در این فصل ابتدا یک دیتا سنتر نمونه تشریح می گردد و سپس این دیتا سنتر در لایه های مختلف توسط شبکه های پتری مدل خواهد شد. برای بررسی دقیقتر، سعی شده است که نمونه معرفی شده برای دیتا سنتر تا حد امکان ساده و در عین حال شامل تمام بخش های لازم برای یک دیتا سنتر واقعی باشد.

همچنین لازم به ذکر است که این تحلیل ساختار و مدل سازی تا سطح سرویس انجام شده است. به این معنی که از بررسی مکانیزم های داخلی ماشین های مجازی از جمله سیستم عامل میهمان و سرویس های آن و نیز ساختار منابع سخت افزاری از جمله پردازنده، حافظه و غیره چشم پوشی شده است. بنابراین به تشریح ساختار کلی لایه مجازی سازی، سرویس های سطح بالا از جمله HA، Fault Tolerance و vMotion و نیز شیوه کار معماری های شبکه و سیستم ذخیره سازی پرداخته شده است.
به عبارت دیگر از دیدگاه سطح دانه پذیری سیستم^[۱۴۳]، می توان گفت مدل ها با حداکثر انتزاع ممکن و در سطح اجزاء اصلی دیتا سنتر انجام شده است.

تشریح دیتا سنتر نمونه
در این فصل با تکیه بر ابزار و تکنولوژی های معرفی شده، تلاش می شود یک الگوی نمونه برای دیتا سنترهای نوین معرفی گردد. در این معماری، منابع پردازشی هر ماشین فیزیکی بخشی از مخزن منابع کل سیستم هستند. بنابراین مدیر سیستم می تواند این منابع را به هر شکل مورد نیاز تخصیص دهد. همچنین وی می تواند به سرعت بین ماشین ها سوئیچ کند، از آنها نسخه پشتیبان تهیه نماید، آنها را کپی کند و به صورت متمرکز آنها را مدیریت نماید.
زیر ساخت VMWare همه منابع پردازشی از جمله سرورها، منابع ذخیره سازی و شبکه را مجازی سازی می کند. این زیر ساخت با گردآوری همه منابع و نمایش مجموعه ای ساده شده و یکپارچه از آنها، مدیر را در درک بهتر ساختار موجود دیتا سنتر و مدیریت و تغییر آن یاری می رساند. به کمک این ساختار می توان منابع توزیع شده در یک دیتا سنتر را به صورت مجموعه ای از ابزار مشترک مدیریت نمود. همچنین می توان از دیتا سنتر در مصارف گوناگونی استفاده کرد بدون اینکه نگران گوناگونی سخت افزار و نوع مصرف آن باشیم. شکل ۴٫۱ نحوه پیکربندی و معماری یک طرح نمونه VMware را نشان می دهد.
شکل ۴٫۱٫ زیر ساخت دیتا سنتر مجازی ]۶۳[
پیش از آنکه ساختار دیتا سنترها را دقیقتر بررسی نمائیم، لازم است برخی از اصطلاحات و مفاهیم را تشریح کنیم. این مفاهیم در بخش های مختلف لایه نرم افزاری در سیستم مذکور به کار می روند ]۶۰[ و ]۶۳[.
میزبان
یک میزبان نمود مجازی سازی شده منابع پردازشی و حافظه یک ماشین فیزیکی است که در حال اجرا کردن VMware ESX می باشد. در واقع بدنه اصلی فیزیکی دیتا سنتر از مجموعه ای از ماشین های میزبان تشکیل شده که درحال اجرا کردن زیر ساخت سیستم عاملی Hypervisor هستند.
کلاستر
وقتی چند ماشین فیزیکی با یکدیگر همگروه می شوند و به صورت یک واحد یکپارچه مدیریت می گردند، منابع پردازشی و حافظه آنها که با یکدیگر جمع شده است یک کلاستر تشکیل می دهند. چنین گروهی ازمنابع پردازشی به منظور راه اندازی سرویس های سطح بالا مانند HA، Fault Tolerance و غیره مورد استفاده قرار می گیرند. می توان ماشین های فیزیکی جدیدی را به یک کلاستر اضافه یا از آن حذف نمود.
مخزن منابع
مجموعه منابع پردازشی و حافظه ماشین هایی که در یک کلاستر قرار دارند، تشکیل مخزنی از منابع را می دهند که به همین نام شهرت یافته است. مدیر سیستم می تواند این منابع را به صورت سلسله مراتبی و یا گروه بندی شده به ماشین های مجازی تخصیص دهد و همچنین بخشی از آن را به صورت دستی و یا خودکار برای سرویس های سطح بالا که در یک دیتا سنتر ضروری است رزرو نماید.
در یک دیتا سنتر نمونه مانند شکل ۴٫۲، چندین ماشین فیزیکی با معماری x86 در یک شبکه محلی به یکدیگر متصل شده اند. این شبکه ترجیها از قویترین و سریعترین انواع شبکه های در دسترس است زیرا در انتهای طراحی، نقاط اتصال سرورهای فیزیکی، گلوگاه ارتباطات دیتا سنتر خواهد بود. همچنین تعدادی منبع ذخیره سازی نیز در این شبکه وجود دارند. بر حسب تکنولوژی موجود در بازار، این ابزار ذخیره سازی می تواند از دیسک های SCSI درون هر یک از سیستم های میزبان تا دیسک های SCSI مبتنی بر شبکه اترنت^[۱۴۴] متنوع باشند. وجود تجهیزات تخصصی دیگر مانند سوئیچ های SAN برای برقراری ارتباط میان سرورهای فیزیکی و ابزار ذخیره سازی و نیز تجهیزات پشتیبان گیری^[۱۴۵] نیز در دیتا سنتر عادی است.
شکل ۴٫۲٫ یک الگوی نمونه برای زیر ساخت دیتا فیزیکی سنتر ]۶۰[
در این تحقیق برای طراحی و تحلیل مدل فرمال از یک دیتا سنتر، نمونه کوچکی از یک دیتا سنتر واقعی در نظر گرفته شده است که شامل دو سیستم میزبان و دو منبع ذخیره سازی می باشد. سیستم های میزبان به یک شبکه داخلی متصل هستند و به وسیله سوئیچ های SAN به دیسک های Fiber SCSI مرتبط شده اند. افزونگی در سیستم^[۱۴۶] به منظور به حداقل رساندن قطعی و خرابی در شبکه زیر ساخت دیتا سنتر رعایت شده است. شمای کلی این ساختار را می توان در شکل ۴٫۳ دید.
شکل ۴٫۳٫ ساختار شماتیک دیتا سنتر نمونه
بعد از پیاده سازی سخت افزاری اجزا و نصب ESX بر روی سیستم های میزبان و نیز پس از پیکر بندی سیستم های میزبان و ذخیره سازی داده، سیستم می تواند شروع به کار نماید. در این مرحله انتظار می رود که همه چهار بخش اصلی سیستم یعنی دو سیستم میزبان و دو سیستم ذخیره سازی اطلاعات بدون مشکل بوت شده و آماده بارگذاری شوند. با این حال بروز اختلال در یکی یا بیشتر و آماده به کار نبودن بعضی از آنها در پایان مرحله بوت دور از انتظار نیست. در گام بعد، با توجه به بخش های آماده به کار، ماشین های مجازی و سرویس های سطح بالا می توانند اجرا و پیکر بندی شوند. با توجه به ساختار سرویس های سطح بالا و نحوه کارکرد آنها، واضح است که برای اجرای درست سرویس هایی مانند HA و FT حضور حداقل دو میزبان فیزیکی ضروری است ]۶۱[.
پس از بارگزاری ماشین های مجازی و سرویس های لازم، ESX شروع به دریافت درخواست های ماشین های مجازی و ارائه سرویس به آنها می کند. در کنار این روال دائمی، در صورت بروز مشکل در یکی از ماشین های میزبان یا منابع ذخیره سازی و یا درخواست مدیر برای انتقال یک ماشین مجازی و غیره، سرویس متناظر می تواند فعال شده و وظیفه خود را انجام دهد. به عبارت دیگر می توان گفت که از این مرحله به بعد سیستم در یک وضعیت تعادل اجرایی مابین نحوه کار ESX و سرویس ها قرار می گیرد. در چنین تعادلی، مدیر می تواند ماشین های مجازی جدیدی ایجاد کند، ماشین های مجازی را از یک میزبان به میزبان دیگر منتقل نماید و نحوه تخصیص منابع به ماشین های مجازی و کلاسترها را تغییر دهد.

ارائه مدلی از رفتار کلی دیتا سنتر
در این بخش با مبنا قرار دادن طرح نمونه دیتا سنتر که در انتهای بخش قبل معرفی شد، سعی خواهیم کرد تا مدل سلسله مراتبی فرمالی از ساختار مذکور به دست آوریم. صفت “سلسله مراتبی”^[۱۴۷] در تعریف فوق به این معنی است که در ابتدا با طرح یک مدل کاملا کلی و انتزاعی، به تشریح رفتار کلی سیستم می پردازیم و سپس برای هر یک از بخش های پیچیده در رفتار سیستم یک مدل جداگانه طراحی می نمائیم که مدل های لایه دو، سه و … محسوب می شوند. برای رسیدن به این منظور روی مفاهیم توضیح داده شده در فصل های گذشته تاکید خواهد شد که برای حفظ اختصار تکرار نشده اند.
با توجه به رفتار دیتا سنتر نمونه از زمان روشن شدن تا اجرایی شدن کامل آن، می توان مدلی کاملا کلی و انتزاعی بدون بررسی جزئیات اجرایی مربوط به سرویس ها و مکانیسم های آن ارائه داد. نمونه ای از مدل طراحی شده در شکل ۴٫۴ آمده است.
شکل ۴٫۴٫ مدل پتری طراحی شده برای دیتا سنتر نمونه
چنین مدلی یک تصویر فرمال رفتار و ساختار سیستم در اختیار قرار می دهد که به جنبه های توازی و همگامی در سیستم نیز نگاهی ویژه دارد. در طراحی این مدل از هر دو نوع گذارهای زمان دار^[۱۴۸] و بلادرنگ^[۱۴۹] برای نشان دادن نحوه گردش کنترل در سیستم بهره گرفته شده است. گذارها بلادرنگ مربوط به وقوع یک رخداد در سیستم است که وضعیت^[۱۵۰] سیستم را تغییر می دهد. این رخداد می تواند بروز یک مشکل در سیستم، صدور یک درخواست و یا اتمام مرحله بوت یک مولفه در سیستم باشد. در مقابل گذارهای زمان دار نشان دهنده انجام یک پروسه یا مجموعه ای از پروسه ها است که نتیجه آن وضعیت سیستم را تغییر می دهد. به عنوان نمونه ارائه سرویس توسط ESX به یک ماشین مجازی و یا ایجاد یک جفت fault tolerance یک سری از پروسه های موازی و سری هستند که منجر به تغییر حالت در سیستم می شوند. طبیعتا انجام این گروه از پروسه ها نیازمند زمان بوده و در داخل خود ساختار پیچیده ای دارند. بنابراین می توان گفت که در لایه دوم این مدل سلسله مراتبی می توان با طراحی یک مدل پتری برای هر گذار زمان دار، جزئیات بیشتری از سیستم را مدل کرده و بررسی نمود.
در ادامه به شرح گذارها و نحوه گردش کنترل در سیستم می پردازیم.
T0: سیستم به شکل فیزیکی روشن می شود.
T1: دستگاه ذخیره سازی ۱ با موفقیت بوت می شود
T2: دستگاه ذخیره سازی ۱ در مرحله بوت دچار مشکل شده و بوت نمی شود.
T3: دستگاه ذخیره سازی ۲ با موفقیت بوت می شود
T4: دستگاه ذخیره سازی ۲ در مرحله بوت دچار مشکل شده و بوت نمی شود.
T5: سیستم میزبان ۱ با موفقیت بوت می شود
T6: سیستم میزبان ۱ در مرحله بوت دچار مشکل شده و بوت نمی شود.
T7: سیستم میزبان ۲ با موفقیت بوت می شود
T8: سیستم میزبان ۲ در مرحله بوت دچار مشکل شده و بوت نمی شود.
T9: همه مولفه های اصلی سیستم (دستگاه های ذخیره سازی و سیستم های میزبان) به درستی بوت شده اند.
T10 و T11: دو دستگاه ذخیره سازی به درستی بوت شده اند در حالی که تنها یکی از دو سیستم میزبان به سلامت مرحله بوت را گذرانده و دیگری دچار مشکل شده است.
T12 و T13: دو سیستم میزبان به درستی بوت شده اند در حالی که تنها یکی از دو سیستم ذخیره سازی به درستی مرحله بوت را پشت سر گذاشته است.
T14، T15، T16 و T17: تنها یکی از دستگاه های ذخیره سازی و یکی از سیستم های میزبان به درستی مرحله بوت را پشت سر گذاشته اند و دیگری در این مرحله ناکام مانده است.
T18، T19: تنها یکی از دو دستگاه ذخیره سازی بوت شده است و دیگری به همراه هر دو سیستم میزبان دچار مشکل شده اند.
T20، T21: تنها یکی از دو سیستم میزبان بوت شده است و دیگری به همراه هر دو دستگاه ذخیره سازی دچار مشکل شده اند.
T22: اعلام آمادگی برای ورود به مرحله بعد با همه توان پردازشی ممکن
T23: اعلام آمادگی برای ورود به مرحله بعد با هر دو سیستم ذخیره سازی و تنها یک میزبان

در مورد تسلیم شدن اسیر، قاعدۀ عمومی دال بر عدم جواز تسلیم شدن سرباز مسلمان به دست کفار است. ولی علما با استناد به داستان «رجیع» به کسانی که قدرت دفاع و امکان و فرار نداشته باشند اجازۀ تسلیم شدن دادهاند. چون پیامبر منکر کار آن سه نفری نشد که در داستان مذکور تسلیم شدند و بقیۀ افرادی هم که تسلیم نشده و کشته شدند پیامبر منکر کار آنان هم نشد. در واقع هفت نفری که تسلیم نشده و کشته شدند به حکم «عزیمت» عمل کردند و سه نفری که تسلیم شدند به حکم «رخصت» عمل کردند و کار هر دو جایز بود (عسقلانی، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۱۳۸).
حکم فوق در حالتی هم که کفار سرزمین مسلمانان را مورد حمله قرار دهند به نسبت افراد و سکنۀ آنجا ساری و جاری است. در حقوق بینالملل بشر دوستانه هم جنگجویان حق دارند که خود را تسلیم دشمن کنند و الزامی به جنگیدن تا حد کشتن نیست و این نقطه اتفاق فقه و حقوق بین‌الملل است. میباشد (پل مالرب، ۱۳۸۲، ص۲۹۱).
۲-۱۰- موجبات انتهای اسارت
اسارت در فقه اسلامی به وسیله پنج عامل به انتها میرسد که عبارتند از:
امان‌خواهی (پناهندگی)
قتل اسیر
بردگی اسیران
آزادی مشروط (با پرداخت فدیه)
آزادی غیرمشروط (منت نهادن بر اسیر و آزادی وی) (حسنی، ۱۳۸۶، ص۷۹).
۲-۱۰-۱- امانخواهی( پناهندگی)
امان خواهی یکی از راه های پایان جنگ و قتال به شمار آمده است. امان در لغت به معنای امن آمده ضد خوف است و مراد از آن در اصطلاح فقه و شریعت عقد و قراردادی است که بر اسا آن جنگ و درگیری پایان می پذیرد و در اصطلاح امروزی آن آتش بس می باشد.
سرخسی یکی از عالمان محقق مسلمان در متاب شرح السر الکبیر مینویسد: « بدان که دقیقترین و ظریفترین موضوع مورد بحث در این کتاب مسئلۀ پناه دادن است… هر کس می‌خواهد فقیه کارآمد را امتحان کند، بحث پناه گرفتن را در مسجد جامع از او سؤال کند و هر کس درصدد آزمون سرآمدن فقه و نحو هر دو است. فصل پناه دادن در فقه سیاسی را به سؤال بگذارد (سرخسی، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۲۵۲۵).
و ما اکنون از منظر فقیهان شیعه این مهم را مورد مطالعه قرار میدهیم:
بنابراین یکی از موجبات انتهای اسارت در فقه بحث جزیه است به این شیوه که اسرا با دادن پول و جزیه به عنوان شهروندان جامعه اسلامی محسوب میشوند و تحت سرپرستی دولت اسلامی واقع میشوند و مانند مسلمانان محسوب میشوند (نجفی، ۱۳۹۲ق، ج۲۱، ص۲۵۰؛ حرعاملی، ۱۴۱۶ق، ج۱۱، باب۶۸، حدیث۱).

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۱۰-۲- قتل اسیران جنگی براساس مصالح مسلمین
خداوند در آیه ۶۷ سوره انفال مسلمانان را که در جنگ بدر شرکت داشتند بدین جهت مورد عتاب قرار داده است که از کفار اسیرانی گرفتند و آنگاه از رسول خدا (ص) در خواست کردند که به قتل انها فرمان بدهد و از آنان خونبها بگیرد و آزادشان سازد تا بدین وسیله نیروی مالی آنها علیه کفار تقویت یافته و نواقص خود را اصلاح کنند. هر چند خداوند تصرف در غنیمت را که شامل خونبها میشود برای مسلمین مباح کرده ولی به شدت آنها را مورد عتاب قرار داده است (طباطبایی، ۱۳۶۰، ج۱۷، ص۲۰۸).
آنچه در تفسیر این آیه حائز اهمیت است نفی نظرات برخی از مفسرین میباشد که خیال کردهاند تعبیر عتاب قرآن کریم به خاطر فدیه خواستن از اسرا برای آزادسازی آنان و مباح ساختن غنایم برای خود قبل از فرمان الهی بوده است، در حالی که تعبیر قرآن کریم به این که:
« لولا کتب من الله سبق لمسکم فیما اخذتم عذاب عظیم؛ اگر حکم ازلى خداوند نبود (که بدون ابلاغ، هیچ اُمّتى را کیفر ندهد)، به خاطر آنچه (از اسیران که نابجا) گرفتید، عذابى بزرگ به شما مى‏رسید» (انفال/ ۶۸).
جهت عتاب بر مسلمین به خاطر این بوده که اسیر گرفتن به مصلحت نبوده است. با این وجود در صورتی که حاکم اسلامی مجازات اسیری را مرگ تعیین کرد باید فرد اسیر به صورت انسانی به قتل برسد و از شکنجه و توهین به وی پرهیز شود، البته این امر همیشه معمول بوده که جاسوس غیر مسلمان که کافر حربی بوده و در درالاسلام جاسوسی میکرد و دستگیر شده است اعدام خواهد شد (اشراق، ۱۳۶۰، ص۳۶۲).
خلاصه آنکه مجازات اعدام برای اسیران جنگی در صورت ارتکاب جرم سنگین و بعد از اسارت یا بنا به تشخیص حاکم اسلامی فقط در موارد ضروری و استثنایی که منافع عالیه دولت اسلامی دخیل در مسئله باشد صورت میگیرد (حسنی، ۱۳۸۶، ص۴۹).
در اینجا به ذکر یک نمونه تاریخی میپردازیم، در یکی از منازل، اسیران را از برابر پیامبر عبور دادند، در تنگه « صفراء» نضربن حارث که از دشمنان سر سخت مسلمان بود اعدام گردید و در « عرق الظبیه» عقبۀ بن ابی معیط به فرمان پیامبر کشته شد (سبحانی، ۱۳۷۱، ص۲۴۴).
اکنون این پرسش پیش میآید با این که دستور اسلام درباره اسیران جنگی این است که اسیران برده مسلمانان و مجاهدانند و به قیمتهای مناسبی در بازار فروخته میشوند چرا پیامبر درباره این دو نفر تبعیض قائل شد؟ پیامبری که دراره اسیران «بدر» خطاب به مسلمانان کرد و چنین گفت: درباره اسیران نیکی کنید.^[۱۳] چطور درباره اینها تصمیم گرفت. «ابو عزیز» پرچمدار قریش در جنگ بدر میگوید: از روزی که پیامبر(ص) در حق اسیران سفارش کرد، ما در میان آنها خیلی محترم بودیم، آنها تا ما را سیر نمیکردند، خود دست به غذا نمی‌زدند. با این مقدمات کشتن این دو اسیر روی مصالح عمومی اسلامی بوده، نه به منظور انتقامجویی، زیر آنان از سران کفر و طراح نقشه های ضد اسلامی بودند و تحریکات قبائل به دست آنان انجام شده بود چه بسا پیامبر اطمینان داشت که اگر آنان آزاد شدند، مجددداً به کارهای خطرناکی دست خواهند زد (سبحانی، ۱۳۷۱، ص۷۱).
اما تشخیص این مصلحت که بر اساس آن میتوان اسیر جنگی را به قتل رساند به عهده امام است (نگارنده).
آنچه که از نصوص دینی استفاده میگردد این است که تشخیص قتل اسیر جنگی هم به لحاظ حکی و هم به لحاظ موضوعی به دست امام است، و این تشخیص امام و پیشواست که میتواند حکم به ضرورت قتل یا عدم ضرورت آن بدهد و اینگونه نیست که هریک از سربازان و یا فرماندهان جنگی مسلمانان بتواند به هر نحوی که خواست با اسیر جنگی رفتار نماید حتی اگر بخواهد طبق تشخیص خودش او را به قتل برساند (حلی، بی‌تا، ج۱، ص۴۲۵)
صاحب جواهر الکلام در تبیین این مطلب آورده است؛ چنانکه از ظاهر عبارات شیخ طوسی در نهایه و ابن ادریس در سرائر و محقق در مختصر نافع و شهید در لعمه و دروس و روضه و ابن براج در المهذب استفاده میشود، کشتن اسیر به دستور غیر امام و به تشخیص غیر او مجاز نمیباشد (نجفی، ۱۳۹۲ق، ج۲۱، ص۱۲۸).
اما اصلی که برای فتوای این بزرگان وجود دارد و ایشان با استناد به ان حکم به عدم جواز قتل نمودهاند روایتی است از امام زین العابدین علیه السلام که آن حضرت خطاب به یکی از یاران خود می‌فرماید: «هرگاه کسی به دست تو اسیر شد و توانایی راه رفتن را نداشت و خود نیز مرکبی و وسیلهای نداشتی که او را به مقصد برسانی، آزادش کن، اجازه نداری او را بکشی زیرا که نمیدانی حکم امام در مورد وی چیست. آنچه از ظاهر این حدیث استفاده میگردد و دلیل عقلی و اعتبار عقلائی نیز این معنی را افاده میکند، این است که انچه بر سربازان مسلمان واجب است این که اگر اسیری گرفتند آن را به دست امام (ع) برسانند و در صورتی که چنین شرایطی وجود نداشته باشد و نتوانند او را به دست امام (ع) برسانند در این صورت باید او را آزاد کنند و اجازۀ کشتن را ندارند. و اگر اسیری واجب القتل باشد حکم قتل وی را شخص امام باید صادر کند» (حلی، بی‌تا، ج۱، ص۴۲۵).
۲-۱۰-۳- بردگی اسیران جنگی
بردگی اسیر یکی از راه های پایان اسارت و به مقتضای زمان (در صدر اسلام) بوده است. اسلام با همه تأکید بر روی کرامت انسانی و رعایت حقوق افراد قطعا هدف از برده داری را تنها به عنوان مقابله به مثل و جلوگیری از ضربه زدن اسرای کفار به مسلمانان و همچنین تربیت و اصلاح اسرا به عنوان برده و در نهایت هدایت آنان و پذیرفتن دین اسلام می داند.
اگر اسلام برده نمودن اسیری را جایز شمرده، در واقع به خاطر این است که در شرایطی که اسیر در آن قرار گرفته است اولاً یکی از بهترین راه ها برای رهایی وی از اسارت و زندان قرار گرفتن وی در زندگی خانوادگی شخص دیگر است تا در قبال بندگی خود را از مواهب این زندگی برخوردار باشد، چنانکه اسلام این نوع بندگی را، بندگی مطلق نمیداند بلکه برای آن شرایط و احکام و قوانینی را وضع نموده است که کسی که اسیری را در اختیار میگیرد حق تجاوز از این حدود و ضوابط را ندارد و تنها میتواند در قالب این قوانین دستوراتی را برای انجام به او بدهد. ثانیاً ، ما نمیتوانیم بردگی رابه عنوان یک حکم بسیط و تک بعدی در نظر بگیریم و آن را بدون در نظر گرفتن دیگر احکام و شرایط جوامع اسلامی ملاحظه نماییم، در مطالعات پیرامون بردگی باید، این پدیده را در کل نظام اجتماعی مسلمین در نظر بگیریم و با توجه به عموم مصالح و مفاسدی که در این زمینه وجود دارد (حجازی، ۱۳۸۷، ۲۵۴).
مسئله جواز برده گیری اسرا حکمی جزمی و ابدی نیست، بلکه حکمی انعطاف پذیر است و در قرآن نه به صورت صریح و جزمی، بلکه به صورت کلی، اجمالی و انعطاف پذیر آمده است که تحت تأثیر تحولات عرف رایج بین الملل تغییر خواهد کرد. برده گیری اسیران جنگی، مانند سایر مجازات ها خاصیت بازدارندگی داشته است. بنابراین، تا وقتی که این عرف در دنیا رایج بوده و این قانون جنگی حاکم است، مسلمانان هم حق مقابله به مثل را برای خود محفوظ می دارند. بدیهی است هنگامی که چنین عرفی از بین برود و این رسم برچیده شود و مسئله برده و برده داری ریشه کن شود که اسلام نیز خود سهم بالایی در مبارزه با آن دارد، زمینه مقابله به مثل در مورد استرقاق نیز منتفی خواهد بود (اسکندری، ۱۳۸۷، ص۱۷۲).
۲-۱۰-۴- آزادی مشروط (با پرداخت فدیه)
پیامبر در سیره عملی خود فداهایی را انجام دادهاند، که میتوان به قبول فدیه ابن عباس و عقیل در مقابل مال و فدای دو تن از یاران خود را که توسط قبیله ثقیف دستگیر شده بودند در مقابل مردی از قبیله بنی عامر در بحث تبادل اسرا اشاره کرد (عسقلانی، ۱۴۱۶ق، حدیث ۳۰۴۹، ج۶، ص۲۸۰؛ نووی، ۱۴۱۸ق، حدیث ۱۶۴۱، ج۴، ص۱۶۹۹).
و نمونۀ دیگر این که عمروبن ابی سفیان در جنگ بدر به اسارت مسلمانان درآمد، پدر وی از دادن فدیه به منظور آزادی او امتناع ورزید تا این که بر خلاف معهود… ابوسفیان یکی از مسلمانان به نام « سعد بن النعمان الانصاری» را در سفر عمره دستگیر نمود، آنگاه پیامبر اکرم(ص) در قبال آزادی سعد، اسیر فوق الذکر را آزاد نمود (ابن اثیر، ۱۳۸۶، ج۲، ص۱۳۳).
در حقوق بینالملل هم فدای اسرا چه در مقابل پول و مال و یا تبادل اسرا تحت قرارداد خاصی با عنوان «کارتل» انجام میشود و این مورد جزو نقاط اشتراک فقه و حقوق بینالملل است (همزه زاده و عزیزی، ۱۳۸۷، ص ۲۶۸).
در واقع منت نهادن چون صرفاً به خاطر مسائل انسانی است میتواند عاملی جهت تشویق ایمان آوردن اسرای کفار باشد. هم در فقه و هم در حقوق بینالملل منت نهادن اسرا را با این قید که اگر آزاد شوند عهد ببندند که دوباره به صحنه جنگ برنگردد مورد اتفاق است و اگر اسیر عهد خود را شکست بتوان حکم دیگری بر او جاری کرد (همزه زاده و عزیزی، ۱۳۸۷، ص ۲۶۷). چنانچه در ماده ۱۱۷ کنوانسیون ژنو نیز آمده است.
یکی از عوامل موجب انتهای اسارت در فقه، فدای اسرا در مقابل پول و مال یا تبادل اسرا است به این معنی که چیزی مانند مال یا انجام خدمات از سوی اسرا در مقابل آزاد کردن اسیر داده میشود و یا با اسرا مبادله میشوند. دلیل این حکم آیه چهارم سوره محمد است. اکثر فقها قائل به حکم فدا در مورد اسرا هستند (ابن قدامه، ۱۴۱۲ق، ج۱۲، ص۵۴۲).
۲-۱۰-۵- آزادی غیرمشروط (منت نهادن بر اسیر و آزادی وی)
چنانچه اسیری توبه نماید یا مسلمان شود فوراً آزادی خود را باز مییابد چرا که بعید نیست که فضایل مردمانی که با او جنگیدهاند او را به راه دثواب هدایت کرده باشد. قرآن کریم این امر را به هنگامب که مخاصمه از میان رفته باشد سفارش کرده است. از جنگ بدر تا زمان فوت پیامبر (ص) گاهگاهی به آزادی بلاعوض اسیران جنگی برمیخوریم چنانکه در جنگ بدر اعلان شد افراد فقیر و نیازمند بدون پرداخت «فدیه» آزاد میگردند (حجازی، ۱۳۸۵،‌ به نقل از سبحانی، ۱۳۷۱، ص۲۴۷).
در قرآن کریم، آمده است« … فشدوا الوثاق فامّا منّاً بعدُو… (محمد/ ۴)»
پس از به اسارت درآمدن اسیران جنگی، یا بر آنان منت گذارده و بدون عوض آزادشان کنید، واژۀ« منّ» که در آیه شریفه به آن اشاره شده است عبارتست از آزاد نمودن اسیران بی‌آنکه از آنان سربها دریافت شود (راغب اصفهانی، ذیل واژه من).
بدیهی است با این فریضه، آزاد نمودن اسیران با قید ضمانت عدم شرکت مجدد در جنگ نیز همانند آزادی بدون قید وشرط و آزادی به سبب جراحت شدید از مصادیق و موارد « منّ» به شمار میرود. ولی امر مسلمین در هر مکان و زمانی، بر اساس مصلحتی که تشخیص میدهد، میتواند بر اسیران منت گذارده و آنان را آزاد نماید، و این در واقع منوط به چگونگی صلاح مسلمین در این زمینه است که به چه صورتی خواسته های دینی و انسانی جامعه اسلامی و آیندآ امن آن از این طریق تأمین گردد. حکم به جواز آزادی بدون قید و شرط از جمله مباحثی است که بین فقها و شیعه در مورلد آن اختلاف نظر دیده نمیشود (حلی، ۱۳۳۳ق، ج۲، ص۹۱۵؛ نجفی، ۱۳۹۲ق، ج۲۱، ص۱۰۰).
به جرأت میتوان گفت که آزادی بدون قید و شرط اسیران، بر اساس تشخیص امام و رهبر مسلمین که با در نظر گرفتن مصالحی فراتر از نگداری اسیران جنگی در سرزمینهای اسلامی صورت میپذیرد، در تاریخ اسلام یکی از سیرههای روشن و قطعی نبی اکرم اسلام است(ص) که به برخی از نمونه های آن اشاره میگردد (حجازی، ۱۳۸۵، ص۱۶۵).
۲-۱۱- روش های برخورد با اسیر جنگی
جهاد از واجبات دین اسلام و امری مقدس و الهی است. جهاد در اسلام با هدف گسترش عدالت، انسانیت، معنویت، رفع ظلم و فساد و… صورت می گیرد. بنابراین، تمام دلایل عقلی و نقلی که در توجیه جنگ و جهاد در اسلام بیان می شود، تبعات جنگ را نیز توجیه می کند. البته جهاد در اسلام، احکام، آداب و شرایط خاصی دارد. اسلام هر جنگی را مجاز نمی داند و برای جنگ های مجاز نیز آداب و شرایطی در نظر گرفته است، از جمله این که سپاه اسلام پس از روبه رو شدن با سپاه کفر ابتدا آنان را با کلمات حکمت آمیز و موعظه به اسلام دعوت می کنند اگر بعد از اتمام حجت آن ها اسلام را نپذیرفتند در این صورت یا پیرو کتاب آسمانی هستند و حاضر به پرداخت جزیه هستند که در این فرض، جنگ تعطیل می شود و آن ها به حال خود واگذارده می شوند یا این که با مسلمانان معاهده ای می بندند که در این صورت، طبق معاهده عمل می شود و اگر نه اهل کتاب اند و نه اهل معاهده، در این صورت با اعلام قبلی با آن ها جنگ می شود. این جنگ تنها با کسانی است که شمشیر کشیده و در برابر سپاه اسلام قرار گیرند و سایر افراد که در جنگ دخالت ندارند، حکم دیگری دارند. در هر جنگی که لشکر اسلام پیروز شود بعد از خاتمه جنگ به هر مقدار از اموال و نفرات لشکر دشمن کفر مسلط شوند، ملک آن ها خواهد بود (خسروی، ۱۳۷۳، ص۶۱).
باید توجه داشت که اسیری که امروز در دست مسلمانان مجاهد گرفتار آمده است تا دیروز با تمام قوا به قتل و کشتار مسلمانان، کمر بسته بود و جان و مال و ناموس آن ها را بر خود مباح می دانست. البته چند روش برای برخورد با چنین اسیری قابل تصور بوده که به بررسی آن می پردازیم:
الف) آزادی مطلق
یعنی پس از شکست دشمن و تمام شدن جنگ فوراً همه اسرا را آزاد کنیم تا به وطن خود برگردند. بدیهی است که این نظر، خلاف عقل و وجدان است، زیرا این امر قطعاً سبب تداوم جنگ در جهان خواهد شد. آزادی مطلق آن ها در حقیقت، نقض کننده هدف و فلسفه جهاد است و مفاسدی بر آزاد ساختن این اسرا مترتب است:
نخست: آن که آنان بر اثر شکست خوردن و اسیر شدن، در خود احساس حقارت می کنند و این احساس به نوبه خود بر عداوت و بغض و کینه آنان به مسلمانان می افزاید و این کینه و دشمنی سبب می شود که بیش از پیش در کفر و شرک و جور و فساد فروروند؛ دوم: آن که با بازگشتن به سرزمین و دیار خویش مجدداً در صدد جمع آوری نیرو برآیند و حمله جدیدی را علیه جامعه اسلامی آغاز کنند. شک نیست که رفع این حمله جدید، مستلزم این است که امت اسلامی نیروهای مادی و انسانی عظیم دیگری را از دست بدهد. بنابراین، آزادسازی اسرای جنگی، هم خود آنان را از نعمت هدایت و تربیت و اصلاح محروم می دارد و هم مسلمانان را از نعمت آسایش و امنیت. در صورتی که اگر اسرا را به بردگی بگیرند و آنان را در جامعه اسلامی و خانه های مسلمانان نگهدارند هر دو مفسده منتفی می گردد؛ معارف اسلامی را می آموزند و اخلاق و رفتار خوب و پسندیده مسلمانان باعث جذب آنان به دین مقدس اسلام می شود. بدین سان، هم خود به هدایت راه می یابند و تربیت می شوند و هم امت اسلامی از شرّ و فساد آنان در امان می ماند (خسروی، ۱۳۷۳، ص۷۱).
با این همه، اسلام آزادی مطلق اسرا را حرام نکرده است و در برخورد با اسیران جنگی، آزادی آن ها را نیز بدون دریافت فدیه و غرامتی پیشنهاد داده است. البته تشخیص این موارد خاص و این که با اسیران چگونه باید برخورد کرد را به عهده رهبر و حاکم جامعه اسلامی گذاشته است (منتظر القائم، ۱۳۸۶، ص۱۸۷).
همانگونه که رسول اکرم در جنگ حنین علاوه بر آزادی اسرای این جنگ، دستور فرمودند تا برای این‌ اسیران از مکه لباس نیز خریداری شود (همان).
امام صادق علیه‌السلام دراین‌باره می‌فرماید: امام مختار است و از زیر منت گذارد و او را آزاد کند (کلینی، ۱۳۶۳، ۳۲).
پیامبر اکرم (ص) در فتح مکه نیز اهل مکه را بدون قید و شرط آزاد کرد و فرمود: بروید که شما آزادید (طبری، ج۳، ص۶۱).
ب) آزادی مشروط
شیوه دیگر برخورد با اسیران جنگی آزادی آنهاست، اما نه به صورت مطلق و بدون هیچ قید و شرطی، بلکه آزادی آن ها مشروط به امور و تعهداتی است که به وسیله آن، اهداف جنگ برآورده شود. به عنوان نمونه، آزادی، مشروط به پرداخت فدیه باشد که اسیر در قبال آزادی خود مجبور است آن را بپردازد. این امر، خاصیت بازدارندگی و مجازات و تنبیه را دارد و در مقایسه با شیوه های دیگر، ملایم تر است. اسلام چنین آزادی را پذیرفته و آن را در موارد متعددی به کار بسته و به آن توصیه می کند. البته این مورد نیز طبق صلاح دید و تشخیص رهبر مسلمانان است (خسروی، ۱۳۷۳، ص۷۳).
قرآن درباره برخورد با اسیران جنگی در یک جا چنین می فرماید:
فَإِذا لَقِیتُمْ الَّذِینَ کَفَرُوا فَضَرْبَ الرِّقَابِ حَتَّی إِذَا أَثْخَنتُمُوهُمْ فَشُدُّوا الْوَثَاقَ فَإِمَّا مَنًّا بَعْدُوَإِمَّا فِدَاءً حَتَّی تَضَعَ الْحَرْبُ أَوْزَارَهَا؛ (محمد/۴) و هنگامی که با کافران (جنایت پیشه) درمیدان جنگ روبه رو شدید، گردن هایشان را بزنید (و این کار را هم چنان ادامه دهید) تا به اندازه کافی دشمن را در هم کوبید، در این هنگام اسیران را محکم ببندید، سپس یا بر آنان منّت گذارید (و آزادشان کنید) یا در برابر آزادی، از آنان فدیه (= غرامت) بگیرید، (و این وضع باید هم چنان ادامه یابد) تا جنگ بار سنگین خود را بر زمین نهد.
آزادی با منت، همان آزادی مطلق است، اما آزادی در برابر فدیه، اشاره به آزادی مشروط دارد. فدیه می تواند همان پول و قیمت فرد باشد و می تواند هر امر دیگری باشد. مثلاً آزادی اسرای جنگی، مشروط به آزادی اسیران از سوی طرف مقابل باشد (مبادله اسیران). پیامبر اسلام در جنگ بدر شرط آزادی هر یک از اسیران کافر را که باسواد بودند تعلیم سواد و خواندن و نوشتن به ده نفر از مسلمانان قرار داد (ابوزیدآبادی، ۱۳۸۵، ص۱۱۰).
پس می توان آزادی را مشروط به انجام خدمتی فرهنگی قرار داد. پیامبر در غزوه بنی مصطلق آزادی اسیران را به رضایت غازیان و مجاهدان، مشروط کرد. پس آزادی مشروط در بسیاری از موارد تأمین کننده اهداف جنگ است اما تنها راه نیست (همان).

در اینجا لازم است درمورد یک جدول توضیح بیشتری داده شود و آن سنجش نظر افراد درمورد معاشرت دختر و پسر قبل از ازدواج است که برخلاف تحلیل ما بین سالهای ۷۴ و ۸۲ است. اما اگر نگاهی دقیقتر به گویه‌های این دو پیمایش بیندازیم می‌بینیم که در سال ۸۲ همراه کلمه معاشرت کلمه دوستی نیز به کار رفته است که بار منفی بسیاری را در جامعه داراست. به همین دلیل است که موافقین این گویه در سال ۸۲ کمتر از ۷۴ بوده‌اند
۴-۳-۲-۳-۳-رضایت از زندگی:
در مورد رضایت از زندگی و مولفه های آن همچون وضع مالی ، خانوادگی، محیطی، شغل، سلامتی، شانس و اقبال،، وضع مسکن و عوامل موفقیت و خوشبختی سوالات مشابهی را در این ۴ پیمایش میتوان یافت.نمودارهای زیر بیانگر تغییرات این شاخصها طی ۳۰ سال اخیر هستند:
-وضع مالی: نتایج را در پیوست،جداول(۴۲و۴۳) و نمودارهای(۴-۴۷و۴۸) مشاهده میکنید.
نمودار ۴-۴۷: درصد افرادی که از وضع مالی خود اظهار رضایت نمودهاند(طولی)

نمودار ۴-۴۸: درصد افرادی که از وضع مالی خود اظهار رضایت نمودهاند(نسلی)

-رضایت از زندگی(در مجموع): نتایج را در پیوست،جداول(۴۴و۴۵)) و نمودارهای(۴-۴۹و۵۰) مشاهده میکنید.
نمودار ۴-۴۹: درصد افرادی که در مجموع از زندگی خود اظهار رضایت نمودهاند(طولی)

نمودار ۴-۵۰: درصد افرادی که در مجموع از زندگی خود اظهار رضایت نمودهاند(نسلی)

– وضع سلامتی: نتایج را در پیوست،جدول(۴۶و۴۷)و نمودارهای(۴-۵۱و۵۲) مشاهده میکنید.
نمودار ۴-۵۱: درصد افرادی که از وضع سلامتی خود اظهار رضایت نمودهاند(طولی)

نمودار۴-۵۲: درصد افرادی که از وضع سلامتی خود اظهار رضایت نمودهاند(نسلی)

– وضع محیط اجتماعی: نتایج را در پیوست،جداول(۴۸و۴۹)و نمودارهای(۴-۵۳و۵۴) مشاهده میکنید.
نمودار ۴-۵۳: درصد افرادی که از وضع محیط اجتماعی خود اظهار رضایت نمودهاند(طولی)

نمودار ۴-۵۴: درصد افرادی که از وضع محیط اجتماعی خود اظهار رضایت نمودهاند(نسلی)

– زندگی خانوادگی: نتایج را در پیوست،جداول(۵۰و ۵۱)و نمودارهای(۴-۵۵و۵۶) مشاهده میکنید.
نمودار ۴-۵۵: درصد افرادی که از زندگی خانوادگی خود اظهار رضایت نمودهاند(طولی)

نمودار ۴-۵۶: درصد افرادی که از زندگی خانوادگی خود اظهار رضایت نمودهاند(نسلی)

– شانس و اقبال: نتایج را در پیوست،جدول(۵۲)و نمودار (۴-۵۷) مشاهده میکنید.
نمودار ۴-۵۷: درصد افرادی که از شانس و اقبال خود اظهار رضایت نمودهاند(طولی)

– موقعیت شغلی: نتایج را در پیوست،جدول(۵۳)و نمودار (۴-۵۸) مشاهده میکنید.
نمودار ۴-۵۸: درصد افرادی که از موقعیت شغلی خود اظهار رضایت نمودهاند(طولی)

– وضع مسکن: نتایج را در پیوست،جدول(۵۴) و نمودار (۴-۵۹) مشاهده میکنید.
نمودار ۴-۵۹: درصد افرادی که از وضع مسکن خود اظهار رضایت نمودهاند(طولی)

– عوامل موفقیت: نتایج را در پیوست،جداول(۵۵و۵۶) و نمودارهای(۴-۶۰و۶۱) مشاهده میکنید.
نمودار ۴-۶۰: عوامل موفقیت از دیدگاه افراد(طولی)
نمودار ۴-۶۱: عوامل موفقیت از دیدگاه افراد(نسلی)
درمورد رضایت، در این قسمت نیز نظریه اینگلهارت (آرزو – تطبیق) بر میزان رضایت ایرانیان طی سالهای ۵۳-۸۲ اثبات می‌گردد.
همانگونه که مشاهده می‌کنید ما در سال ۷۴ با افزایش رضایت و سپس با کاهش آن در سالهای ۷۹ و ۸۲ مواجهیم (به غیر از رضایت از سلامت). جنگ و ناامنی‌ها و سپس تغییر به سمت امنیت و رفاه رضایت از زندگی را در این مرحله به شدت بالا برده است اما پس از مدتی و تطبیق محیط و افراد از این رضایت کاسته شده است.در مورد عوامل موفقیت نیز مشاهده میشود درصد کسانی که عوامل اقتصادی را انتخاب کردهاند در سال ۵۳ بسیار بیشتر از سال ۸۲ بودهاند. که ناندهنده افزایش فرامادیون در این سالها است.
۴-۳-۳- روش سوم مقایسه زمینه های اقتصادی – اجتماعی
یکی دیگر از روش‌های دور زدن نظریه اینگهارت برای تطبیق نظریه‌اش بر فرهنگ ایرانیان استفاده از زمینه‌های اجتماعی- اقتصادی افراد و مقایسه آن طی سال‌های گذشته است. همانطور که در بخش (۴-۳-۲) مشاهده ‌کردید یکی از روش‌های تطبیق در این تحقیق استفاده از نتایج شاخص‌سازی (مادی / فرامادی) اینگهارت بود. به این صورت که به جای اینکه از مقایسه مادیون فرامادیون (براساس تعریف و شاخص‌سازی خود اینگهارت) استفاده شود‏‏‏‏‏‏، به مقایسه نمودهای این شاخص در ارزش‌ها و نگرش‌ها پرداخته شده در واقع به جای مقایسه خود شاخص به مقایسه نتایج و اثرات آن بر ارزش‌های دیگر افراد استفاده شد و تغییرات آن اثرات به عنوان تغییرات در خود سنخهای ارزشی عنوان شد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

این قسمت نیز همانند بخش (۴-۳-۲) است با این تفاوت که به جای مقایسه و سنجش نمود شاخصها (مادی/فرامادی) به زمینه‌های بروز این شاخص‌ها یا به عبارتی زمینه‌های شغلی، مالی، تحصیلی افراد می‌پردازیم.
در این مرحله می‌سنجیم که کدامیک از زمینه‌های فوق در بروز افراد فرامادی مؤثر است. پس از یافتن مؤثرترین (همبسته‌ترین) زمینه با این شاخص به سنجش تغییرات این زمینه طی ۳۰ سال گذشته می‌پردازیم پایه این بخش نه از تعریف ارزش‌های مادی / فرامادی (که در بخش به آن پرداختیم، استنباط میشود و نه از نتایج تحلیل‌های بعدی اینگهارت (که در بخش قبل به آن پرداختیم) بدست می‌آید. اساس این بخش از چارچوب نظری اینگهارت به صورت منطقی نتیجه می‌شود. به این معنی که براساس فرضیه اول اینگهارت (فرضیه کیمیایی) اولویت‌های فرد بازتات محیط اقتصادی – اجتماعی وی است، شخص بیشترین ارزش‌ها را برای آن چیزهای قائل می‌شود که عرضه آن نسبتاً کم است، بنابراین یکی از راه‌های یافتن تغییرات این سنخ ارزشی (مادی / فرامادی) شناختن تغییرات در زمینه‌های اجتماعی، اقتصادی است.
در میان مؤلفه‌های موقعیت اجتماعی – اقتصادی، برخی اهمیت بیشتری از خود نشان می‌دهند و البته در بعضی موارد به تناقض‌هایی نیز بر می‌خوریم. فرامادیون دارای مشاغل بهتر – تحصیلات بیشتر و پر درآمدتر از مادیون هستند اما ارزش‌های فرامادی موجب تاکید بر موفقیت اقتصادی نمی‌شود زیرا بیش از آن که به درآمد اهمیت بدهند به سبک زندگی و کار جالب و با معنا (و نه الزاماً پر درآمد) اولویت می‌دهند، به بیان دیگر ارزش‌های فرامادی فرد را کم درآمد می‌سازد.
اینگهارت سه نمایه موقعیت اقتصادی اجعتماعی و تاثیرات آنها را بر سنخ‌های ارزشی در نظر می‌گیرد، وجهه شغل (طبقه اجتماعی)، تحصیلات و درآمد. در میان این سه وجه، تحصیلات بیشتر از همه تبیین کننده نوع سنخ ارزشی فرد است پس از آن وجهه شخصی و در آخر درآمد. در این میان موقعیت اقتصادی – اجتماعی پدر تبیین کننده قوی‌تری نسبت به موقعیت خود فرد می‌باشد.
در مورد تحصیل یک احتمال می‌تواند این باشد که فراگرد تحصیل خود به خود ارزش‌های فرامادی را تشویق می‌کند اما احتمال دیگر این است که تحصیلات به این علت شاخص پیش‌بینی کننده قوی‌تری به شمار می‌رود که به عامل مهم “امنیت سازنده“ نزدیک‌تر است. منطقاً شغل پرسش شوند شاخص خوبی است برای سطح اقتصادی کنونی فرد اما تحصیلات فرد شاخص میزان رفاه والدین است. (البته که این دو یعنی وجه شغلی و تحصیلات نیز با هم رابطه‌های قوی دارند)(اینگلهارت،۱۹۹۰،ص۱۸۹).
اثر بیشتر موقعیت اقتصادی اجتماعی پدر نیز هم به همین صورت تبیین می‌شود.
البته در مورد شغل نتایج اینگهارت نشان دهنده این موضوع است که مادیون در شغل خود بیشتر به دنبال دستمزد خوب و امنیت شغلی هستند در صورتیکه فرامادیون در این زمینه، احساس رضایت و کار با افرای که دوستشان دارند را می‌بینند(اینگلهارت‏،۱۹۹۰، نمودار ۵-۱).
برای تاکید بیشتر بر نتایج اینگهارت طی سال‌های ۱۹۷۴ تا ۱۹۷۶ مقایسه‌های بالا را در پیمایش سال ۲۰۰۰ به دو صورت (در همه کشورها و در ۱۰ کشور غربی) انجام می‌دهیم و البته این مقایسه‌ها در ایران نیز بسیار به آمارهای جهانی نزدیک است :
–آمارهای جهانی(۲۰۰۰-۲۰۰۳): این آمارها را در جداول(۴-۷۳ تا ۴-۷۵)مشاهده میکنید.
جدول ۴-۷۳: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایشهای جهانی(۲۰۰۰-۲۰۰۳)

بود او هم در عـــرب هم در عجــم افصح الفصحاء فــــــی کلّ الامـم
(همان: ۱۷۲)
عطّاردر مصیبت نامه، برای ارزشمندی شعر، حدیثی از پیامبراکرم نقل میکند که در این باره میفرماید، کلام شاعران چون هر نوع دیگر سخن هم میتواند بد باشد و هم میتواند خوب و مفید باشد. از نظر پیامبر شعر اگر حکمت در آن باشد اطاعت است و ارزش آن جاودانه است:

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مــــصطفی گفته است شعر نام دار چــــــون سخن های دگر دارد شمار
زشت او زشت و نکوی او نکـــوست زشت دشمــن دار و نیــکو دار دوست
شعر اگر حکمت بـود طاعت بــــود قیمتش هر روز و هـــــــر ساعت بود
شـعر بر حکمت پنـاهی یافتـه است کو به «یوتی الحکمه» راهی یافته است
( عطار، ۱۳۸۳: ۴۷)
منوچهر دامغانی نیز برای حرمت و عظمت شعر و شاعردر نزد پیامبر دلایل خود را دارد. او بر این باور است که اگر شعر نزد پیامبر مطرود و دروغ شمرده میشد، او چگونه به اشعار حسّان بن ثابت گوش فرا میداد و بر لب و دندان نابغه درود میفرستاد؟ او سپس با ذکر نام تعدادی از شاعران اسلام که نزد پیامبر عزیز و محترم بودند، اشاره میکند و میگوید اگر بخشش نسبت به شاعران بد است، پیامبر نسبت به این کار مبادرت نمیکرد و به شاعران صله نمیداد:
گــــر مدیح و آفرین شاعـران بودی دروغ شعر حسّان بن ثابت کیشنیدی مصطفی
بر لب ودندان آن شاعر که نامش نابغه است کی دعا کردی رسول هاشمی خیرالوری
شاعری عباس کرد وطلحه کرد حمزه کرد جعـــــفر وسعد وسعید وسید امّ القری
ور عطا دادن به شعرشـاعران بودی فسوس احمد مرسل نـدادی کعب را هدیه ردی
( منوچهری، ۱۳۸۷ :۱۳۲)
خاقانی نیز با ذکر دو حدیث از پیامبر اکرم به ارزش و اهمیت شعر از نظر او اشاره میکند و بر این باور است که پیامبر شعر و شاعران را دوست داشته و در این باره میگوید:
هم امارت هم زبان دارم کلید گنج عرش وین دو دعوی را دلیل است از حدیث مصطفی
من قرین گنج و اینها خاک بیزان هوس مـــــــن چراغ عقل و اینها روز کوران هوی
(خاقانی، ۱۳۸۷: ج۲ : ۴۳۷)
که اشاره به دو حدیث«الشُّعراءُ اُمراءُ الکلامِ» و «واِنّ لِلّهِ کنوزاً تحَتَ العرشِ مفاتیحُهُ السنه الشعراءِ» است.
۵-۳-۱۲- تفاوت شعر شاعران و کلام پیامبران
نظامی بر این باور است که کلام قرآن با کلام شاعران تفاوت بسیار دارد. او معتقد است که کلام شاعران ناشی از طبع شاعرانه آنان است ولی پیامبران برگزیدگانی هستندکه به وسیله فرشته وحی سخن خدا را ابلاغ میکنند.
شعر از طـــــبع آید و پیغـامبران طبع کـــی دارند همچون دیگران
شاعران را نطق او خامــ‌‌‌وش کـرد درّ لفظش حلقه شان در گوش کرد
هـم فصیحان پیش او الکن شـدند هــــم ظریفان جهان کودن شدند
باز با جبریل گفت ای مــــحتـرم من نیم قاری نبود او لاجـــــــرم
(نظامی، ۱۳۸۶: ۲۲۹)
نظامی، سپس نتیجه میگیرد که البته، چنین چیزی نه تنها دلیل بر بیاهمیتّی شعرکه دلیل و برهانی روشن بر اهمیّت شعر و شاعری است که کلام آنان با کلام خدا مقایسه شود و نشانگر اهمیّت و عظمت شعر است:
هر دو عــــالم زیر پایش بود خاک گر نبود او قاری و شاعر چـه بـاک
روح قدسی را طبیعت کـــــی بود انبیــــــا را جز شریعت کی بود
در سخن آمد بسی و انـــــــدکی گـــر بسنجی وزن گیرد بیشکی
( همان: ۲۲۹)
۵-۳-۱۳- تأثیرگذاری شعر
سعدی به زیبایی هر چه تمامتر تأثیر شعر بر شنونده را به تصویر میکشد و معتقد است که کلام منظوم و آهنگین شاعران حتی برحیوانات هم مؤثر است تا چه رسد به انسان:
اشتر به شعر عرب در حالت است و طرب گر ذوق نیست تورا کژ طبع جانوری»
(سعدی، ۱۳۸۷: ۱۸۴)
خاقانی نیز از تأثیر فراوان سخن که با جان انسان در میآمیزد وچون آتش وجود شنونده و خواننده را به آتش میکشد، صحبت میکند :
چون ببارم اشک گرم، آتش زنم در عالمی شعر خاقانی است گوئی اشک آتش‌زای من
(خاقانی، ۱۳۸۷: ج۲: ۴۵۳)
خاقانی، کلام خود را چون آتش سوزانی توصیف میکند که حتی گرمی و حرارت آن در آب سرد نیز اثر میکند و برآن تأثیر میگذارد:
شعر تـــر خاقانی چون در لبت آویزد گــویی که همی آتش با آب درآمیزی
( همان: ۴۸۵)
نظامی، در مخزن الاسرار، معتقد است که سخن او چون صوراسرافیل میتواند، دلها را به لرزه درآورد از باب حیرت و تعجبی که آنان از زیبایی و تأثیرگذاری کلام او خواهند کرد :
گر بنمـــــــایم سخن تازه را صــــــور قیامت کنم آوازه را
هر چه وجود است ز نو تا کهن فتنه شود بر من جـــادو سخن
(نظامی، ۱۳۸۶: ۲۳۱ )
او شیوه خود رادر فنّ سخن‌سرایی بیمانند، توصیف میکندکه حتی ساحری هم در مقابل آن یارای ایستایی ندارد و دست همه ساحران چیره دست را از پشت بسته وچون ستاره زهره در میان ستارگان، میدرخشد:
صنعت من برده ز جادو شکیب سحر من افسون ملایک فریب
بابل مــــن گنجه هاروت سوز زهره من خـــــاطر انجم فروز
( همان: ۲۳۱ )
سنایی نیز شعر خود را به طور اخص و شعر را به طور اعم بسیار مؤثّر وهیجان بر انگیز توصیف میکند که فضای جان هر شنونده را آن چنان خوش بو و معطر میسازد که همه وجودش سرشار از رایحه‌ی خوش میگردد و مرغان خوش آواز و ترانه سرا نیز بر شاخسارها، از او تقلید خواهند کرد:
راوی آن روز که شعر تو سراید ز دمش باد چــــون خاک از آن شعر شود نقش‌پذیر
از پی دوستی نظم تــــو مرغان بر شاخ نه عجب گر پس از این سخته سرآیند صفیر

کارتز^[۱۱۲] (۱۹۸۵، به نقل از نیازی و کارکنان، ۱۳۸۶) معتقد است کارآفرینی از طریق نوآوری، رشد، عدم اطمینان، خطر پذیری، دارندگی، کوچکی و تازگی قابل تشخیص است. در تحلیل وی فرایند کارآفرینی به مثابه تشخیص فرصت بهره برداری از آن بوده و مستلزم فعالیت های زیر است :
کارآفرین فرصت های مختلفی برای کسب و کار پیدا می کند،

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

کارآفرین منابع را جمع آوری می کند،
کارآفرین محصول یا خدمت را تولید و عرضه می کند،
کارآفرین شرکت یا سازمانی را تأسیس می کند.
بنابراین از نظر وی کارآفرینی شامل کلیه فعالیت هایی است که در درجه اول منشا آن ها کارآفرین بوده و در درجه دوم به تأسیس سازمان و در نهایت ارائه محصول و یا خدمات به بازار منجر می گردد. استیونسون و جاریلو^[۱۱۳] نیز معتقدند کار آفرینی تنها به فعالیت های مخاطره آمیز مستقل منحصر نمی شود، بلکه علاوه بر آن شامل سازمان کارآفرینان و مجموعه های سازمانی نیز می شود (دیس و استار^[۱۱۴]، ۱۹۹۲، به نقل از مقیمی، ۱۳۸۳).
۲-۱۲) ویژگی های کارآفرینان
همان گونه که اشاره شد، اقتصاددانان بیشتر بر جنبه های اقتصادی کارآفرینی توجه داشتند و از ویژگی ها و عوامل فردی و اجتماعی که بر کارآفرین تأثیر می گذارند غافل بودند، ولی در سال های اخیر محققان از جنبه های روانشناسی و جامعه شناسی به مطالعه کارآفرینی پرداختند. بسیاری از صاحب نظران اعتقاد داشتند که ویژگی های فردی و شخصیتی در افراد بسیار تعیین کننده است، به ویژه هنگامی که آنان مدیریت سازمانی را بر عهده می گیرند (کالیانی و چندرالخا^[۱۱۵]، ۲۰۰۲). بر این اساس تحقیقات زیادی درباره ویژگی های فردی و نیم رخ شخصیتی کارآفرینان موفق صورت گرفت. این روند ادامه یافت تا زمانی که گانتر رویکرد ویژگی ها^[۱۱۶] را به چالش کشاند. این رویکرد به این نکته اشاره می کند که ویژگی های شخصیتی مشخص و معینی افراد را مستعد کارآفرینی میکند (احمدی، ۱۳۸۷). در واقع، بررسی ادبیات موجود نشانگر تنوع مواضع و دیدگاه های متخصصان مختلفی است که هر یک با بکارگیری مفاهیم و اصطلاحات خاص خود مؤلفه ها و ویژگی های های کارآفرینی را مطرح کرده اند. در این جا ابتدا به ویژگی های شخصیتی کارآفرینان از نظر صاحب نظران مختلف اشاره می گردد و سپس برخی از عوامل و ویژگی های جمعیت شناختی که در شکل گیری رفتار کارآفرینان تأثیر گذار هستند، مورد بررسی قرار می گیرند.
۲-۱۳) ویژگی های روانشناختی
“سوجی مین^[۱۱۷] مشخصات کارآفرینان قرن بیست و یکم را چنین می شمارد، آنان منافعی را که در موقعیت های مختلفی وجود دارند، شناسایی می کنند، پرمایه، خلاق و بصیر هستند، آنان مستقل فکر می کنند، سخت کوش و پرکارند، خوش بین، نوآور، خطرپذیر و راهنما هستند” (امیری، ۱۳۸۸).
بر طبق نظر لامپکین و دس^[۱۱۸] (۱۹۹۶، نقل از فرتوکزاده و مرادی، ۱۳۸۶) پنج بعد برجسته رویکرد کارآفرینانه شامل خود اتکایی، نوآوری، ریسک پذیری، پیشرو بودن و داشتن عطش رقابتی است. البته فرتوک زاده و مرادی (۱۳۸۶) بین رویکرد کارآفرینانه و کارآفرینی تفاوت قائل شده و معتقدند که کارآفرینی به یک مقوله جدید می پردازد ولی یک رویکرد کارآفرینانه به فرآیندهای کارآفرینانه، روش ها، شیوه ها و سبک های تصمیم گیری می پردازد تا به طور کارآفرینانه مورد استفاده قرار گیرند.
“ویژگی کارآفرینان از نظر هورنادی عبارتند از : ۱. اعتماد به نفس و عزم و اراده ۲. استعداد و پویایی ۳. پشتکار و ابتکار ۴. خوش بینی و انعطاف پذیری ۵. مسئولیت پذیری ۶. دوراندیشی و همکاری ۷. سودگرایی ۸. قدرت تخیل و نوآوری” (احمدپور، ۱۳۷۹: ۸۹) .
از دیدگاه تامپسون^[۱۱۹] کارآفرینان افرادی هستند که از ظرفیت ها و قابلیت های مختلفی هم چون مدیریت ریسک، خلاقیت و نوآوری، خلق سرمایه مالی، اجتماعی و هنری بهره مندند و دانش عملی^[۱۲۰] خود را در راه ایجاد ارزش افزوده به کار می گیرند (مقیمی، ۱۳۸۳).
از نظر ارکوآرت براون^[۱۲۱] (۱۳۸۸) کارآفرینان موفق تمایل دارند ده ویژگی زیر را با دیگران به اشتراک بگذارند. یک کارافرین موفق: ۱- ریسک پذیر است ۲- دارای نوعی چشم انداز شخصی و کاری است ۳- دارای انگیزه و اراده است ۴- دارای اعتماد به نفس است ۵- انعطاف پذیر است ۶- به خوبی ارتباط برقرار می کند ۷- به طور آگاهانه به اخذ تصمیمات مبادرت می ورزد ۸- عمل گرا و نتیجه گراست ۹- توانایی انجام وظایف متعدد را داراست ۱۰- دارای نگرش مثبت است.
طباطبایی و احمدی (۱۳۸۴) نیز اصول و راه کارهایی که شرایط و زمینه های مناسب را برای رشد ویژگی های کارآفرینانه و ترویج روانشناسی کارآفرینی فراهم می نمایند، را به شرح ذیل برشمارند:
۱- ابداع ۲- مشاهده گری و اقدام برای کسب فرصت های جدید (خلاقیت) ۳- استقامت (پایداری) ۴- جستجوگری برای کسب اطلاعات ۵- اهمیت دادن به کیفیت کار ۶- اقدام به انجام پاره کارها ۷- جهت یابی برای بازدهی بیشتر ۸- برنامه ریزی منظم ۹- اعتماد به نفس ۱۰- جرأت طلبی ۱۱- تعقیب و پیگیری ۱۲- حل مساله ۱۳- مراحل حل مساله ۱۴- حل خلاق مساله.
گودرزوند و فروزان فر (۱۳۸۶) مهم ترین ویژگی ها و شاخص های مشترک افراد کارآفرین را عبارت از : خودباوری، مثبت گرایی، تفکر خلاق و روحیه نوآور، اراده و پشتکار، توکل به خدا، هدفمند بودن، جمع گرایی، متعهد بودن، و علم به کار، می دانند. زالی و همکاران (۱۳۸۶) نیز با استناد به مدل ارائه شده توسط مؤسسه توسعه کار آفرینی هند، پنج ویژگی اصلی کارآفرینی را در قالب توفیق طلبی، استقلال‌طلبی، ریسک‌پذیری، خلاقیت و عزم و اراده فهرست می کنند. کاستا و مک کرا^[۱۲۲] (۱۹۹۵، به نقل از مسعودنیا، ۱۳۸۶). مهم ترین ویژگی های شخصیتی کارآفرینان را در الگوی ویژه ای با عنوان «پنج عامل بزرگ» مطرح ساختند. این پنج ویژگی، شامل برون گرایی^[۱۲۳]، وظیفه شناسی^[۱۲۴]، توافق^[۱۲۵]، سعه صدر^[۱۲۶] و روان رنجورخویی^[۱۲۷] است. از نظر آنان کارآفرینان، با سطوح بالاتر برون گرایی، وظیفه شناسی و سعه صدر و سطوح پایین توافق و روان رنجورخویی مشخص می شوند. مککللند (۱۹۶۱) نیز ویژگیهای افراد کارآفرین را شامل انگیزه پیشرفت، ریسک پذیری، کنترل درونی، خلاقیت و استقلال طلبی می داند. براساس تحقیقات انجام شده، پرورش این ویژگی در افراد باعث تقویت قابلیت های کارآفرینی آنان می گردد.
به هر حال، به استناد دیدگاه ها و نظرات مختلفی که متخصصان و پژوهش گران درباره قابلیت های کارآفرینی ارائه کرده اند و با گذشتن از برخی تمایزات جزئی و ظاهری می توان مهم ترین این قابلیت ها را که البته در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته اند را در قالب خلاقیت، ریسک‌پذیری، استقلال‌طلبی، انگیزه پیشرفت و کنترل درونی مطرح و مورد بحث قرار داد.
۲-۱۳-۱) خلاقیت
فرهنگ لغت آکسفورد خلاقیت را به عنوان قدرت آفرینندگی تعریف کرده است که این قدرت به هوش و توانایی تخیل منوط است. “در فرهنگ لغت روانشناسی خلاقیت یک فرایند روانی فرض شده است که به حل کردن، ایده سازی و مفهوم سازی اشکال هنری نظریه ها یا تولیداتی منجر می شود که یگانه بوده و بدیع هستند” (ویسی و ملاقاسمی، ۱۳۸۵: ۶۴).
از نظر رابینز^[۱۲۸] (۱۹۹۱، به نقل از همتی، ۱۳۸۸) خلاقیت به معنای توانایی ترکیب ایده ها در یک روش منحصر به فرد یا ایجاد پیوستگی بین ایده هاست و نوآوری فرایند اخذ ایده خلاق و تبدیل آن به محصول، خدمات و روش های جدید عملیات است. در واقع نوآوری عبارت از عملی و کاربردی ساختن افکار و اندیشه ای نو ناشی از خلاقیت است. به عبارتی دیگر، در خلاقیت اطلاعات به دست می آید و در نوآوری آن اطلاعات به صورت های گوناگون عرضه می شود. ساعتچی (۱۳۷۱) نیز معتقد است: خلاقیت یعنی ترکیب جدید عقاید، اندیشه ها، افکار، تصورات و انگاره هایی که پیش تر برای هر فرد شناخته شده است اما به شیوه ای جدید و متفاوت با قبل. همتی (۱۳۸۸) از مجموع تعاریف چنین نتیجه گیری می کند که خلاقیت اشاره به آوردن چیزی جدید به مرحله وجود داشته و یا به معنای دلالت بر پیداکردن چیزهای جدید است هرچند که ممکن است به مرحله استفاده در نیاید و نوآوری به عنوان هر ایده جدید که در برگیرنده توسعه یک محصول، خدمات یا فرایند می گردد که ممکن است نسبت به یک سازمان، یک صنعت، یا ملت یا جهان جدید باشد. اگرچه خلاقیت و نوآوری در بیشتر موارد به طور مترادف استفاده می شود اما اکثر محققان معتقدند که این دو اصطلاح باید به طور جدا مدنظر قرار گیرند.
۲-۱۳-۲) انگیزه پیشرفت
اصطلاح انگیزش از فعل لاتین mover به معنی حرکت دادن مشتق شده است. مفهوم کلی جنبش (تحرک) منعکس کننده این تصور عام است، که انگیزش چیزی است که ما را به جنبش و تحرک وادار می کند تا تکلیف خود را کامل کنیم (پینتریچ و شانک^[۱۲۹]،۱۳۸۶). انگیزه اصطلاحی است که غالبا با انگیزش مترادف بکار می رود، ولی می توان آن را دقیق تر از انگیزش و به عنوان حالت شخصی که سبب ایجاد رفتاری معین می شود، تعریف کرد. به عبارت دیگر انگیزش عامل کلی مولد رفتار به حساب می آید در حالی که انگیزه حالت اختصاصی رفتار شخصی می باشد. مثلا وقتی می پرسیم چرا فلان شخصی رفتار خاصی را انجام داد به دنبال انگیزه او هستیم (سیف، ۱۳۸۴).
انگیزه پیشرفت به عنوان یکی از انگیزه های مهم اجتماعی و یکی از ویژگی های شخصیتی هر فرد است که بین افراد متفاوت است و بر اساس آن می توان رفتارهای خاصی را پیش بینی نمود. انگیزه پیشرفت گرایشی است برای ارزیابی همه جانبه عملکرد خود با توجه به عالی ترین معیارها، تلاش برای موفقیت در عملکرد و برخورداری از لذتی که با موفقیت در عملکرد همراه است.
اتکینسون (۱۹۶۴) مفهوم انگیزش پیشرفت مک کللند را توسعه بخشید و مؤلفه پرهیز از شکست را مطرح کرد. شکست های مداوم منجر به انتخاب اهدافی بالاتر از توان شده و یا نیازی نیرومند برای پرهیز از شکست، فعال می شود. در صورتی که نیاز به پیشرفت در یک موقعیت خاص بیش از پرهیز از شکست باشد، تمایل کلی یا انگیزش نهایی، خطر کردن و تلاش برای پیشرفت خواهد بود. در واقع از نظر اتکینسون چهار مؤلفه انگیزه کسب موفقیت، انگیزه پرهیز از شکست، احتمال ذهنی دست یابی به موفقیت در انجام یک تکلیف و ارزش تشویقی رسیدن به موفقیت، تمایل و گرایش فرد را در انجام دادن یک تکلیف مشخص می کنند (ریو^[۱۳۰]، ۱۳۸۷). مک کللند (۱۹۶۵) اعتقاد داشت که انگیزه پیشرفت خصوصیتی است که می شود به وسیله آموزش، آن را افزایش داد و تعلیم و تربیت، محیط خانوادگی و اجتماعی در تکوین آن نقش اساسی دارند، بنابراین به نظر وی انگیزه پیشرفت یک صفت ارثی نیست.
۲-۱۳-۳) ریسک پذیری
یکی از گسترده ترین توصیف های ذکر شده درباره کارآفرینان یا کارآفرینی، تمایل به ریسک کردن است. لی و پترسون^[۱۳۱] (۲۰۰۰) معتقدند که ریسک پذیری جزئی مهم از رویکرد کارآفرینانه قوی می باشد و فقط جوامع یا سازمان هایی که از تمایل کارآفرینان به تحمل ابهام و عدم اطمینان حمایت می کنند و منابع را برای مخاطرات پر ریسک آنها تأمین می کنند، منافع ناشی از وجود کارآفرینان را جمع آوری می کنند.
“کارآفرینان از خطر استقبال می کنند، در صورتی که خطر محاسبه شده باشد. به عبارت دیگر آن ها مسئولیت فعالیت هایی که در آنها هیچ امکان موفقیتی وجود نداشته باشد و یا یک خودکشی مالی باشد را بر عهده نمی گیرند. کارآفرینان اعتدال در میزان خطر را ترجیح می دهند، فعالیت های با میزان خطر معتدل آن هایی هستند که مهارت و کوشش شخص نقش اصلی را ایف می کند. ممکن است بخت و اقبال هم در آن نقشی داشته باشد اما تاثیر آن بوسیله مهارت و کوشش شخص به حداقل رسیده است تا نتیجه کار جزء مسئولیتهای خود شخص باشد” (سالازار، ۱۳۸۳: ۴۸). امیدی (۱۳۸۸) نیز مخاطره کردن را خواه از جنبه مالی، روانی باشد یا اجتماعی بخشی از فرایند کارآفرینی می داند و معتقد است که برخلاف نظر مردم عادی که فکر می کنند کارآفرین خطر قمارگونه می کند، یک کارآفرین با ارزیابی دقیق و حساب شده از میزان مخاطره، تصمیم می گیرد، پس از آن برای دست یابی نتیجه مطلوب از هیچ کاری دریغ نمی کند. به عبارت دیگر محاسبات و پیش بینی کارآفرینان، اغلب از بروز ریسک های غیرضروری جلوگیری می کند.
۲-۱۳-۴) کنترل درونی
کنترل درونی به این معناست که شخص رویداد خاصی را ناشی از رفتار یا ویژگی های نسبتا پایدار خود می داند . (اتکینسون و همکاران ،۱۳۶۹)، به عبارت دیگر کانون کنترل درونی به این معناست که تقویت و تنبیه های شخص حاصل تلاش و رای کنترل اوست. (سیبرت واسپیلبگر^[۱۳۲]، ۱۳۷۵) در عین حال کنترل بیرونی، به این معناست که شخص نوعی تقویت مثبت یا منفی را که به دنبال رفتار خاصی آمده، معلول رفتار خود ندانسته بلکه آن را نتیجه تصادف، اتفاق و شانس تلقی می کند، یا آن را به نفوذ افراد قدرتمند نسبت می دهد و با پیش کشیدن عامل محیطی، امکان پیش بینی آن را نفی می کند (اتکینسون و همکاران، ۱۳۶۹). ” افراد با مرکز کنترل بیرونی معتقدند وقایع خارجی غیرقابل کنترل، سرنوشت آنها را تامین می کنند، در حالی که کارآفرینان به خود ایمان دارند و موفقیت یا شکست را به سرنوشت ، شانس یا نیروهای مشابه نسبت نمی دهند و خود را عامل اصلی شکست ها و پیشرفت ها ی خود می دانند” (کارلند^[۱۳۳]، ۱۹۸۴، به نقل از نیازی و کارکنان، ۱۳۸۹: ۹۳).
۲-۱۳-۵)استقلال طلبی
نیاز به استقلال^[۱۳۴] از ویژگی هایی است که به عنوان یک نیروی برانگیزاننده مورد تأکید واقع شده است. از این‌رو، آزادی عمل، پاداش دیگر کارآفرینی است. در واقع، نیاز به استقلال، عاملی است که سبب می‌شود تا کارآفرینان به اهداف و رویاهای خود دست یابند. احساس خشم آنان از نظام خشک دیوانسالاری، همراه با تعهد خالصانه در قبال ایجاد تغییر، به شخصیت استقلال‌ طلب آنان که می‌خواهند همه چیز را به شیوه خود انجام دهند، اضافه می‌شود. (جنینگز^[۱۳۵] و همکاران، ۱۹۹۴، به نقل از رحیمی، ۱۳۸۵) ” نیاز به استقلال را می توان به صورت عباراتی نظیر« کنترل داشتن بر سرنوشت خود »، « کاری را برای خود انجام دادن » و « آقای خود بودن » تعریف کرد” (مک کران و فلانیگان، ۱۹۹۶، به نقل از احمدپور، بی تا: ۸۷). البته داشتن استقلال، یک زندگی راحت را تضمین نمی‌کند. بیشتر کارآفرینان ساعات زیادی را در روز کار می‌کنند اما رضایت آنان از آنجا حاصل می‌شود که علی‌رغم محدودیت‌های اقتصادی و محیطی، خود تصمیم می‌گیرند، کارها را به شیوه خود انجام می‌دهند، طبق برنامه خود عمل می‌کنند و سودی را که خود به دست آورده ‌اند، برداشت می‌کنند. فرای (۱۹۹۳، به نقل از نیازی و کارکنان، ۱۳۸۹) نیز معتقد است ویژگی بارز کارآفرین, سلطه جویی درونی و استقلال عمل اوست. سلطه جویی درونی به این معناست که فرد احساس کند بر سرنوشت خویش حاکم است. تمایل به استقلال، عاملی است که سبب می شود تا کارآفرینان به اهداف و رؤیاهای خود دست یابند. در این راستا مطالعات مربوط به گذشته کارآفرینان موفق نشان می دهد که آن ها از خانواده هایی که ارزش های خاصی برای استقلال و اتکا به خود قائل هستند، بیرون می آیند (سالازار، ۱۳۸۳).
۲-۱۴) عوامل موثر در ایجاد روحیه کارآفرینی در سازمان ها
سازمان ها برای رسیدن به اهداف خود در محیط پیچیده، پویا و رقابتی نیاز به نوآوری های سازمانی دارند که از طریق استراتژی های مختلفی قابل حصول است. امروزه شناسایی مدیران با پدیده کارآفرینی سبب شده که تمایل به ایجاد روحیه کارآفرینی به عنوان یک استراتژی برای افزایش توانایی نوآورانه کارکنان برای تسهیل دسترسی به اهداف سازمان مورد تأکید قرارگیرد. رویکردهای مختلفی در طراحی استراتژی های کارآفرینی سازمانی در ادبیات کارآفرینی وجود دارد که به دومورد زیر اشاره می شود:
الف) استراتژی ایجاد کارآفرینی سازمانی: این استراتژی افراد کارآفرین را شناسایی و با گماردن آن ها در جایگاه مورد نظر تلاش می کند تا فرایند کارآفرینی در سازمان اتفاق بیافتد. کارآفرین، ایده ای را پرورش داده و سایرکارکنان ومنابع سازمان را به سوی استفاده از یک فرصت بسیج و ترغیب می کند که سرانجام منجر به تکمیل و اجرای تفکر دردرون سازمان می شود.
ب) استراتژی ایجاد سازمان های کارآفرین، این استراتژی بستر سازمانی مناسب برای جذب و رشد کارآفرینان فراهم می کند. بستر مناسب نیاز به تغییرات ساختاری، فرهنگ سازمانی، حمایت مدیریت، تشکیل تیم های کارآفرینانه و در نتیجه ایجاد یک بینش و فهم مشترک در بین مدیران وکارکنان را به وجود می آورد. چنین سازمانی بطور مستمر ایده های خلاق و نوآورانه تولیدکرده و شاهد اجرای آن خواهد بود و در نهایت به یک سازمان پیشرو تبدیل می شود(کوراتکو و مونتاگو، ۱۹۹۰: ۸۴).
احساسات و انگیزه اولیه در کارآفرینان، هیجان و شور علاقه و تعهد می تواند عامل کلیدی موفقیت آن ها باشد. کارآفرینان با خدمت خود و سازمان و جامعه ای که در آن کار و زندگی می کنند، باعث خشنودی مشتریان خود می شوند. زیرا آن ها استقلال طلب و هدف گرا در ایده های خود هستند و نسبت به پاداش ها و قدردانی های دیگران واکنش نشان می دهند. آنها به روابط با دیگران اهمیت قائل می شوند و ایده های خود را رهبری و هدایت می کنند و این موارد بارز موفقیت رشد و توسعه کاری کارآفرینان را رقم می زند. موارد مشابه در این راستا را می توان سبک حل مسئله و خلق راه حل های جدید برای مسائل گوناگون، پندگیری از خطاهای گذشته، قدرت تصمیم گیری بالا، ریسک پذیری و مهارت های سازمانی برشمرد، که هرکارآفرینی برای توفیق بیشتر در امور خود باید آنها را درخود وجودی خود جستجو کند (کوراتکو و هاتجس، ۲۰۰۱ ، به نقل از رحیمی، ۱۳۸۵: ۱۰۰).
۲-۱۵) موانع کارآفرینی در سازمان ها
عواملی چند در سازمان ها، مانع کارآفرینی در سازمان ها می گردند که عبارتند از:
۲-۱۵-۱) ماهیت سازمان های بزرگ
سازمان های بزرگ برای انجام فعالیت های کارآفرینانه مشکلاتی دارند که به وسعت و ماهیت خاص آنها ارتباط می یابد، زیرا اندازه این سازمان ها ایجاب می کند تا مدیران برای اعمال کنترل ساختار مشخصی به وجود آورند، همچنین افزایش رده های مدیریتی به معنی افزایش فاصله عمودی بین مدیر عامل و سطوح پایین تر کارکنان است و این سستی ارتباط، روابط شخصی را مشکل می سازد، در نتیجه مدیر به سختی می تواند وجود سطح لازم از کارآفرینی را در سازمان تضمین نماید.مسئله دیگر نیاز به کنترل است چون کنترل در سازمان های بزرگ الزامی می باشد و دیگر اینکه فرهنگ سازمانی نیز مانع دیگری است. فرهنگ سازمان از جو و نظام تشویقی برخوردار است که از محافظه کاری در تصمیم گیری ها حمایت کند، اصول راهنما در فرهنگ سنتی سازمان ها به معنی تابعیت از ساختار سازمان، گریز از اشتباهات، دوری از شکست، پرهیز از ابتکار و حمایت از گذشته می باشد. این محیط مانع کارآفرینی سازمانی بود.
۲-۱۵-۲) فقدان استعداد کارآفرینانه
۲-۱۵-۳)شیوه های نادرست پاداش : هرنوع برنامه حقوق و دستمزد، انگیزه ای برای کارآفرینان ایجاد نمی کند گرچه پاداش های مالی برای کارآفرینان اهمیت خاصی ندارد، اما برای تداوم نوآوری، برخی از سازوکارهای پاداش باید ایجاد گردد. نه پاداش های مادی و نه غیرمادی، کارآفرینان سازمانی را تشویق نمی کند (فرای، ۱۹۹۳).
۲-۱۶) ادبیات تحقیق
در تحقیقات حوزه کارآفرینی با سه رویکرد اساسی در قالب رویکرد های روانشناختی و بررسی ویژگی های فردی مرتبط با کارآفرینی، رویکردهای اجتماعی و نقش و تعاملات کارآفرینان در اجتماع و در نهایت رویکردهای اقتصادی که به بررسی اثرات اقتصادی کارآفرینی در جامعه می پردازد مواجه هستیم. تحقیق حاضر در قالب رویکرد اول قابل بررسی است.
۲-۱۶-۱) تحقیقات صورت گرفته در داخل کشور
رضازاده (۱۳۸۲) در پژوهش خود به بررسی ارتباط میان ساختار سازمانی و کارآفرینی سازمانی در سازمان تأمین اجتماعی تهران پرداخته است. نتایج نشان می دهد بین پیچیدگی ساختار سازمانی و کارآفرینی سازمانی رابطه معنی دار وجود دارد اما این رابطه معکوس است. هم چنین میان رسمیت و کارآفرینی سازمانی رابطه معکوس وجود دارد.
نتیجه‌ پژوهش آقاجانی و علیزاده (۱۳۸۳) نشان داد که ساختار سازمانی موجود دانشگاه از دیدگاه کارکنان به ساختار میانه(حالتی بینابین ساختار مکانیکی و ارگانیکی) گرایش دارد در حالی که‌ که ساختار سازمانی ارجح دانشگاه از دیدگاه کارکنان به ساختار مکانیکی گرایش دارد. به عبارت دیگر بین ساختار سازمانی موجود و ارجح دانشگاه از دیدگاه کارکنان تفاوت وجود دارد.
فراهانی و فلاحتی (۱۳۸۶) در پژوهش خود با عنوان “بررسی رابطه بین عوامل روان شناختی توانمند سازی و کارآفرینی سازمانی کارشناسان ادارات تربیت بدنی دانشگاه ها” به این نتیجه دست یافتند که بین پنج عامل مهم توانمند سازی شامل احساس معنی دار بودن، احساس شایستگی، احساس خود تعیینی، احساس تأثیر و احساس اعتماد با کارآفرینی سازمانی همبستگی مثبت و معنی داری وجود دارد.