(استقلال حسابرس)

رینولد و دیس و فرانسیس ۲۰۰۴

۲-۳) اندازه حسابرس

با توجه به تعاریف مختلف ارائه شده در بخش کیفیت حسابرسی ملاحظه می شود که تعاریف مذکور درجات متفاوتی از ابعاد شایستگی و استقلال در انجام حسابرسی ( استقلال واقعی ) و همچنین چگونگی درک استفاده کنندگان از استقلال آن ها را در بر می­ گیرند. اگر چه کیفیت درک شده حسابرسی می‌تواند با کیفیت واقعی حسابرسی مرتبط باشد، اما لزوماًً یکسان نیست. ‌بنابرین‏، از حسن شهرت و مراقبت حرفه ای برای حفظ ویژگی های واقعی کیفیت حسابرسی و کیفیت درک شده استفاده می­ شود. پس می توان گفت حسن شهرت حسابرس چگونگی درک ذی نفعان از اطلاعات مذکور را متأثر می­سازد و حسن شهرت حسابرس به درک بازار از شایستگی و بی طرفی ( استقلال ظاهری ) حسابرس مرتبط می شود. این امر توانایی حسابرس برای افزایش اعتبار صورت های مالی (حتی در صورت فقدان اطلاعات با کیفیت) را نمایش می­دهد.

مهمترین شاخص حسن شهرت حسابرس، اندازه مؤسسه حسابرسی است. از دیدگاه نظری چندین دلیل برای رابطه مستقیم مورد انتظار بین حسن شهرت حسابرس و توانایی نظارت حسابرس وجود دارد. مؤسسات معتبرتر در مقام مقایسه با مؤسسات کم اعتبارتر و کوچک تر حسن شهرت بیشتری را وثیقه می‌گذارند و با احتمال کمتری از اشتباهات با اهمیت با مخاطره دعوی حقوقی چشم می پوشند. مؤسسات حسابرسی بزرگ به طور واضح منابع بیشتری را برای هدایت آزمون های حسابرسی دارند. اکثر پژوهش های تجربی کیفیت محصول این فرض هستند که حسابرسان بزرگ تر (دارای نام تجاری) در مقایسه با حسابرسان کوچک تر (فاقد نام تجاری) توانایی نظارت بیشتری دارند. ذخایر احتیاطی برای ‌صاحب‌کارانی که حسابرسان صاحب نامی ندارند در مقام مقایسه با حسابرسان صاحب نام (بزرگ و دارای نام تجاری) بیشتر است. دی آنجلو کیفیت حسابرسی را با واژه اعتبار حسابرس تعریف ‌کرده‌است. او اظهار می‌دارد که ذی نفعان می‌توانند از اندازه مؤسسه حسابرسی به عنوان جانشین حسن شهرت حسابرس استفاده نمایند. وی استدلال می‌کند که اگر به کار گیری صاحبکار خاص در میان صاحبکاران حسابرسی خاص یکسان است، آنگاه حسابرسان بزرگتر که تعداد صاحبکارران بیشتری دارند، در راستای تلاش برای حفظ هر صاحبکار انگیزه کمی برای قصور در افشا تحریف کشف شده دارند، مطالعات بررسی کننده رابطه اجزای کیفیت سود مشخص می‌کنند که اگرچه صاحبکاران حسابرسی شده توسط حسابرسان دارای نام تجاری می‌توانند انگیزه های بیشتری برای مدیریت سود داشته باشند، اما حسابرسان دارای نام تجاری مدیریت سود را محدود می نمایند (حساس یگانه و قنبریان، ۱۳۸۵،ص ۶).

در واقع از دیدگاه حسابرسان، اندازه حسابرسی یکی از ویژگی هایی است که بر کیفیت حسابرسی اثر دارد. دی آنجلو معتقد است که مؤسسات حسابرسی بزرگتر، خدمات حسابرسی با کیفیت بالاتر ارئه می‌کنند، زیرا علاقه مند هستند که شهرت بهتری در بازار کار به دست آورند و از آنجا که تعداد مشتریان شان زیاد است نگران از دست دادن آن ها نمی باشند. تصور بر این است که چنین مؤسساتی به دلیل لسترسی به منافع و امکانات بیشتر برای آموزش حسابرسان خود و انجام آزمون های مختلف، خدمات حسابرسی را با کیفیت بالاتری ارائه می‌کنند (مجتهد زاده و آقایی، ۱۳۸۳ص ۵۶).

همان طور که اشاره شد، مهمترین شاخص اندازه گیری حسن شهرت حسابرس، اندازه مؤسسه حسابرسی است که این دو با هم رابطه مستقیم دارند طوری که هر چه اندازه حسابرس بزرگتر باشد کیفیت حسابرسی هم بالاتر خواهد بود. شرکت های با اندازه حسابرسی بزرگ تر علاوه بر شهرت و اعتبارشان، در امر آموزش کارکنان و حفظ استقلال (ظاهری و واقعی) در بابر صاحبکاران و دیگر موارد مهم اثر گذار در افزایش کیفیت حسابرسی موفق عمل می‌کنند.

ما نیز در این پژوهش سازمان حسابرسی را به عنوان مؤسسه‌ بزرگ و دارای اعتبار ‌و شهرت بالا در ایران در نظر می­گیریم، ‌بنابرین‏ شرکت­های حسابرسی شده به وسیله سازمان حسابرسی به عنوان شرکت هایی در نظر گرفته می­شوند که اقلام صورت­های مالی آن ها از اعتبار بالایی برخوردار بوده و در نهایت کیفیت حسابرسی بالاتری خواهند داشت. و در مقابل، شرکت­های حسابرسی شده به وسیله سایر مؤسسات حسابرسی (مؤسسات حسابرسی عضو جامعه ‌حسابداران رسمی) در نظر گرفته می­ شود که اندازه آن ها نسبت به سازمان کوچکتر است. این مؤسسات حسابرسی در مقابل سازمان حسابرسی از میزان اعتبار­دهی کمتری برخوردار بوده و در نهایت کیفیت حسابرسی پایین تری از لحاظ حفظ استقلال، آموزش کارکنان و غیره خواهند داشت.

۲-۴) تخصص گرایی در صنعت

نظریه های اقتصادی بیانگر آن است که حرفه حسابرسی با یافتن راه های جدیدی برای تمایز قائل شدن بین خدمات خاص در مؤسسه‌ های حسابرسی به بلوغ و پیشرفت رسیده است. یکی از این ابزارها تخصص گرایی در خاص است. هوگان و جتر^[۲۰] (۱۹۹۹) دریافتند که مؤسسه‌ های حسابرسی دارای نام تجاری تلاش هایی را برای افزایش سطح تخصص­شان انجام می­ دهند. آن ها سعی ‌می‌کنند تا بر روی مقررات صنعت و ویژگی های صنعتی که ریسک دعوی حقوقی نسبتا کم، رشد سریع، با صاحبکاران نسبتا بزرگی دارند متمرکز گردند. واژه تخصص اغلب معادل کیفیت فرض می­ شود. انتظار می­رود که متخصصین در مقام مقایسه با غیر­متخصصین کیفیت­بالاتر­و­خدمات بیشتری­را به­همراه حسابرسی عرضه نمایند (پورکریم،۱۳۸۸،ص ۳۹) .

تحقیقات اخیر بیانگر آن است که بین نوع صنعت مورد تخصص حسابرس و کیفیت گزارش حسابرسی رابطه مثبتی وجود دارد. به عبارت دیگر حسابرسانی که در صنعت مورد نظر تخصص دارند به دلیل داشتن توانایی بیشتر در شناسایی و برخورد با مشکلات ویژه آن صنعت می‌توانند حسابرسی را با کیفیت بالاتری انجام دهند. به علاوه، هر قدر مؤسسه حسابرسی تجربه بیشتری در صنعت خاصی کسب نمایید، به دلیل ایجاد شهرت مثبت، علاقه بیشتری به ارائه خدمات حسابرسی با کیفیت برتر پیدا می­ کند(مجتهد زاده و آقایی، ۱۳۸۳،ص ۵۶).

– خلاقیت به عنوان نیروی حیاتی^[۵۱] : داروین به موازات نظریه مشهور تکاملی خود ، خلاقیت را عامل ذاتی حیات که پیوسته در حال نوشدن است دانست. براین اساس ماده بی جان غیرخلاق محسوب می‌گردد . به نظر می‌رسد که نیروی خلاق تکامل ، خود را به صور گوناگون پایان ناپذیری عرضه می‌کند که یکتا ، بی نظیر ، غیرقابل تکرار و بازگشت ناپذیر هستند.(دوبزهانسکی^[۵۲] ۱۹۵۷). یکی از پیشتازان این نظریه بیولوژیکی شخصی بنام ادموند سینوت ( ۱۹۶۲ )است وی اعتقاد داشت که حیات ماهیتا خلاق است چرا که خود را سازمان می‌دهد تنظیم می‌کند و همواره در حال نوشدن می‌باشد . در این میان انسان بی همتاست چون از داده های درهم و برهم ، اثری هنری و یا علمی پدید می آورد انسان توانایی آن را دارد که الگوهای تنظیمی خود را خلق کند.

– نظریه تداعی گرایی^[۵۳] : تداعی گرایی به ‌عنوان مکتب مسلط روانشناسی قرن نوزدهم امریکا و انگلستان که ریشه در افکار و عقاید جان لاک دارد اذعان می‌کند ایده های جدید ، از ایده های قدیم و به وسیله آزمون و خطا حاصل می‌شوند به عبارت دیگر وقتی که ایده ای خاص در ذهن ظاهر شود ایده مرتبط نیز بلافاصله در ذهن متداعی می‌گردد هرقدر این دو ایده بیشتر، تازه تر و واضحتر بهم مرتبط باشند. احتمال همراه شدن آن ها ‌بیشتر خواهد بود. ‌بنابرین‏ سه اصل مهم فروانی^[۵۴] ، تازگی^[۵۵] و وضوح^[۵۶] در نظریه تداعی گرایی مهم هستند. ایده های تازه در واقع ترکیبی از ایده های قدیم هستند که از نو سازماندهی شده اند . تفکر خلاق نیز چیزی جز برقراری ارتباطات ذهنی^[۵۷] نیست وهرچه انسان قادر به تداعی بیشتری باشد خلاقیت بیشتری خواهد داشت .

– نظریه گشتالت^[۵۸] : کلی نگری شاکله نظریه گشتالت را تشکیل می‌دهد. فلذا خلاقیت نیزعبارت از بازسازی الگوهایی است که ساختار ناقص دارند و ذهن در صدد تکمیل آن است به عبارتی دیگر تفکر خلاق معمولا با وضعیتی مسئله دار شروع می شود که از جهاتی ناتمام است و نهایتاً ذهن جهت کامل و هماهنگ کردن آن فعال شده و راه های جدیدمی یابد .

نظریه روانکاوی^[۵۹]:(خلاقیت به ‌عنوان نتیجه تصعید^[۶۰] و پالایش روانی^[۶۱] و تعادل حیاتی^[۶۲])همواره مفهوم روانکاوی نام زیگموندفروید^[۶۳] (۱۹۴۹)یکی از تاثیرگذارترین متفکرین تاریخ جهان و واضع تئوری روانکاوی را تداعی می‌کند. روانکاوی فروید ، بیش از هرمکتب دیگری ایده هایی بنیادی ‌در مورد خلاقیت ارائه داده است که رهنمودی برای پژوهش‌های علمی مربوط است . فروید معتقد بود خلاقیت و هنر در واقع نوعی تطهیر عاطفی و پالایش روانی است که موجب حفظ سلامتی انسان می شود. به زعم او هنرمند خلاق کسی است که هنر را وسیله ای برای ابراز تعارضات درونی خود قرار داده و تمایلات مطرود و سرگوفته را در قالب پذیرفته شده ای ظاهر می‌سازد که در غیر این صورت می بایست شاهد روان نژندی فرد باشیم. به نظر فروید رشد و تعادل روانی فرد درگرو تعادل صحیح بین نیروهای خلاقه و نیروهای متهاجم(تا حدودی با برتری نیروهای خلاقه)بستگی دارد. فروید زندگی و هر نوع گرایش مثبت به آن را ناشی از یک نیروی غریزی بنام اروس^[۶۴] ( نام خدای عشق در یونان قدیم وسمبل غریزه عشق به زنده ماندن ) می‌داند که سرمنشاء همه نیروهای خلاقه و حیاتی است . در مقابل از نیروی غریزی دیگری بنام تاناتوس^[۶۵] (نام خدای مرگ و برادر هوپنوس^[۶۶] که خدای خواب در نزد یونانیان قدیم بود) نام می‌برد که مانع خلاقیت و انرژی حیاتی است (وهاب زاده،۱۳۶۶،ص۲۰). او معتقد بود خاستگاه خلاقیت ، در تعارضی^[۶۷] است که در ذهن ناخودآگاه وجود دارد و ذهن پیوسته در پی حل آن است که در صورت حل موجه و موفقیت آمیزمنجر به خلاقیت می‌گردد(با کمک بخش خودآگاه شخصیت) و گرنه آن تعارض واپس زده شده و یا در شکل بیماری (روان نژندی^[۶۸] ) ظاهر می‌گردد(مغایر راه حل بخش خودآگاه شخصیت ). ‌بنابرین‏ خلاقیت و روان نژندی هر دو ریشه واحد در تعارضات ناخودآگاه فرد دارند یعنی هم فرد خلاق و هم فرد روان نژند با یک نیروی واحد هدایت می‌شوند . شخص خلاق ، در واقع میزان کنترل “خود”^[۶۹] بر روی “نهاد”^[۷۰] را کم کرده و اجازه می‌دهد اندیشه‌های آزادخیز^[۷۱] ناخودآگاه بروز داده شوند یعنی تکانه های خلاق^[۷۲] از سطح ناخودآگاه به سطح خودآگاه آیند. به نظر فروید خلاقیت ماهیتی چون غذا دارد. به وسیله غذا تنش درونی و عدم تعادل ناشی از گرسنگی فرد رفع می‌گردد به وسیله خلاقیت نیز تنش فرد برطرف می‌گردد.در هر حال به زعم فروید خلاقیت ریشه بیمارگونه داشته و نتیجه عدم تعادل و تعارضات درونی است . فروید معتقد بود جوامع اساسا نسبت به رفتار خلاقانه حالت تدافعی و حتی سرکوبگر دارد .

روانکاوان و پیروان جدید فروید معتقدند خلاقیت نه در ناخودآگاه ، بلکه ریشه در نیمه آگاه دارد ، ذهن نیمه آگاه به دلیل داشتن آزادی در جمع‌ آوری ایده ها ، مقایسه و آرایش مجدد آن ها ، سرچشمه خلاقیت به شمار می‌آید. افرد خلاق لزوماً دارای زمینه‌های بیمارگونه و آشفتگی روانی نیستند بلکه همچون افرادی دارای چهارچوب شخصیتی محکم هستند تا بتوانند به عمق ناخودآگاه خود مراجعه و پس از کشفیات خلاقانه سالم به واقعیت برگردند. اریک فروم(۱۹۴۱) بیان می‌دارد که خلاقیت در شرائط سلامتی و هماهنگی فعالیت روانی بروز داده می شود(کفایت،۱۳۷۳، ص۲۳).او پنج طرح شخصیتی را که شامل شخصیت پذیرا ، بهره کش ، سوداگر ، محتکر و سازنده است توصیف می کند که آخرین آن ها نمونه کامل شخصیت رشد یافته بوده و ویژگی مهم آن ” عشق به خلاقیت “است . چهارچوب نظریه فروم در تأیید نقش ویژه عوامل محیطی و فرهنگی است که به شخصیت افراد شکل می‌دهد. او می‌گوید ” افراد محصولی از فرهنگ خویش هستند” براین اساس در جوامع صنعتی ، انسان‌ها دچار از خودبیگانگی^[۷۳] می‌شوند(وهاب زاده ، ۱۳۶۶، ص ۳۳ و۳۴).

برونر، برای افرادی که ادراکی شناسند، مظهر مجسم یک مربی کامل است که به قول خودش چنین تعریف می شود: «شخصیتی پیام رسان، الگو و قابل انطباق». (پالمر، ترجمه: جمعی از مترجمان، ۱۳۹۱، ص۱۷۶)

جان دیویی^[۴۳](۱۸۵۹-۱۹۵۲)

جان دیویی در شهر کوچک بورلینگتن^[۴۴] واقع در ورمون ایالات متحده آمریکا که ماهیتی روستایی داشت، متولد شد. دیویی در دوران تحصیل، دانش آموزی متوسط بود. هنگامی که وارد دانشگاه شد آرزوی خاصی در سر نداشت. با گذراندن یک دوره آموزشی در علوم طبیعی و با مطالعه تصادفی کتاب در «زیست شناسی» تالیف توماس هنری هکسلی^[۴۵]، پرشورترین طرفدار فرضیه تحول داروین در انگلستان، آشوبی در ذهن و اندیشه او پدیدار گشت. بین اعتقادات شخصی دیویی و آنچه که از طریق زیست شناسی آموخته بود، شکافی عمیق وجود داشت. تعارض ناشی از برخورد این دو اندیشه او را به سخت کوشی و کنکاش در مسائل فلسفی وادار ساخت؛ به طوری که در این درس گوی سبقت را از دیگران ربود. (صفوی، ۱۳۶۲، ص۵۴)

دیویی پس از چند سال تدریس و تحقیق، اولین اثر خود را باعنوان «روان شناسی» منتشر ساخت. در سال ۱۸۹۶ مدرسه تجربی خود را در شیکاگو تأسيس کرد و باکمک همسرش تا مدت هفت سال در سخت ترین شرایط آن را اداره کرد. این مدرسه به هیچ یک از مدارس معمولی شباهت نداشت. در مدرسه دیویی موضوعات مدرسه ای به چشم نمی خورد و حتی از میز و صندلی، خبری نبود. این مدرسه به دانش آموزان سنین چهار تا چهارده سال اختصاص داشت. دیویی در پی آن بود که تا برخی از اصول را که فروبل برای نخستین بار عنوان کرده بود، به کار گیرد. در واقع دیویی می خواست کودکان را در محیطی که روح همکاری و روابط متقابل اجتماعی حاکم است تربیت کند. فعالیت های آموزشی مدرسه دیویی از خصلت های غریزی و نگرش های کودکان سرچشمه می گرفت. در حقیقت روش دیویی ‌بر مبنای‌ فعالیت بنا نشده بود و بعدها نیز به نام، «روش فعال»، شهرت یافت. حتی آموزش مهارت های سنتی سه گانه خواندن، نوشتن و حساب کردن از بطن فعالیت های زندگی کودک گرفته می شد و هیچ مطلب از پیش تعیین شده ای برای این کار وجود نداشت. در کلاس درس، یادگیری فعال و کسب تجربه بر همه چیز تقدم داشت. هرچه بود، تماما فعالیت بود؛ ازجمله بازی کردن، ساختن، ارتباط با طبیعت، بیان کردن و غیره. دیویی عقیده داشت که از طریق فعالیت های یادگیری، روح تمامیت مدرسه تازه می شود و فرصتی فراهم می‌آید تا بین مدرسه وزندگی ارتباط برقرار شود و کودک به فعال بودن عادت کند. در چنین موقعیتی کودک به جای اینکه مطالب نظری را به امید کاربرد احتمالی آن ها در آینده ای دور فراگیرد، با تجربه مستقیم و در زندگی واقعی می آموزد. این مدرسه، جامعه ای کوچک و نورسته است. در مدرسه دیویی کودک نه تنها باید فعال می بود، و همچنین به جای گوش دادن کار می کرد، بلکه باید قابلیت های اجتماعی را نیز فرا می گرفت و همکاری را جایگزین رقابت می ساخت. (همان، ص۵۶)

از نظردیویی، بهترین مدرسه آن است که فعال و پویا باشد؛ یعنی جایی که در آن کودک از طریق تجربه خود در رابطه با دیگران فراگیری کند. عبارتی که دیویی به کاربرده، چنین است: «تعلیم و تربیت همانا زندگی است». این تعریف بدان معنی است که رشد کودک فزاینده می‌باشد و هر مرحله از رشد، سکوی پرتاب مرحله بعدی است. ‌بنابرین‏، فرایند آموزش و پرورش، سازگاری مستمر و پیوسته است. به طور خلاصه دیویی معتقد بود که:۱- تعلیم و تربیت زندگی است و نه آماده شدن برای زندگی، ۲-تعلیم و تربیت رشد است و هنگامی که رشد ادامه دارد، آن هم ادامه می‌یابد؛ ۳-تعلیم و تربیت بازسازی مستمر تجربه است؛ ۴-تعلیم و تربیت فرایندی اجتماعی است و برای امکان پذیر ساختن آن، مدرسه باید جامعه ای دموکراتیک باشد. (همان، ص۵۸)

ازآنجا که کودک در مرکز ثقل تعلیم و تربیت قرار دارد، عامل روانشناسی نیز باید با دقت کافی مورد توجه قرار گیرد. باید قابلیت ها، علایق و عادات کودک به دقت شناخته شود . به موجب نظرات دیویی، چهار نوع علاقه در کودک جنبه اساسی دارد: علاقه به گفتگو یا برقراری ارتباط، علاقه به سردرآوردن از چیزها، علاقه به ساختن و علاقه به کارهای هنری. از آنجا که انسان ریشه در این فعالیت ها دارد، واضح است که آن ها باید سهم مهمی در برنامه آموزشی داشته باشند. کودک باید به آنچه که انجام می‌دهد علاقه داشته باشد. از نظر دیویی، علاقه، جرقه ای است که بدون آن شعله یادگیری فروزان نمی شود. دیویی مفهوم فعالیت هدفدار رابا علاقه مرتبط می‌داند و ‌به این باور است که یادگیری مؤثر زمانی حاصل می شود که فعالیت برای فرد یادگیرنده، معنی و مفهوم داشته باشد. (همان، ص۵۸)

بدون تردید افکار دیویی تحت تاثیر اندیشمندان پیشین، به ویژه فروبل و هربارت بود. فروبل تعلیم و تربیت را سنگ بنای رشد می‌دانست. دیویی این نظر را پذیرفت، اما مفهوم رشد را ‌به این معنا که آشکار کننده اصول نهفته است، مردود دانست. دیویی به عنوان فیلسوفی که برای عمل اصالت قایل بود، سمبولیسم و الهیت فروبل را که جنبه متافیزیکی (ماوراء الطبیعه ای) داشت، برای کارهای عملی کودکستان غیر ضروری دانست. دیویی تعلیم و تربیت را فرایندی می‌دانست که هیچ هدف ثابتی ندارد. با وجود این دیویی و فروبل حداقل در چند زمینه اتفاق نظر داشتند. هر دو بر فعالیت خلاق تأکید می ورزیدند، ولی شیوه آنهامتفاوت بود ؛ هر دو به یادگیری از طریق عمل پافشاری می‌کردند و هر دو مدرسه را جامعه زنده ای می‌دانستند که کودکان درآن در فعالیت های اجتماعی شرکت می جویند. (همان، ص۵۹)

تجربه‌ کار برای مادران نشان می‌دهد که باید ارتباط فعال و سازنده بین مادر و دیگر اعضای خانواده را نیز مورد توجه قرار داد و آن را بهبود بخشید چرا که توانمندسازی مادرانی که با همسر و دیگر اعضای خانواده زندگی می‌کنند، آن گاه بدرستی امکان پذیر است که توانمندسازی کل خانواده نیز در دستور کار قرار بگیرد.

مؤسسه‌ مادران امروز (مام) به منظور ایجاد زمینه‌های مناسب برای پرورش فرزندان ، بجز مادران، توانمندسازی کل خانواده را نیز در برنامه های کار خود قرار داده است تا از طریق ارائه‌ آگاهی‌های لازم برای همه‌ اعضای خانواده و بهبود بخشیدن به رابطه های آن‌ ها، کمک به مادران برای پرورش اصولی فرزندان را تسهیل کند. به گمان مام:

• • برای رشد و تعالی اجتماع باید بین تک تک افراد اجتماع روابطی اصولی و مبتنی بر احترام متقابل برقرار شود و این امر را نیز از کودکی باید فراگرفت.

• • برای آنکه کودکان رابطه های اجتماعی سازنده را فرا بگیرند، باید آن‌ ها را بدرستی پرورش داد وحقوق ایشان را چنان که باید ادا کرد.

• • پیش از ورود کودک به اجتماع، باید امکان اصولی پرورش او در خانواده فراهم شود.

• • مهم‌ترین پایه پرورش کودک در خانواده، مادر است؛ پس برای پرورش درست کودکان باید امکان آگاه‌سازی مادران را فراهم آورد.

• مادران، بدون وجود ارتباطی سازنده و درست با پدران و سایر اعضای خانواده، در پرورش کودکان با مشکل روبه‌رو می‌شوند؛ پس تلاش برای ایجاد رابطه های درست و سازنده بین اعضای خانواده زمینه‌ساز پرورش درست کودکان می‌شود. که این فرایند را به شرح زیر می‌توان بیان کرد.

تقویت رابطه های درست بین افراد خانواده

توانمند سازی مادران

پرورش درست کودکان

زمینه سازی برای اصلاح رابطه های بین فردی

زمینه‌سازی برای اصلاح رابطه های بین فرد و اجتماع

یاری به رشد و تعالی اجتماعی

مؤسسه‌ مادران امروز (مام)،سازمانی غیر‌‌تجاری و غیردولتی است که به هیچ ارگان یا سازمانی وابستگی ندارد.

هدف های اصلی (مام) افزایش سطح آگاهی های خانواده ها در زمینه‌های فرهنگی،هنری، بهداشتی و تربیتی است. مؤسسه‌ مادران امروز می‌کوشد با توانمند کردن اعضای خانواده ها برای روابطی سالم و سازنده امروز و فردایی بهتر برای جامعه فراهم کند.فعالیت‌های مؤسسه‌ مادران امروز با توجه به شش محور اصلی زیر برنامه‌ریزی می‌شود:

• • خانواده و ترویج صلح و مدارا

• • خانواده و ترویج بازی‌های مناسب

• • خانواده و ترویج توجه به محیط زیست

• • خانواده و ترویج کتاب و کتابخوانی

• • خانواده و ترویج بهداشت و سلامتی

• خانواده و ترویج هنر‌های زیبا

۲-۹-۳٫ خانه کتابدار

خانه کتابدار یک نهاد فرهنگی است، با ساختار اداری مستقل زیر نظر شورای کتاب کودک که در تاریخ ١۴/١٢/١٣٨٣ افتتاح شد. این ساختمان که مکانی زیبا و پر از عشق است از طرف آقای مهندس ایوب موحدی پور و خانم ملیحه پیشداد به شورای کتاب کودک واگذار شد و با برگزاری یک کارگاه ترویج خواندن به طور رسمی‌کارخود را شروع کرد با توجه به نیازهای جامعه ایران برای گسترش فرهنگ خواندن به قصد تعمیق دانش و بینش، نقش سازمآن‌های غیردولتی و نهادهای مدنی در این زمینه مهم و تأثیرگذار است.

هدف ها:خانه کتابدار هدف اصلی خود را گسترش فرهنگ خواندن (خواندن، دیدن، شنیدن، لمس کردن) بین گروه‌های سنی کودک و نوجوان (صفر- شانزده سال) و تربیت کتابداران و مروجان به قصد ترویج خواندن می‌داند.

۱- ایجاد زمینه‌های علاقه مند کردن کودکان، نوجوانان، والدین و مربیان به مطالعه؛

۲- تربیت کتابدار و تقویت نیروی کاردان برای اشاعه فرهنگ کتابخوانی؛

۳- ایجاد کتابخانه مرجع و مرکز اطلاع رسانی برای ترویج خواندن

؛۴- ارتباط با دانش آموزان و معلمان در جهت رشد فرهنگ کتابخوانی

۵- ارتباط با والدین و کودکان و نوجوانان دارای معلولیت در جهت رشد فرهنگی؛

۶- مشاوره در زمینه تأسیس، سازماندهی و توسعه کتابخانه‌های کودک و نوجوان و کانون‌های فرهنگی به ویژه در منطقه یازده تهران؛

فعالیت‌ها فعالیت‌های خانه کتابدار در سطح شبکه‌بندی درون شهری، استانی، کشوری، منطقه‌ای و جهانی برنامه‌ریزی شده است خانه کتابدار برای بهبود فعالیت‌های خود، تجربه های مشابه جهانی را مد نظر قرار می‌دهد و در صورت لزوم در طرح‌های فرا ملی در این زمینه موضوعی شرکت خواهد کرد.

1. برگزاری کارگاه‌های ترویج خواندن برای والدین، مربیان، معلمان و علاقه‌مندان به فعالیت‌های فرهنگی برای کودکان و نوجوانان معلول

٢- برگزاری کارگاه‌های کتابداری و ترویج خواندن برای تربیت کتابداران و مروجان؛

٣- گردآوری منابع مربوط به خواندن، سازماندهی و خدمات ‌پاسخ‌گویی‌ به مراجعان؛

۴- ایجاد پایگاه پژوهشی و مشورتی برای توسعه خدمات فرهنگی در کتابخانه‌های عمومی و سایر کانون‌های فرهنگی؛

۵- انجام فعالیت‌های انتشاراتی به صورت منابع اطلاعاتی، ترویجی، بروشور و غیره؛

۶- برگزاری نشست‌های فرهنگی و نمایشگاهی در جهت اهداف خانه کتابدار

٧- همکاری مستمر با نهاد‌های دولتی و غیر دولتی به خصوص سازمان های غیردولتی مرتبط با شورای کتاب کودک و رسانه ها؛

۲-۱۰٫ پیشینه پژوهش:

۳-مشاهده: چنانچه عرف در منابع پیشین انعکاس نیافته باشد و یا بررسی بیشتری را خواستار باشد، قاضی باید به وسیله مشاهده­ آن چه در عمل جریان دارد و نیز تحقیق از کسانی که در دایره مشمول آن قرار دارند، وجود عرف را مورد بررسی عمیق قرار داده و پس از حصول قطع و عدم وجود شرایط منفی بر طبق آن عمل و رأی را صادر نماید.^[۱۶۰]

در اینجا باید ‌به این نکته اشاره داشت که همواره ‌در مورد عوامل و شرایط منفی عرف، این بر عهده­ ذی نفع است که به ایراد و استدلال درباره آن بپردازد. البته کسی که عرف به زیان اوست، می ­تواند دلیل خود را بر رد و یا عدم قابلیت اعمال عرف اقامه نماید، زیرا اعتبار عرف تا هنگامی است که دلیلی بر نفی آن اقامه نشده باشد.^[۱۶۱]

۳-۱-۳-۴- ناهمگونی عرف­ها

گاه بین دو عرف اختلاف و تعارض به وجود می ­آید که اگر این اختلافبه جهت اختلاف زمان و یا مکان باشد مشکلی وجود نخواهد داشت، زیرا هر عرفی در زمان و گستره ی جغرافیایی خود دارای اعتبار است. اما اگر در زمان و مکان واحد و درباره موضوعی واحد دو عرف مخالف رو در روی یکدیگر قرار گیرند و هیچ قرینه یا دلیل خارجی ای نیز که حکم بر تقدم یکی بر دیگری کند، وجود نداشته باشد، در اینصورت چنانچه تاریخ شکل گیری هر دو مشخص باشد به گونه ­ای که تاریخ تشکیل یکی پس از دیگری باشد، باید عرفی که تاریخ تشکیل آن مؤخر است، مورد پیروی قرار گیرد. زیرا وجود عرف جدید بیانگر این نکته است که عرف پیشین شرایط وجودی خود را از دست داده و زمان آن سر آمده است.^[۱۶۲] اما اگر تاریخ هیچ یک مشخص نباشد و یا هر دو در یک زمان شکل گرفته باشند و کیفیات هر دو نیز یکسان باشد، چنانچه اختلاف عرف­ها جهل در معامله را در پی داشته باشد، هیچ یک از عرف ها دارای اعتبار نبوده و در نتیجه معامله با طل و برای رفع خصومت چاره­ای جز پیروی از دیگر اصول و موازین حقوقی وجود نخواهد داشت.^[۱۶۳]

اگر این تعارض بین عرف خاص و عام باشد و هدف هیچ یک از دو عرف اثبات حکم عام نباشد عرف خاص در قلمرو خود بر عرف عام مقدم و عرف عام در باقی مانده­ی دایره­ی خود دارای اعتبار است، زیرا در صورت اطلاق عقد، قصد و اراده­ی کسانی که در قلمرو عرف خاص قرار دارند، ناظر بر عرف مخصوص آنان ‌می‌باشد. در غیر این صورت عرف عام مقدم ‌می‌باشد، زیرا عرف خاص ناتوان از اثبات حکم عام ‌می‌باشد. همچنین هنگامی طرفین معامله دارای عرف مخالف هم باشند، اگر دو طرف معامله آگاه به اختلاف عرف باشند ولی هیچ یک عرفی را معین نکنند، عرف محل وقوع معامله مورد پیروی است. ‌بنابرین‏ اگر یکی از دو طرف معامله عرف محل معامله را بدون ذکر آن اراده کند و دیگری نیز عرف مخالف عرف محل معامله را اراده کند و آن گاه پس از معامله مدتی عرف مخالف عرف محل معامله باشد، ادعای او حمل بر خلاف ظاهر می­گردد و سخن طرف موافق عرف محل معامله همراه با سوگند پذیرفته می­ شود.^[۱۶۴]

نظیر تخصیص عام با خاص و تقیید مطلق به مقید را؛ ‌می‌توان از این قسم شمرد، زیرا قواعد عام عرفی، بر تکلم و تفاهم حاکم استکه این نحو جمع کردن را اقتضا می­ کند. یعنی سیره و بنای عرفی در مقام محاوره، بر آن تعلق گرفته است که هرگاه به دو کلام این چنینی – که ابتدائا متعارض به نظر می­رسد- تکلم کند، یکی را قرینه بر دیگری قرار دهد و چون اصل این است که هر متکلمی هنگام تکلم این قواعد و نبائات عام عرفی را رعایت می­ کند، پس ظاهر حال متکلم چنین است که آن کلام(مثلاً خاص) را قرینه بر دیگری(عام) قرار می­دهد. وبه این ترتیب جملات ظاهراًً متعارض دخالت عرف در تعیین مراد جدی آشکار می­ شود.^[۱۶۵]

۳-۲کاربرد عرف در فقه و حقوق

۳-۲-۱ کاربرد عرف در فقه

۳-۲-۱-۱-تشکیل مدلول التزامی

مواردی وجود دارد که عرف بین مدلول مطابقی کلام و مدلولی دیگر ملازمه می­بیند، پس علاوه بر مدلول مطابقی، مدلول التزامی عرفی را نیز قصد متکلم می­داند. مثلا اگر در دلیل شرعی این نکته عنوان شود که چنان چه شراب به سرکه استحاله شود، پاک می­ شود و دیگر نجس نیست، عرف می­فهمد که نجاست ظرف حاوی شراب نیز برطرف می­ شود هر چند تطهیر نشده باشد، چون عرفا میان حکم به طهارت مایع و حکم به طهارت ظرفی حاوی آن است، ملازمه وجود دارد.^[۱۶۶]

۳-۲-۱-۲- تعیین حدود موضوع حکم شرعی کلی

بعد از به دست آوردن ظهور دلیل، و کشف مراد جدی شارع از موضوع و حکم، این نکته باقی می­ماند که گاه اصل معنا و مفهوم کلی، به نحو اجمال در ارتکاز ذهنی عرف معلوم است، ولی همه حدود و قیود آن به طور تفصیلی روشن نیست، بلکه ‌می‌توان گفت صدق اکثر مفاهیم عرفیه بر بعضی از مراتب و افراد آن، مشکوک است و فقیه با مراجعه به عرف، شک را در دامنه گسترده مفهوم برطرف کند، مگر اینکه عرف در صدق مفهوم و صدق نداشتن آن مردد باشد که در این صورت، عرف از نقش آفرینی در میدان بازمی­ماند و نوبت به اصل عملی می­رسد.^[۱۶۷]

توضیح اینکه، به طور کلی موضوعات احکام شرعی به دو دسته تقسیم می­شوند:

اول: موضوعات شرعیه، و آن موضوعاتی هستند که شارع مقدس در آن ها نظر خاصی اعمال کرده، و اصطلاح خاصی در مقابل موضوعات متداول در عرف عام، جعل ‌کرده‌است. از جمله ی این موضوعات ‌می‌توان به عنوان «مسافر» و «فقیر» اشاره کرد، چون صدق مسافر نزد عرف، به طی مسافت معینی منوط نیست، ولی شارع در باب صلاه و صوم، طی مسافت ۸ فرسخ، و قصد آن را شرط ‌کرده‌است همچنان که شارع در بحث خمس و زکات، کسی را فقیر می­داند مخارج یکسال خود و عیالش را نداشته باشد.^[۱۶۸]

دوم: موضوعات عرفیه؛ و آن موضوعاتی هستند که شارع در آن ها هیچ اعمال نظری نکرده و تشخیص آن ها را به عرف واگذارده است، و این قسم اکثر و اهم موضوعات شرعی را تشکیل می­دهد؛^[۱۶۹] که به بعضی از آن ها اشاره می­کنیم:

۱-احیاء موات؛ که موضوع حکم به تملّک است. مرحوم سبزواری می­فرماید:

« احیاء در ادلّه شرعیه، بدون تفسیر و بیان آمده است. ‌بنابرین‏ باید به عرف مراجعه کرد، و بر چیزی تکیه کرد که نزد عرف بر آن احیاء صدق می­ کند.»^[۱۷۰]

۲-مؤنه: که مستثنی از خمس است، و نیز عیال، که موضوع احکام مختلفی است. مرحوم صاحب جواهر می­فرماید:

«اولی این است که تشخیص مفهوم مؤنه را مانند مفهوم عیال به عرف واگذاریم»^[۱۷۱]

۳- بقای موضوع در استصحاب: در استصحاب که از مهمترین اصول عملیه برای تعیین وظیفه هنگام شک است، شرط است که موضوع قضیه­ی متیقّنه و مشکوک، واحد باشند. یعنی موضوع قضیه ای که قبلاً مورد یقین بوده، در زمان شک هم باقی باشد و تشخیص سعه و ضیق موضوع، و بقاء آن به نظر عرف بستگی دارد. مرحوم آخوند خراسانی می­فرماید:

«معیار در بقاء و اتحاد موضوع در قضیه متیقّنه و مشکوک به حسب نظر عرف است.»

هم چنین موارد الغای خصوصیت از مصداق و نمونه­ موضوع، که در ضمن خطاب شرعی آمده در زمره این کاربرد عرف است.^[۱۷۲]

۳-۲-۱-۳- اثبات تحقق موضوع

در پاره ای موارد، عرف در زمینه­ اثبات تحقق موضوع سهیم است، مانند اینکه در دلیل شرعی«مؤمنین در نزد شروط خود می­باشند.^[۱۷۳]»