمه جنایتکاران جنگی یا مرتکبین دیگر جنایت هایی که شرح داده شد،دادگاه های داخلی در رسیدگی در اولویت قرار دارند و دیوان کیفری بین‌المللی وارد رسیدگی نمی شود.اما چناچه از اوضاع و احوال پیرامون قضیه معلوم شود که دادگاه داخلی “قادر” به انجام این کار نیست،یا “مایل” به محاکمه جنایتکاران نیست،در این هنگام دیوان،صلاحیت خود را اعمال می‌کند. ظهور دیوان کیفری بین‌المللی نقطه عطفی در حقوق بین‌المللی است.این رویداد به تقویت صلح و همبستگی میان ملتها یاری می‌رساند و جامعه جهانی را در سیطره نظم و قانون قرار می‌دهد.^[۱۶۸]

در انتها باید اذعان داشت که وقوع برخی درگیری های مسلحانه بر توسعه و تکامل حقوق بین الملل بشردوستانه تاثیر بسیار داشت . مثلا” استفاده از سلاح‌های شیمیایی و گازهای سمی و بدرفتاری با اسرا در جنگ جهانی اول زمینه تصویب معاهدات ۱۹۲۵ راجع به منع کاربرد گازهای خفه کننده و سمی و کنوانسیون ۱۹۲۹ راجع به رفتار با اسرای جنگی را فراهم آورد و تصویب کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو ۱۹۴۹ پاسخی به فجایع جنگ جهانی دوم بود.

نتیجه گیری:

حقوق بشر دوستانه ریشه در تاریخ جوامع بشری دارد و بر گرفته از پدیده‌ای تلخ و شومی بنام مخاصمات مسلحانه است .به دلیل آنکه، وقوع چنین مخاصماتی اجتناب ناپذیر بوده و حیات بشری و کرامت انسانی بشدت تهدید می شود لذا در این راستا توجه بیشتر به قواعد مقررات بشر دوستانه و رعایت دقیق آن ها در مخاصمات مسلحانه امری ضروری و حیاتی است. اما ذکر این نکته حائز اهمیت است که دین مبین اسلام در خصوص حقوق بشر دوستانه دارای احکام و قواعد گسترده ای بوده که چهارده قرن گذشته تدوین شده و رعایت حقوق انسانی را ملاک قرار داده که مصادیق آن را تا حدود زیادی می توان در معاهدات و کنوانسیون های امروزی مشاهده کرد.آنچه نگارنده در این تحقیق به آن رسیده است شامل این موارد می‌باشد:

۱- رعایت حقوق بشر دوستانه ی بین‌المللی، از دیدگاه اسلام، به عنوان یک وظیفه و تکلیف دینی و شرعی بوده و هر گونه تخطّی از آن، هم کیفر دنیوی و هم عقوبت اخروی دارد . اسلام بر این نکته تأکید فراوان دارد که هدف از تمام این تکالیف، وظایف و …، حفظ کرامت انسانی و ارتقا ارزش های والای آن است . دیدیم که در اکثر موارد، نظر اسلام پیرامون جنبه‌های حقوق بشر دوستانه ی بین‌المللی فراتر از سطح معاهدات بین‌المللی بود. در واقع، قوانین و مقررات اسلامی با این که حدود هزار و چهارصد سال پیش وضع گردیده اند، اما به مراتب از معاهدات و قوانینی که امروز در جهان مورد اجرا قرار می‌گیرد، پیشرفته تر، بهتر، عینی تر و کاربردی تر است و در عین حال، انطباق بیشتری با کرامت انسانی و عزّت نفس بشری دارد .

به طور کلی نگاهی عمیق و دقیق به مواهب الهی و نعمت ها و برکاتی که خداوند به انسان ارزانی ‌کرده‌است علاوه بر حس شکر گزاری عشق به خالق این مواهب را نیز در فرد زنده می کند.اینکه انسان در مقابل این همه نعمت شگفت قرار می‌گیرد کاری از دست او برنمی آید جز آنکه با تمام وجود خدای این نعمت ها را شکر کند.این شکرگزاری اثرات فراوانی بر روی روح و روان خود آدمی دارد و در آرامش و تسکین او بسیار مؤثر است.افراد شاکر اکثرا نیمه پر لیوان را می بینند و یکی از عوامل به وجود آوردن جرائم و انگیزه های اصلی آن که همانا کمبود ها و نداشته های انسان است در این افراد به شدت ضعیف می‌گردد.آن ها در مقابل سختی‌ها و طوفان های زندگی مقاومند و با قلبی مطمئن به مصاف مشکلات می‌روند.اما آنان که خدا را پرستش نمی کنند و او را سپاس نمی گویند از این حقیقت غافل اند که تمام این نعمت ها و آفرینش از منشاء لایزال الهی نشأت گرفته و آن را به حوادث طبیعی و علمی و اتفاق نسبت می‌دهند.این افراد همواره در یک ناآرامی به سر می‌برند و هر لحظه امکان این که همه چیز یکباره به پایان برسد را می‌دهند. به همین دلیل دائما در اضطراب و نگرانی هستند.پیامبران الهی نیز برای تحریک و بیدارکردن حس حق شناسی مردم و متوجه کردن آن ها به پدید آورنده این نعمت ها و شکر گزاردنشان به طرق مختلف به استدلال و توصیف نعمت ها و یادآوری مواهب الهی پرداخته‌اند.^[۱۰۶] برای نمونه حضرت هود(ع) برای اینکه حس شکرگزاری قوم عاد را تحریک کند و آن ها را به اطاعت و شکرگزاری درآورد می‌گوید:«بپرهیزید از خدایی که شما را به نعمت هایی که می دانید امداد ‌کرده‌است،شما را به چهارپایان و نیز پسران (برومند) امداد فرموده و باغ های خرم و سرسبز و چشمه های آب جاری در اختیارتان نهاده است.»^[۱۰۷] یا حضرت صالح (ع) نیز در مقابل قوم ثمود به برشمردن نعمت های الهی می پردازد تا از این طریق نیز آنان را به شکر به درگاه الهی ترغیب نماید.ایشان می فرمایند:«او خدایی است که شما را از زمین آفرید و عمران و آبادی زمین را به شما سپرد و قدرت و وسایل آن را در اختیارتان قرار داد.«(هود/۶۱)یا حضرت ابراهیم(ع) نیز برای بت پرستان به توصیف نعمت های پروردگار می پردازد تا از این طریق مقایسه خالق یکتا با بتهای کور و کر را به آنان بفهماند تا حقیقت را بشناسند:«او کسی است که مرا آفرید و هم او مرا هدایت می‌کند و کسی است که مرا غذا می‌دهد و سیراب می‌کند و هنگامی که بیمار می شوم اوست که مرا شفا می‌دهد و کسی که مرا می میراند و سپس زنده می‌کند.»^[۱۰۸]

لازمه شکرگزاری پذیرش این نکته است،که هر چه که نعمت و روزی است از جانب خداوند به عنوان تنها منبع خیر و بخشش به انسان‌ها است.انسان شاکر دارای روانی منعطف نیز هست.این شکرگزاری باعث می شود بدانیم که نعمت از کجا آمده و به چه علت آمده است و در زمین به دنبال علت های مادی آن نباشیم.حس شکرگزاری به انسان امید می‌دهد که به طور حتم این دنیا ‌بر اساس نظم و ترتیب آفریده شده و هرچیزی به اندازه مقّدر خود فرستاده می شود و دست و پا زدن های بیش از حد ما بی مورد است.هر آنچه سهم من است به من داده خواهد شد، اگر قدر و شکر نعمت های الهی را به جا آورم.به علاوه باعث می شود که اگر هم دوباره نعمتی خواستیم فقط از خداوند آن را طلب کنیم و از غیر او نخواهیم.به عبارت دیگر عوامل دیگری را در زندگی مؤثر در برآورده کردن خواسته ها ندانیم.و در آخر اینکه نوعی حس رضایت و قناعت به فرد القا می‌کند که هرگاه هرچیز بخواهد در درگاه الهی یافت می شود و زیاده از حق خود را طلب نکند و حس سرکشی و طغیان را از فرد به در می‌کند.

بند چهارم: تقویت اراده و بهداشت روانی

اراده یک کیفیت نفسانی است که برای انجام یک فعل یا ترک فعل مورد استفاده قرار می‌گیرد.برای تحقق یافتن هر فعل یا ترک فعلی باید یکسری مقدمات وجود داشته باشد که در نبود آن ها جرم انجام نمی گیرد.این عوامل عبارتند از:تصور فعل یا ترک فعل،میل و رغبت،تصدیق،عزم و شوق موکد،اراده یا بعضی طلب و اختیار گویند.یعنی انسان تصویری از فعل یا ترک فعلی که می‌خواهد انجام دهد یا ترک کند در ذهن خود مجسم می کندبعد از آن مرحله تصدیق و سنجش،برآورد سود و زیان آن عمل،مرحله تصمیم و بالاخره تصمیم خود را به مرحله اجرا می‌گذارد.اما همه انسان‌ها در برخورد با یک پدیده خواه مجرمانه و غیر از آن از یک اراده واحد برخوردار نیستند و بر حسب نوع،تعلیم و تربیت،اوضاع و احوال اقتصادی و اجتماعی متفاوت هستند.^[۱۰۹]

انسان نیز باید در انتخاب معلّمان و دوستان خود دقّت فراوان به عمل آورد و فرزانه­ترین افراد را برای معاشرت برگزیند و پیامبر اکرم صلوات الله علیه در این باره به اباذر می فرمایند: «ای اباذر خوشا به حال کسی که … معاشرت با اهل فقه و حکمت نماید …» (رضایی، ۱۳۶۴، ص ۱۰۲) و این گونه به انتخاب دوست راهنمایی می فرمایند: «ای اباذر هرگاه دیدی برادرت پارسای در دنیا شد، سخنش را گوش ده زیرا که او حکمت می افکند، عرض کردم: ای رسول خدا پارساترین مردم کیست؟ فرمود: کسی که گورستان و کهنگی را فراموش نکند و واگذارد زیادی آرایش دنیا را و اختیار کند آن چه را که به جا می ماند بر آن چه که نابود می شود و فردا را از روزهایش نشمارد و خود را در حساب مردگان آورد» (همان، ص۹۰). اهمیت دوست در دعای مکارم الاخلاق آورده شده: «وَ لاَ بِالتَّعَرُّضِ لِخِلاَفِ مَحَبَّتِکَ وَ لاَ مُجَامَعَهِ مَنْ تَفَرَّقَ عَنْکَ وَ لاَ مُفَارَقَهِ مَنِ اجْتَمَعَ إِلَیْک، ( و مبتلایم مکن) به دست زدن آنچه مخالف دوستی توست و نه به همراه شدن با کسی که از تو جدا شده و نه جدا شدن از آنکس که با تو همراه گشته» (ص۱۸۴). پس معلم باید شاگردانش را امر به دوستی و همنشینی با پارسایان و حکما بنماید: «با پارسایان و حکماء بنشین و با آن­ها بسیار گفتگو کن. زیرا که تو اگر نادان باشی دانشمندت کنند، و اگر دانشمند باشی علم و دانشت را زیاد خواهی کرد» (انصاری قمی ، بی تا الف ، ص ۳۷۳).

همچنین انسان باید در انتخاب برنامه ­های مختلف زندگی اعم از کتاب­های مورد مطالعه، فیلم­های مورد استفاده، مکان­هایی که در آن حضور می­یابد، انسان­هایی که معاشرت می­ نماید و به طور کلّی آن چه را که از طریق حواس او را آموزش می‌دهند بسیار حساب شده و حکیمانه عمل نماید تا جز حکمت و دانش راستین به وجود خود القا ننماید و از هر چه غیر آن پرهیز نماید.

دانش آموز باید حکیم بودن مربی خود را آن قدر باور داشته باشد که برای هر حرکت و گفتاری، به دنبال دلیلی باشد و حتّی تغییر چهره و لحن مربی نیز برای او آموزنده باشد و با خود بگوید که حتماً دلیلی در این رفتار وجود دارد و به دنبال علّت آن، خود و شرایط را جستجو کند و در این خلال آن چه را باید بیاموزد، درک نماید. مربی نیز باید دلایل آن چه را که می­گوید و انجام می­دهد ـ به عنوان مثال تشویق ها و تنبیه ها ـ را برای کودک بیان نماید و در پرورش حکمت در وجود کودک او را یاری نماید.

وقتی کودک عملی را انجام داد و یا گفتاری را بر زبان آورد، وی را کندوکاو نموده، دلیل آن را جویا شده و به او یاد داده شود که اعمال و گفتار خود را متقن و مستدل انجام دهد و از گفتار و اعمال لهو، بیهوده و بدون دلیل برحذر باشد. آموزش معنای صحیح کلمات، کودک را یاری می­دهد تا بتواند منظور خود را به طور صحیح به زبان آورده و اندیشه­ های خود را راست و درست بیان کند و با به کارگیری به جای کلمات، هم مفهوم و منظور اندیشه‌های دیگران را متوجّه شود و هم خودش بتواند مکنونات خود را به طور صحیح انتقال دهد و با اصلاح گفتارهای خود و در پس آن اندیشه ها و در پی آن اعمال خود بتواند به سمت حکمت هم در بُعد نظر و هم در بُعد عمل پیش برود؛ که این موضوع اهمیت درس ادبیات را کاملاً تبیین می کند.

مربّی حکیم، باید دارای ویژگی های خاصی باشد که در آیات، روایات و احادیث مختلف ‌در مورد آن بحث گردیده است که باید درباره معلّمان مد نظر قرار بگیرند. ملاصدرا در کتاب الأسفارالأربعه حکمت را همانند شدن به پروردگار می‌داند (ج ۱، ص ۲۲، به نقل از خمینی، ۱۳۷۸ب) پس حکیمی که قرار است نقش معلم انسان ها را ایفا نماید لازم است که از هر لحاظ در تزکیه نفس خود بکوشد و خود را به صفات پروردگار نزدیک نماید و معلمین باید همانندترین افراد به صفات الهی باشند.

درباره لقمان حکیم، در قرآن کریم می خوانیم که خداوند ایشان را امر به شکرگزاری نمود پس از آن که وی را حکمت عطا کرد (لقمان: ۱۲)^[۳۶] پس می توان صفت شکرگزاری را ملازم حکمت دانست چرا که انسانی که از لحاظ اندیشه راست و درست گردید، مقام خداوند را شایسته تر خواهد شناخت و خضوع و شکر در وجود او شکوفا خواهد گردید. « … أَنْ لَوْ حَاوَلْتُ وَ اجْتَهَدْتُ مَدَى الْأَعْصَارِ وَ الْأَحْقَابِ لَوْ عُمِّرْتُهَا أَنْ أُؤَدِّیَ شُکْرَ وَاحِدَهٍ مِنْ أَنْعُمِکَ مَا اسْتَطَعْتُ ذَلِکَ إِلا بِمَنِّکَ الْمُوجَبِ عَلَیَّ بِهِ شُکْرُکَ أَبَدا جَدِیدا وَ ثَنَاءً طَارِفا عَتِیدا، (گواهی دهم) که اگر تصمیم بگیرم و بکوشم در طول قرون و اعصار، بر فرض که چنین عمری کنم و بخواهم شکر یکی از نعمتهای تو را بجا آورم، نخواهم توانست جز به لطف خود که آن خود واجب کند بر من سپاسگزاریت را از نو، و موجب ستایشی تازه و ریشه دار گردد» (دعای عرفه، ص۸۶۲).

از ملازمات حکمت، پرهیز از کلام بی فایده است. «شخصی از لقمان پرسید که: «دانایی و حکمت تو به چه چیز است؟ گفت: سؤال نمی کنم از چیزی که کفایت کرده شده ام از آن؛ و برخود نمی بندم چیز بی فایده را» و آن چه در فضیلت ترک فضول کلام و سخن بی فایده وارد شده است در اخبار ائمه اطهار و حکماء اکابر اهل دین، از حد تحریر و تقریر متجاوز است» (نراقی، ۱۳۷۷، ص ۴۵۵) و به همین دلیل امام حسن عسکری علیه السلام می فرمایند: «قلب احمق در زبان اوست و زبان حکیم در قلبش» (خسروی، ۱۳۶۴، ص ۳۲۰) یعنی این که حکیم از سخنان بی فایده، نسنجیده و اندیشه نشده می پرهیزد و همیشه در پس سخنانش، دریایی از تفکّر و تعمّق وجود دارد در صورتی که نادان بدون اندیشیدن سخن می‌گوید و هر چه را که بر زبان آمد بدون تدبیر و تعقّل بیان می کند (صحّت، ۱۳۶۴).

تفکر و اندیشیدن نیز از اموری است که لازمه حکمت است. امام صادق علیه السّلام در وصف صاحبان عقل و خردمندان می­فرمایند که فکر زمینه کسب محبت خداوند را فراهم آورده و پس از بهره­ مندی دل از محبت خدا، دل لطیف گشته و آمادگی جذب الطاف خدا را خواهد یافت و سپس سخنان حکیمانه بر زبان او جاری می­ شود، پس از گفتن سخنان حکیمانه دارای فراستی خواهد شد که با امداد از قدرت الهی، کارهایش را انجام خواهد داد و به آسمان‌ها احاطه علمی یافته و همیشه با بینش و حکمت و روشنی در افکار خود غوطه­ور خواهد بود و پس از آن، همه امیال او در راستای خداوند شکل خواهد گرفت و به مقامی نائل می ­آید که خدا را در دل دیده و حکمت را به دست ‌می‌آورد (موسوی همدانی، بی­تا ب)، پس زمینه ساز همگی این مقامات، تفکر و اندیشه است که در انتها با طی مراتبی به «حکمت» ختم می­گردد و این اهمیت تفکر و اندیشه را در وادی حکمت به اثبات می­رساند.