پژوهشِهای تطبیقی ممکن است هر پژوهشی را که میان ادبیات و دیگر هنرها به مقایسه میِپردازد و یا هر رابطهِای که از ادبیات و سایر پژوهشِهای علوم انسانی بحث میِکند، را بررسی کند. مطابق این دیدگاه، موضوعی چون ادبیات و روانشناسی نیز از پژوهشِهای ادبیات تطبیقی به شمار میِآید.
قصهِی بشری یا اسطوره در ادبیات مختلف نیز میِتواند از پژوهشِهای تطبیقی باشد. مانند: داستان لیلی و مجنون در زبان عربی، داستانِهای یونان باستان.
بررسی مکتبِهای ادبی و تاثیر آن در ادبیات اروپا نیز در حوزه ادبیات تطبیقی است. به عنوان نمونه حماسه در ایران و یونان» (کفافی، ۱۳۸۲ :۲۴-۱۷).
۴-۳-۱-۲-۱٫ موضوع ادبیات تطبیقی و فایده آن:
«ادبیات تطبیقی دلالت و مفهومی تاریخی دارد و موضوع تحقیق در این علم عبارت است از: پژوهش در موارد تلاقی ادبیات در زبانِهای مختلف. یافتن پیوندهای پیچیده و متعدد ادب در گذشته و حال و به طور کلی ارائه نقشی که پیوندهای تاریخی در تأثیر و تأثر داشته است، چه از جنبهِهای اصول فنی در انواع مکاتب ادبی و چه از دیدگاه جریانِهای فکری.ادبیات تطبیقی در کلیه زمینهِهایی که در ارتباط با طبیعت و موضوعات و مواضع اشخاص قرار میِگیرد به صورت یک بیان ادبی بحث میِنماید و به بررسی ساختِهای هنری هر اثر و یافتن افکار جزیی در ایجاد یک اثر ادبی میِپردازد. اهمیت آن تنها در محدودهِی بررسی جریانِهای فکری و انواع ادبی و مسایل انسان در هنر محصور نمیِگردد. بلکه به کشف عوامل تاثیر ادبیات جهانی روی نویسندگان بومی میِپردازد» (غنیمی، هلال، ۱۳۸۲: ۳۹-۳۲).
«پژوهشِهای تطبیقی نه تنها برای حقیقت جویی است بلکه ما را بر ارزش آن چه داریم بهتر آگاه میِکند و ما را در ارزیابی آثار ادبی خویش یاری میِدهد و عقدهِای اگر از جهت خودبزرگ بینی یا خود کوچک بینی باشد، فرو میِریزاند یا لااقل تعدیل میِکند» (اسلامی ندوشن، ۱۳۷۴: مقدمه).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۴-۳-۱-۲-۲٫ اقسام نقد و جایگاه نقد تطبیقی
«امروزه چهارگونه نقد ادبی رایج است:
یکی نقد عملی یا کاربردی که در بررسی کتابِها و نقد روزنامهِای یافت میِشود.
دوم تاریخ ادبیات آکادمیک که باز ماندهِی پژوهشِهای قرن نوزدهمی است. مانند بررسی متون کلاسیک، جستجو در تاریخ و ریشه لغات و تاریخ فرهنگ.
سوم ارزیابی و تفسیر ادبی که اساسا آکادمیک است، اما بر خلاف این دو،خود را محدود به نویسندگان حرفهِای نمیِکند… .
چهارم نظریه ادبی است که صورت نسبتا تازه ای است. این شکل نقد به صورت نگاهی به موضوعات آکادمیک و نگاهی به مقولات همگان پسند و مردمی دارد» (ادوارد، ۱۳۷۷: ۱۸).
«در نقد شعر عناصر مهمی چون پیام و توصیه شاعر در شعر ، محتوا، فرم ، بررسی تفسیر و جهان بینی شاعر؛ از طریق توجه به مضامین اخلاقی و اجتماعی و سیاسی، عرفانی و توجه به مسایل فلسفی و … مورد بررسی قرار میِگیرد» (پیری، ۱۳۸۳: ۲۱۴-۲۱۳).
در فرهنگ نامه ادبی فارسی؛ ذیل مدخل «نقد» و «ادبیات تطبیقی» اقسام نقد در دوران معاصر را با شش رویکرد مختلف بیان کرده:
نقد اخلاقی
نقد روانشناختی
نقد جامعه شناختی
نقد زیباشناختی
نقد اسطورهِای
نقد تاریخی
*جایگاه نقد تطبیقی:
تردیدی نیست که میدان و مجال ادبیات تطبیقی، صرفا جولانگاه “نقد تطبیقی” نیست؛ زیرا نقد نهادی اجتماعی است که به حوزه ادبیات و هنر نیز تسلط دارد. نقد تطبیقی به همه انواع و شکلِِ های ادبی یکسان میِنگرد و کارکرد آن مشابه است. اما در پرداختن به هریک از مقولات ادبی از اطلاعات ویژهِِِای سود میِِجوید. «در نقد تطبیقی پژوهشگر نقاد، از حد مقولهِِهای ادبی از تاریخ ادبیات گرفته تا آرایهِِهای ادبی، فرم، محتوا و انواع ادبی بهره میِِگیرد. اگر نقد را میانجی میان مخاطب و سازندگان ادبیات بدانیم و آن را برای شناخت دنیای هنرمند نوعی فلسفه بپنداریم، ترکیب نقد تطبیقی را میِِتوان این گونه توضیح داد: که نقدی است که از موازنه وبررسی شانه به شانه، دو اثر ادبی در همهِِی حوزهِِها و یا حوزهِِای خاص سخن میِِگوید. در این موازنه ممکن است از تأثیر وتاثر دو هنرمند از یکدیگر گفت و گو شود، و یا اینِِکه، از شباهتِِها ونقاط اختلاف آنان با یکدیگر سخن رود» (از گفتهِِهای فرزاد، عبدالحسین، در رابطه با نقد تطبیقی).
۴-۳-۱-۲-۳٫ اهمیت نقد تطبیقی و ویژگی آن:
«ارزش و اهمیت ادبیات تطبیقی افزون بر تأثیر عمده در کشف ابعاد اصالت ادبیات ملی، جنبه مهمِِتری دارد و آن ژرف نگری و کشف طبیعت، نوجویی و گرایشِِهای آن در ادبیات میهنی و جهانی است. از طرفی،
ادبیات تطبیقی ساختِهِای از نقد جدید ادبی به شمار میِِآید.نقد جدید، ثمره پژوهشِهایی است که روش پیِگیری در روند ادبیات جهانی، خط سیر آن و بازگو کردن حقایق ادبی و فنی و انسانی و چگونگی همکاری ادبیات جهانی با یکدیگر، از آن به دست میِآید و این نقد را نقد تطبیقی نامیدهیاند؛ که به بیان ابعاد گوناگون میِپردازد» (غنیمی–هلال ، ۱۳۸۲ :۲۴- ۲۳).
«رسالت ادبیات تطبیقی، بازنمایی خط سیر پیوندهای ادبی ملتِهای گوناگون و بخشیدن روح تازه به آنِها است. گذشته از این ادبیات تطبیقی، ادبیات هر ملتی را از مرزهای خود فراتر میِبرد و آن را در مقام جزیی از کل بنای میراث ادبی جهانی، فراروی اندیشهِهای گوناگون قرار میِدهد. بنابراین ادبیات تطبیقی نه تنها مکمل تاریخ ادبیات و پایهِای سترگ در نقد ادبی است، بلکه عامل مهمی در پژوهشِهای جامعه شناختی و درک صحیح آن به شمار میِرود و مییتواند جوامع بشری را به سوی ایجاد روح تفاهم و همکاری میان انسانِها سوق دهد» (انوشه،۱۳۸۱).
۴-۳–۱-۳٫ تفاوت نقد ادبی و تاریخی با ادبیات تطبیقی:
«نقد ادبی به بررسی ماده و قالب در ادبیات ملی توجه دارد، آثار ادبی قومی را از جنبهِهای ایده و سبک نقد و بررسی میِکند و عوامل روانی زندگی نویسنده و دانش او و رابطه آنِها را با اثر ادیب و شاعر معلوم میِکند و نیز به تأثیر عوامل اجتماعی روی نویسنده به تحقیق مییپردازد و ارزش اثر او را در میان جامعهِای که به آن منسوب است و نیز مقام و شخصیت ادبی نویسنده را در بین هم مسلکان درگذشته و حال ارزیابی میِکند. در حالی که ادبیات تطبیقی به معنای نقد و بررسی ادبیات ملی و قومی و رابطهِی تاریخی آن با ادبیات ملی و قومی ملل دیگر که فراتر از حوزهِی سرزمینش میِباشد، است» (غنیمی،هلال، ۱۳۸۳: ۳).
«باید خاطر نشان کرد که ادبیات تطبیقی با نقد تاریخی هم تفاوت دارد، قلمرو نقد تاریخی فقط تحقیق در مقدمات و سوابق تاریخی آثار ادبی و نویسندگان آنهاست در صورتی که ادب تطبیقی بیشتر نظر به این دارد که در مناسبات و روابط بین آثار ادبی اقوام بحث کند» (زرین کوب، ۷۹:۱۳۶۹).
۴-۳-۱-۴٫ ادبیات تطبیقی در جهان
«از دیگر موضوعات مهم و اساسی در ادبیات تطبیقی ارزیابی انواع ادبی در فرهنگی ویژه و بهره ادبیات مختلف جهان است. تحقیق تطبیقی درباره انواع ادبی ممکن است به دو شکل انجام شود:
سنجش انواع ادبی در ادبیات دو ملت مانند پژوهش درباره داستان نویسی رمانتیک فرانسه و تأثیر آن در داستان نویسی معاصر فارسی.
سنجش انواع ادبی در ادبیات چند ملت، مانند بحث درباره داستان نویسی رمانتیک در ادبیات اروپایی و تأثیر آن در داستان نویسی معاصر فارسی و عربی.
بسیاری از پژوهشگران به ویژه آلمانیِها، تمایل دارند تا هنگام کار در حوزه ادبیات تطبیقی، به تحقیق، در
موضوعات ادبی بپردازند. این نوع تحقیق را آلمانیِها اصطلاحا “تاریخ موضوعات” میِخوانند؛ مانند بررسی تطبیقی موضوع تراژدی “فاوست اثر گوته” در ادبیات آلمانی و فرانسوی، یا بررسی تطبیقی موضوع “کلئوپاترا” در ادبیات انگلیس، فرانسه و عرب.
گروهی از پژوهشگران ـ بیشتر فرانسوی ها –هنگام بحث درباره ادبیات تطبیقی به مسأله تأثیر شاعر یا نویسندهِِِای در ادبیات ملت یا ملتِهای دیگر توجه میِورزند. فعالیت در این حوزه از ادبیات تطبیقی به دانش فراوان، ژرف نگری، توانایی بسیار در فهم متون مختلف و مانند آن نیاز دارد. پژوهش درباره مآخذ ادبی شاعر یا نویسنده که برگرفته از یک یا چند زبان باشد، پژوهشگر را ناگزیر به فعالیت در عرصه ادبیات تطبیقی میِکند.
ممکن است نوع مآخذ و اثرپذیری هر صاحب قلمی دلایل متفاوتی داشته باشد، مانند وضع جغرافیایی، آداب و رسوم مختلف، هم نشینی با رجال و سخنوران و نیز آگاهی از انواع مراجع مأخذِی که صاحب اثر به زبانِهای مختلف خوانده است.شاخه دیگری از ادبیات تطبیقی وجود دارد که میان فرانسویان بسیار رایج است و عبارت است از پژوهش درباره کشورها به کمک ادبیات دیگران، پژوهش در این زمینه به دو صورت انجام میِشود: نخست، ترسیم چهره کشورها در ادبیات دیگران، مانند تصویر اسپانیا در ادبیات عرب به هنگام فتوحات اسلامی.
دوم، شناخت هر ملت از طریق آثار ادبی آن کشور تا سده هجدهم میلادی، اثرپذیری و اثرگذاری ادبیات کشورهای مختلف به سبب محدود بودن پیوندهای ادبی–فرهنگی میان آنِها چندان محسوس نبود. با گسترش این پیوندها از نیمه یکم سده نوزدهم میلادی، توجه به ادبیات تطبیقی بیشتر شد. در سالِهای پایانی دهه (۱۸۲۰م.) ادبیات تطبیقی نخست در فرانسه پدید آمد. البته نه به مفهوم گستردهِای که امروزه به کار میِرود. در( ۱۸۲۸ م. )ویلمن، از استادان دانشگاه سوربن، برای نخستین بار اصطلاح ادبیات تطبیقی را به کار برد. البته پیش از او ژان ژاک آمپر، از استادان دانشگاه سوربن ، کلاسِهای درس خود را در این زمینه تاریخ تطبیقی ادبیات نامید.
در سال(۱۸۷۸ م.) نخستین کنکره جهانی ادبیات تطبیقی، به ریاست ویکتورهوگو و سخن گویی ایوان تورگنیف در پاریس برگزار شد. در سال (۱۸۴۸ م. ) ماتیو آرنولد، شاعر و منتقد انگلیسی، بسیار کوشید تا جایی برای این رشته در انگلستان باز کند، ولی نتوانست؛ تا آن جا که در(۱۸۸۶م.) پاسنت، از استادان دانشگاه اوکلند در زلاند نو، کتابی به نام “ادبیات