طبقه بندی راه ها بر اساس شرایط جغرافیای و نوع کاربردی آنها به صورت قابل توجهی متفاوت است. تعیین کاربری راه ها و طبقه بندی در شبکه شهری و بین شهری همچنین در شرایط اقلیمی و توپوگرافی متفاوت ، متغیر است و ملاحظات ویژه ای را شامل می شود از جمله، امکان جغرافیایی ، تراکم جمعیت ، تراکم کاربران ، رفت آمار کلی ، رفت آمار محلی ، جریان و روند ترافیک ، ترکیب کاربران ، توانایی در تفکیک کاربران راه ، فعالیت کناره راه و … ، اما نکته بسیار مهم در طبقه بندی راه ها این است که طبقه بندی راه می بایست بر اساس کارکرد راه ارتباطی با توجه به تمام کاربران راه و نه تنها موتوریزه کردن رفت و آمد باشد ، این طبقه بندی باید به نحوی ساده باشد که هم کاربران راه و هم برای مجریان آن قابل درک و اجرا باشد. راه ها در داخل این طبقه بندی باید یک وظیفه ترافیکی یعنی تردد وسایل نقلیه موتوری در کل یک مسیر طولانی و یک وظیفه محلی برای سفرهای کوتاه( سفرهایی که در بردارنده پیاده روی هستند ) ، یا ترکیبی از این دو کاربرد را داشته باشند بنابراین ساده ترین طبقه بندی راه شامل سه نوع می باشد ، که هر یک از این راه ها دارای شرایط و ویژگی خاص می باشند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

دسترسی
روند
توزیع
شکل ‏۲‑۱: درجه بندی ساده راه های برون شهری
لازم به توضیح است ، طبقه بندی راه ها با ملاحضات پیش گفته همواره مستلزم موارد دیگری نیز می باشد، شرایط جغرافیایی گاهاً مانع احداث راه ها با ارجعیت بالاتر را فراهم می آورد بعنوان مثال قرار گرفتن یک کوهستان سخت بین دو کلان شهر مهم سبب می شود تا ایجاد شاهراه مناسب در خور ظرفیت تردد بالای مورد نیاز بین این دو کلان شهر که مد نظر سیاستگذاران می باشد را دشوار و شاید غیر ممکن نماید هزینه های اقتصادی و سطح تکنولوژیکی سازندگان راه نیز از دیگر مؤلفه های احداث راه ها است که این عوامل سبب شده است تا در اکثر موارد راه های احداث شده با ویژگی های کاربری مورد نظر تناسب نداشته باشند این مشکل در کشورهای با توپوگرافی کوهستانی ، مردابی ، جنگلی و در مجموع با توپوگرافی سخت و کشورهای فقیر کاملاً محسوس و قابل روئیت می باشد ، در کشورهای با درآمد بالا که از توان اقتصادی و تکنولوژیکی بالا برخوردارند سیمای یک پارچه استاندارد در انواع راه ها بر اساس طبقه بندی و کاربردی راه ها ایجاد شده است ، یکی از مؤلفه احداث راه میزان ونوع کاربری آن است به عبارتی راه ها باید “خود شرح یا خود معروف ” باشند که هم بتوانند وظیفه جابجایی را ایفا کنند و هم ایمنی را برای کاربران فرآهم سازند.در سوی دیگر در کشورهای با درآمد کم ، راه ها دارای مصارف گوناگونی از قبیل توزیع کننده ، انتقال دهنده و راه دسترسی می باشند وقتی چنین شرایطی رخ می دهد تداخل کاربری ها منجر به معضلات و چالش های ترافیکی متعددی می گردد که غلبه بر این عوارض هزینه و زمان زیادی را برکشور متحمل می نماید البته این کشورها با این مشکلات و معضلات بطور مسالمت آمیز کنار آمده اند !؟
در طبقه بندی راه ها به شیوه فوق صرفاً ماهیت ذاتی راه در نظر گرفته می شود اما برای درجه بندی صحیح راه ها بر اساس ویژگی های فنی و مهندسی همچنین کاربری آن ۸ نوع راه تعریف می شود که عبارتند از:
آزادراه
آزادراه که به آن اتوبان نیز گفته می شود عبارت است از یک راه شهری یا بین شهری که مانع و جداکننده در وسط آن احداث می گردد حجم ترافیک زیادی از خود عبور می دهد و از کنترل کامل ورود و خروج تمام تقاطع ها برخوردار است و جزء راه های روند یا شاهراه ها می باشد.احداث آزاد راه ها اهداف گوناگونی را در پی دارد که از جمله آنها :
۱- افزایش سرعت در جابجایی کالا و مسافر
۲- ارتقاءایمنی عبور و مرور
۳- کاهش مصرف سوخت و انرژی
۴- رشد و توسعه اقتصادی ؛ فرهنگی و گردشگری منطقه
۵- توزیع و ایجاد مشارکت در جذب منابع بخش خصوصی در احداث آزاد راه ها که عموماً استفاده از آن برای کاربران این راه مستلزم پرداخت هزینه است.
بزرگ راه ها
از جمله راه های بین شهری حائز اهمیت است که از جهت زیادی به آزادراه شبیه است راهی که توسط موانع مسیر رفت و برگشت آن جدا شده است و چند خط عبور در هر مسیر دارد اما محدودیت های بزرگراه در زمینه سرعت و کنترل کمتر ورودی و خروجی از ویژگی های بارز تفاوت در این دو نوع راه است هرچند در مواردی بزرگراه نیز در جرگه راه های روند یا شاهراه قرار می گیرد اما عموماً تحت عنوان شاهراه های فرعی شناخته می شود.احداث این راه نیز اهداف ویژه ای را دنبال می کند که شامل :
۱-ایجاد رفاه و آسایش برای رانندگان
۲-کاهش حوادث و افزیش ایمنی
۳-جدا ساختن جریان ترافیک
۴-سهولت دسترسی کاربران حاشیه راه به مسیر عبور اصلی ترافیک
راه های اصلی
راه اصلی به راه های بین شهری مهم اطلاق می گردد که در دوسوی راه ، فعالیت های وسیع و گسترده کشاورزی و یا صنعتی وجود داشته باشد. حجم ترافیک آنها قابل ملاحظه است ،دارای دو یا چند خط عبور آسفالته با شانه های محکم و مشخصه های مهندسی و فنی مطلوب است لازم به ذکر است در تعاریف استاندارد راه سازی ۲ نوع راه اصلی مشخص گردیده است راه اصلی درجه یک که عرض آن ۱۳ تا ۵/۱۳ متر است و راه اصلی درجه دو که عرض آن بین ۱۱ تا ۵/۱۱ متر می باشد.
راه های فرعی
راه های بین شهری کم عرضی هستند که ارتباط بین روستاهای پرجمعیت را با راه های اصلی فراهم می نماید و نقش راه های دسترسی را ایفا می کند در تعریف راه های فرعی نیز درجه یک و درجه دو بکارگرفته می شود که تفاوت آنها در عرض راه مورد نظر است راه فرعی درجه یک ۹ متر و راه فرعی درجه دو ۷ متر عرض دارد.
راه روستایی
راه روستایی برای اتصال روستا ها به یکدیگر یا ارتباط روستاها به جاده های فرعی و اصلی احداث می گردد. راه های روستایی نیز بسته به اهمیت کاربریشان به سه نوع تقسیم می شوند ،راه روستایی درجه یک : عرض کلی این راه ۵/۶ تعریف می گردد و راهی است که مراکز تولید و جمعیتی روستایی را به یکدیگر و نیز به شبکه راه های فرعی و اصلی مربوط می سازد. راه روستایی درجه دو : عرض این نوع راه ها ۵/۵ متر است و از اهمیت کمتری نسبت به راه درجه یک برخوردار است.راه روستایی درجه سه : عرض کلی این راه ۴ متر است که مراکز تولید روستایی را به روستاهای اطراف مرتبط نموده است.
راه دسترسی آسفالته
راهی است به رویی شنی که پل های آن حتی المقدور با لوله و آب نما جایگزین و در عرض ۴ تا ۵/۶ متر احداث می شود، همانطور که در تعریف این راه عنوان شد این راه فقط کاربری دسترسی دارد.
راه دسترسی خاکی
راهی است که حاصل ادامه و استمرار عملیات راهداری ( شن ریزی و گریدزنی ) و بعضی مواقع عملیات پل سازی بر روی نوارهای خاکی و مالروی قدیمی بوده و به هر حال ، ارتباط نقاط شهری و روستایی را تأمین می کند (بزازان ۱۳۷۰ : ۶۱) این نوع از راه ها نیز به جهت این که اولین گام در زمینه احداث راه های مدرن به جای راه های سنتی می باشند و تأثیر قابل توجهی در راستای حمل و نقل دارند ، در جای خود حائز اهمیت می باشند.
راه اختصاصی
همانگونه که از نام این راه پیداست راهی که تردد در آن برای عموم مردم آزاد نیست و عموماً توسط ارگانهای نظامی ، کارخانه ها ، شرکت ها و حتی مردم جهت استفاده و دسترسی خاص یا بهره برداری انفرادی ایجاد شده است.
تمامی راه های موجود در قالب ۸ نوع عنوان شده فوق گنجانده می شود اما بیشتر میزان راه ها عموماً مربوط به راه های فرعی است که نقش بسیار اساسی در دسترسی ساکنین به راه های بزرگتر را فراهم می نمایدو معمولاً طولانی ترین راه ها یک کشور را نیز راه های فرعی تشکیل می دهند . توسعه فضایی این گونه خطوط ارتباطی که اغلب به صورت شعاعی افزایش می یابند عامل اصلی در گسترش مناسبات میان مناطق شهری و روستایی است اینگونه راه ها که به صورت راه های فرعی از راه های اصلی منشعب می شوند خود منشأ بنیادی وسیعی در امور اقتصادی و اجتماعی مناطق روستایی به شمار می روند.
عوامل مرتبط با شبکه ارتباطی
در ایجاد و احداث راه ها از گذشته تا کنون همواره عوامل متعددی تأثیر گذار بوده اند در گذشته مهمترین عامل برای ایجاد شبکه ارتباطی نیاز انسان به راه دسترسی بین دو مجموعه سکونتگاهی بوده است که عموماً به صورت ناخواسته و بر اثر تردد انسانها و حیوانات آنها ایجاد می گردید . اما با گذشت زمان هم برای احداث راه ها عوامل و اهداف متعددی مطرح شد و هم بر سر احداث راه ها مورد نیاز عوامل متعدد قرار گرفت که شناخت هر دو این موارد در ایجاد شبکه راه ها بسیار حائز اهمیت است در اینجا لازم است دو عامل مهم در ایجاد و توسعه راه ها عنوان گردد. نیاز انسان برای ایجاد یک شبکه ارتباطی برای جابجای در مکانهای جغرافیایی مهمترین عامل برای احداث شبکه ارتباطی می باشد و از طرف دیگر موانع جغرافیایی مهمترین عامل بر سر راه ایجاد یک شبکه ارتباطی است لذا می توان گفت نیاز انسان در مقابل طبیعت جغرافیایی زمین قرار گرفته است با پیشرفت های تکنولوژیکی روز افزون بشر نیازهای انسانی بر موانع جغرافیایی سیطره پیدا کرده است هرچند که این چیرگی مطلق نیست و در مواردی هم جبر جغرافیایی بر نیازهای انسان توفیق پیدا نموده است.
توسعه و شبکه ارتباطی
ارتباطات ، زیربنای تمدن هر جامعه است ، تنها بر این پایه است که گردونه حیات یک جامعه به گردش در می آید و به آن رشد و بالندگی می بخشد (بقایی ۱۳۹۱ :۳ ) ایجاد و توسعه شبکه های ارتباطی و فعال شدن حمل و نقل در جنبه های مختلف به صورت مستقیم و غیر مستقیم در توسعه مناطق جغرافیایی به ویژه برطرف نمودن انزوای مناطق محروم و حتی مستعد اثر بسزایی ایفا می نماید ( فلاح تبار ۱۳۸۸ : ۱۹۵) با نگاه به سیر تکوینی راه ها از ابتدا تا کنون آنچه که به شبکه راه ها و حمل و نقل اهمیت و اعتبار ویژه ای می بخشد ، نقش مؤثر آن بر توسعه همه جانبه زندگی انسان است ، بدون تردید راه ها وشبکه حمل و نقل با ایجاد و هموار کردن بستر مناسب برای تبادلات تجاری ، فرهنگی ، سیاسی و نظامی موجبات حرکت ، رشد و توسعه در تمامی شئون زندگی انسان در سطوح محلی ، ملی و جهانی را فراهم ساخته است ، امروزه سیستم ها و شبکه های حمل و نقل جاده ای بعنوان یکی از زیر ساخت های بنیادی در رشد و توسعه اقتصادی و فرهنگی جوامع انسانی نقش بسزایی ایفا می کنند ، گسترش شبکه راه های ارتباطی از سطوح کلان یعنی شبکه گسترده شاهراه های حیاتی تا راه های دسترسی روستایی که منجر به ارتباط و اتصال منابع و استعدادهای موجود در مناطق روستایی به شهرها را فراهم می کند یکی از مؤلفه های توسعه یافتگی جوامع محسوب می شود ، شبکه منظم و ساخت یافته راه ها می تواند به طور مستقیم سبب پایین آمدن قیمت محصولات صنعتی و کشاورزی گردد و هزینه تولید و توزیع را تا حد قابل توجهی کاهش دهد که ماحصل این موضوع رشد اقتصادی جامع را به همراه خواهد داشت شبکه ارتباطی راه ها در بسط و توسعه دو مقوله مهم زندگی انسان نقش مؤثری را ایفا نموده است توسعه اقتصادی و توسعه فرهنگی اجتماعی که در زیر به توضیح هر یک خواهیم پرداخت.
توسعه اقتصادی و شبکه ارتباطی
نگاه اقتصادی در پس اولین کاربری انسان از شبکه ارتباطی نهفته است انسان های نخستین برای یافتن غذا مسیرها را طی می نمودند این معابر در تداوم حرکت انسان به راه های باریک نخستین تبدیل شد پس از آن و با اهلی نمودن و بکارگیری حیوانات توسط انسان باز هم تردد انسان و حیوان برای چرای حیوانات جنبه اقتصادی را دنبال می‌نمود و با آغاز عصر کشاورزی حرکت از سکونتگاه به مزارع و حمل محصولات کشاورزی نیز با مقوله اقتصادی همراه بوده است و با شروع داد و ستد و بازرگانی در میان اقوام بشر جاده ها و مسیرهای حمل و نقل جنبه اقتصادی خود را بیش از پیش نمایان نمود ، جاده ابریشم با قدمت چند هزار ساله از مهمترین جاده های اقتصادی جهان محسوب می گردد.
روستو به عنوان یکی از پیشگامان دانش توسعه ، جهش اقتصادی کشورهایی چون فرانسه ، امریکا ، آلمان و روسیه را به دلیل موقعیت ایده آل حمل و نقل در این کشورها می داند او انقلاب صنعتی اروپا را مدیون تحولاتی می داند که در تکنولوژی حمل و نقل اتفاق افتاده است. (دالایی ۱۳۸۹ : ۱) راه و فعالیت اقتصادی دو مقوله غیر قابل تفکیک می باشند. شروع یک فعالیت اقتصادی مستلزم احداث راه های ارتباطی است و هر مقدار بر گستره فعالیت اقتصادی افزود شود شبکه راه ها نیز گسترش می یابد. لذا مکان گزینی برای احداث کارخانه های بزرگ ، بنادر و معادن براساس وجود یا امکان احداث بستر های حمل و نقل مناسب انجام می گیرد. توسعه شبکه حمل و نقل مناسب و منظم ، سبب رشد اقتصادی و ازدیاد سرمایه گذاری در بخش های خصوصی و عمومی می گردد توسعه شبکه های فرعی و روستایی موجب رونق اقتصادهای کوچک و خرد روستایی شده و با فعال شدن چرخ اقتصاد و تولیدات خرد روستایی که تأمین کننده مواد اولیه اقتصادهای کلان هستند موتور توسعه پایدار به حرکت درخواهد آمد، به این ترتیب نواحی روستایی به تدریج از یک اقتصاد بسته به یک اقتصاد مبادله ای تبدیل می شوند. از سوی دیگر رشد و شکوفایی کشاورزی به عنوان تولیدات پایه تداوم حیات روستانشینی را به دنبال خواهد داشت ، توسعه سلسله مراتبی شبکه راه های ارتباطی باعث کاهش هزینه حمل و نقل مواد اولیه و توزیع مناسب و سریع محصول نهایی می گردد و کاهش هزینه تولید و توزیع ، کاهش تورم و افزایش درآمد را برای جامعه بهمراه خواهد داشت . به تعبیر دیگر می توان گفت شبکه های ارتباطی یک جامعه همانند رگهای خونی یک جاندار زنده هستند که ادامه بقاء و حیات موجود مستلزم فعالیت شریانهای خونی از عالی ترین سطح تا نازل ترین و کوچکترین بخش بدن است و اختلال در هر بخش بحرانی مهلک را در مجموعه بدن ایجاد می نماید. بنابراین جامعه فعال و پویا باید از شبکه ارتباطی منظم و کارا برخوردار باشد و ضعف در هر سطح شبکه ارتباطی چالشی سخت برای جامع به همراه خواهد داشت.
توسعه فرهنگی اجتماعی و شبکه ارتباطی
راه های ارتباطی ، حرکت و جابجای انسان در مناطق مختلف جغرافیای را فراهم نمودند ، انسان نخستین محصور در حصار تنهای خود بود ، میل به جابجای برای ارضاء کنجکاوی و شناخت محیط اطراف سکونتگاه ها و تهیه غذا سبب گردید تا ارتباطات اولیه بین انسان ها ایجاد شود با دستیابی انسان به فنون کشاورزی و توسعه یکجانشینی و ایجاد فرهنگ های اجتماعی متنوع در جغرافیای پهناور زمین ، ایجاد و توسعه شبکه ارتباطی راه ها منجر به ارتباط و امتزاج فرهنگی تمدنها و سکونتگاه های مختلف را فراهم نمود. گسترش شبکه راه های ارتباطی ملی در سطح کلانشهری بزرگ با شهرهای کوچک و از شهرهای کوچک با روستا ها منجر به توسعه فرهنگی و اجتماعی جوامع شده است فارغ از اینکه تأثیرات فرهنگی جوامع شهری بر نواحی حاشیه و روستا ها مثبت بوده یا منفی ، ارتباط ناشی از ایجاد شبکه راه ها منجر به توسعه فرهنگی و سیاسی روستا ها شده است شبکه های ارتباطی سبب سهولت و سرعت دسترسی روستائیان به شهرها را فراهم آورده است با توجه به جمعیت کم روستا ها امکان احداث مدارس متوسط مراکز درمانی ، رفاهی وآموزش عالی برای یک یا حتی چند روستای از نظر هزینه مالی و بهره وری کیفی مقدور و امکان پذیر نیست بنابراین شبکه ارتباطی با فراهم نموده امکان حرکت و جابه جایی سریع و ارزان سبب تداوم تحصیلات روستائیان در شهرهای کوچک اطراف می شود ، این امر موجب افزایش میزان تحصیلات در جامعه شده ضمن اینکه امکان دسترسی به خدمات شهری و عرضه خدمات بهداشتی و فرهنگی در سطح روستاها به زندگی آن نواحی بُعد جدیدی می بخشد که ما حصل آن ، تضعیف اشکال سنتی زندگی روستایی و تقویت جنبه های زندگی شهری است . در مجموع گسترش شبکه ارتباطی راه ها منجر به افزایش ارتباطات اجتماعی و همگون شدن شکل فرهنگی و اجتماعی یک جامعه خواهد شد. ( فلاح تبار ۱۳۸۸ : ۱۹۷ )
امنیت و شبکه ارتباطی
در تحلیل امنیت و شبکه ارتباطی می توان از دو منظر امنیت و ایمنی در شبکه ارتباطی راه ها سخن گفت. امنیت در لغت به معنای فراغت نسبی از تهدید یا حمله و یا آمادگی برای رویارویی با هر تهدید و حمله را می گویند. (آشوری ۱۳۸۷ : ۳۸ )بدون تردید امنیت از ضروری ترین نیازهای یک جامعه است ، دور از واقعیت نیست اگر بگوییم تمام اختراعات و اکتشافات انسان از ابتدا تا کنون به نوعی برای افزایش امنیت خود، خانواده و سکونتگاهش بوده است اولین ابزارهای ساخت بشر سنگهای تیز و برنده ای بود که برای دفاع در مقابل خطر حمله جانوران بکار گرفته شد سپس مورد استفاده در شکار و سایر موارد قرار گرفت در کشف علوم نیز حاکمان و جنگ سالاران در پی استفاده از علم دانشمندان در افزایش امنیت و تهاجم بودند علم جغرافیا نیز از ابتدای پیدایش توسط حاکمان مورد توجه و بهره برداری قرار گرفت و انجام امور جنگی با تکیه بر دانش جغرافیایی صورت می پذیرفت ، امروزه نیز عمده ترین کاربرد این علم در خصوص مسائل حکومتی و نظامی است.
حرکت و جابجایی سریع و ایمن در جنگ ها نقش کلیدی را ایفا می کند تصرف یک جاده استراتژیک در مشخص نمودن برنده یا بازمانده یک نبرد نقش تعیین کننده ای ایفا می کند فرماندهان نظامی در تحلیل های دفاعی یا تهاجمی خود تصرف یا آزادسازی یک راه عبوری را بعنوان هدف استراتژیک خود قرار می دهند، در تهاجم عراق به ایران با سقوط راه ارتباطی خرمشهر به اهواز فرماندهان ارتش عراق این موقعیت را به منزله پیروزی قطعی در جنگ عنوان نمودند. راه های ارتباطی بویژه راه های منتهی به مناطق مرزی یا راه های ارتباطی که دو منطقه ژئوپلیتیکی متفاوت و متضاد را به هم مرتبط می سازند از اهمیت امنیتی و استراتژیکی برخوردارند.