با توجه به نمودار ۴-۳ تعداد گل در بوته در دو رقم در سطوح سایر عوامل آزمایشی نشان داد که بیشترین تعداد گل در بوته مربوط به رقم ILL4400درتلقیح با باکتری آزوسپیریلیوم به همراه شرایط عدم سایه حاصل گردید و رقم زیبا در تلقیح با باکتری Azospirillum در سطح ۷۵ و ۱۰۰ درصد سایه یکسان بود و کمترین تعداد گل را تولید کرد. نتایج حاصل از اثرات متقابل سه گانه نشان داد که با افزایش سطوح سایه اندازی تعداد گل در بوته کاهش یافت و این کاهش در تیمار‌های تلقیح شده با باکتری بیشتر بود و همچنین در همه شرایط تعداد گل رقم زیبا کمتر از رقم ILL4400بود.

نمودار۴-۳- اثر متقابل سایه اندازی در بیوپرایمینگ در رقم بر تعداد کل گل در بوته

۴-۱-۵- تعداد گره فعال ریشه در بوته
اثر سایه اندازی، بیوپرایمینگ، رقم و اثرات متقابل دو گانه و سه گانه آنها در سطح احتمال ۱ درصد اختلاف معنی دار دارند(جدول۴-۱). مقایسه میانگین داده ها (جدول۴-۲) بیانگر این است که با افزایش سطوح سایه تعداد گره فعال ریشه کاهش می­یابد بطوری که بیشترین تعداد گره فعال ریشه در نور کامل (۷ عدد) و کمترین تعداد در ۱۰۰درصد ( ۴ عدد) حاصل گردید و سطوح ۲۵ ،۵۰، ۷۵ و ۱۰۰% سایه به ترتیب۳/۱۸، ۱۳/۲۳، ۲۹/۳۵ و ۴۳/۴۱ درصد نسبت به شاهد کاهش در تعداد گره فعال ریشه داشتند. همچنین نمونه­های تیمار شده با باکتری در مقایسه با عدم تلقیح به میزان ۴۳/۱۶درصد افزایش تعداد گره فعال ریشه داشتند.
مقایسه میانگین داده ­ها برای رقم نشان داد که رقم زیبا حدود ۲۰ درصد تعداد گره فعال بیشتری نسبت به رقم ILL4400 داشته است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

باتوجه به نمودار ۴-۴ رقم زیبا درتلقیح با باکتری Azospirillum به همراه شرایط عدم سایه (شاهد) با میانگین ۱۲ عدد بیشترین تعداد گره فعال در ریشه حاصل گردید. این در حالی است که همین رقم در عدم تلقیح با باکتری در شرایط عدم سایه اختلافی ۵/۱۲ درصدی دارند و کمترین تعداد گره فعال برای رقم ILL4400در شرایط ۱۰۰درصد سایه با میانگین ۶۶/۳ عدد بود. نتایج حاصل از اثرات متقابل نشان داد که علی رغم اینکه با افزایش میزان سایه­اندازی در مجموع تعداد گره فعال ریشه کاهش می­یابد اما نمونه­های تیمار شده با باکتری در کلیه­ شرایط نسبت به عدم تلقیح با باکتری تعداد بیشتری گره فعال داشته اند و در همه شرایط تعداد گره فعال ریشه رقم زیبا بیش از رقم ILL4400 بوده است. اما در سطح ۵۰ درصد سایه و تلقیح با باکتری تعداد گره فعال هر دو رقم یکسان بوده است.
اثرات تلقیح توأم Rhizobium و Azospirillum روی لگوم­ها توجه زیادی را در سال­های اخیر به خود جلب کرده است. اثرات مثبت تلقیح توأم برای لگوم­ها مختلف گزارش شده است. این پاسخ مفید در تلقیح گیاهان بصورت توأم، به اثرات مطلوب Azospirillum روی تعداد گره‌ها، رشد، وزن خشک و تثبیت نیتروژن در گره­ها نسبت داده شده است[۸]. فیتوهورمون­های تولید شده توسط Azospirillum، تمایز سلول­های اپیدرمی در ریشه ­های موئین را بهبود داده­اند و تعداد مکان­های آلودگی Rhizobium را افزایش می­ دهند. در نتیجه گره­های بیشتری تشکیل می‌شوند[۸]. تلقیح توأم Azospirillum و Rhizobium با گیاه عدس موجب افزایش تعداد کل گره‌ها، وزن خشک گره­ها، شده است. این اثرات متقابل بیشتر با افزایش ماده آلی در حضور محیط رشد گیاه بدست آمده است [۸].

نمودار۴-۴- اثر متقابل سایه اندازی در بیوپرایمینگ در رقم بر تعدادگره فعال ریشه

۴-۱-۶- تعداد کل گره ریشه در بوته
اثرات ساده کاربرد باکتری (بیوپرایمینگ)، سایه اندازی، رقم و نیز اثرات متقابل دوگانه این عامل‌ها در سطح احتمال ۱درصد معنی دار گردید(جدول۴-۱).
تیمار ۷۵ و۱۰۰درصد سایه دریک گروه قرار داشنتد و بیشترین تعداد گره ریشه را نشان دادند و تیمارهای عدم سایه، ۲۵ و۵۰ درصد سایه نیز در یک گروه دیگر قرار گرفتند و تعداد گره ریشه کمتری را تولید کردند (جدول۴-۲). نمونه­های تیمار شده با باکتری در مقایسه با عدم تلقیح به میزان۴۳/۱۶ درصد افزایش تعداد گره فعال ریشه داشتند. رقم زیبا نسبت به رقم ILL4400، ۶۴/۱۸ درصد افزایش در تعداد غلاف در بوته را نشان داد (جدول۴-۲).
نمودار ۴-۵ نشان داد که بیشترین تعداد گره ریشه مربوط به رقم ILL4400 و تلقیح با باکتری آزوسپیریلیوم (۴۷/۱۶عدد) و کمترین تعداد مربوط به رقم زیبا و عدم تلقیح با باکتری (۳۳/۱۳عدد) بود.
عدم تلقیح و ۱۰۰ درصد سایه با میانگین (۱۶/۲۰ عدد) کمترین و نور کامل و تلقیح با باکتری با میانگین۶۶/۱۱ عدد کمترین تعداد گره ریشه را دارا بودند(نمودار۴-۶). با افزایش سطوح سایه‌اندازی و عدم تلقیح با باکتری تعداد کل گره ریشه افزایش یافته است.

نمودار۴-۵- اثر متقابل بیوپرایمینگ در رقم بر تعداد کل گره ریشه

نمودار۴-۶- اثر متقابل سایه اندازی در بیوپرایمینگ بر تعداد کل گره ریشه

۴-۱-۷- وزن خشک ساقه در بوته
تجزیه واریانس داده ها (جدول۴-۱) نشان داد که اثر رقم بر وزن خشک ساقه اثر معنی داری ندارد. از طرفی اثر سایه اندازی، بیوپرایمینگ واثر متقابل سایه اندازی × بیوپرایمینگ در سطح احتمال ۱درصد معنی دار بود. بطوری که با افزایش سایه وزن خشک ساقه کاهش یافت .مقایسه میانگین داده ها (جدول۴-۲) نشان داد که بیشترین وزن خشک ساقه در عدم سایه (شاهد) تولید گردید. سطوح ۷۵ و۱۰۰ درصد سایه­اندازی در یک گروه با کمترین مقدار وزن خشک ساقه قرار گرفتند که دلیل آن را می­توان به سیر بیشتر مواد فتوسنتزی بیشتر به جمعیت گیاهی با نور کامل دانست. همچنین گیاهان تلقیح شده با باکتری آزوسپیریلیوم افزایش ۳۱ درصدی در وزن خشک ساقه نسبت به عدم تلقیح (شاهد) داشته است. والورده و همکاران(۲۰۰۶) نیز گزارش کردند که تلقیح بذر با باکتری­ های حل کننده فسفات باعث افزایش وزن خشک ساقه نسبت به شاهد می شود. در آزمایشات ودود و همکاران (۲۰۰۲) در بین سطوح مختلف سایه، بیشترین وزن ساقه در نور کامل و کمترین آن در ۲۵ درصد نور کامل خورشید حاصل شد.
نمودار ۴-۷ نشان می­دهد که در شرایط نور کامل به همراه تلقیح با باکتری آزوسپیریلیوم بیشترین و در در ۱۰۰درصد سایه به همراه عدم تلقیح با باکتری کمترین مقدار وزن خشک ساقه حاصل شد.

نمودار۴-۷- اثر متقابل سایه اندازی در بیوپرایمینگ بر وزن خشک ساقه

۴-۲-صفات فنولوژیک
۴-۲-۱-تعداد روز تا ۵۰ درصد گلدهی
کاربرد باکتری بر روی تعداد روز تا ۵۰ درصد گلدهی معنی دار نبود اما اثر سایه­اندازی و رقم در سطح احتمال ۱درصد معنی دار بود (جدول۴-۳). طول این دوره در تیمارهای ۷۵ درصد( ۶۹ روز) و ۱۰۰ درصد سایه (۱۷/ ۷۰روز) بیشتر بود و در یک گروه قرار داشنتد و تیمارهای عدم سایه (۰۸/۶۳ روز)، ۲۵درصد(۳۳/۶۴ روز) و ۵۰ درصد سایه (۶۴ روز) نیز در یک گروه دیگر قرار گرفتند و طول این دوره کمتر بود(جدول۴-۴).رقم زیبا با میانگین ۵۳/۶۸ روز طول دوره­ بیشتری نسبت به رقم ILL440با میانگین۷/۶۳ روز داشت. دوره رشد و نموی گیاهان تابعی از ژنوتیپ و شرایط محیطی می­باشد بنظر می­رسد که رقم زیبا نسبت به رقم ILL4400 دیر رس تر باشد. اثرات متقابل تاثیر معنی داری بر این صفت نداشتند(جدول۴-۳). سایه­اندازی تاثیر متفاوتی را بر رشد اندام­های زایشی و گلدهی بر جای می‌‌گذارد. بررسی­های انجام شده در مورد گندم مشخص کرده است که سایه­اندازی گلدهی را نیز تاخیر می­ اندازد[۲۹]. مشخص شده است که افزایش سطوح سایه، گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک را در گیاهان لوبیا به تاخیر می­ اندازد و در نتیجه از طریق افزایش دوره پر شدن دانه موجب افزایش میانگین وزن دانه می­ شود. با وجود این، تعداد دانه در نیام و تعداد دانه در بوته با افزایش سطوح سایه، کاهش می­یابد. در نتیجه، عملکرد دانه در واحد سطح در بین تیمارهای مختلف تفاوت قابل ملاحظه ای را نشان نمی­دهد[۱۰۳].
۴-۲-۲-تعداد روز تا ۵۰ درصد غلاف دهی
با توجه به نتایج حاصل شده از تجزیه واریانس داده ­ها (جدول۴-۳) مشاهده گردید که کاربرد باکتری بر روی تعداد روز تا ۵۰ درصد گلدهی معنی دار نبود اما اثر سایه­اندازی و رقم در سطح احتمال ۱درصد و اثر متقابل رقم × سایه­اندازی در سطح احتمال ۵ درصد معنی دار بود. بطوری که طول این دوره در بین سطوح مختلف سایه به غیر از نور کامل (شاهد) از لحاظ آماری اختلاف معنی­داری مشاهده نگردید و در یک گروه قرار گرفتند و در نور کامل کمترین تعداد روز تا ۵۰ درصد غلاف دهی حاصل شد. رقم زیبا با میانگین ۹۳/۸۵ روز طول دوره­ بیشتری نسبت به رقم ILL4400 با میانگین ۳۷/۶۷ روز داشت(جدول۴-۴).
با توجه به نمودار۴-۸ در هردو رقم بین سطوح ۲۵، ۵۰، ۷۵ و۱۰۰ درصد سایه طول دوره غلاف دهی یکسان بوده و بیشتر از نور کامل (شاهد) بوده و طول این دوره در رقم زیبا بیش از رقم ILL4400بود.

جدول ۴-۳- تجزیه واریانس صفات فنولوژیک دو رقم عدس تحت سایه­اندازی و بیوپرایمینگ