توسعه فرهنگی از موضوعاتی است که در دهه های اخیر مورد توجه یونسکو و کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است.فضاهای فهنگی-تفریحی نیز یکی از شاخصه های توسعه فرهنگی است و به عنوان مکان هایی جهت عرضه محصولات و تولیدات فرهنگی یک جامعه و گذران اوقات فراغت افراد از مهمترین عوامل توسعه فرهنگی به شمار میروند.به نظر تایلور فرهنگ عبارت است از ((مجموعه پیچیده ای از دانش ها،اعتقادات،هنرها،امور اخلاقی،قوانی،عادات و هرگونه توانایی دیگری که انسان به عنوان عضوی از جامعه بدست می آورد)). فرهنگ تاثیرگذار بر توسعه است،زیرا روش تفکر ملتها در قبال پیشرفت را تشکیل می دهد و ارزشهای فرهنگی نیز اهمیت ویژه ای دارند چون پایه های اصلی پیشرفت هستند و فعالیتهای اقتصادی،اجتماعی و سیاسی برمبنای آن شکل می گیرد.هر فرهنگ دارای دو نوع شاخص میباشد.یک شاخص توصیفی که بستر تاریخی همان فرهنگ شکل می گیرد و شاخص هایی که عناصر تغییر را در بر می گیرند.
بنابر تعریف یونسکو توسعه فرهنگی فرآیندی است که طی آن با ایجاد تغییراتی در حوزه های ادراکی،شناختی،ارزشی و گرایشی انسانها،قابلیت‌ها و باورها و شخصیت ویژه ای در آنها بوجود می آورد،که حاصل این باورها و قابلیت‌ها،رفتارها و کنش های خاصی است که مناسب توسعه است.اولین گام در توسعه فرهنگی ،توسعه سواد آموزی و آموزش عمومی است.افزایش شمارگان کتاب،تاسیس کتابخانه ها،افزایش تیراژ روزنامه ها و نشریات،تاسیس فضاهای فرهنگی و هنری،سینما،تئاترفتقویت رسانه های محلی،بعد کمی توسعه و بعد کیفی آن تقویت هویتهای دینی و فرهنگی،پاسداری از آداب و رسوم،زبان،ارزش ها و میراث فرهنگی غیر مادی است.
از این رو توسعه فضاهای فرهنگی به عنوان یک نیاز بسیار مهم جوامع در حال توسعه مطرح است.اکثر نظریه پردازان نیاز را فاصله بین وضع موجود و وضع مطلوب می دانند.گسترش شهرنشینی،باعث خدماتی تر شدن شهرها و رشد روند مصرف گرایی شده است.تنش های حاصل از زندگیدر چنین شهرهایی،به ویژه هنگامی که دچار سیستم ناکارآمد مدیریت شهری باشند،فرصت چندانی را برای عموم مردم در استفاده از فضاهای تفریحی و طبیعی باقی نمی گذارند.عموماً بخش عمده ای از اوقات فراغت مردم در خانه گذرانده می شود و به فعالیت های نظیر مطالعه،دید و بازدید،شنیدن موسیقی و مانند اینها اختصاص میابد.بخش دیگری از ایام فراغت با گردش در فضاهای بیرونی شهر مانند کوهستانها،سواحل دریاها و ییلاق سپری می شود.اما با توجه به مسئله مذکور و کمبود زمان لازم برای گذران اوقات فراغت در فضاهای طبیعی خارج از شهر،تامین فضاهای طبیعی و تفریحی در درون بافت شهری اهمیت ویژه ای دارد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فضاهای فرهنگی مکانهایی هستند که با معماری خاص خود کاربری متفاوتی دارند و بنابراین وسایل و تجهیزات خاصی نیز برای آنها در نظر گرفته می شود.فعالیتها و نیازهای فرهنگی را می توان به انواع مختلف تقسیم نمودکه عبارتند از فعالیت مذهبی،فعالیت اجتماعی،فعالیت ورزشی،فعالیت تفریحی،فعالیت هنری و فعالیت رسانه ای.
از انواع فضاهای فرهنگی-تفریحی که در کشور مابیشتر به این عنوان شناخته می شود می توان به مسجد،کتابخانه،خانه فرهنگ،فرهنگسرا،فضاهای ورزشی،فضاهای بازی،شهربازی،پارک و فضاهای سبز،سینما،موزه،نگارخانه،نمایشگاه و آمفی تئاتر اشاره نمود.توجه به گذران اوقات فراغت از زمان های گذشته از مهمترین نیازهای مردم شناخته شده است.اصلی ترین مکانهای فرهنگی-تفریحی در ایران باغ ها و گردشگاهها بوده و مساجد بعنوان مراکزی که مردم در آنجا به انجام مراسم مذهبی،عزاداری و جشن وسروز می پرداختند،شناخته می شده اند.
رشد بیش از حد شهرها و جمعیت آنها در ایران و در مقابل عدم رشد کافی فضاهای فرهنگی ، مشکلات روزافزونی را برای شهروندان به همراه داشته است.کمبود منابع مالی،کمبود نیروی انسانی متخصص در بخشهای فرهنگی ، نبود سیاست گذاری فرهنگی مناسب با فرهنگ هرمنطقه ، نبود اطلاعات به روز و کافی در زمینه های فرهنگی،نبود امکانات و خدمات فرهنگی،کمبود فضاها و امکانات آموزشی،ورزشی و تفریحی در سطح شهرها،از جمله تنگناهای توسعه فرهنگی در کشور میباشد.از اینرو فضاهای فرهنگی که از مهمترین کاربری های شهری است و با ایجاد و توسعه آنها می توان گامی موثر در جهت حل مشکلات فرهنگی و اوقات فراغت مردم برداشت،مورد توجه قرار می گیرند.
روش استفاده شده دلفی در مباحث مربوط به سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و مدیریت جایگاه ویژه‌ای دارد. در حال حاضر در کشور ما برنامه‌های کلان مانند برنامه ایران ۱۴۰۰ یا برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی تهیه و به اجرا گذاشته می‌شود. تدوین این برنامه‌ها عموماً شکل دیوان‌سالارانه۱ دارد و در مباحثی مانند شناسایی مسایل و اولویت‌بندی آن‌ها کمتر از نظارت متخصصان خارج از دستگاه‌های دولتی استفاده می‌شود. به نظر می‌رسد بهره‌گیری از نظرات کارشناسان هم چندان منظم و علمی باشد. در اینجاست که روش دلفی به کار می‌آید و می‌تواند به عنوان ابزاری کارآمد و سودمند به خدمت در آید.
۱ Bureaucratic
مقدمه
اکنون هنگام آن است که با عبور از مرحله نظری پژوهش به میدان تجربه و مشاهده گام نهاده شود و با بررسی آنچه به طور نظری در خصوص آن بحث گردید،صحت و سقم مباحث نظری تحقیق در برخورد با واقعیات در محیط بیرونی و واقعی سنجیده شود.ورود به مرحله تجربی پژوهش ،به امکانات،ابزارها و روشهایی نیاز دارد که باید پیش از آغاز تحقیق تجربی،بررسی شود.بدیهی است که عواملی همچون موضوع پژوهش،امکانات و اهداف تحقیق در گزینش ابزارهای اندازه گیری و سنجش،شیوه گردآوری اطلاعات،و به طور خلاصه در روش تحقیق سهم عمده ای دارندو در پژوهش باید شیوه خاصی برای بررسی تجربی واقعیت برگزیده و از ابزارهای اندازه گیری معینی کمک گرفته و آزمون های خاصی بکار گرفته شود.تناسب روش تحقیق و اجزای آن با موضوع و هدف پژوهش ، اصلی است که رعایت آن به محقق کمک می کند تا شناختی را که در برخورد با واقعیت کسب می کند و می خواهد آن را معیاری برای تائید یا اصلاح جنبه های نظری پژوهش قرار دهد با درجه بالایی از واقعیت تطبیق کند.
از این رو فصل حاصر به شناخت وضع موجود محله های تحت پوشش منطقه یک شهرداری تهران ،علی الخصوص محلات نیاوران و حصاربوعلی اختصاص یافته است که با بهره گرفتن از تکنیک ها و نیز پرسشنامه های مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل توضیح داده خواهد شد.
۳-۱- تهران
بـه لحاظ موقعیت جغرافیایی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. استقرار در دامنه های جنوبی رشته کوه های البرز، منابع سرشار و غنی آب و شرایط آب و هوایی معتدلی را به ارمغان آورده است. دامنه ها و دره های کوهپایه ای البرز شرایط ویژه ای را برای گریز از گرما و خشکی بیابان های جنوبی در اختیار قرارداده است. دشت های جنوبی به جز مناطق شوره زار و کویری، بستر مناسبی برای استقرار کشاورزی و انواع فعالیت های این بخش به شمار می آید. از نظر موقعیت مکانی با توجه به شرایط و ساختگاه تهران برای استقرار جمعیت، نوعی مرکزیت مکانی برای دسترسی و مدیریت سرزمین را در اختیار دارد. نگاهی به جغرافیای سرزمین ایران و توزیع فضایی جمعیت و الگوی سکونت، این موقعیت ویژه و ممتاز را به خوبی نشان می دهد. مشکلات متعدد زیست محیطی موجود مانند آلودگی های مختلف در محدوده تهران بیش از آن که ناشی از شرایط نامناسب مکانی باشد، از فشار مفرط و عدم توجه به توان های محیطی این بخش از سرزمین بوده است.

به روایتی قصران و مهران دو برادر بودند. ” ران ” به معنی دامنه است، و مهران دامنه بالایی و قصران دامنه
پائینی ته کوه البرز بود.
نخستین وجه تسمیه تهران را از عبارت ” یاقوت حموی ” در معجم البدان می توان اخذ کرد : ” از مردی اهل ری که محل وثوق و اعتماد شنیدم که طهران دیهی است بزرگ و بنای این دیه تمامی در زیر زمین واقع است و احدی را یارای آن نیست که بدان دیه راه یابد مگر آن که اهالی آنجا اجازت ورود بدهند ” .
در این عبارت اشاره به زیرزمینی بودن تهران شده است. این مساله عده ای را برانگیخت که تهران را به دو کلمه” ته ” به معنای زیر و ” ران ” تجزیه نمایند و تهران را ” مکان زیرزمینی ” معنا کنند.
اعتماد السلطنه در مرات البلدان درباره وجه تسمیه تهران چنین آورده است: ” چون اهل آنجا ( تهران ) در وقتی که دشمن برای آنها به هم می رسید در زیر زمین پنهان می شدند، از این جهت به این اسم موسوم شده است که به ” ته ران” یعنی زیر زمین می رفته اند” .
کسروی درباره نام تهران و شمیران، طی پژوهش هایی به این نتیجه رسیده که تهران ( و تارم، کهران، گهران، گهرام، جهرم ) به معنای منطقه گرمسیر و شمیران ( شمیرام، شمیرم، شمیلان، سمیران و سمیرم) به
معنای منطقه ای سردسیر است.
دکتر حسین کریمان،نویسنده ی کتاب قصران می نویسد:
«نام تهران به‌صورت نسبت تهرانی، نخستین بار در احوال حافظ ابوعبدالله محمد بن حامد تهرانی رازی از عالمان به‌نام نیمه‌ی نخستین سده‌ی (۳ ه.ق) پهنه‌ی قصران و متوفی به سال (۲۶۱ یا ۲۷۱ ه.ق.) … درج آمده».
یاقوت حموی در معجم‌البدان، تهران را توصیف کرده، می‌نویسد:
«طهران به کسر طاء و سکون‌ها و را و نون در آخر، واژه‌ای است عجمی و ایشان تهران تلفظ کنند چون در زبان ایشان طاء وجود ندارد. این آبادی از دیه‌های ری است و بناهای ‌آن در زیر زمین بنیان یافته است، و هیچ‌کس جزء به اراده‌ی مردم به‌آن‌جا راه نمی‌یابد و در بیش‌تر اوقات ایشان نسبت به سلطان وقت راه خلاف و سرپیچی می‌پیمایند.

۳-۱-۱- تاریخچه تهران

تهران در گذشته‌های دور بر خلاف تهران کنونی فرشی بود سبزفام از باغ ها و بستان های نفوذ ناپذیر که مأوای ساکنان غریبش در میان آنها قرار داشت بنابراین تهران بی‌گذشته نیست. آثاری که در قلب تهران قدیم بر وجود ساکنان نخستین آن در اعصار ما قبل تاریخ شهادت دهند، به فرض وجود، بر اثر توسعه شهر از میان رفته است. متأسفانه وقتی تصادفی نشانه‌هایی از وجود این آثار پیدا شد به دلیل عدم آگاهی نسبت به اهمیت آنها و نگرانی از کند شدن روند شهرسازی از میان رفت. با وجود این می توان گفت که زمین‌های واقع در بین کوه توچال در شمال تهران و چشمه علی در ری باستان در اعصار ماقبل تاریخ مسکونی بوده است. این سخن به دلایل باستان شناختی و شواهد توپوگرافیکی و اقلیمی متکی است. کشفیات انجام شده در چشمه علی، دروس و به ویژه قیطریه، واقع در شمال تهران قدیم، از وجود گروه‌هایی در این منطقه حکایت می‌کنند. اولین گروه‌هایی که در قیطریه زندگی می‌کردند. شبیه کسانی بودند که حدود هشت هزار سال پیش در چشمه علی به سر می‌بردند. بعد از آنها، اقوام دیگری آمدند و همین منطقه و منطقه مجاور را در دروس اشغال کردند. این گروه آریایی بودند و از پایان هزاره دوم قبل از میلاد مسیح به این منطقه کوچ کردند. بنابراین نخستین گروه، حدود هشت هزار سال پیش، بر تپه‌ای واقع در کنار چشمه‌ای دایمی زندگی می کردند که در دوران اسلام ،به نام اولین امام شیعه، چشمه علی نام گرفت . تقریباً در همین دوران گروه دیگری در طول همین رشته زمین‌های قابل کشت که در پای البرز بین کویر و کوه واقع شده، اسکان یافتند. البته، استقرار در شهرری به مراتب بیش از دیگر مکان‌ها و به گونه‌ای پایدار توسعه یافت. زیرا این شهر از موقعیت استراتژیکی خاصی برخوردار است. نحوه قرار گرفتن کوه‌ها و کویر، وجود آب و نیز پهنه گسترده‌ای از زمین‌های حاصلخیز موجب پیدایش شهر شدند و سرنوشت آن و سرنوشت فرزند آن؛ یعنی تهران آبی را رقم زدند. با وجود این هنوز نمی‌دانیم که هسته این شهر چه وقت به وجود آمد و از چه دروانی تهران نام گرفت. در هیچ یک از منابع ،دوره قبل از اسلام، ذکری از تهران نشده است. چنین می کند که این نام برای نخستین بار در نسبت محمدبن خماد ابوعبداله حافظ تهرانی رازی که محدث بوده پدیدار شده است. خطیب بغدادی متوفی به سال ۴۶۳ ه.ق، به این شخص به عنوان نخستین تهرانی مشهور استناد کرده است. تأثیر این نسبت در قرن سوم قمری، می رساند که هسته اولیه شهر حاضر و نام آن دست کم از آغاز دوران اسلامی وجود داشته است. بنابراین، این امکان وجود دارد که هسته اصلی شهر و همچنین نام آن به دوران های بسیار قبل از اسلام برسد؛ به زمانی که بر ما معلوم نیست. اگر محمد حافظ تهرانی رازی نخستین تهرانی شناخته شده است. نخستین محصولی که در گفتگو درباره پایتخت آتی ایران به آن اشاره شده است آثار یاقوت حموی به سال ۶۱۷ ه.ق، زکریای قزوینی به سال ۶۷۴ ه.ق، که این آثار مرغوب را آثار تهران دانسته و از آن تعریف کرده‌اند. قوت به استناد یکی از ساکنان ری که مردی مورد اعتماد بوده تهران را اینگونه توصیف نموده است. تهران قریه‌ای در فاصله یک فرسخی ری و متشکل از دوازده محله می باشد که خانه‌های آن در زیرزمین و در میان باغ های میوه و سبزی کاری محصور و تو در تو ساخته شده است. “کربوتر” جهانگرد انگلیسی نیز به سال ۱۸۱۸م، می نویسد: « در داخل شهر و به فاصله ۲۰۰ تا ۳۰۰ باردی دروازه قزوین فضای وسیعی وجود دارد که در سطح آن چاه‌هایی به چشم می‌خورد که به خانه‌های زیرزمینی منتهی می‌شود.» این خانه‌های مسکونی که در میان مزارع در زمین‌های آبیاری شده حفر می‌شدند. بدون تردید مرطوب بودند و این یکی از دلایل ابتلای مردم تهران به انواع تب‌ها بوده است از طریق نوشته‌های کلاوبخو سفیر پادشاه کاستیل و لئون (اسپانیا) در دربار تیمور لنگ می‌دانیم که در تهران دست کم خانه‌هایی بوده که بخشی از آن در سطح زمین بوده است و اقامتگاهی وجود داشته که وقتی شاه از تهران می‌گذشته در آن اقامت می‌کرده است. شهرسازی خاص تهران که از آرایش باغ‌های محصور و ترتیب خانه‌های زیرزمینی یا دهلیزهای متعدد ناشی می‌شده است، علت اصلی به حصار بودن شهر را در آن زمان به دست می‌دهد. اگر می‌بینیم که این قرارگاه انسانی قرن‌ها و تا سال ۹۶۱ ه.ق، که شاه طهماسب نخستین حصار و بازار آن را ساخت. بی‌برج و بارو بوده، به این سبب است که نیازی به آن نداشته زیرا تسخیر ناپذیر بوده است. امنیت خانه‌های زیرزمینی و نفوذ ناپذیر بودن باغ‌های محصور در دل تهرانی‌ها اطمینانی به وجود می‌آورد که به آنها امکان می‌داد اغلب بر ضد حکام سر به شورش بردارند. حکام هم که کاری از دستشان ساخته نبود با آنها مدارا می کردند و به تفاهم می‌رسیدند و چون ضمانت اجرایی وجود نداشت تهرانی‌ها از پرداخت هرگونه مالیاتی عملاً سرباز می‌زدند. ساکنان دوازده محله تهران هم بیشتر با یکدیگر منازعه داشتند. پس تعجبی نداشت که هر محله شیخ خود را داشت و حتی اگر شیوخ دوازده محله و حاکم در مورد پرداخت مبلغی به عنوان مالیات به توافق می‌رسیدند. بازهم تهرانی‌ها با اموالی که خودشان قیمت آنها را تعیین می کردند و همیشه بیش از میزان واقعی بود، مالیات خود را می‌پرداختند. تغییر تدریجی شیوه خانه‌سازی و ایجاد خانه‌هایی در روی زمین که به حمایت و مراقبت قدرت حاکم نیاز داشت باعث شد به هنگام حمله مغول سال ۶۱۷ ه. ق، به شهرری و اضمحلال آن طی دوران ایلخانان و تیموریان که با سرکوب قیام ورامین در قرن ششم قمری بود. جمعیت روز افزونی که دارای ذوق و سلیقه بومیان غارنشین نبودند را پذیرا شود. در کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که تهران در دوره‌های قبل از اسلام ، از مناطق مذهبی و پیرو آیین زرتشت بوده است. آنان مانند اهالی مازندران، دامغان، قم و کاشان پیش از به قدرت رسیدن صفویان به مذهب شیعه گرویدند که البته قبل از تشیع، مانند اهالی ری بخشی پیرو مذهب شافعی و برخی پیرو مذهب حنفی بوده‌اند. قدیمی‌ترین آثار اسلامی شهر تهران که به قرن نهم ه.ق، تعلق دارد متعلق به مذهب شیعه است. در هر حال، می‌توان گفت که در سال ۷۴۰ ه.ق، اهالی تهران تماماً شیعه مذهب شده بودند.

۳-۱-۲-شرایط اقلیمی

ااز جمله ارتفاعات که در شمال آن قله توچال به ارتفاع ۳۹۳۳ متر مشاهده می‌گردد. همچنین، کوه‌هایی چون دماوند شمیرانات و امامزاده داوود در اطراف آن اقلیم این بخش را تحت تأثیر قرار می‌دهند. منابع آب فیزیکی نیز از فاکتورهای مهم در شکل‌گیری اقلیم تهران است. از جمله این منابع می‌توان رودخانه جاجرود و کرج و سدهایی چون امیرکبیر، لبنان و لار را نام برد. عامل و فاکتور دیگری که می‌توان از آن نام برد دشت است. به استنثاء نواحی شمالی استان که به دلیل واقع شدن در کوهپایه‌های البرز اندکی معتدل و مرطوب است. بقیه نقاط دارای تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های معتدل و گاهی سرد می‌باشد که نشانه و خصوصیت مناطق دشتی را نشان می دهد. برای مشخصه‌ های کلی آب و هوای تهران، می‌توان به آمار و ارقام زیر رجوع کرد. طی یک دوره ۳۰ ساله، متوسط میزان بارندگی سالانه آن ۲۲۰ میلیمتر و میزان بارندگی سالانه آن بین ۲۰۰ الی ۴۰۰ میلیمتر گزارش گردیده است. به علت وسعت و ارتفاعات تهران، سه ایستگاه سینوپتیک در محله آباد و شمیران و ژئوفیزیک، وظیفه ثبت و درج دمای هوای شهر تهران را به عهده دارند که از سال ۱۳۳۰ ، ( طی یک دوره ۴۵ ساله ) حداکثر دمای هوای تهران ۴۳+ درجه و حداقل ۱۵- درجه سانتیگراد اعلام شده است. به این ترتیب تهران دارای تابستان گرم به ویژه در مناطق جنوب و مرکز شهر و هوای معتدل در شمال شهر می‌باشد. در زمستان نیز مرکز شهر تهران معتدل است ولی بخش‌های شمالی شهر سرد است و دما بازها به زیر صفر می‌رسد. تهران در فصول سرد سال تحت تأثیر سیستم‌های پرفشار شمالی (سیبری) قرار گرفته و دارای زمستان سرد و خشک و عموماً آلوده است و در ماه های گرم سال متأثر از سیستم‌های کم فشار حرارتی کویر مرکزی واقع شده و دارای تابستانی گرم و خشک است. بیشترین مقدار بارندگی ماهیانه درطی دوره آماری تهران برابر ۹/۳۸ میلیمتر در اسفندماه و کمترین بارندگی به مقدار یک میلیمتر در شهریور ماه اتفاق افتاده است. متوسط سالیانه رطوبت نسبی هوا در تهران ۴۰ درصد و در شمیرانات ۴۶ درصد می‌باشد. جهت وزش باد غالب در تهران غربی (۲۷۰ درجه) و متوسط سرعت وزش باد ۵/۵ متر بر ثانیه است. نسیمی از دره‌های خنک کوهستان شمال در شب (بادکوه) و از بیابان‌های جنوب در روز (باد دشت) به طور آهسته هر شبانه‌روز در شهر تهران می وزد. . یکی دیگر از مشخصه‌ های قابل ذکر شهر تهران زلزله خیز بودن آن است. این شهر بر روی خط زلزله قرار دارد و احتمال وقوع زلزله در آن بسیار می‌باشد شهر تهران از نظر زمین لرزه جزء مناطق پرزیان (۸ تا ۱۰ درجه مرکالی) بشمار می‌آید.

۳-۱-۳-جاذبه های گردشگری

عمارت ها و کاخ های زیادی در تهران وجود دارد که بیش ترین آن ها به دوره های صفویه و قاجاریه تعلق دارد، مدرسه های تاریخی و قدیمی که ، اغلب دارای مسجد نیز هستند، امام زاده ها و کلیساهای مختلف که هر یک از ارزش های خاصی برخوردارند، عمارت ها و برج های معروف به همراه بازارهای قدیمی بخشی از دیدنی های تاریخی شهرستان تهران است. سر در باغ ملی، باغ فردوس، کاخ شمس العماره، کلیسای آشوریان، مسجد امام-بازار تهران، گورستان ظهیرالدوله و ده ها اثر مشهور دیگر را می توان در این شهر
مشاهده نمود.
بنای مشهور شمس العماره که در دوره قاجاریه و به دستور ناصرالدین شاه ساخته شده، در شهر تهران واقع شده و علاوه بر شهرت خاص خود از جاذبه های منحصر به فرد معماری نیز به شمار می آید.
مدرسه و مسجد سپهسالار از مدارس بزرگ و زیبای قرن سیزدهم هـجری قمری است که در مرکز شهر تهران واقع شده است. کلیسای طاطاووس از قدیمی ترین کلیساهای تهران بوده و به یقین اولین نشانه حضور متشکل ارامنــه در شهر تهــران است. برج میدان آزادی یکی از بناهای معروف تهران است که نماد سیاسی ایران در جهان بوده و تصویر آن معرف پایتخت جمهوری اسلامی ایران است. عمارت دارالفنون که از بناهای به یادگار مانده امیرکبیر( وزیربا کفایت ناصرالدین شاه قاجار) است و بنای بلند و باشکوه سردرب باغ ملی در مدخل میدان مشق سابق و بازار تهران که در زمان فتح علی شاه قاجار شکل گرفته از دیگر جاذبه های
گردشگری شهر تهران است.
موزه‌های ایران باستان، ایران اسلامی، مردم شناسی، فرش، هنرهای معاصر، صنایع دستی، آبگینه، کتابخانه و موزه ملک و حیات وحش و بسیاری از موزه‌های دیگر تهران از جذابیت‌های آن به شمار می‌آیند. از تماشاگه‌های تاریخ، پول، و زمان نیز می‌توان به عنوان دیدنی‌های تهران یاد کرد.
همچنین از نظر مذهبی آرامگاه حضرت عبدالعظیم در شهر ری امامزاده صالح در تجریش، امامزاده داوود در شمال کن و همچنین مقبره روح‌الله خمینی مورد توجه بسیاری از بازدیدکنندگان قرار دارد.
مسیر خیابان پردرخت ولی‌عصر که از طولانی‌ترین خیابان‌های تهران است به عنوان یکی از معابر دیدنی شهر به‌شمار می‌آید. شهرداری تهران در سال ۱۳۸۶ پیاده‌روهای این خیابان را از پل تجریش تا میدان راه آهن بازسازی کرده تا جایی برای قدم زدن باشد