۴- ارزیابی
تشخیص نیازهای آموزش،اولین و مهمترین گام برنامه ریزی آموزشی کارکنان است و در واقع نخستین عامل ایجاد و تضمین اثزبخشی کارکرد آموزشی و بهسازی است که اگر بدرستی انجام شود مبنای عینی تری برای برنامه ریزی به عنوان نقشه اثربخشی فراهم خواهد کرد .درهمین راستا نیازسنجی آموزشی کارکنان معاونت کتابخانه سازمان اسناد و کتابخانه انجام شده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بیان مسئله
آموزش را می توان جریانی دانست که افراد طی آن، مهارتها، طرزتلقی ها و گرایش های مناسب را برای ایفای نقشی خاص در جهت تحقق هدفی معین می آموزند . جریان آموزش شامل محتوی ، جهت وتاکیدهای خاص است.طی این جریان، معلومات در ذهن فرد جایگزین و باآگاهی های قبلی وی تلفیق می شوند و در نتیجه در رفتار و نحوه دید فرد تغییراتی بوجود می آید. آموزش صحیح سبب افزایش بازده در شغل فرد و نیز ایجاد آمادگی برای قبول مسئولیتهای آتی وی می شود.(زاهدی ،۱۳۸۳. ص ۳۰۸)
برای حصول کامل آموزش نیاز به بر نامه ریزی داریم در واقع برنامه ریزی ، فرآیندآگاهانه و سیستماتیک تصمیم گیری در مورداهداف و فعالیت های آینده یک گروه، فرد، یک واحد کاری ویا یک سازمان است.
با توجه به موارد فوق برگزاری دوره های آموزش ضمن خدمت اقدامی موثر است و پر واضح است که تدارک دوره های آموزش ضمن خدمت نیز همچون سایر فعالیتهای سازمانی مستلزم برنامه ریزی صحح و اصولی است.
اولین گام برنامه ریزی آموزش کارکنان تعیین نیازهای آموزشی کارکنان است و در واقع نخستین عامل ایجاد و تضمین اثربخش کارکرد آموزش و بهسازی است که اگر به درستی انجام شود، مبنای عینی تری برای برنامه ریزی به عنوان نقشه اثربخشی فراهم خواهد شد و احتمال تطابق آن با نیازهای سازمان ، حوزه های شغلی و کارکنان و در نهایت اثربخشی آن افزایش خواهد یافت . آموزش گران است و فقط باید موقعی ارائه شود که اولاً پاسخی به یک نیاز شناخته شده باشد و ثانیاً بهترین راه حل برای مشکلاتی باشد که از آن طریق قابل حل‌اند‌. فعالیت های آموزشی که بدون توجه به این شرایط طراحی و اجرا شوند در واقع نوعی اتلاف منابع ارزشمند خواهد بود آموزش و بازآموزی کارکنان باید طبق برنامه تدوین شده خاصی اجرا شود. و مرتبط با رشته تحصیلی وشغلی باشد تا از اتلاف منابع مالی و انسانی و کاهش انگیزه جلوگیری کند(عباس زادگان ،ترک زاده۱۳۷۹، ص ۱۳).
از آنجائیکه کتابخانه ملی ازسازمانهایی است که سابقه نسبتا طولانی داردو تاریخچه آن به سال ۱۲۴۰ شمسی بر می گرد و با توجه به اینکه تا ابه امروز تغییرات مهمی در ساخت و ساختار آن صورت گرفته مدیران این سازمان با درک اهمیت آموزش ضمن خدمت به انحا مختلف اقداماتی را جهت نگهداری و افزایش کارایی و بهسازی منابع انسانی انجام داده است .
با توجه به اینکه امروزه مدیران و کارکنا ن نمی توانند تنها به آموزش گذشته اتکا کنند زیرا که دگرگونی و تغییر ورشد دانش به سرعت رو به افزایش است واین امر کفایت حرفه ای افرادی را که منطبق با تغییرات و تحولات نیستند را زیر سئوال می برد.واز آنجاییکه آموزش امری هزینه بردار است و همچنین با وجود اینکه آموزشهای ضمن خدمتی بیش از دو دهه است که در کتابخانه ملی بر گزار می شود( در تایید این امر تاریخچه آموزش ضمن خدمت در کتابخانه ملی به سال ۱۳۵۰بر می گردد و این روند با تاسیس مرکز آموزش عالی کتابداری در سال ۱۳۷۱ جایگاه ویژه ای می یابد.و در سال ۱۳۷۲ به ارائه دوره های آموزشی تخصصی نمود وتاکنون بیش از سیصد دوره آموزش تخصصی در رسته های مختلف آموزشی فرهنگی و در حوزه فهرستنویسی و اطلاع رسانی و رده بندی و نمایه سازی و نسخه شناسی و آموزش های در خصوص خط سیاق و اسناد ودیگر موارد مربوطه به حوزه کتابداری جهت توانمند سازی کارکنان پرداخته است).(تیمورخانی،۱۳۸۰،ص ۱۳-۲۲)
با توجه به آنچه گفته شد می توان بیان کرد یکی از دلایل ناکارآمدی کارکنان سازمان در انجام فعالیت ،عدم آموزش صحیح هر فرد متناسب با شرح شغل و وظیفه خود می باشد. در این تحقیق پژوهشگر سعی دارد ازطریق پژوهش علمی به این سوال اساسی پاسخ دهد که نیازهای آموزشی کارکنان معاونت کتابخانه ملی سازمان اسناد و کتابخانه ملی کدام است و این نیازها دارای چه اولویتی هستندتا ضمن جلوگیری از هدر رفتن منابع، مبنایی قابل اعتماد برای استفاده مسئولین در سیاست گذاری و برنامه ریزان آموزشی کارکنان کتابخانه ملی فراهم نماید.
ضرورت و اهمیت تحقیق
افراد آموزش دیده و متخصص از مهم ترین عوامل موفقیت سازمانهای قرن بیست و یکم به حساب می آیند ولی امروز ه به علت سرعت شدت تغییرات محیطی دیگر نمی توان به تغییرات مختلف به صورت ثابت نگریست ،چرا که به مرور زمان مهارتهای کهنه منسوخ و مهارتهای جدید جایگزین آنها می شود (یعقوبی ،۱۳۸۳ص۳۵).
امروزه توسعه منابع انسانی به عنوان پیش نیاز ی جهت دستیابی به توسعه اقتصادی ،اجتماعی و فرهنگی یکی از مباحث اصلی مورد توجه دولتها در اقصی نقاط جهان است بدین سبب اولین گام برنامه ریزی آموزش کارکنان تعیین نیازهای آموزشی کارکنان است و در واقع نخستین عامل ایجاد و تضمین اثربخش کارکرد آموزش و بهسازی است که اگر به درستی انجام شود، مبنای عینی تری برای برنامه ریزی به عنوان نقشه اثربخشی فراهم خواهد شد و احتمال تطابق آن با نیازهای سازمان ، حوزه های شغلی و کارکنان و در نهایت اثربخشی آن افزایش خواهد یافت . آموزش پر هزینه است وفقط باید موقعی ارائه شود که اولاً پاسخی به یک نیاز شناخته شده باشد و ثانیاً بهترین راه حل برای مشکلاتی باشد که از آن طریق قابل حل‌اند‌. فعالیت های آموزشی که بدون توجه به این شرایط طراحی و اجرا شوند در واقع نوعی اتلاف منابع ارزشمند خواهد بود آموزش و بازآموزی کارکنان باید طبق برنامه تدوین شده خاصی اجرا شود. و مرتبط با رشته تحصیلی وشغلی باشد تا از اتلاف منابع مالی و انسانی و کاهش انگیزه جلوگیری کند.آموزش کارکنان مانند نگهداری اموال و تجهیزات است و ابزار و تجهیزات برای آنکه از کارایی بیشتر برخوردار باشند به تعمیروتغییرمستمری نیاز دارندبرای به حداکثر رساندن اثر بخشی و کارایی افراد سازمان ضمن آشنا ساختن با محیط و توجیه آنها بر اساس نیاز،دوره آموزشی مناسب را باید برای آن تدوین نمود (سید جوادین،۱۳۸۴ص۳۴)
با توجه به اینکه آموزش مناسب با مشاغل در سازمانها جهت پیشبرد اهداف فردی و سازمانی و در نهایت باعث بالا رفتن بهره وری و مانع اتلاف سرمایه می گردد،وسازمان اسناد وکتابخانه ملی هم به عنوان یک سازمان از این قاعده مستثنی نیست واین پژوهش می تواند پاسخگوی نیازهای آن سازمان باشد.بر این اساس با توجه به نقش وجایگاه منابع انسانی از یک طرف و نقش آموزش در ارتقاء و توانمندی نیروی انسانی از طرف دیگر،انجام نیازسنجی آموزشی کارکنان شاغل در معاونت کتابخانه سازمان اسناد و کتابخانه ملی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.
اهداف تحقیق
بررسی نیازهای آموزشی کارشناسان شاغل در معاونت کتابخانه سازمان اسناد وکتابخانه ملی
اولویت بندی نیازهای آموزشی کارشناسان شاغل در معاونت کتابخانه سازمان اسناد وکتابخانه ملی
برنامه های آموزشی مبتنی بر نیازها کارشناسان شاغل در معاونت کتابخانه سازمان اسناد وکتابخانه ملی
اعتباریابی برنامه های آموزشی از دیدگاه صاحب نظران
سوالهای پژوهش
نیازهای آموزشی کارشناسان معاونت کتابخانه سازمان اسناد و کتابخانه ملی کدام است؟
اولویت نیازهای آموزشی کارشناسان معاونت کتابخانه سازمان اسناد و کتابخانه ملی کدام است؟
چه برنامه های آموزشی در پاسخ به این نیازها باید تدوین گردد؟
برنامه آموزشی به چه میزان از نظر صاحبنظران معتبر است؟
تعاریف عملیاتی
آموزش ضمن خدمت:به مجموعه فعالیتهای نیازسنجی و برنامه ریزی شده و به منظور اصلاح و بالا بردن دانش ومهارتهای؛نگرشها و رفتارهای اعضای سازمان برای انجام دادن به و ظایف خاص سازمانی محوله است(میرکمالی،۱۳۷۷)در این تحقیق مراد آموزشهای حین کار است که برای کارکنان ارائه می گردد.
نیاز آموزشی^[۱] فاصله یا شکاف بین وضع مطلوب و موجود در زمینه عملکرد و سایر الزامات شغلی کارکنان را گویند
در این تحقیق منظور مواردی هست که مدیران و کارکنان بر مبنای پاسخهایی که به سوالات پرسشنامه داده اند
نیازسنجی آموزشی^[۲]: عبارت است از فرایند نظام دار برای تعیین اهداف و شناسایی فاصله بین وضع موجود و هدفها و نهایتا تعیین اولویتها برای عمل را می گویند .
در این پزوهش منظور فرایند مشخص نمودن واو لویت بندی نیازهای آموزشی کارشناسان معاونت کتابخانه سازمان اسناد و کتابخانه ملی است.
سازمان اسناد وکتابخانه ملی:سازمانی است دارای اهداف و ماموریتها یی همچون گرداوری ،حفاظت و سازماندهی منابع مکتوب و غیر مکتوب ووظیفه اشاعه اطلاعات را در سطح کشور را برعهده دارد و به عنوان سازمان مادر سایر کتا بخانه های کشور است و به لحاظ تشکیلات تحت نظر ریاست جمهوری است و توسط هیئت امنا اداره می شود
فصل دوم
مقدمه
در این فصل به بررسی ادبیات و پیشینه تحقیق در خصوص نیازسنجی آموزشی که از جانب علما و دانشمندان و متخصصین حوزه مدیریت بیان شده است اشاره می شود و سپس به اختصار به معرفی سازمان اسناد و کتابخانه و همچنین به شرح و وظایف آن پرداخته می شود و بعد از این مرحله به پیشینه تحقیقات صورت گرفته در داخل و خارج اشاره می شود و در پایان به جمع بندی مباحث نظری و همچنین تحقیقات پیشین و تاثیرات آن در ارائه چهارچوب مفهومی تحقیق کمک گرفته می شود.
نیازسنجی آموزشی
امروزه آموزش و بهسازی منابع انسانی یکی از استراتژیهای اصلی دستیابی به سرمایه انسانی قلمداد می شود و اهمیت اساسی در بقاء و توسعه سازمان دارد.بدیهی است این فعالیت نیز همانند هر فعالیت سازمانی دیگر مستلزم برنامه ریزی صحیح و اصولی است .گام اول در تعیین برنامه ریزی آموزشی و تعیین اولویت بندی در نیازهای آموزشی است که اگر به درستی انجام شود تمهیدی است مهم و اساسی برای اثربخشی دوره های آموزشی و در نتیجه سازمان خواهد بود .در واقع آموزش مستلزم نیازسنجی و برنامه ریزی دقیق است و در صورتی اثربخش خواهد بود که به منظور پاسخ به نیازی شناخته شده و تحقق هدفی معین برنامه ریزی،سازماندهی و اجرا شود و نیازسنجی با شناسائی نیازهای مهم ،مبنائی برای تعیین اهداف و تبعا بستر مناسبی برای سازماندهی سایر مهم حول محور نیازهای اولویت یافته فراهم می سازد بنابراین تکیه تصمیمات در خصوص تدارک اهداف خاص ،محتوای آموزشی مناسب و استفاده موثر از سایر منابع و امکانات محدود«انسانی،مالی»تابعی از مطالعات نیازسنجی است (فتحی واجارگاه،۱۳۸۱،ص۵۳).
نیازسنجی یکی از عناصر مهم و کلیدی در طراحی دوره های آموزشی است ،تنوع برنامه های آموزشی سازمان ها اغلب به دلیل عدم توجه به فرایند نیازسنجی مورد انتقاد قرار می گیرند(روبرسون،۲۰۰۳،ص۱۴۸) نتیجه اینکه تعیین نیازهای آموزشی نقطه آغاز هر نوع آموزشی است که تاثیر عمده ای در اثربخشی و نیز فراهم آوردن مبنایی برای ارزیابی و تصمیم گیری در زمینه های مختلف آموزشی دارد و می توان همسو با راملر (۱۹۸۷)گفت«هیچ وظیفه ای مهمتر از آن تعیین نیاز در فرایند آموزش و بهسازی وجود ندار(ترک زاده،۱۳۷۹،ص۵۶)
تعریف و مفهوم نیاز
نیاز یکی از وسیع ترین و پرکاربردترین واژه های است که در حوزه های مختلف از جمله مدیریت و خدمات اجتماعی به کار می رود شاید به جرات بتوان گفت که در بسیاری از منابع و گزارشهای مربوط به نیازسنجی ،مفهوم نیاز بدون دقت و صراحت لازم به کار می رود و به همین دلیل قابل تقدیر و تفسیر می باشد ابهام ناشی از مفهوم نیاز باعث شده است که بسیاری از اسناد و منابع برای بیان و ارائه مفهومی وسیع و فراگیر از نیاز دچار شکست شوند وبا تعریف نیاز از زاویه یا دیدگاه خاص،نگرشی سوگیرانه و تک بعدی به این وازه وسیع داشته اند
برای مثال روانشناسان نیاز را به دو دسته جسمانی و روانی تقسیم می کنندو همچنین زیست شناسان با مفهومی از نیاز سروکار دارند که در حوزه فیزیولوژیک قرار دارد .اقتصاد دانان تقاضا را به عنوان نیاز در نظر می گیرند(قائدی،۱۳۸۰)
در یک تعریف عمومی نیاز چیزی است که برای ارضاو تحقق یک هدف قابل دسترسی و ضروری یا مفید است از این منظر نیاز یک نقش واسطه ای پیدا می کند که رفع آن موجب تحقق هدف یا تسهیل در آن می شود.(عباس زاده،ترک زاده،۱۳۷۹)از نظر دکتر میر سپاسی نیازها وجود آورنده رفتار و حرکت به سوی محرکها تا تامین نیازها هستند.هرسی و بلانچارد واژه نیاز را متراپف انگیزه تعریف می کند(بلانچارد،۱۳۷۹).
ازنقطه نظر کاربردی در آموزش و بهسازی می توان تعاریف نیاز را به چهار دسته تقسیم بندی کرد:
نیاز به عنوان فاصله بین وضع موجودو وضع مطلوب:که متداولترین تعریف نیاز می باشد.در این مفهوم وضع مطلوب ،اهداف و نتایج ،تواناییها ،نگرشها،هنجارها و ادراکات…در نظر گرفته می شود.شکاف بین ایده آل و موجود به عنوان نیاز در نظر گرفته می شود.
نیاز به عنوان یک خواست یا ترجیح:این تعریف مبتنی بر عقاید ،نظرات و خواسته ها و ترجیحات افراد در زمینه های مورد نیاز می باشد ،این برداشت کاربرد گسترده ای دارد.(برادشاو،۱۹۷۲)
نیاز به عنوان یک عیب یا کاستی:از این دیدگاه عدم وجود دانش ،مهارت و توانایی یا نگرش و یا ابزاری که منجر به ایجاد و اشکال در عملکرد بهینه شود ،نیاز تلقی می شود.
برداشت ترکیبی:در این مفهوم آنجه بین وضع موجود و وضع مطلوب قرار دارد،آنچه که ترجیحات ،علایق و انتظارات افراد را شکل می دهد و سرانجام آنچه که بر عملکردهای مطلوب اثر منفی دارد،همگی نشانگر نیاز هستند(فتحی واجارگاه، ۱۳۸۱)
برخلاف کاربد وسیع واژه نیاز برای توجیه ضرورت و اهمیت بسیاری از برنامه های آموزشی برداشت واحدی از آن درست نیست.به عبارتی دیگر درک مفهوم نیاز تا حدود زیادی بستگی به برداشت ما در خصوص نیازها و اینکه آن را در چه جامعه ای یا حوزه ای مورد بررسی قرار می دهیم دارد.بنابراین ،مفهوم نیاز مفهوم نسبی است و متاثر از ارزشها،نگرشها،و دستورالعمل هاست.(نایدو و ویلز،۲۰۰۴ص ۲۰۶).
انواع نیازهای آموزشی
طبقه بندی نیازها ی آموزشی به امکان ومیزان شناخت ،پیشابینی و کنترل ما درمورد نیازها می افزاید طبقه بندی نیازهای آموزشی حداقل دو حسن مهم دارد:نخست اینکه چارچوب و به اصطلاح حوزه نفوذ شناسائی نیازها را مشخص می کند و دوم آنکه وقتی نیازها را در این چارچوب شناختیم می توانیم برنامه بهتری برای رفع آن تهیه و اجرا کنیم.چون وضعیتی که در مورد هر نیاز فراروی ما قرار می گیرد متفاوت از دیگری است و به همین قیاس ماهیت نیاز ،درجه فوریت و اولویت و روش های متناسب برای رفع آن متفاوت خواهد بود جهت تقریب ذهن به چند نمونه از انواع نیاز آموزشی پرداخته می شود: