در ارتفاعات فوقانی حوضه به دلیل اختلافات دمای زیاد بین شب و روز و فصول سال باعث سلطه هوازدگی فیزیکی و مکانیکی سنگها و تجزیه و متلاشی شدن آنها میگردد. خرده سنگها به تبعیت از شیب توپوگرافی و نیروی جاذبه به سمت پایین تر حمل شده و بر روی دامنه ها، واریزه های بزرگ و کوچکی دیده می شود. ذرات و مواد ریزتر به وسیله آبهای جاری حاصل ذوب یخ و برف زمستانی و باران های بهاری و پاییزی به سمت پایین دامنه ها حمل شده و در فصل با رندگی به داخل رودخانه ریخته می شود که باعث گل آلود شدن رودخانه ها شده، قدرت تخریب و حمل آنها را افزایش داده و فرسایش شیاری و خندقی را در ارتفاعات پایین تشدید می کند و در ایام بارندگی در بعضی نقاط موجب سیلاب گردد. جابجایی موادعمدتا بوسیله آبهای جاری صورت گرفته و اثرات آن بر روی دامنه های عاری از جنگل به صورت دره های کوچک و بزرگ، شیارها، خندق ها، لغزش ها، خزش ها، جریانات گل آلود و فرسایش حاشیه ای رودخانه ها در منطقه مورد مطالعه دیده می شود.
از نظر شیب، حوضه مورد مطالعه دارای کوههای مرتفع، دامنه هایی با شیب تند می باشد، یه همین دلیل مقدار و سرت روان آب در این حوضه زیاد بوده که این امر در ایجاد فرسایش نیز دخیل می باشد.
اختلاف ارتفاع زیاد در حوضه به خصوص در ارتفاعات جنوبی و جنوب شرقی حوضه باعث ایجاد فرسایش می شود به خصوص قلل کوهستانی در جنوب حوضه که رودهای اصلی از این مکانها سرچشمه می گیرد. در حلیکه اراضی جلگه ای کم ارتفاع بوده و دارای ارتفاعی بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ متر می باشد. این مساله بدان معنی است که رودها و روانابها با سرعت زیادی از ارتفاعات بالادست به طرف پایین سرازیر می‎شوند. شیبهای شمالی و غربی حوضه طولانی تر از جنوب و جنوب شرقی هستند در نتیجه حجم و سرعت آب و آبدوی در آن قسمت انرژی جنبشی بیشتری دارد و ممکن است باعث ایجاد فرسایش خندقی شود. دامنه های حوضه ذیلکی رود از نوع مقعر می باشند در نتیجه در شیب های مقعر فرسایش در بالادست شیب بیشتر و در پایین دست آن کمتر می باشد و معمولا آب را در کف آبراهه متمرکز می سازند و در نتیجه باعث ایجاد فرسایش شیاری در حوضه می شوند.
پوشش گیاهی غنی در حدود ۸۵ درصد حوضه را پوشانده است که حالت نفوذپذیری مناسبی به خاک می‎دهد. در نقاط مرطوب پوشش گیاهی از فرسایش و جابجایی های شدید ذرات بخصوص خاک جلوگیری می کند و همین امر اهمیت حفظ پوشش گیاهی را در سطحهای شیبدار نشان می دهد. مسئله مهم دیگر پوشش گیاهی است که نقش حیاتی در حفظ خاکهای منطقه دارد بنابراین در حفاظت آن ها کوشش لازم باید بعمل آید. در نقاط مختلف جنگلی حوضه آبخیز بخصوص در حوالی سراهاو آبادیها، شدت دخالتهای سنتی، سیمای ظاهری جنگلها را تحت تاثیر قرار داد و آنها را از حالت عادی خارج کرده اند و عمدتاٌ جنگلهای تنک تا نیمه انبوه همراه با پوشش درختچه ای مستقر می باشند که با توجه به شرایط و پتانسیل های رویشگاهی از توان تولید بالقوه سرزمین برخوردار نمی باشند و از این رو احیاء و باز سازی چنین جنگلهایی در قالب برنامه های احیائی بویژه با حفظ پوشش موجود باید در دستور کار قرار گیرد و تا استقرار کامل توده های جنگلی مطلوب و برگشت به حالت عادی جنگل ها اهداف تولیدی مورد نظر نبوده و در این جنگلها در اولویت اول بایستی سایر اهداف منجمله حفظ آب، جلوگیری از سیلاب های فصلی و فرسایش و… دنبال شود. شایان ذکر است که اطراف دره ها نسبت به رانش و لغزش بسیار حساسند لذا شایسته است بصورت حفاظتی اداره شوند و حساسترین زمینها در مقایسه با سایر انواع زمین می باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جنگل های حوضه به عنوان فیلترهای طبیعی نقش بسیار مهمی در بالا بردن کیفیت آب منطقه برعهده دارند و با نفوذ افقی و عمودی و ترشح مواد، بتدریج تخریب بیوشیمیایی و شیمیایی سنگهای زیزین را سبب می شوند و در طول زمان سنگهای سخت به سنگهای سست تبدیل می گردند.
در بررسی خصوصیات هیدرولوژی حوضه ذیلکی از داده ها و اطلاعات ایستگاه شهر بیجار استفاده شده و یکدوره ۳۰ ساله مدنظر قرار گرفت میانگین ماهیانه دبی ایستگاه شهر بیجار نشان می دهد که بیشترین دبی درمهرماه (۱۸/۹) وفروردین ما (۴۹/۱۰) وکمترین دبی در مردادماه (۶۸/۲) می باشد. بررسی فصلی دبی ایستگاه نشان می دهد که بیشترین دبی فصلی در فصل پاییز و کمترین دبی در فصل تابستان می باشد. از نظر تداوم جریان حوضه ذیلکی رود نشان دهنده دائمی بودن یک حوضه را دارد و در تمام سال در آن رودخانه‎ها جریان دارند. برآورد آبدهی و تواتر آن از عوامل مهم برنامه ریزی منابع آب منطقه است که با توزیع های مختلف برآورد و با توجه به برازش صورت گرفته لوگ پیرسون تیپ۳ بهترین برازش را داشت. بر این اساس در دوره برگشت ۵۰ و ۱۰۰ ساله آبدهی این رودخانه به ترتیب در حدود ۴۵/۱۰ و ۱۵/۱۱ مترمکعب بر ثانیه می باشد.
بنابر نتیجه مطالعات رابطه حداکثر دبی سیلاب و عوامل محیطی و بهره گیری از روش رگرسیون چند متغیره نشان می دهد که بارش و ویژگیهای فیزیوگرافیک حوضه آبریز نظیر ضریب گراولیوس ونیز مساحت حوضه که نقش اساسی و تعین کننده در مقدار دبی سیلابی حوضه دارد و همچنین ارتفاع از سطح دریا و شیب متوسط حوضه متغیرهایی هستند که در وقوع سیلاب های حوضه آبریز ذیلکی رود نقش اساسی دارند. البته در صورتی که رابطه همبستگی دبی با چند متغیر دیگر لیتولوزی، پوشش گیاهی، خاک و نحوه بهره برداری از اراضی را نیز در نظر بگیریم مسلماٌ برآورد دبی متوسط سیل نیز با دقت بیشتری صورت خواهد گرفت. بنابراین شیب و پوشش گیاهی نقش زیادی در سیلخیزی حوضه دارند.
بدیهی است می توان با در نظر گرفتن زمان طغیان حوضه آبریز ذیلکی رود که با توجه به نتیجه تحقیق اوایل فصل پاییز و فروردین ماه و اواخر شهریور می باشد و تعیین حجم رواناب ناشی از بارندگی و سطوح طغیان در محلهای مشخصی در مسیر آبراههای حوضه آبریز و مشخص بودن عوامل تاثیر گذار در رخداد سیلاب های محدوده مورد مطالعه به پیش بینی سیلاب کمک کرده و به کاهش اثرات مخرب سیلاب و استفاده بهینه از آن تا حد زیادی از این خسارتها کاست و از این ظاهر خشم آلود طبیعت به نفع بشر استفاده کرده و با هدایت سیلابها از رسوب آن استفاده و هم ذخائر آبی منطقه ای را تقویت کرد.

۵-۳٫ پیشنهادها

با مد نظر قرار دادن شرایط خاص حوضه ذیلکی روداز نظر شرایط طبیعی و هدف این تحقیق به نظر می رسد اقدامات موثری که می تواند به کاهش حجم سیلاب های منطقه کمک شایانی نماید عمدتا به عوامل انسانی از جمله اعمال مدیریت، کنترل و احیاء منجر می شود. امید است تا پیشنهادات ارائه شده مورد توجه مسئولین امر قرار گیرد، تا بتوان کمبودها را با تکیه بر برنامه ریزی دقیق جبران نمود.
ـ انجام مطالعات دقیق تر در حوضه های آبریز و زیرحوضه ها
ـ ایجاد ایستگاه های هواشناسی و هیدرومتری در ارتفاعات مختلف حوضه های آبریز برای حصول به آمار و اطلاعات دقیق تر
ـ آگاه نمودن ساکنان، کشاورزان، دامداران و جنگل نشینان در حولی حوضه های آبریز درخصوص نحوه استفاده از اراضی ودفع اصولی زباله
ـ احیاء و بازسازی جنگلهای مخروبه منطقه جهت کاهش فرسایش خاک در منطقه و افزایش زمان تمرکز
ـ مطاله و اجرای طرح های سازه ای مهار سیل
ـاصلاح و حفاظت مسیر رودخانه جهت ثبیت بستر و کنترل فرسایش
ـ بهسازی و افزایش ظرفیت آبگذری از آبراهاهای حوضه هادر نقاط حساس
ـ تهیه نقشه های پهنه بندی سیل و پیاده سازی حد بستر و حریم رودخانه ها به منظور مدیریت توسعه سیلابدشت
ـ مدیریت حوضه و حفاظت آبریز از جمله انجام عملیات آبخیزداریبه منظور تقویت پوشش گیاهی، حفاظت خاک وافزایش نفوذ پذیری و در نتیجه کاهش پتانسیل سیلخیزی منطقه
ـ مطالعات آبخوانداری و پخش سیلاب به منظور استفاده موثر از جریان سیل و کاهش خسارات آن
ـ مطالعات آمایش سرزمین واصلاح و تغییر کاربری اراضی و ارائه کاربری های مجاز خصوصا با توجه به مطالعات پهنه بندی سیل و سیلخیزی در کوتاه مدت و دراز مدت.
ـ اقدامات لازم جهت سیستم های هشدار سیل وآموزش عمومی افراد
ـ آموزش همگانی و تخصصی جهت ایجاد آمادگی در برابر سیلاب ـ مدیریت بحران و بلایا طبیعی
ـ بیمه خانوارها و محصولات کشاورزی و… واقع در حریم رودخانه ها
ـ با توجه به شیب تند و ضریب رواناب بالای حوضه، رعایت حریم رودخانه در قسمت های مختلف حوضه الزامی است

منابع و ماخذ

1. 1. احمدی، حسن، ۱۳۷۸، ژئومورفولوژی کاربردی، انتشارات دانشگاه تهران، جلد اول

1. 1. اصلاح عربانی، ابراهیم، ۱۳۸۰، کتاب گیلان، چاپ دوم، انتشارات گروه پژوهشگران ایران، جلد اول و دوم.

1. 1. افشار، عباس، ۱۳۶۹، هیدرولوژی مهندسی، مرکز نشر دانشگاهی

1. 1. امیری، زهرا، ۱۳۸۳، فصلنامه |پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی، سال یکم، شماره ۳، ص۷۶

1. 1. بای بوردی، محمد، ۱۳۶۹، اصول مهندسی آبیاری جلد اول روابط آب و خاک، دانشگاه تهران، چاپ پنجم ص ۵۸۲

1. 1. بشول، رامین، ۱۳۸۳، کاربرد مدلهای تجربی جهت بر آورد رواناب سالانه رودخانه ها در مناطق خشک و نیمه خشک ایران، فصلنامه مهاب قدس، دوره جدید شماره ۲۶،

1. 1. بهبهانی، محمود رضا، ۱۳۸۰، هیدرولوژی آبهای سطحی، دانشگاه تهران، چاپ اول، صص۱۵۱، ۱۵۹، ۱۶۶-۱۶۲٫

1. 1. ترکاشوند، علی و حقیقت، نقی، ۱۳۸۵، دستور کار آزمایشگاه خاک شناسی عمومی، جزوه درسی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

1. 1. تلوری، عبدالرسول، ۱۳۷۱، شناخت فرسایش کناری رودخانه در دشتهای رسوبی، انتشارات موسسه تحقیقات جنگل و مرتع.

1. 1. تلوری، عبدالرسول و اسلامی، علیرضا، ۱۳۸۲، روش های برآورد جریان حداکثر لحظه ای سیل در حوضه های شمال کشور، پژوهش و سازندگی، شماره ۵۸، صص ۱۱-۲٫

1. 1. ثروتی، سرور، ۱۳۷۹، توصیف و تفسیر نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی، انتشارات حرف نو، ص۳۰

1. 1. ثروتی، محمد رضا، ۱۳۸۱، ژئومورفولوژی منطقه ای ایران، انتشارات سازمان جغرافیایی نیرو های مسلح.

1. 1. ثروتی، محمد رضا و جداری عیوضی، جمشید و بزرگمهر، کیا، ۱۳۸۵، محاسبه و تحلیل دبی متوسط سیل با بهره گرفتن از روش تحلیل منطقه ای سیلاب در محدوده خیرود نوشهر تا سرد آب رود چالوس، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال سوم، شماره ۱٫

1. 1. جداری عیوضی، جمشید، ۱۳۷۶، ژئومورفولوژی ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور.

1. 1. جی. تی، میلر، ۱۳۸۴، زیستن در محیط زیست، ترجمه مجید مخدوم، انتشارات دانشگاه تهران.

1. 1. جعفر پور، ابراهیم، ۱۳۷۷، اقلیم شناسی، انتشارات پیام نور

1. جعفری، عباس، ۱۳۷۳، نقشه خوانی گیتا شناسی، انتشارات گیتا شناسی