معنی بیت: حرکت سریع و شتابان نسیم سرد صبحگاهی به سمت چمن به خاطر چیست؟ به خاطر این است که پیام‌های تازه ای برای باغ و چمن سرسبز دارد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴)یا رب این شیوه نو چیست؟ که از جنبش باد طره لاله پر از نافه مشک ختن است

طره: موی پیشانی، موی صف کرده بر پیشانی

طره لاله: برگهای لاله به طره تشبیه شده است.
مشک ختن: رجوع شود به توضیحات بیت دوم همین قصیده.
بیت سؤال بلاغی است (سؤالی که پاسخ ندارد و برای جلب توجه است).
معنی بیت: خدایا این چه رسم و راه تازه‌ای است که با حرکت باد از برگهای گل لاله بوهای خوشی در هوا منتشر می‌شود گویی که در درون برگهای لاله نافه‌های مشک ختنی جا داده باشند.
۵)باد با دست تهی بر سرخس تاج نه است ابر با دامن تر بر در گل نوبه زن است
نوبه زن: نقاره زن، معمول بود که در نقاره خانه شاهان در شبانه روز چند بار نقاره می‌زدند، گاه سه بار ۰سه نوبت)، و گاه پنج بار(پنج نوبت) و گاه هفت بار (هفت نوبت) (فرهنگ فارسی معین).
در بیت موازنه وجود دارد.
بین باد و ابر تناسب وجود دارد.
بین دست و دامن تناسب هست.
بین گل و خس تضاد (و از جهتی تناسب) وجود دارد.
معنی بیت: باد در بوستان می‌وزد و گلها را در محیط پراکنده می‌سازد و بر روی خار و خس‌ها نیز این گلها را می‌نشاند. باران از ابرها بر سر و روی گلها می‌بارد گویی که باران عظمت و بزرگی و حشمت خود را بر گوش گلها تکرار می کند.
۶)خرقه مخروق کند از سر حالت گل و صبح کاین بر آن عاشق و آن بر دم این مفتتن است
مخروق: پاره شده
حالت: خوشی، سرمستی
گل و صبح: صنعت تشخیص به کار رفته و گل و صبح به انسانی تشبیه شده‌اند که پیراهن خود را پاره می‌کنند.
مفتتن: در فتنه افتاده، مفتون و عاشق شده
بین خرقه و مخروق صنعت اشتقاق وجود دارد.
در بیت صنعت لف و نشر مرتب وجود دارد.
معنی بیت: از اثر بوی معطر پیچیده در فضا، گل و صبح مستانه و از روی خوشی پیراهن خود را پاره می‌کنند یعنی در اوج شادی و سرمستی هستند. صبح به گل عشق می‌ورزد و گل نیز به نفس خوشبوی صبح عاشق و مفتون است.
۷)دیده مرده نرگس همه گریان نگرد به سوی لاله که او زنده اندر کفن است
دیده مرده: اشاره دارد به چشم بسته و با چشم بسته نگریستن، نوعی پارادوکس زیبایی را آفریده است.
بین نرگس و لاله مراعات النظیر وجود دارد.
بین نرگس و دیده ایهام تناسب وجود دارد.
معنی بیت: گل نرگس با چشمان بسته و گریان به جانب گل لاله که سمبل شهید و شهادت است نگاه می‌کند.
۸)بید یاسج زن باغست و صبا حلقه ربای ابر ناورد کن و صاعقه زوبین فگن است
یاسج: تیر پیکان دار (معین).
حلقه ربای: کسی که نیزه خود را در میدان مسابقه از حلقه گذراند. و ان را برباید و این عمل نشان مهارت در نیزه وری بوده است (تعلیقات دیوان مجیر).
ناورد کن: ناورد کننده، جنگجو
زوبین: نیزه کوچک، نیزه کوتاه که در قدیم هنگام جنگ به طرف دشمن پرتاب می‌کردند.
بینداخت زوبین به کردار تیر برآمد به بازوی سالار پیر
(فردوسی،به نقل از فرهنگ مصور فارسی)
بین بید و باغ، همچنین ابر، صاعقه و صبا تناسب وجود دارد.
معنی بیت: طبیعت و عناصر آن را به میدان نبردی تشبیه کرده و می‌گوید درخت بید با شاخه‌هایش گویی تیر می‌اندازد و باد صبا با وزش خود گویی که نیزه گزاری با مهارت است، ابر چونان جنگجویی است و صاعقه با درخشش خویش گویی که نیزه هایی را در فضا پرتاب می‌کند.
۹)لاله و گل را ز اندیشه آن عمر که نیست گر دلی هست همه ساله به غم ممتحن است
ممتحن: آزموده، امتحان شده
بین لاله و گل (گل سرخ) تناسب وجود دارد.
معنی بیت: لاله و گل سرخ عمر بسیار کوتاهی دارند و در فکر آن عمر کوتاه هستند و اگر دلی نیز دارند این دل به واسطه عمر اندک به غم و اندوه مبتلاست و هموار با غم مورد امتحان قرار می‌گیرد.
۱۰)گنبد گل چو ز هم رفت به بادی گروست قحف لاله چو تهی شد به دمی مرتهن است
گنبد گل: غنچه گل
قحف: کاسه چوبی
گنبد گل: غنچه گل./ قحف: کاسه چوبی
مرتهن: چیزی که گرو گرفته شده، گروگان
بین گل (گل سرخ) و لاله تناسب وجود دارد.
معنی بیت: عمر غنچه گل اندک است و با وزش باد کوچکی از هم می‌پاشد و کاسه گل لاله وقتی که خالی شود یعنی هنگامی که تنها برگهایش بماند، باوزش بادی از هم فرو می‌ریزد.
۱۱)گل اگر یوسف عهدست عجب نبود از آنک رود نیلش قدح و ملکت مصرش چمن است
یوسف: فرزند یعقوب پیامبر. قصیده ۱۱، بیت ۴.
نیل: رودخانه‌ای در کشور مصر.
قدح: کاسه
مصر: (اسم خاص)، کشور معروف در شمال شرقی آفریقا، از شمال محدود است به دریای مدیترانه، از مشرق به فلسطین و اردن و دریای احمر و از مغرب به لیبی و از جنوب به سودان، پایتخت آن قاهره است. (فرهنگ لغات و تعبیرات).