سؤالات فرعی
۱- منابع مالیاتی صفویان از کجا تامین می­شد؟
۲- سیاست مالیاتی شاهان صفوی چه بود؟
فرضیه پژوهش
۱- نظام مالیاتی صفویان تداوم نظام سنتی مالیات گیری در تاریخ ایران بود و اساس مالیات همچنان بر در آمدهای حاصل از کشاورزی مبتنی بود.
اهداف پژوهش
هدف این پژوهش بررسی مالیات عصر صفوی برای پی بردن به میزان نقشی که مالیات در تامین منابع درآمد صفویان داشته و همچنین آشنایی با نظام مالیاتی این دوره از تاریخ می¬باشد. این پژوهش با اطلاعاتی که ارائه می دهد می¬تواند پاسخگوی سؤالات دانشجویان و پژوهشگرانی باشد که علاقمند به مباحث مالی در این زمان تاریخی هستند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

پیشینه پژوهش
پس از بررسی های بعمل آمده درباره پیشینه پژوهش مشخص شد در این زمینه تا به حال تحقیق چندانی صورت نگرفته و تنها در برخی از منابع به طور جزئی به این موضوع پرداخته اند. برای مثال در کتاب سیاست و اققتصاد عصر صفوی محمد ابراهیم باستانی پاریزی بخشی را به مبحث مالیات اختصاص داده است. همچنین در کتاب « تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه» از عبدالحسین نوایی بخشی را به مراکز گردآوری مالیات و همچنین نحوه وصول مالیات اختصاص داده است. همچنین مقالات معدودی در مورد موضوع پژوهش وجود دارد. اما هیچ یک از این کتب و مقالات به گستردگی پژوهش حاضر نیستند.
اهمیت و ضرورت پژوهش
امروزه مالیات در تمام کشورها نقش بسزایی در تامین در آمدهای هر حکومت دارد.در این راستا هدف اصلی پژوهش پیش رو اینست که ضمن بررسی موضوع مالیات در در دوره صفوی به ابهاماتی که در این زمینه وجود دارد پاسخ گوید. همچنین با بهره گرفتن از تحلیل آماری که در این پژوهش صورت گرفته می­توان میزان در آمدهای مالیاتی در این دوره را تحلیل نمود
روش پژوهش
روش پژوهش توصیفی – تحلیلی می باشد و جهت بررسی فرضیه و پرسش های پژوهش از روش کتابخانه ای و از طریق منابع مکتوب مانند کتاب ها و مقالات مربوط استفاده شده است.
موانع و مشکلات پژوهش
در هر کار پژوهشی همواره موانع و مشکلاتی وجود دارد. مهمترین مشکل پژوهش پیش رو کمبود منابع مورد نیاز برای جمع آوری اطلاعات بود که کار پژوهش را سخت گردانید. همچنین با مطالعه منابع دست اول این دوره اطلاعات اندکی درباره موضوع کسب شد. زیرا بیشتر منابع دست اول این دوره از تاریخ بیشتر دربردارنده اطلاعات سیاسی هستند و کمتر به مباحث مالی و به خصوص مباحث مالیاتی پرداخته اند.
محدوده زمانی و مکانی پژوهش
پژوهش حاضر از آغاز تشکیل حکومت صفوی در سال ۹۰۷ ه ق تا سقوط آن در سال ۱۱۳۵ ه ق را در ایران را در بر می گیرد.
سازمان پژوهش
این پژوهش در چهار فصل سازماندهی شده است.فصل اول به مبانی و مفاهیم مالیات اعم از تعریف،اهداف و تاریخچه پرداخته شده است. فصل دوم به بیان سیاست های مالیاتی صفویان اختصاص یافته است.در فصل سوم نظام مالیاتی صفویان مورد بررسی قرار گرفته است.فصل چهارم به بیان میزان در آمدهای مالیاتی صفویان و با بهره گرفتن از نرم افزار spss به تجلیل آماری این در آمدها پرداخته است.
نقد منابع
پژوهش حاضر با بهره گیری از کتب، پژهشها و مقالات نگارش یافته است. در این قسمت به بررسی چند منبع که از آنها در طول تحقیق از آنها استفاده بیشتری شده است می پردازیم.
تاریخ عالم آرای عباسی
تاریخ عالم ارای عباسی تالیف اسکندر بیگ منشی، منشی شاه عباس اول است.اسکندر بیگ در این کتاب به شرح سلطنت جانشینان شاه اسماعیل و سپس به وقایع زمان شاه عباس اول پرداخته است. با توجه به اینکه اسکندر بیگ به مقتضای شغل خود شاهد و ناظر بسیاری از وقایع بوده است بنابراین وی مشاهدات خود را به رشته تحریر درآورده است البته با توجه به شغل وی بدیهی است تحت تاثیر شاهان صفوی بوده است و این امر در تاریخ نگاری وی اثر داشته است. ویژگی مهم تاریخ عالم آرا اینست که وقایع را بر اساس سال وقوع آن به رشته تحریر در آورده است. این کتاب در راستای موضوع اطلاعات مفیدی در مورد میزان مالیاتها در دوره شاه عباس و همچنین معافیتهای مالیاتی که وی اعمال کرد را ارائه میدهد.
خلاصه التواریخ
خلاصه التواریخ تالیف قاضی احمد بن شرف الدین حسین حسینی منشی قمی است . این کتاب تاریخ دوره صفویه از زمان شاه صفی الدین تا اوایل پادشاهی شاه عباس اول را در بر می گیرد.از ویژگیهای این کتاب اینست که نویسنده خود در بطن حوادث بوده و مشاهدات خود رابه رشته تحریر در آورده است. ویژگی بارز این کتاب آنست که به هنرمندان و شاعران این دوره اشاره بسیاری نموده است. البته با توجه به اینکه نویسنده وابسته به دربار بوده است، میتوان گفت تاثیر منفی در بیان واقعیات این دوره داشته است و تا حدودی از موضع بی طرفی فاصله گرفته است . همچنین با مطالعه کتاب میتوان اطلاعات مفیدی در مورد سیاستهای مالیاتی صفویان به خصوص شاه طهماسب کسب کرد که در فصل دوم این پژوهش از این اطلاعات استفاده شده است.
سفرنامه شاردن
کتاب سفرنامه شاردن تالیف شاردن شرق شناس غربی است که گزارش سفر وی به ایران می باشد. این کتاب شامل سفرها و مشاهدات شاردن و در بر دارنده اطلاعات و نکاتی درباره ایران زمان صفوی می باشد. در این کتاب علاوه بر اوضاع اجتماعی ایران و آداب و رسوم ایرانیان می توان اطلاعات قابل توجهی درباره امور مالی ایران کسب کرد. با مطالعه این کتاب می توان به انواع مالیات در دوره صفوی، نحوه وصول مالیات و به طور کلی نظام مالیاتی صفویان پی برد. همچنین وی بر آوردی را از میزان در آمدهای مالیاتی صفویان به دست می دهد.
سفرنامه اولئاریوس
از دیگر سفرنامه های دوره صفوی میتوان به سفرنامه اولئاریوس اشاره نمود. اولئاریوس که همراه هیئت آلمانی در سال۱۰۵۵ ه.ق (۱۶۳۵ م)به ایران سفر نمود، مشاهدات خود را در باره ایران عصر صفوی در زمان شاه صفی به رشته تحریر در آورده و منبعی جامع برای بررسی اوضاع اجتماعی ایران محسوب میشود. از آنجایی که اولئاریوس در بطن حوادث ایران آن روزگار بوده است، بدیهی است وی مشاهدات خود را به رشته تحریر در آورده و از آنجایی که وابسته به حکومت نبوده است، میتوان گفت تا حدودی واقعیات را به رشته تحریر در آورده است زیرا زمانی که یک نویسنده وابسته به حکومت باشد نمی تواند تمام مشاهدات خود را به رشته تحریر در آورد. همچنین این سفرنامه علاوه بر شرح مبسوطی که راجع به اوضاع اجتماعی ایران دارد، اطلاعاتی را درباره انواع مالیات در دوره صفویه و نحوه وصول مالیات در این دوره به دست میدهد، همچنین اطلاعات معدودی در باره میزان در آمدهای مالیاتی ارائه میدهد که در طول پژوهش استفاده مفیدی از این اطلاعات شده است.

فصل اول

مبانی و مفاهیم

یکی از با اهمیت ترین راه های تأمین هزینه های دولت جمع آوری و وصول انواع مالیاتها است. صاحبنظران اقتصاد و توسعه معتقدند درآمدهای مالیاتی در راستای تامین هزینه های دولت، شرایط نا مطلوب اقتصادی آن جامعه را بهبود می بخشد. سهم در آمدهای مالیاتی دولتها از تولید ناخالص داخلی اقتصاد کشورها معمولا قابل توجه است.(رنگریز، ۱۳۷۷: ۸۹(

۱- تعریف مالیات

مالیات در لغت به معنی باج و خراج می باشد.(دهخدا،۱۳۷۷: ۱۳/۲۰۰۰۱(
مالیات یعنی قسمتی از در آمد یا دارایی افراد که به منظور پرداخت مخارج عمومی و اجرای سیاست های مالی در راستای حفظ منافع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور به موجب قوانین و به وسیله اهرم های اداری و اجرایی دولت وصول می شود. عده ای از صاحب نظران، مالیات را مبلغی می دانند که دولت از اشخاص، شرکت ها و موسسات بر طبق قانون برای تقویت عمومی حکومت و تأمین مخارج عامه می گیرد. (فرهنگ، ۱۳۵۴: ۱۲۶۴(
بنابراین در موضوع مالیات دو منظور زیر از اهمیت بسیاری برخوردار میباشد:
الف) بازده مالیات: منظور همان مبلغ کلی مالیات است که در نتیجه وضع آن، مالیات عاید خزانه دولت می گردد.
ب) عدالت مالیاتی: منظور اینست که مالیات مزبور چه فداکاری برای افراد ایجاد می کند و آیا به طور یکسان و یک اندازه به افراد تحمیل می شود یا اینکه بر عکس، به افراد یا طبقاتی بیشتر تحمیل می گردد. (تاجداری، ۱۳۸۰: ۴۲۸ )می­توان گفت عدالت مالیاتی یک مفهوم ارزشی می­باشد و بر اساس قضاوتها و معیارهای مختلف ارزشی به صورتهای متفاوت تعبیر و تفسیر می­گردد و نتیجه تفکر و منشأ رضایت اجتماعی می­باشد.(رنگریز،۱۳۷۷ :۸۷(

۲- تعریف مالیات بندی

سیاست قرار دادن مالیات بر درآمد و دارایی مردم برای تامین مخارج عمومی دولت را مالیات بندی گویند. (دهخدا،۱۳۷۷: ۱۳/۲۰۰۰۱(

۳- عوامل تشخیص مالیات

به طور کلی عوامل تشخیص مالیات عبارتند از :
الف) مأخذ و مبنای مالیات: مأخذ و مبنای مالیات عین شیء یا موضوعی است که مالیات طبق شرایطی خاص به آن تعلق می گیرد، همچنین مأخذ مالیات یک واحد ارزش یا امتیاز یا مالی که مالیات بر آن بسته و عایدی مالیاتی از روی آن محاسبه می گردد، تعریف می شود .
ب) نرخ مالیات : نرخ مالیات درصدی از مأخذ و مبنای مالیات است که در اصل مبنای محاسبات مالیات مورد نظر قرار می­گیرد .
ج) مبلغ مالیات : مبلغی است که بر مأخذ مختلف مالیات تعلق می­گیرد و از مودیان مالیاتی وصول می­گردد، به عبارت دیگر مبلغ مالیات حاصل ضرب نرخ مالیات در مأخذ مالیات می باشد. (رنگریز، ۱۳۷۷ :۹۲(

۴- اهداف مالیات

مهمترین اهداف مالیات عبارتند از:
۴-۱- مالیات برای پرداخت مخارج عمومی است. مخارج عموی شامل کلیه مخارج دولت در خصوص فعالیت هایی است که بر اساس قانون در سطوح مختلف بر عهده دولت گذاشته شده است. هدف اصلی مخارج عمومی، رسیدن به اصل حد مزاج یا اصل حداکثر رفاه کل جامعه است که به عنوان اصل هادی سیاستگزاری دولت و ساخت دهنده مالیه عمومی به شمار می آید.
۴-۲- مالیات برای اجرای سیاستگزاری مالی است. اجرای سیاستگزاری مالی دارای سه دسته اثر مهم بوده که عبارتند از: آثار اقتصادی، آثار اجتماعی و آثار سیاسی .
آثار اقتصادی اجرای سیاستگزاری مالی در چهارچوب محدودیت مصرف یک کالای به خصوص، حمایت از یک منطقه به خصوص و حمایت از صنایع داخلی مطرح است. آثار اجتماعی اجرای سیاستگزاری مالی رسیدن به اهداف اجتماعی پیش بینی شده در قانون اساسی هر کشور منعکس در برنامه های میان مدت و بلند مدت توسعه اقتصادی و اجتماعی آن است. آثار سیاسی اجرای سیاستگزاری مالی رسیدن به اهداف سیاسی پیش بینی شده در قانون اساسی هر کشور است.(همان:۹۱(

۵-اصول یک نظام مالیاتی مطلوب

آدام اسمیت اقتصاددان معروف مکتب کلاسیک چهار اصل عمده را به عنوان اصول یک نظام مالیاتی مطلوب بیان کرده است که عبارتند از :

۵-۱- اصل عدالت و برابری