وی معتقد است دانستن موضوعات فلسفی به کودکان کمک می‌کند تا موضوعات مختلف را در سطح عمیق‌تری بفهمند و این از تمایل ذاتی آن‌ ها به حیرت درباره جهان و مکان فعلی ما در دنیا سرچشمه می‌گیرد. موریس کتاب‌های تصویری را در ایجاد ارتباط میان کودک و بزرگسال کارآمد می‌داند. در کتاب‌های تصویری، نظام متن و تصویر و وابستگی درونی آن‌ ها نوعی پیچیدگی ایجاد می‌کند که خواننده را به تفکر وا‌می‌دارد. محرک‌های دیداری تأمل ایجاد می‌کنند و متن را برمی‌انگیزند تا بخوانیم و بیشتر درباره حکایت بدانیم؛ ‌بنابرین‏، معنای به دست‌آمده از کتاب‌های تصویری بسیار پیچیده است (موریس،۱۳۹۰: ۱۳۰).

۲٫ ۵٫ رویکردهای نظری برنامه فلسفه برای کودکان در سطح جهانی

به گمانم پرداختن به رویکردهای نظری برنامه فلسفه برای کودکان از دو جهت اهمیت دارد: نخست اینکه مبانی نظری، شیوه های گوناگون اجرایی و تفاوت‌های بومی این برنامه را توجیه می‌کند و از طرف دیگر، یادآور ضرورت پژوهش‌های بنیادین و تأملات نظری در عرصه فلسفه برای کودکان است.

خسرونژاد (۱۳۸۴) ورود به عرصه فلسفه برای کودک را نیازمند سه پیش‌فرض می‌داند؛ یکی، فرض‌هایی درباره کودکان؛ دوم، فرض یا فرض‌هایی ‌در مورد فلسفه؛ سوم فرض یا فرض‌هایی ‌در مورد چیستی ادبیات کودک (خسرونژاد، ۱۳۸۴: ۷۵). بر این اساس، وی قائل به دو رویکرد عمده در سطح جهانی است:

۲. ۵٫ ۱. رویکرد لیپمن شارپ و کم

لیپمن، بنیان‌گذار برنامه فلسفه برای کودکان، این برنامه را تلاشی برای بسط فلسفه با این هدف که بتوان آن را همانند نوعی آموزش به کار بَرَد، می‌داند. فلسفه در این مفهوم، آموزشی است که از آن برای واداشتن ذهن کودک به کوشش برای پاسخ‌گویی به نیاز و اشتیاقی که به معنا دارد بهره برده ‌می‌شود (لیپمن، ۱۳۸۹ :۲۸) لیپمن در جای دیگر اشاره می‌کند فلسفه فعالیتی است مبتنی بر گفت‌وگو که به کندوکاو همگانی و مشترک نیاز دارد (لیپمن،۱۳۸۹ :۳۰).

آن‌مارگارت شارپ از دیگر چهره‌های سرشناس و مؤثر در گسترش فلسفه برای کودکان، همانند سایر حامیان این برنامه، به پرورش تفکر از طریق داستان‌های فلسفی اعتقاد دارد و داستان فلسفی را ابزاری برای یادگیری تفکر فلسفی و کوششی می‌داند که کودکان را به کندوکاو ‌در مورد مفاهیم و شیوه های فلسفی ترغیب می‌کند. از نظر او، کودکان از داستان‌ها لذت می‌برند و ترغیب می‌شوند تا فکر کنند و بپرسند (شارپ،۱۳۸۷ :۵۱) شارپ ‌به این نکته اشاره دارد که در این برنامه بر کندوکاو جمعی و رسیدن کودک به مرحله تفکر درباره مفاهیم و شیوه های فلسفی تأکید می‌شود (همان: ۶۳). البته لیپمن و شارپ، هرچند خود داستان‌هایی را برای پیشبرد برنامه فلسفه برای کودکان به نگارش در آورده‌اند، اما بحث مستقلی را به ادبیات کودک اختصاص نداده‌اند. پیش‌فرض‌های ایشان را درباره ادبیات در مفهومی کلی و به‌ویژه درباره ادبیات کودک، شاید بتوان در سخنان جسته و گریخته آنان جست‌وجو کرد. (خسرونژاد، ۱۳۸۶ :۱۱۱).

کم، بهترین راه برای پرورش تفکر مناسب در کلاس درس را اجرای تمرین‌های خردمندانه و اجتماعی در جلسه‌ هم‌اندیشی می‌داند و معتقد است فلسفه می‌تواند نقش خاصی را در این زمینه ایفا کند. از طرف دیگر، ادبیات کودکان را منبعی غنی برای موضوعات فلسفی می‌داند و معتقد است با انتخاب داستانی مناسب برای بحث کلاسی معلم خواهد توانست محرکی مؤثر برای کاوش فلسفی در مباحث گوناگون در زمینه‌ موضوع‌های مختلف فراهم کند (کم، ۱۳۸۹ به نقل از سهرابی، ۱۳۹۰).

بر این اساس، خسرونژاد درباره مفاهیم فلسفه، کودکی و ادبیات کودک در این رویکرد معتقد است:

فلسفه در معنای سقراتی و ویتکنشتاین‌گونه آن مطرح است؛ ‌بنابرین‏ فلسفه در مقام روش مورد تأیید است. در اینجا، لیپمن تحت،تأثیر ویگوتسکی است. ویگوتسکی معتقد است که گفت‌وگو و تبادل افکار به رشد اندیشه منجر می‌شود. از این رو، برنامه های این رویکرد در گروه کودکان (اجتماع کاوشگر) اجرا می‌شود. امکان آموزش فلسفه به کودک، البته در معنایی که به فلسفه نسبت داده می‌شود، وجود دارد. این رویکرد در درک مفهوم کودکی بر نظریه ساختن‌گرایی و ویگوتسکی مبتنی است. فلسفه برای کودک برانگیزاننده است؛ یعنی فلسفه چیزی است بیرون از کودک و موجب برانگیختن کودک می‌شود. ادبیات کودک در مقام خودش در این جنبش مطرح نیست و وسیله‌ای است برای آموزش فلسفه به کودکان. بر این اساس، اصطلاح آموزش فلسفه به کودکان از این رویکرد برمی‌خیزد. (خسرونژاد،۱۳۹۱: ۳)

۲. ۵٫ ۲. رویکرد متیوز

خسرونژاد (۱۳۸۷) متیوز را در مقام صاحب‌نظری برجسته در ادبیات کودک معرفی می‌کند و او را کاشف داستان‌های «تفننی ـ فلسفی» می‌داند. متیوز بهترین راه برای متقاعدشدن ‌به این امر که کودکان صاحب افکار فلسفی هستند، ارائه تعریفی از فلسفه و بررسی شواهدی که مصداق این تعریف باشد، نمی‌داند. بلکه معتقد است باید ببینیم چیزهایی که کودکان می‌گویند یا می‌پرسند، با مطالبی که برخی از فلاسفه، زمانی مطرح کرده یا پرسیده‌اند شباهتی دارد یا نه (متیوز، ۱۳۹۰: ۱۵).

متیوز، کودکان را فیلسوفان طبیعی می‌داند (خسرونژاد، ۱۳۸۴: ۲۷). وی بی آنکه آشکارا بیان و ادعا کرده باشد، در نهضت فلسفه برای کودکان رویکرد متفاوتی را برای تبیین معنا و نقش ادبیات کودک بنا نهاده است که با رویکرد لیپمن و شارپ بسیار متفاوت است. خسرونژاد در تأملی در باب هم‌نشینی ادبیات کودک و فلسفه می‌گوید:

در رویکرد متیوز، ادعا نمی‌شود که ادبیات را می‌سازیم تا به تعبیر شارپ، خوانندگان را با مهارت‌های تفکر، مهارت‌های شکل دادن به مفهوم و مهارت‌هایی که برای فلسفیدن ضروری‌اند، آشنا سازد و ‌بنابرین‏، «سکوی پرش» یا «بهانه»‌ای برای تفکر فلسفی باشد؛ بلکه آنچه متیوز مدافع آن یا به عبارت بهتر، مکتشف آن است گونه ادبی ویژه و از‌پیش‌آفریده‌شده‌ای در ادبیات کودک است که به خودی خود و برای خود، فلسفی است و از این رو پاسخ‌گوی نیاز ذاتی کودکان به فلسفیدن نیز هست. متیوز، ‌به این ترتیب، تعادلی نظری در هم‌نشینی فلسفه و ادبیات کودک می‌آفریند که بر استقلال هیچ یک از هم‌نشینان، به نفع دیگری، سایه افکنده نمی‌شود (خسرونژاد،۱۳۸۶: ۱۲۱).

به نظر می‌رسد متیوز با قائل‌شدن به گونه‌ای از داستان‌های کودکان که در ذات، فلسفی است و این بیان که فلسفه جزء طبیعت کودک است، از دیدگاه لیپمن فاصله می‌گیرد. با این وجود، در این رویکرد، فلسفه در مقام روش مورد تأیید و برنامه ها در گروه کودکان (حلقه کندوکاو) قابل اجرا است (خسرونژاد، ۱۳۹۱: ۳).

۲. ۶٫ فلسفه برای کودکان در سطح ملی

همانند بسیاری از کشورهای جهان، به فلسفه برای کودکان در سال‌های اخیر در ایران نیز توجه شده است. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با تأسیس گروهی به نام «فکرپروری برای کودکان و نوجوان» (فبک)، به معرفی و ترویج این برنامه در ایران می‌پردازد. ‌به این منظور، گفت‌وگوهایی با بنیانگذاران آن صورت گرفته، نشست‌ها و کارگاه‌های مختلفی برگزار شده و کتاب‌، مقاله‌ و پایان‌نامه‌هایی نیز تألیف شده است. با این وجود، معرفی و طرح موضوع در ایران به کندی صورت گرفت اما خوشبختانه امروز مشاهده می‌کنیم که توجه مسئولان آموزش‌و‌پرورش و مراکز دیگری که با کودکان و مسائل فرهنگی عموم سرو‌کار دارند نیز ‌به این امر معطوف شده است.

* منابع داخلی ارضا نیاز فرد: ۱) جذابیت روابط بین افراد (مکان، جذابیت ظاهری، توانایی ادراک شده، شباهت های موجود بین طرز تلقی ها و باورها و جنس و نژاد و جنسیت) ؛ ۲) فعالیت های گروهی ؛ ۳) هدف های گروهی ؛ ۴) تعلق اجتماعی.

* منابع خارجی ارضا نیاز فرد: ۱) جذابیت اشخاص ؛ ۲) هدف های خارج از گروه. (مورهد،گریفین،۱۳۷۴)

۲-۲-۱۲ مراحل تشکیل گروه

۱) پذیرش متقابل: اعضای گروه در اولین مرحله تشکیل و شکل گیری از طریق مبادله اطلاعات مربوط به خود با یکدیگر آشنا می‌شوند. آن ها اغلب از طریق بحث درباره موضوعاتی که ارتباط چندانی هم به گروه ندارد افکار و عقاید یکدیگر را می سنجند. ممکن است در این مرحله بعضی از ابعاد وظایف گروه، از جمله اهداف رسمی آن نیز مورد بحث و گفتگو قرار گیرند. به هر حال از آنجایی که اعضای گروه با یکدیگر بیگانه هستند و نمی دانند چگونه نظرهای یکدیگر را ارزیابی کنند، احتمالاًً انجام چنین بحث هایی چندان سازنده نخواهد بود.

کسب آگاهی ؛ شریک شدن در اطلاعات ؛ بحث درباره موضوعات مرتبط با وظیفه ؛ آزمودن یکدیگر ؛ حالت دفاع به خود گرفتن و ایراد گرفتن.

۲) ارتباطات و تصمیم گیری: وقتی اعضا گروه شروع به پذیرش یکدیگر می‌کنند، گروه احساسات و عقاید اعضا را آشکارتر مورد بحث قرار می‌دهد. در طی این مرحله ممکن است اعضای گروه در برابر دیدگاه های مخالف، تحمل و بردباری از خود نشان دهند و برای دستیابی به یک راه حل و یا تصمیم مناسب با عقاید مختلفی آشنا شوند. اعضای گروه هدف های گروه را مورد بحث قرار داده، در نهایت بر سر آن ها به توافق می‌رسند، سپس به هر یک از اعضا نقش یا وظیفه ای جهت تحقق هدف سازمان واگذار می شود.

بیان طرز تلقی ؛ استقرار هنجارها ؛ استقرار هدف ها ؛ بحث آشکار درباره وظایف.

۳) انگیزش و بهره وری: در این مرحله توجه اعضا از دیدگاه ها و ملاحظه های شخصی به طرف فعالیت هایی که گروه از آن ها نفع می‌برد، جلب خواهد شد. اعضا با یکدیگر تشریک مساعی کرده به دیگران کمک می‌کنند تا به هدف های خود دست یابند. اعضا دارای انگیزه بالایی بوده، ممکن است وظایف خود را با خلاقیت انجام دهند. در این مرحله وظیفه گروه در حال انجام است و خود گروه نیز به سوی مرحله نهایی حرکت می‌کند.

همکاری ؛ انجام فعالانه وظایف ؛ ابداع کردن و مبتکر بودن.

۴) کنترل و سازمان: گروه در این مرحله به طور مؤثر در جهت تحقق اهدافش تلاش می‌کند. وظایف بر اساس توافق دو جانبه و متناسب با توانایی واگذار می شود. در یک گروه بالغ، فعالیت های اعضا با طیب خاطر و با قابلیت انعطاف انجام می گیرند و نیازی به انجام کارها در قالب ساختارهای خشک سازمانی نمی باشد. یک گروه بالغ می‌تواند فعالیت ها و نتایج بالقوه حاصل از این فعالیت ها را ارزیابی کرده، در صورت لزوم دست به انجام اقدامات تصحیحی بزند.

وابسته کردن وظایف به یکدیگر ؛ واگذاری وظایف بر اساس توانایی ها ؛ انجام وظایف با طیب خاطر ؛ داشتن قابلیت انعطاف. (مورهد،گریفین،۱۳۷۴)

۲-۲-۱۳ عوامل مؤثر بر عملکرد گروه

در یک گروه با عملکرد بالا، معمولاً تونایی کل گروه که در آن عملکرد گروه بیشتر از کمک فردی هر یک از اعضا می‌باشد، مشاهده می شود. این افزایش عملکرد گروه را می توان ناشی از عوامل متعددی دانست: ترکیب ؛ اندازه ؛ هنجارها ، انسجام. (مورهد،گریفین،۱۳۷۴)

ترکیب: ترکیب گروه اغلب به تجانس و یا عدم تجانس گروه تعبیر می شود. گروهی را متجانس می‌نامند که اعضای آن در یک یا چند مورد از زمینه‌های مرتبط با کار گروه مانند سن، تجربه کاری، تحصیلات، تخصص فنی یا سوابق فرهنگی با یکدیگر شباهت داشته باشند. معمولاً یک گروه متجانس هنگامی بهره وری بالایی خواهد داشت که وظیفه گروه ساده باشد، نیاز به تشریک مساعی بوده، وظایف گروه متوالی باشد و یا اقدام سریع ضرورت داشته باشد. ( و بالعکس)

اندازه: بر طبق تعریفی که شاو ارائه داده است، گروه می‌تواند تعداد دو نفر و یا آن تعداد عضو داشته باشد که اعضا بتوانند با یکدیگر مراوده داشته و بر هم اثر بگذارند. اگر گروه دارای اعضا بیشتری باشد منابع بیشتری در اختیار دارد و ممکن است به تنایی قادر به انجام تعداد زیادی وظایف نسبتاً مستقل باشد. البته اگر تعداد اعضا گروه از حد معینی فراتر رود، ممکن است پیچیدگی مراودات و ارتباطات، دستیابی بهتوافق گروهی را مشکل تر کند.

گروه کوچک (مراودات مکرر/ جریان آزاد اطلاعات/ دستیابی ساده تر به توافق) ؛ گره بزرگ (مراودات منحصر به بخشی از اعضا گروه/ ارتباطات رسمی/ استفاده از دستور جلسه در ملاقات ها/ تاحدودی محدودیت در مشارکت/ تمایل به تقسیم شدن به ‌گروه‌های فرعی).

هنجارها: یک هنجار معیاری است که متناسب بودن رفتار با آن سنجیده می شود. ‌بنابرین‏ هنجار عبارت از رفتار مورد انتظار با الگوی رفتاری در موقعیت خاص می‌باشد. هنجارهای گروهی معمولاً در مرحله دوم تشکیل گروه (ارتباطات و تصمیم گیری) ایجاد می‌شوند و به مرحله بلوغ انتقال می‌یابند. هنجارها با ایجاد مبنایی جهت پیش‌بینی رفتار دیگران، اشخاص را قادر به تنظیم رفتارهایی متقابل می‌سازند. فعالیت های داخلی یک گروه بدون وجود هنجارها تبدیل به هرج و مرج خواهند شد. هنجارها نتیجه ترکیب ویژگی های شخصی اعضا، موقعیت، وظیفه و سنت های تاریخی گروه می‌باشند. ممکن است نتیجه عدم تبعیت از هنجارهای گروهی، سرزنش و دشنام، تنبیه بدنی، محرومیت و یا طرد از گروه باشد. به هر حال هنجارهای گروهی فقط ‌در مورد اقداماتی که برای اعضا اهمیت دارند تقویت می‌شوند.

هنجارها تأمین کننده چهار منظور می‌باشند: ۱) هنجارها به بقای گروه کمک می‌کنند ؛ ۲) هنجارها رفتار مورد انتظار از اعضا گروه را ساده تر و قابل پیش‌بینی تر می‌کنند ؛ ۳) هنجارها به گروه کمک می‌کنند تا از موقیعیت های پیچیده و مغشوش پرهیز کنند ؛ ۴) هنجارها ارزش های واقعی گروه را بیان کرده و گروه را به دیگران معرفی می‌کنند.

هنجارها به طور معمول بیش از آنکه تنظیم کننده افکار و احساسات اعضا باشند، تنظیم کننده رفتار آن ها می‌باشند. ‌بنابرین‏ ممکن است اعضا به منظور حفظ عضویت خود در گروه، رفتاری را بر خلاف نظر خود انجام دهند. هنجارها بر چگونگی تعیین اهداف، تعریف رفتار مناسب برای اعضا و محدود کردن رفتار آن ها اثر می‌گذارند. (مورهد،گریفین،۱۳۷۴)

انسجام: انسجام گروهی برآیند تمام نیروهایی است که بر اعضا اثر می‌گذارند و باعث باقی ماندن آن ها در گروه می‌شوند. نیروهایی که باعث ایجاد انسجام می‌شوند عبارتند از: جذابیت گروه، مقاومت در برابر ترک گروه و انگیزش حفظ عضویت گروه. انسجام گروه به ابعادی متعددی از پویایی گروه مانند بلوغ، تجانس و اندازه گروه مرتبط می‌باشد. «موفقیت، موفقیت می آورد»(مورهد،گریفین،۱۳۷۴)

عواملی که باعث افزایش انسجام می‌شوند (ترکیب متجانس/ توسعه متقابل/ اندازه نسبتاً بزرگ/ مراودات مکرر/ اهداف روشن/ موفقیت). پیامدهای انسجام زیاد (تحقق هدف/ رضایت شخصی اعضا/ افزایش کیفیت و کمیت مراودات/ تفکر گروهی) و بالعکس. (مورهد،گریفین،۱۳۷۴)

۲-۲-۱۴ تعارض در سازمان ها

بر اساس آمارهایی که توسط سازمان خوار و بار کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) در سال ۲۰۰۲ منتشر شده است، حدود پنجاه در صد از ذخایر ماهی جهان به طور کامل مورد بهره برداری قرار گرفته اند و حدود سی درصد از این منابع بیش از حد مجاز بهره برداری شده اند و نابود شده اند. با این وجود، این آمار تکان دهنده ممکن است به علت گزارش های بیش از حد و نوسانات ناشی از پدیده آلنینو در صید ماهی آنشوا در پرو تا حدودی گمراه کننده باشد. در نتیجه، وضعیت واقعی این است که احتمالا یک روند روبه نزولی در صید جهانی ماهی از دهه هزار و نهصد و هشتاد باشد. یکی از موارد معروف اما نگران کننده مربوط به ذخایر ماهی روغن در شمال غربی آتلانتیک که در اوایل دهه ۱۹۹۰ نابود شد و هنوز هم بهبود نیافته است. نابودی جمعیت ها و بهره برداری از گونه های جانوری اغلب باعث تغییراتی در اکوسیستم ها می شود. یکی از مثال های بسیار آشنا مربوط به سمور های دریایی در شمال شرقی اقیانوی آرام است که جمعیت این گونه در اوخر قرن نوزدهم نزدیک به انقراض بود و این سمور دریایی از نوعی جوجه تیغی تغذیه می‌کند که این جوجه تیغی نیز از آشنه دریایی تغذیه می‌کند. در نتیجه‌ تغییر اکوسیستم بسیاری از بسترهای آشنه های دریایی نابود شد که برای زیستگاه ماهی ها و بی مهرگان دریایی بسیار حیاتی بودند^[۱۶]. صید بیش از حد ماهی می‌تواند همچنین باعث تغییراتی در ترکیب ذخایر ماهی و از بین رفتن تنوع ژنتیکی آن ها گردد.

ماهیگیری همچنین می‌تواند باعث انقراض گونه ها در سطح ملی و منطقه ای شود. به عنوان مثال صید اتفاقی یا تصادفی کوئالانکانت های قبل از تاریخ در نزدیکی سواحل جزایر قمر در نهایت باعث شد تا این گونه ها در آستانه نابودی قرار گیرند. نوعی از ماهیگیری که به علت تهدید تنوع زیستی مورد انتقاد شدید است، ماهیگیری در عمق دریا بخصوص آن گونه ماهیگیری که از روش هایی نظیر بستن تور در عمق دریا یا روش هایی که کوه های دریایی را هدف قرار می‌دهند، است. برخی فعالیت های ماهیگیری از جمله استفاده از مواد منفجره یا سم همچون سیانید به شدت مخرب هستند که هنوز هم در برخی کشورهای در حال توسعه مورد استفاده هستند. گرچه این روش ها نیازهای غذایی و اقتصادی را در کوتاه مدت برطرف می‌کنند؛ اما این رفتارهای بسیار نامناسب باعث مرگ بسیاری از گونه های غیر هدف و نابودی کل زیستگاه ها می شود و تاثیرات میان مدت و دراز مدت غذایی و اقتصادی برجای می‌گذارند. در کل صید جانبی گونه هایی که ارزش اقتصادی زیادی ندارند یکی از مشکلات بزرگ به حساب می‌آید. با این حال، توجه رسانه ها ‌به این مشکل اغلب به صید جانبی گونه های بسیار مهم از جمله پستانداران دریایی پرندگان و لاک پشت های دریایی محدود می شود.

معرفی عمدی یا تصادفی جانداران آبزی به محیط زیست دریایی مطمئنا پدیده جدیدی نیست اما در سال های اخیر توجه ‌به این مسئله افزایش یافته است. معرفی عمدی گونه های بیگانه یا جدید معمولا برای کسب منافع از جمله بهره برداری از این منابع است که معمولا به علت محدود بودن دانش علمی درباره‌ تاثیرات این کار به خطرات ناشی از آن بی توجهی می شود؛ اما درباره‌ ورود تصادفی گونه ها راه های مختلفی وجود دارد. یکی از این راه ها از طریق کشتی های تجاری بزرگ است که برای حفظ تعادل بویژه هنگام تخلیه یا بارگیری، مخازن این کشتی ها از آب پر یا خالی می شود. با توجه به ماهیت جهانی حمل و نقل دریایی، تهدیدات تنوع زیستی و عواقب ورود گونه های بیگانه از طریق مخازن آب تعادل این کشتی ها در همه جای جهان اتفاق می افتد^[۱۷]. به طور مثال، ورود نوعی نرم تن دریایی موسوم به ژله شانه ای در منطقه ی آمریکای شمالی برای اولین بار به آب های دریای سیاه و دریای ازوف از طریق آب های مخازن کشتی های باری بود که باعث صدمات فراوان به صنعت شیلات این مناطق شد و به نوبه‌ی خود تاثیرات منفی اقتصادی و اجتماعی فراوانی داشت. دریای خزر نیز اکنون با تهدیدات مشابهی رو به روست.

۲٫۹- چارچوب بین الملل

۲٫۹٫۱- اسناد منطبق با قوانین جهانی

الف. کنوانسیون ملل متحد درباره حقوق دریاها

سرعت زیاد توسعه‌ تکنولوژی پس از جنگ جهانی دوم (که این واقعه خود نیز تا حدودی در این مسئله تاثیر داشت) به طور مؤثری باعث گشوده شدن ذخایر تجدید ناشدنی دریاها برای انسان، بیشتر شدن تلاش ها برای صید آبزیان و افزایش سریع شمار کشتی های بزرگ و حجم بالای جابجایی کالاهای خطرناک از طریق اقیانوس ها شد. این مسئله هم زمان با افزایش تقاضای جهانی برای منابع، گسترش آگاهی از طریق تخریب محیط زیست و تغییری اساسی در ماهیت و ترکیب جامعه بین‌المللی در نتیجه‌ فرایند استقلال کشور ها و آغاز جنگ سرد صورت گرفت.

در این شرایط حقوق بین الملل موجود در دریاها ناقص به نظر می‌آمد. علت ناکار آمدی حقوق بین الملل دریا ها تا حدودی به خاطر این بود که این حقوق نمی توانست با برخی از مسائل جدید و استفاده های جدید از اقیانوس ها که به تازگی ایجاد شده بودند بپردازند و تا حدودی ‌به این خاطر بود که مقررات موجود دیگر جوابگوی نیاز ها و منافع بخش اعظمی از جامعه‌ بین الملل نبود. این مسئله باعث بروز اختلافات قابل توجهی شد که گاهی به کشمکشو بروز درگیری هایی منجر شد. (به عنوان مثال جنگ های موسومبه ماهی روغن میان ایسلند و انگلستان بین سال‌های ۱۹۵۸ تا ۱۹۷۶). در نهایت نیاز به برخورداری از یک نظم حقوقی در خصوص اقیانوس ها که هم عام باشد (یعنی همه‌ فضای اقیانوسی را در برگیرد) و هم جامع (به گونه ای که همه‌ گونه استفاده ها و منابع را در بر گیرد) به طور گسترده ای مورد توجه قرار گرفت. پس از طی مذاکرات طولانی، این نیاز منجر به تصویب کنوانسیون ملل متحد در حقوق دریا ها در ۱۰ دسامبر ۱۹۸۲ شد. این کنوانسیون در ۱۶ نوامبر ۱۹۹۴ لازم الاجرا گردید.^[۱۸]

هدف جامع از کنوانسیون حقوق دریاها این است که یک نظم حقوقی منصفانه و متعادل و پذیرفته شده در سطح جهانی در خصوص دریا ها و اقیانوس ها ایجاد کند. به عبارت دیگر تأسيس یک قانون اساسی برای مناطق دریایی و اقیانوس ها به منظور کاهش خطر تعارضات بین‌المللی و افزایش ثبات و صلح در جامعه بین الملل است. این حقیقت که کنوانسیون حقوق دریاها تا کنون (سال ۲۰۱۰) تعداد ۱۵۸ کشور را به عضویت خود در آورد نشان از دست یابی کنوانسیون به هدف مورد نظرش بوده است. با این وجود، این کنوانسیون در بسیاری موارد یک کنوانسیون چارچوب به حساب می‌آید که بر اجرای آن در سطح جهانی و منطقه ای و از طریق سازمان های مختلف بین الملی تکیه دارد. به طور مثال، در زمینه ی آلودگی ناشی از کشتی ها اجرای مقررات به عهده ی سازمان بین‌المللی دریانوردی گذاشته شده است در حالی که اداره شیلات در سطح منطقه ای از طریق سازمان های منطقه ای اداره شیلات پیش‌بینی شده است. علاوه بر این، با توجه به نیاز ها و منافعی که در جامعه بین‌المللی دائما در حال تغییر هستند. کنوانسیون حقوق دریاها نیاز به اصلاح یا تکمیل از طریق اسناد بین‌المللی خواهد داشت. در حالی که برخی از این اسناد که بعد از ۱۹۸۲ تصویب شده اند بسیار نزدیک با مقررات دیگر اسناد نزدیک به مقررات کنوانسیون نیستند.

ثانیاً، مفاد قاعده ی نفی حرج، نفی حرج در دایره ی تشریع قوانین است، حال باید دید که ناباروری زن و شوهر باعث وقوع آن ها در عسر و حرج است یا حکم قانون گذار به عدم جواز تلقیح مصنوعی؟ در صورت اول عسر و حرج مستند به قانون نیست، تا قابل رفع باشد و در صورت دوم، ابتدا باید مدلول دلایلی که بر حرمت تلقیح مصنوعی دلالت می‌کنند، بررسی شود، سپس اثبات شود که وجود این حکم باعث مبتلا شدن زن و شوهر به مشقتی شدید می شود که در شرایط عادی تحمل آن ممکن نیست.( نظری توکلی ، پیشین، ص۲۸۳)

در اخلاق اسلامی اصل این آزادی و حق، برای همسران وجود دارد که هر گاه مایل باشند برای رفع محدودیت های جسمی خویش به لقاح مصنوعی دست یازند و به کمک ثالث که آماده ی اهدای گامت و جنین است، فرزندی برای خویش اختیار کنند. این آزادی و حق در صورتی برای همسران ثابت می شود،که دلیلی شرعی از آیات و روایات در منع این عمل برای همسران، وجود نداشته باشد. چنین دلیلی لااقل برای همسران نابارور در دست نیست. قواعد رایج در استنباط احکام شرعی، چنین اقتضاء دارد که در این موارد که دلیل اولی برای مسئله یافت نمی شود، به قاعده ی اصالت برائت تمسک شود.( شهریاری ، پیشین ، ص۳۶۸)

آثار مثبت روانی- اجتماعی یکی دیگر از استدلالاتی است که برای تجویز تلقیح مصنوعی به کار می رود. نعمت مادر شدن از مواهب الهی است، که خداوند هرگز هیچ زنی را از این نعمت محروم نکرده است و این سعادت را از او سلب نمی نماید. افزون بر این که وجود کودک باعث همبستگی بیشتر و آرامش و گرمی خانواده نیز خواهد بود. این استدلال به دلایل زیر مورد انتقاد قرار گرفته است:

اولا خدای تعالی به حکم آیه ی شریفه ی «یهب لمن یشاء اناثا و یهب لمن یشاء الذکور او یزوجهم ذکرانا و اناثا و یجعل من یشاء عقیما انه علیم قدیر»(شوری،آیات ۴۹-۵۰) اعلام داشته است که، گروهی از زن و شوهر ها از نعمت فرزند داشتن محروم هستند.

ثانیاً اگر وجود کودک مایه ی همبستگی بیشتر و گرمی خانواده می شود، باید آمار جدایی زن و شوهر (طلاق)با تعداد فرزندان نسبت معکوس داشته باشد و ما با پدیده کودکان طلاق مواجه نباشیم.

البته ایراد دوم نمی تواند ایرادی قوی باشد، زیرا طلاق می‌تواند عوامل دیگری داشته باشد که این عوامل می‌توانند از عامل فرزند دار نبودن قوی تر باشد و داشتن فرزند نتواند جلوی طلاق را بگیرد، مثل اعتیاد مرد و یا حبس طولانی مدت او.

بسیاری از افراد در اثر فقدان فرزند، دچار بیماری‌های روحی می‌شوند و حتی پس از مراجعه ی مکرر به پزشکان، مشکل آن‌ ها لاینحل باقی می‌ماند. برخی به فرزندخواندگی روی ‌آورده‌ که آن هم مشکلات اجتماعی و روانی خاص خود را دارد. بدیهی است، اگر جنین بیگانه‌ای در رحم زوجه پرورش یابد، احساس علقه­ی مضاعفی نسبت به طفل در مقایسه با فرزندخواندگی پیدا می‌شود. ضمن آن‌که مسایل محرمیت در اینجا کاملاً حل شده است. زیرا طفل متولد اگر پسر باشد با صاحب رحم به دلیل قیاس اولویت در مادر رضاعی، محرم خواهد بود و اگر دختر باشد با شوهر صاحب رحم به دلیل ربیبه بودن محرم می شود. بدین‌سان کانون خانواده هایی که به دلیل فقدان فرزند یا وجود فرزندی بیگانه به سردی گراییده و از ثبات لازم برخوردار نیست، مستحکم و پایدار خواهد شد. ( خلفی، پیشین ، ص۶۹ )در انتقاد از نظر بالا می توان گفت که، تامین نیاز های والدین به منظور گرم نگه داشتن کانون خانواده و در نتیجه تجویز راه حل اهدای جنین، در نتیجه ی یک رویکرد والدین محور می‌باشد که سعی در برطرف کردن احتیاجات و نیاز های والدین می‌باشد. در این رویکرد، توجهی به تامین حقوق کودک نمی شود، در حالی که می‌دانیم با تجویز اهدای جنین به مشکلات زیادی بر خواهیم خورد که متضرر از این عمل کودک می‌باشد. در ضمن این کودک که می‌تواند در حال حاضر با حضور خودش کانون خانواده را گرم کند، در آینده وقتی قصد شناسایی والدین ژنتیکی خود را داشته باشد، می‌تواند به همان اندازه یا بیشتر کانون خانواده را سرد کند.

در شرایطی که ما اهدای گامت و جنین را تجویز کنیم، کاهش تعداد اهدا کنندکان در روش اهدای شناخته شده محرز می شود. زیرا اهدا کنندگان از عواقب و مسئولیت های حقوقی و اجتماعی این عمل خود می ترسند و تا جایی که امکان داشته باشد در پی سلب مسئولیت از خود می‌باشند.

عده ای از نویسندگان و محققان کودک/ انسان را برای شناخت والدین ژنتیکی خود محق می دانند؛ ولی این حق را به معنای آزادی انسان برای جست و جوی والدین ژنتیکی خویش می دانند، ‌به این معنا که انسان می‌تواند و آزاد است که والدین خود را جست و جو نماید، ولی دیگران تکلیفی ندارند که به او کمک کنند و یا این که بتوان دیگران را مجبور نمود که به کودک کمک نمایند. ‌بنابرین‏ می توان اهدای گامت و جنین را تجویز نمود و اطلاعات والدین ژنتیکی کودک را به عنوان راز، محرمانه نگه داشت و کودک هم نمی تواند دیگران را الزام به افشای هویتش نماید.( راسخ، ۱۳۸۶،ص۲۵۰)

ایراد استدلال بالا به نظر واضح می‌باشد. مثل این می‌باشد که اموال دیگری را مخفی کنیم و بعد بگوییم مال باخته حق دارد به دنبال مال خودش بگردد ولی نمی تواند دیگران را به نمایندن اموال خویش الزام نماید حتی مخفی کننده را. مخفی کردن اطلاعات هویتی چه بسا مهم تر از مخفی کردن خرده مالی باشد. در ضمن این استدلال برای تجویز محرمانه ماندن اطلاعات بیولوژیکی می‌باشد نه برای تجویز اهدای گامت و جنین. ‌بنابرین‏ ابتدا می بایست برای تجویز اهدای گامت و جنین استدلال کرد و بعد از پذیرش این نهاد حقوقی برای مخفی ماندن اطلاعات بیولوژیکی به استدلالات بالا روی آورد.

۲-۲-۳٫ عوامل روانشناختی

در کنار احتمالات و استدلالات موجود در رد و به چالش کشیدن اهدای جنین از منظر روانشناختی، مطالعات در بعضی موارد، نشان دهنده ی بهتر بودن روابط والد _ فرزندی بوده است و حتی برای درمان نازایی به زوجین نابارور پیشنهاد می شود. یافته ها ی مطالعات، نشان دهنده ی تعامل بهتر بین والدین و کودکان در خانواده های دارای فرزند به کمک روش های کمکی باروری است. در مقایسه با والدینی که به طور طبیعی بچه دار شده بودند، این والدین احساس مثبت تری به فرزندان دارند.( نقل از شمس ،۸۸) و در مصاحبه های بالینی نیز گرمی و صمیمیت و تعامل بیشتری نشان داده‌اند. ( همان ) مرور مطالعات انجام شده، یافته های مشابه عدیده ای را به دست می‌دهد. در زمینه ی فرزند پروری و عملکرد خانواده، در مادران کودکان خاص ( حاصل از درمان‌های کمک نازایی) تنیدگی و استرس کمتر و رابطه ی والد- فرزند مثبت تری نسبت به مادران کودکان حاصل از حاملگی طبیعی گزارش کردند. در اغلب موارد اختلاف آماری معنا داری در زمینه ی عملکرد هیجانی ( عاطفی)، رفتاری، حرمت فرد، یا درک رابطه ی خانوادگی بین کودکان گزارش نشده است. ( برهانی،۱۳۸۸، ص۱۳)

برای مثال به قسمت a شکل شماره ۵ توجه کنید.کنترل های ویرایش سفارش مشتری Customer Order باید قبل از ارسال کالا به مشتری تکمیل شوند.در چنین مواردی فرایند ها از یک پردازش به پردازش دیگر از حالت مضاعف(جفتی) خارج شوند.این موضوع در قسمت b شکل نشان داده شده است. در اینجا خروجی فرایند Edit Order به طور مستقیم به فرایند Ship Product ارسال نمی شو،بلکه به انبار داده دخیره یا فایل ضربه گیر Pending order ارسال می‌گردد.حالا فرایند Ship Product می‌تواند از یک فایل ذخیره با سرعت خودش و در زمان مثل تعطیلات کشیده شود.فایل های موقت وسیله های واسطه خوبی برای از حالت جفتی خارج کردن فرآیندهای متوالی هستند.

Edit order

۳٫۶

Sulp product

a

۳٫۵

Edit order

Edit

Order

۳٫۶

Sulp product

DI

Pending order file

Edit

Order

۳٫۵

Edit order

b

شکل شماره ۵:از خالت جفتی خارج کردن فرآیندهای متوالی

د- کاهش وقفه ها یا انقطاع در کار:این موضوع مخصوصا با عملیات های ثبت داده مرتبط است.عملیات های

ثبت باید در مکان های ساکن قرار گیرند.این مکان های دارای حداقل ترافیک و از هم گسیختگی های محیطی هستند.

ه- کاهش گردش خروجی ها:

در این زمینه گردش الکترونیک خروجی ها بر گردش فیزیکی به سوی گزارش های کاغذی ترجیح دارد.

و-منظم کردن اولویت ها:

در این زمینه بعضی از فرایند ها و وظایف فرایندی بسیار مهمتر از بقیه هستند.بعضی از تراکنش ها نیاز است سریع تر از دیگران انجام شوند.

۱- ساده سازی زبان:

این موضوع به عملیاتی کردن رویه ها طراحی صفحه نمایش دو طرفه یا واکنشی مربوط است.ساده سازی زبان عدم یکنواختی را کاهش می‌دهد(افزایش پایائی) و زمان‌های یادگیری را کاهش می‌دهد(افزایش قابلیت به کارگیری).در این زمان می توان از اختصارات و مخفف ها استفاده کرد.

۲- استاندارد کردن فرایندها:

در جستجوی فعالیت و الگوریتم های مشابه باشید و آن ها را استاندارد کنید.جایابی صفحه نمایش دو طرفه یا واکنشی یکی از این مثال ها هستند.استاندارد کردن ماژول های نرم افزاری این اجازه را می‌دهد که از مزایای قابلیت استفاده مجدد کدها بهره مند شد.(هارینگتون،۲۰۰۱)(۳۰)

۲-۴- فرایند تهیه معماری سیستم های اطلاعاتی

برای اینکه بتوانیم اجزاء، ارتباط بین اجزاء و رویه های حاکم بر توسعه ‌و تکامل اجزاء یک سیستم اطلاعات استراتژیک را در گذر زمان به دست آوریم، می توان فرایندی را پیشنهاد کرد که ورودی های آن برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات ، برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک و نوع پشتیبانی مورد نیاز از سیستم های اطلاعات استراتژیک می‌باشد. ‌بنابرین‏ به طور کلی برای تهیه معماری سیستم اطلاعات استراتژیک بایستی گام های زیر را اجرا نمود:

• تهیه برنامه استراتژیک فناوری اطلاعات

• تهیه برنامه سیستم های اطلاعات استراتژیک

• تعیین نوع پشتیبانی سیستم های اطلاعات استراتژیک

۲-۴-۱- تهیه برنامه استراتژیک فناوری اطلاعات

سازمان ها برای استفاده از مزیت های فناوری اطلاعات نیازمند یک برنامه استراتژیک برای آن هستند که معمولا خروجی این برنامه استراتژیک تعریف یکسری پروژه جهت برطرف کردن شکاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب استفاده از فناوری اطلاعات و در نهایت معماری فناوری اطلاعات مورد استفاده برای سازمان می‌باشد.

معماری فناوری اطلاعات یا زیرساختها (سطوح بنیادین) کلیه اجزاء شامل نرم افزارهای کاربردی رده‌های مختلف مدیریتی (مدیریت عملیاتی و کنترل، مدیریت میانی و کنترل و مدیریت استراتژیک) و نرم افزارهای کاربردی ‌عملیات و کارکردهای مختلف نظیر بازاریابی، تحقیق و توسعه، تولید وتوزیع می‌باشد. بعلاوه معماری اطلاعات مقوله های زیرساختی (اعم از پایگاه های داده ها، نرم افزارهای پشتیبانی، شبکه لازم برای اتصال نرم افزارهای کاربردی و…) را در خود جای می‌دهد. در واقع با داشتن برنامه استراتژیک فناوری اطلاعات، آن بخش از فناوری اطلاعات که برای سازمان مورد نیاز است ، مشخص می شود.

‌بنابرین‏ با داشتن خروجی های این برنامه می توان یکسری از اجزای سیستم های اطلاعات استراتژیک جهت پشتیبانی از موقعیت رقابتی وایجاد مزیت رقابتی برای سازمان را مشخص نمود .این اجزاء همان اجزای معماری فناوری اطلاعات است، با این تفاوت که اجزای معماری سیستم های اطلاعات استراتژیک تنها بخشی از اجزای معماری فناوری اطلاعات را در بر می‌گیرد که جنبه استراتژیک دارند و در راستای پشتیبانی از استراتژیهای رقابتی سازمان وایجاد مزیت رقابتی با هدف رسیدن به رقبای تجاری ویا کسب برتری در مقابل آن ها است(شکل شماره ۲). به عبارت دیگر معماری فناوری اطلاعات که از نتیجه برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات به دست می‌آید هم دربرگیرنده اجزاء استراتژیک وهم در برگیرنده اجزایی برای انجام فعالیت های غیر استراتژیک و عملیات روزمره سازمان است.

۲-۴-۲- تهیه برنامه سیستم های اطلاعات استراتژیک

برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک فرایندی است که از طریق آن سازمان چارچوبی از برنامه های کاربردی مبتنی بر کامپیوتر را تعیین می‌کند تا این مجموعه از سیستم ها بتواند برای دستیابی به اهداف استراتژیک سازمانی کمک نماید.فرایند برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک مشتمل برتعدادی فعالیت بهم پیوسته است. خروجی اصلی فرایند برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک مجموعه ای مشخص از سیستم های اطلاعاتی است که می‌تواند به سازمان در انجام فعالیت‌های تجاری ودستیابی به به اهداف استراتژیک کمک نماید .‌بنابرین‏ سازمان‌ها این برنامه را با هدف تشخیص با ارزش ترین سیستم های اطلاعاتی انجام داده وبه دنبال برنامه های کاربردی وسیستم هایی هستند که نتیجه ای در پشتیبانی از موقعیت رقابتی وایجاد مزیت رقابتی آن ها داشته باشد.

خروجی برنامه ریزی سیستم های اطلاعات استراتژیک تعریف یکسری برنامه ها جهت استفاده از سیستم های اطلاعاتی وهمچنین کنترل مستمر و برنامه ریزی شده برای توسه وبهبود این سیستم ها در جهت پشتیبانی از موقعیت رقابتی وایجاد مزیت رقابتی برای سازمان می‌باشد .برنامه ریزان بایستی تغییرات روش های مدیریتی وموقعیت رقابتی را درون فرایند برنامه ریزی قرار دهند تا از این طریق رویه های حاکم بر توسعه وبهبود این سیستم ها معین شود . این کار باعث می شود تا مجموعه سیستم های اطلاعات استراتژیک در برابر تغییرات منعطف باشند و از پیچیدگی های ناشی از توسعه های نا منظم جلوگیری شود.