معادن………………………………………………………………………………………………………………………69

3-7 جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………………………..69

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات جهت مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران

4-1 مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………72

4-2 معرفی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران………………………………………………………………………….72

4-3 شناسایی معیارهای مؤثر در مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران…………………….73

4-3-1 معیار سازگاری…………………………………………………………………………………………………………………….75

4-3-1-1 کاربری مسکونی……………………………………………………………………………………………………………..76

4-3-1-2 بیمارستان……………………………………………………………………………………………………………………….78

4-3-1-3 فضای سبز………………………………………………………………………………………………………………………80

4-3-1-4 کاربری فرهنگی……………………………………………………………………………………………………………..81

4-3-1-5 کاربری ورزشی……………………………………………………………………………………………………………….82

4-3-1-6 آتش نشانی……………………………………………………………………………………………………………………..82

4-3-1-7 آموزشی…………………………………………………………………………………………………………………………..84

4-3-2 معرفی زیرمعیارهای ناسازگار………………………………………………………………………………………………85

4-3-2-1 جایگاه توزیع بنزین و گاز……………………………………………………………………………………………….85

4-3-3 معیار دسترسی………………………………………………………………………………………………………………………..85

4-3-4 تراکم جمعیت…………………………………………………………………………………………………………………………87

4-3-5 مساحت کاربری……………………………………………………………………………………………………………………..88

4-3-6 گسل………………………………………………………………………………………………………………………………………88

4-4 معرفی سایر پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران……………………………………………………………………..90

4-4-1 هلال احمر……………………………………………………………………………………………………………………………..90

4-4-2 داروخانه…………………………………………………………………………………………………………………………………92

4-4-3 مرکز پلیس……………………………………………………………………………………………………………………………92

4-5 آماد ه سازی لایه‌های اطلاعاتی………………………………………………………………………………………………..93

4-6 وزن دهی به معیارها و زیر معیارها در مدل AHP…………………………………………………………………94

4-7 تشکیل ماتریس مقایسات زوجی معیارهای مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….95

4-8 تلفیق AHP با سیستم اطلاعات جغرافیایی( GIS) …………………………………………………………….100

4-9 جمع بندی……………………………………………………………………………………………………………………………..101

فصل پنجم : پاسخ به سؤالات پژوهشی، نتیجه گیری و ارائه ی پیشنهادات

5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………..104

5-2 پاسخ به سؤالات پژوهشی………………………………………………………………………………………………………104

5-3 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………..106

5-4 پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………..111

ضمائم…………………………………………………………………………………………………………………………………………….113

منابع و مآخذ…………………………………………………………………………………………………………………………………….119

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول 3-1 معيارها و ضوابط مکان يابي مراکز امداد رساني…………………………………………………………………48

جدول 3-2 طیف درجه بندی در فرایند تحلیل سلسله مراتبی…………………………………………………………..52

جدول 3-3 محاسبه وزن ها در روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی……………………………………………………..53

جدول 3-4 شاخص تصادفی بودن (R.I) ……………………………………………………………………………………………..54

جدول 3-5 نسبت جنسي در شهر سميرم (1385 – 1335) …………………………………………………………..66

جدول 3-6 توزیع جمعیت شاغل در بخش‌های مختلف اقتصادی در شهر سمیرم سال 1390……….67

جدول 4-1 شعاع دسترسی به تجهیزات مدیریت بحران……………………………………………………………………….73

جدول 4-2 معيارها و ضوابط مکان يابي مراکز امداد رساني…………………………………………………………………..74

جدول 4-3 ماتریس مقایسات زوجی معیارهای مکان یابی پایگاه های مدیریت بحران………………………95

جدول 4-4 ماتریس مقایسات زوجی زیر معیارهای معیار کاربری سازگار……………………………………………97

جدول 4-5 ماتریس مقایسات زوجی زیر معیارهای معیار کاربری ناسازگار…………………………………………98

جدول 4-6 ماتریس مقایسات زوجی زیر معیارهای معیار دسترسی ………………………………………………….98

فهرست نقشه ها

عنوان صفحه

نقشه 4-1 پراکندگی کاربری مسکونی در شهر سمیرم…………………………………………………………………64

نقشه 4-2 پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران شهر سمیرم……………………………………………………….66

نقشه 4-3 طبقه بندی خیابان ها در شهر سمیرم…………………………………………………………………………77

نقشه 4-4 طبقه بندی انواع تراکم ها در شهر سمیرم…………………………………………………………………..79

نقشه 4-5 مکان های پیشنهادی برای پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران شهر سمیرم……….92

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فهرست نمودارها

عنوان صفحه

نمودار 4-1 نمودار سلسله مراتبی پارامترهای قابل بررسی جهت مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………75

نمودار 4-2 وزن نسبی معیارهای مکان یابی پایگاه هایپشتیبانی مدیریت بحران…………………………………96

نمودار 4-3 وزن نسبی زیر معیارهای معیار کاربری های سازگار……………………………………………………………97

نمودار 4-4 وزن نسبی زیر معیارهای معیار کاربری های ناسازگار…………………………………………………………98

نمودار 4-5 وزن نسبی زیر معیارهای معیار دسترسی …………………………………………………………………………..99

نمودار 4-6 وزن نهایی عناصر مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران………………………………….99

مقدمه

بلاياي طبيعي همواره به عنوان پديده اي طبيعي در طول حيات كره زمين وجود داشته و خواهند داشت. وقوع بلاياي طبيعي نظير سيل، زلزله، طوفان و غیره در اغلب موارد اثرات مخربي بر سکونتگاه‌های انساني و تلفات سنگيني بر ساكنان آن‌ها گذاشته‌اند. ساختمان‌ها و زیرساخت‌های اين گونه مناطق را نابود ساخته و پیامدهای ناگوار اقتصادي و اجتماعي بر شهرها و كشورها تحميل كرده است. با وجود پیشرفت­های علمی فراوان، هنوز بشر قادر به جلوگیری و مقاومت در برابر این رخدادهای طبیعی نیست (قنواتی و همکاران، 1388: 16). مدیریت بلایای طبیعی و توسعه پایدار، امروزه به عنوان موضوعی یکپارچه در نظر گرفته می­ شود. با توجه به محدود بودن منابع، توسعه واقعی بدون یکپارچگی با برنامه های کاهش بلایای طبیعی امکان پذیر نخواهد بود(هادیزاده، 1386: 29). زلزله بعنوان يك پدیده طبيعي به خودي خود نتايج نامطلوبي در پي ندارد. آنچه از اين پديده يك فاجعه مي‌سازد، عدم پيشگيري از تأثیر و عدم آمادگي جهت مقابله با عواقب آن است. بنابراين، يكي از ضروری‌ترین اقدامات به كارگيري “اصول مديريت بحران” است(شادی طلب،124:1371). اقدامات مدیریت بحران را می‌توان در سه بخش 1- پیشگیری 2- واکنش 3- بازسازی خلاصه کرد(درابک، 1383: 190) از همین رو عنوان مهم‌ترین بحث در استراتژی کاهش اثرات زلزله است(مك نامارا،689:1387). پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران به ویژه در شرایط بحرانی نقش بسیار مهمی را در سازماندهی و مدیریت بحران بر عهده دارند، لذا لازم است که با بررسی دقیق و مطالعه ای جامع، مکانی مناسب برای احداث این نوع از کاربری ها در سطح شهر سمیرم انتخاب گردد تا در جهت ارتقاء کارآمدی و بهره برداری از آن مؤثر واقع شود. در پهنه بندی خطر زمین لرزه در ایران، شهر سمیرم یکی از شهرهای ایران است که در جایگاه پهنه بندی با خطر نسبی بالایی قرار دارد. گسل شمال غربی – جنوب شرقی سمیرم در مجاورت بلافصل شهر قرار گرفته و در مناطقی نیز، شهر در امتداد این گسل بنا شده است(طرح جامع شهر سمیرم، 1379: 20).

هدف این پژوهش انتخاب مناسب ترين مكان جهت استقرار پايگاه هاي پشتيباني مديريت بحران در سطح شهر سمیرم می باشد.

فصل اول این مجموعه شامل طرح تحقیق می باشد. در این فصل به بیان مسأله، اهمیت و ضرورت تحقیق، اهداف، سؤالات پژوهشی، پیشینه و مشکلات و محدودیت های تحقیق پرداخته شده است. در فصل دوم مفاهیم و مبانی نظری موضوع ذکر شده است. در فصل سوم روش تحقیق استفاده شده در پژوهش و معرفی قلمرو پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم ضمن تجزیه و تحلیل و معرفی معیارهای مؤثر در مکان یابی این پایگاه‌ها به مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران در شهر سمیرم پرداخته شد و در نهایت در فصل پنجم پاسخ به سؤالات پژوهشی، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات صورت گرفته است.

فصل اول

طرح تحقیق

1-1 بیان مسأله

حوادث یا مخاطرات طبیعی پدیده هایی هستند که همه ساله در گوشه و کنار جهان رخ می دهند و تبعات زیانباری را به همراه دارند و انسان در وقوع آن نقشی ندارد ولی در کنترل و ایجاد راهکار‌هایی جهت به حداقل رساندن آسیب‌های مادی و معنوی آن نقش به سزایی دارد. مخصوصا در دنیای کنونی که جبر‌گرایی محیطی تقریبا مردود شناخته شده و تمامی انسان‌ها به سوی امکان‌گرایی روی آورده‌اند. انسان‌ها و دستاورد‌های علمی و همچنین نیروی عقلانی او می‌تواند اثرات حاصل از این مخاطرات را به حداقل ممکن برساند.

از این رو کشور ایران جزء یکی از کشورهای بلاخیز دنیا به شمار می رود. همانطور که آمار‌ها نشان می‌دهد از 40 نوع بلایای طبیعی که در جهان رخ می دهد، 31 مورد آن در ایران به وقوع می پیوندد. وجود چنین بلایای طبیعی در کشور باعث شده که ایران جزء 10 کشور نخست در زمینه ی بلاخیزی باشد. این خود عاملی برای تلاش بیشتر در جهت دستیابی عملی به روش‌ها و راهکار‌هایی منسجم جهت مقابله و برخورد منطقی در به حداقل رساندن ابعاد فاجعه آمیز چنین رخداد‌‌هایی است (شجاع‌عراقی و همکاران،42:1390).

به طور طبیعی اولین اقدام انسان در برخورد با بحران و سوانح عبارت است از نجات و کاهش اثرات واقعه که با وجود زمان بسیار کم نیاز به واکنش سریع دارد، واکنش سریع که بخش بسیار مهم مدیریت بحران را تشکیل می دهد.شامل شناسایی، ارزشیابی، تصمیم گیری و اقدامات اضطراری موقت می باشد که تمام مراحل این واکنش در زمان بسیار کوتاه حتی گاهی در چند ساعت صورت می گیرد (فرجی و قرخلو، 144:1388). بنابر این آمادگی و شناخت بحران یکی از وظایف مدیریت است اما از آن مهم تر، پیش بینی و قدرت نگاه به آینده آن، این بحران خواهد بود که چون طوفانی ما را به هر سو که خواهد می کشاند( رودینی، 66:1383).

با توجه به مسائلی که گفته شد، يكي از وظايف اساسي و مهم برنامه ريزان شهري و ناحيه اي، تخصيص زمين به كاربري هاي گوناگون شهري با توجه به نقش و كاركرد شهر، اقتصاد شهر و همچنين تاثير عوامل متقابل كاربري ها بر يكديگر است (آل شيخ و حسینیان، 2:1385)، موضوع مكان يابي بهينه اين پايگاه ها با در نظر گرفتن پارامتر ها و عوامل موثر مكاني در اين پژوهش، مورد توجه قرار گرفته است.

در نتیجه انتخاب مکان مناسب برای استقرار پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران، مطالعه و بررسی همه جانبه ای را می طلبد، زیرا احداث پایگاه های مذکور در موقعیت های مناسب، سبب افزایش کارایی و بهره وری بیشتر آن در جهت دستیابی به اهداف مورد نظر بخصوص در شرایط بحرانی می باشد.

وجود گسل شمال غربی جنوب شرقی که در شمال شهر سمیرم واقع شده است وجود این پایگاه ها را الزامی نموده است چون شهر سمیرم دارای محله هایی با بافت های فرسوده ای می باشد که بازسازی و احیای این بافت اولویت نخست مدیریت بحران این شهر می باشد. چون برخی منازل این بافت با یک تکان شدید فرو می ریزد ( طرح جامع شهر سمیرم، 1379: 15). بنابراین توجه به این امر مطالعات همه جانبه ای را می طلبد.

این پژوهش به دنبال سؤالات زیر است:

1- آیا مکان یابی مراکز امداد و نجات در شهر سمیرم طبق ضوابط مکانیابی و شهرسازی می باشد؟

2- مناسب ترین مکان برای ایجاد پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران در شهر سمیرم کجاست؟

1-2 اهمیت و ارزش تحقیق

مکان‌یابی از جمله تحلیل های مکانی است که تأثیر فراوانی در کاهش هزینه های ایجاد و راه اندازی فعالیت های مختلف دارد، به همین دلیل یکی از مراحل مهم و اثر گذار در پروژه های اجرایی به شمارمی رود ( شجاع عراقی و همکاران، 1390: 42).

مکان های نهایی باید حتی الامکان همه شرایط و قیود مورد نیاز را ارضاء نمایند. بدین ترتیب عدم بررسی این شرایط و قیود قبل از اجرای چنین پروژه هایی، نتایج نامطلوب فراوانی به دنبال خواهد داشت. برای اجرای یک مکان یابی موفق، لازم است کلیه ی عوامل مؤثر در سطح منطقه مطالعاتی بررسی شود و مکان های مناسب در قالب خروجی فرایند مکان یابی در اختیار مدیران و تصمیم‌گیرندگان نهایی قرار گیرد. این افراد نیز بر اساس سیاست های موجود و اولویت های هر یک از نتایج، گزینه های مناسب را انتخاب می‌کنند ( مهدی پور و مسگری، 1386: 2).

کارشناسان زلزله معتقدند که کشور ایران از مستعد ترین کشورهای زلزله‌خیز دنیا محسوب می شود، به طوری که نواحی با خطر ناچیز بسیار کم بوده و بخش وسیعی از کشور را پهنه های با خسارت زیاد تشکیل می دهد.

بر پایه ی آمار رسمی 45 سال گذشته، شش درصد از تلفات جانی کشور ناشی از زلزله بوده است. بررسی آمار زلزله های با بزرگی بیش از 6/4 ریشتر حاکی از آن است که در یکصد سال گذشته، حدود چهل زمین لرزه در ایران رخ داده است. بنابراین باید توجه داشت که در کشور ما به طور متوسط هر 5/2 سال یک زمین لرزه ی شدید یا خیلی شدید رخ میدهد ( پورکرمانی، 1377: 15).

کشور ما نیز از این نظر جزء ده کشور آسیب پذیر از بلایای طبیعی جهان به شمار می آید چرا که طی 90 سال اخیر 1200000 نفر از هموطنانمان بر اثر آن جان خود را از دست داده اند. و در این بین بیشترین تلفات انسانی (76%) ناشی از زلزله بوده است (جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، 1383: 1 ). اما زلزله یک پدیده ی طبیعی همانند سایر پدیده های طبیعی نظیر سیل و طوفان و … است که در تبدیل آن به فاجعه، آسیب پذیری مجتمع های مسکونی نقش بسزایی دارد (فلاحتی، 1383: 5).

چنانچه مدتی قبل از زلزله ی بم، زلزله ای هم‌ریشتر با آن در شهرهای آمریکایی رخ داده و تنها 15 نفر کشته و 200 نفر زخمی شدند و حجم محدودی تخریب بر جای گذاشته است. اما زلزله ی بم در سال 1382، 42000 نفر کشته و چندین برابر زخمی و 80 درصد تخریب ساختمان ها را بر جای گذاشته است ( سازمان نظام مهندسی کشور، 1382: 67).

عوامل متعددی در این امر دخالت دارند، وجود زمینه های لرزه خیزی ناشی از موقعیت زمین شناسی، وجود گسل های فراوان در بطن و حاشیه ی شهرها و … ، همگام با عوامل انسانی متعدد نظیر جمعیت شهری، افزایش مسکن کم دوام شهری، شهرسازی نامناسب با بحران زلزله، همگی قابلیت لرزه پذیری شهرها را افزایش داده است تا جایی که 90 درصد شهرهای کشور در برابر یک زلزله ی 5/5 ریشتری آسیب پذیر گشته اند( عکاشه، 1383: 495). به گونه ای که با وقوع زلزله ای نسبتا شدید در یک شهر تحت شرایط فوق، پدیده ی طبیعی به فاجعه تبدیل و آثار و تلفات سنگینی را به بار می آورد. اولین اقدام دولت ها در شرایط بحرانی زلزله ( مراحل او لیه)، اعزام نیروهای رسمی به مناطق به مناطق آسیب دیده و امداد رسانی به آنهاست، اما کشورها در این زمینه حکایت از آن دارندکه فعالیت ها و اقدامات دولت ها و نیروهای رسمی در لحظات اولیه ی وقوع زلزله به تنهایی از کارآمدی لازم بر خوردار نبوده است، چنانچه در زلزله ی بم نیروهای هلال احمر 2 ساعت بعد از وقوع زلزله در محل حضور یافته، 34 تیم امداد و نجات خارجی نیز قادر به نجات جان 32 نفر از حادثه دیدگان شدند ( جمعیت هلال احمر، 1383: 11).

مطابق سرمایه ی انسانی در اقتصاد، جمعیت و مردم یک کشور از همه ی سرزمین ها، کارخانه ها و دیگر تأسیسات در تصرف کشور با ارزش تر می باشند. مردم، یک کشور را بعد از خرابی و ویرانی بازسازی و آباد می کنند، لذا حفاظت از مردم یک کشور برای امنیت اقتصادی آن کشور اهمیت فراوانی دارد. کاهش وحشت و تردید مردم از طریق دفاع غیر نظامی، کیفیت زندگی مردم را بالا می برد و مزایای اقتصادی زیادی دارد ( رضازاده خویی، 1382: 5).

در پهنه بندی خطر زمین لرزه در ایران، شهر سمیرم یکی از شهرهای ایران است که در جایگاه پهنه بندی با خطر نسبی بالایی قرار دارد. گسل شمال غربی – جنوب شرقی سمیرم در مجاورت بلافصل شهر قرار گرفته و در مناطقی نیز، شهر در امتداد این گسل بنا شده است. البته در طول تاریخ زلزله ی بزرگی در این شهر به ثبت نرسیده است ولی لزوم این پایگاه ها به شدت احساس می شود.

موقعیت کشور ما چه از نظر زمین لرزه و چه از نظر تغییرات بارش و دما و پدیده های ناشی از آنها نگران کننده بوده و به عنوان دهمین کشور بلاخیز دنیا معرفی شده است. طی 90 سال اخیر، 120 هزار نفر از هموطنان ما بر اثر بلایای طبیعی کشته شده اند ( 76% بر اثر زلزله، 6% بر اثر سیل، 18% بر اثر سایر بلایا ) ( اژدر، 1385: 203).

با توجه به اینکه پایگاه های پشتیبانی به ویژه در شرایط بحرانی نقش بسیار مهمی را در سازماندهی و مدیریت بحران بر عهده دارند، و همانگونه که تاکنون پژوهشی در این ارتباط در شهر سمیرم انجام نشده است و با استناد به اینکه شهر سمیرم از موقعیت لرزه پذیری نسبتاً بالایی برخوردار است، لذا لازم است که با بررسی دقیق و مطالعه ای جامع، مکانی مناسب برای برای احداث این نوع از کاربری ها در سطح شهر سمیرم انتخاب گرددتا در جهت ارتقاء کارآمدی و بهره برداری از آن مؤثر واقع شود. از این جهت در این پژوهش، بررسی و شناسایی عوامل مؤثر بر مکان گزینی پایگاه ها و انتخاب روشی مناسب و مبتنی بر یافته ها و ابزار علمی، مورد توجه قرار گرفته و از سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان ابزاری توانمند در مدیریت و تجزیه و تحلیل داده های مکانی، استفاده شده است.

1-3 پیشینه تحقیق

– دیوید اِونانس^[1]1 (2004)، در پژوهشی، نقش GIS را در مدیریت بحران حوادث مترقبه با فعالیت‌های سازمان آتش نشانی تعیین کننده دانستند و اظهار داشتند علاوه بر این که GIS می تواند در کاهش خسارات در زمان قبل از وقوع حادثه با مکان یابی بهینه ترین مکان ها برای احداث ایستگاه ها مؤثر باشد می تواند کارایی بالایی نیز در حین امداد‌‌رسانی ایفا نماید (Evans, 2004: 17).

– پژوهشی در آمریکا با عنوان ” مدلی بر پایه GIS برای تعیین مکان مناسب پناهگاه هایی برای تخلیه فوری ” توسط بانداناکار^[2] و میکائیل ای هادسون^[3] (2008) در ایالت فلوریدا اشاره نمود. هدف اصلی در این تحقیق، مشخص کردن پناهگاه های موجود و مکان هایی با قابلیت پناهگاهی ( مدرسه، دانشگاه ها، کلیسا‌ها، و مراکز عمومی) بر اساس مناسب بودن و در دسترس بودنشان است. این مطالعه برای به دست آوردن مدل نهایی، از تلفیق دو روش بر اساس ترکیب خطی وزین و تکنیک نمایش موقت/ شکست در 17 ناحیه فلوریدای جنوبی به اجرا در آمد. نتیجه حاصل از این تحقیق مبین آن است که 48 درصد از پناهگاه‌های موجود در مناطق نامناسب واقع شده است و بدین ترتیب 52 درصد از مکان‌های با قابلیت پناهگاه‌های موجود در مناطق مناسب قرار دارند. برای 15 پناهگاه موجود در مناطق نامناسب هیچ پناهگاه یا مکانی با قابلیت مناسب بالا یا متوسط، تا فاصله 10 مایلی وجود ندارد (B.Kar, M.E Hodgson, 2008: 1-15).

– اجاق و همکاران (1382) در مقاله ای با عنوان استفاده از منطق فازی و روش تحلیل سلسله مراتبی در تعیین مکان بهینه استقرار ایستگاه‌های امداد رسانی پس از وقوع بحران به معرفی پارامترهای مؤثر در تحقیق پرداخته و سپس با تعریف توابع خطی و میله ای عضویت فازی در نرم افزار Arc GIS نقشه های فازی مربوط به هریک را بدست آورده، و در آخر نتیجه نهایی را با بهره گرفتن از روش تحلیل سلسله مراتبی، بهترین مکان از بین مناطق مجاز انتخاب کردند.

در خصوص مكان‌يابي پايگاه‌هاي پشتيباني مديريت بحران در سطح تهران براي اولين باردر سال 1383، مطالعه اي توسط كارشناسان سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران كه خود متولي اين امر بوده اند، به منظور پياده‌سازي پايگاه‌ها در مناطق 22 گانه شهرداري تهران صورت گرفته است (گزارش سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران،1383).

– زبردست و محمدي (1384) مقاله ای با عنوان “مكان يابي مراكز امداد رساني در شرايط وقوع زلزله با بهره گرفتن از GIS و روش ارزيابي چند معياري AHP ، انجام داده اند که در این پژوهش با بهره گرفتن از روش AHP به مکانیابی مراکز امداد رسانی (جهت انجام عملیات نجات در شرایط وقوع زلزله) در منطقه 11 شهرداری تهران و تعیین میزان آسیب پذیری آن در مقابل زلزله احتمالی، پرداخته شده است.

– صمدزادگان و دیگران(1384) در مطالعه ای با عنوان مكان يابي اسكان موقت به منظور مديريت حوادث غيرمترقبه بر مبناي بكارگيري سيستم هاي اطلاعات مكاني (GIS) هوشمند از سیستم اطلاعات مکانی مبتنی بر منطق فازی، که قابلیت های متعدد آنها در حل مسائل پیچیده مکانی به اثبات رسیده، به منظور تصمیم گیری جهت مکان‌یابی استفاده شده است. عوامل تأثیر گذار در این تحقیق: فاصله از مراکز درمانی (بیمارستان ها، درمانگاه ها، اورژانس)، فاصله از ایستگاه های تقلیل فشار گاز و برق، فاصله از ایستگاه ها و مراکز آتش نشانی، فاصله از پمپ بنزین و گاز، ارتفاع ساختمان ها و مساحت فضای سبز در نظر گرفته شده است.

– اسلامي (1385) نيز پژوهشي با عنوان “مكان يابي مراكز امداد و اسكان ” در منطقه يك شهرداري تهران به منظور تعيين مكان هاي مناسب براي استقرار مراكز امداد رساني پس از وقوع بحران به ويژه (زمين لرزه) ارائه کرده است. اسلامي در اين پژوهش معيار هاي مكان‌يابي مراكز امداد و اسكان را مشتمل بر چهار شاخص ايمني، كارايي، اثر بخشي و مجهز بودن مي داند. وي عناصري چون خطرات طبيعي، كانون هاي خطرساز انسان، شبكه معابر، آسيب‌پذيري حوزه‌ها ، نزديك بودن به پهنه هاي داراي بناهاي اسكان دسته‌جمعي، مناسب بودن زمين، نزديك بودن به مراكز درماني، ايستگاه هاي آتش نشاني و مراكز نظامي و انتظامي را بر اساس شاخص ها تقسيم بندي كرده و سپس با در نظر گرفتن استانداردهايي متعارف براي لايه هاي اطلاعاتي و با بهره گيري از سيستم اطلاعات جغرافيايي، بهترين مكان ها را براي استقرار مراكز امداد و اسكان تعيين نموده است.

– شیرانی و دیگران (1385) در زمینه ی بررسی روش های پهنه بندی خطر زمین لغزش در پادنای علیای سمیرم مطالعه ای انجام داده اند. ابتدا بوسيله عکس هاي هوايي، نقشه‌هاي زمين شناسي موجود و بررسي هاي ميداني، نقشه پراکنش زمين لغزشها در حوضه رودخانه ماربر به وسعت 800 کيلومتر مربع واقع در جنوبي ترين قسمت استان اصفهان تهيه گرديد. سپس با بهره گرفتن از ساير منابع اطلاعاتي نظير نقشه هاي موضوعي موجود، اقدام به بررسي و تعيين عوامل موثر در لغزش (8 عامل) و نقشه هاي لازم در مقياس 1:50000 گرديد. به منظور بالا بردن دقت، سرعت و سهولت آناليز، تمامي اطلاعات مکاني و توصيفي وارد سيستم GIS، گرديد. پس از تهيه لايه هاي اطلاعاتي مورد نياز، با بهره گرفتن از پارامترهاي موثر در لغزش، اقدام به تهيه نقشه هاي پهنه بندي خطر لغزش در چهار روش آماري نموده و سپس مورد ارزيابي قرار گرفتند. با توجه به شاخص به دست آمده و مقايسه نقشه پراكندگي لغزش با نقشه پهنه بندي خطر زمين لغزش حاصل هر يك از روش‌ها در محيط GIS، مشخص گرديد.

– عسگری و همکاران (1385) در مقاله ای تحت عنوان بررسی کارکرد خدمات شهری در مدیریت بحران و سوانح پرداخته و با بهره گرفتن از فن آوری های نوین اطلاعاتی نظیر سیستم اطلاعات جغرافیایی تحلیل های لازمه را انجام داده و به منظور نشان دادن ابعاد مختلف آن نمونه هایی از تحلیل هایی که بر روی مناطقی از شهر تیریز صورت گرفته است را نیز ارائه نموده اند.

– نادری (1389) در مطالعه ی با عنوان ” تحلیل جغرافیایی خدمات شهری سمیرم با بهره گرفتن از سیستم اطلاعات جغرافیایی” کاربری های شهر را تعیین کرده و با بهره گرفتن از GIS به تحلیل آن ها پرداخته و سرانه ها و تراکم ها ، کمبود و مازاد آنها را محاسبه و با میزان های استاندارد مقایسه کرده است.

– هادیانی و کاظمی زاد (1389) در پژوهشی به مکانیابی ایستگاه‌های آتش‌نشانی با بهره گرفتن از روش تحلیل شبکه و مدل AHP، در شهر قم پرداخته اند و به این نتیجه رسیده اند که الگوی پراکنش ایستگاه های آتش نشانی شهر قم در وضع موجود از الگوی مناسبی برخوردار نمی باشد و پراکندگی واحدهای خدماتی از جمله ایستگاه های آتش نشانی با کمبود روبرو است.

– شجاع عراقی و همکاران (1390) در مقاله ای با عنوان مکان یابی بهینه پیایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران با بهره گرفتن از سیستم اطلاعات جغرافیای در منطقه 6 تهران، به شناسایی و بررسی عوامل مؤثر بر مکان گزینی پایگاه ها پرداخت. پس از گردآوری و آماده سازی لایه ها، نقشه های فاکتور فازی تهیه گردید و سپس وزن‌دهی پارامتر ها با بهره گرفتن از تحلیل سلسله مراتب، انجام گرفت. در مرحله ی بعدی لایه های اطلاعاتی بر مبنای مدل های همپوشانی شاخص و فازی با یکدیگر تلفیق و در نهایت از ترکیب نتایج حاصل از این مرحله گزینه هایی به عنوان مکان مطلوب، معرفی شدند.

داداش پور و همکاران (1391) در مقاله ی خود تحت عنوان تحلیل فضایی و مکانیابی مراکز اسکان موقت با بهره گرفتن از تلفیق فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) و سامانه اطلاعات جغرافیایی به معرفی دیدگاه ها و متغیرهای تأثیر گذار در عرصه ی مسکن و سر پناه پس از سانحه، به کاربرد این مدل در منطقه 16 تهران اشاره نموده است. ونتیجه گیری شد که از میان شاخص های مطالعه شده 3 شاخص میزان سرانه خدماتی، هزینه تملک و کاربری وضع موجود بیشترین و سه شاخص میزان مجاورت با حریم معابر محورهای ارتباطی، صنایع آلاینده و حریم خطوط فشار قوی کمترین میزان اهمیت را در فرایند گزینش مکان برای سکونت دهی افراد بی خانمان به خود اختصاص می دهند، و در آخر دو بوستان بعثت و بهمن مناسب ترین مکان برای استقرار سایت های اسکان موقت شناسایی گردید.

پژوهش حاضر با هدف مکانی یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران در شهر سمیرم انجام شده است. این پژوهش تفاوت و تشابهاتی با موارد بالا دارد. تعدادی از معیارهای اعمال شده تقریباً مشابه معیارهای استفاده شده در کارهای دیگران بود ولی از لحاظ روش و مکان مورد مطالعه تفاوت ‌هایی با کارهای مشابه انجام شده دارد.

1-4 اهداف تحقیق

از آنجا که پژوهش علمی با ظهور مسأله یا مجهولی در ذهن محقق شروع می شود، هدف اصلی تحقیق علمی را باید معلوم کردن آن مجهول و به عبارتی حل مسأله و پاسخ یافتن برای آن دانست. اما پژوهش علمی، یک هدف اولیه و یک هدف غایی دارد. هدف اولیه ی محقق روشن کردن مسأله ی خاصی است که با آن روبرو شده است، ولی هدف غایی او دستیابی به معلوم کلی و به عبارتی قضایای علمی کلی است که خصلتی جهان شمول دارد (حافظ نیا، 1387:16).

با توجه به موضوع این تحقیق اهداف زیر دنبال می شود:

1-4-1 هدف کلی

– انتخاب مناسب ترين مكان جهت استقرار پايگاه هاي پشتيباني مديريت بحران در سطح شهر سمیرم.

1-4-2- اهداف جزیی

– ارائه الگويي مناسب جهت مكان گزيني بهينه پايگاه هاي پشتيباني مديريت بحران .

– استفاد ه از قابليت هاي سيستم اطلاعات جغرافيايي جهت دستیابی به الگوی مناسب مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران.

1-5 سؤالات پژوهشی

1- آیا مکان یابی مراکز امداد و نجات در شهر سمیرم طبق ضوابط مکانیابی و شهرسازی می باشد؟

2- مناسب ترین مکان برای ایجاد پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران در شهر سمیرم کجاست؟

1-6 روش تحقیق

پژوهش حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی است که با بهره گرفتن از روش توصیفی تحلیلی صورت گرفته است. در این پژوهش ابتدا با بهره گرفتن از مطالعات کتابخانه ای و بهره گیری از نظرات کارشناسان و متخصصین امر در زمینه مدیریت بحران عوامل و پارمترهای موثر در مکان یابی مراکز امداد رسانی در هنگام وقوع بحران شناسایی شد. سپس برای تعیین اهمیت و ارزش هر یک از معیارها و عناصر موثر در تصمیم از مدل AHP استفاده شده که پرسشنامه ای طراحی و در بین کارشناسان و متخصصین توزیع گردید. در مرحله بعد با بهره گرفتن از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی و نرم افزار Expert Choice وزن هر یک از عناصر تصمیم تعیین شد. سپس با بهره گرفتن از روش میدانی نقشه های محدوده مورد مطالعه ضمن به روز رسانی تهیه گردید. در مرحله بعد کلیه لایه های اطلاعاتی به رستر تبدیل شدند. سپس با توجه به نوع لایه و ضوابط مربوط به هر لایه، لایه ها با بهره گرفتن از ابزار distance آماده سازی شدند. لازم به ذکر است ابزار distance برای لایه های که از نوع فاصله بودند به کار رفته است. سپس تمامی لایه ها براساس ضوابط و قوانین مربوط به خود با بهره گرفتن از ابزار Reclassify به طور مجدد طبقه بندی شدند. در نهایت با بهره گرفتن از روش Index overlay لایه ها با یکدیگر ترکیب شدند.

1-7 کاربرد نتایج تحقیق

• استانداری اصفهان
• سازمان مسکن و شهرسازی اصفهان
• فرمانداری سمیرم
• شهرداری سمیرم
• سازمان مسکن و شهرسازی سمیرم
• سازمان حفاظت محیط زیست سمیرم
• مهندسین مشاور سمیرم
• دانشجویان، محققان و دانش پژوهان رشته های مختلف مرتبط با شهر

1-8 مشکلات تحقیق

• به روز نبودن اطلاعات و آمارهای موجود
• عدم وجود شاخص ها و استانداردهای مدون و بومی شده برای کاربری ها و متغیرهای این پژوهش
• عدم همکاری سازمان ها و پرسنل سازمان ها
• عدم وجود منابع کافی در رابطه با موضوع
• عدم وجود امکانات و بودجه لازم
• ناآشنایی مسؤلان و مدیران شهری نسبت به موضوع

فصل دوم

مبانی نظری تحقیق

2-1 مقدمه

امروزه یافتن مکان مناسب برای ایجاد یک فعالیت در حوزه ی جغرافیایی معین جزء مراحل مهم پروژه های اجرایی در سطح کلان می باشد. مکان های نهایی باید حتی الامکان همه ی شرایط و قیود قبل از اجرای پروژه ها را داشته باشند، در غیر این صورت نتایج نامطلوب فراوان به دنبال خواهد داشت. با توجه به مطالب فوق، اجرای صحیح، دقیق و همه جانبه مکان یابی در پروژه ها از اهمیت و ضرورت بالایی برخوردار است. براین اساس مدل های مختلفی بدین منظور مطرح گردیده که هدف همه آنها نظم بخشیدن به مراکز خدماتی و فراهم آوردن شرایط مناسب برای شهروندان است. در این پژوهش از مدل AHPبرای وزن دهی به معیارها استفاده شده است. از آنجا که مکان یابی دارای ماهیت مکانی است سیستم اطلاعات مکانی به عنوان ابزار توانمند مدیریت و تجزیه و تحلیل های مکانی، محیط مناسبی برای نیل به اهداف فوق محسوب می شود. اگر این مدل‌ها در تحلیل مکانی GIS به کار گرفته شوند می توان به طور جامع‌تر و فراگیر تر از دانش افراد خبره در تحلیل استفاده نمود، به عبارت دیگر استفاده از مدل های تصمیم گیری و دانش کارشناسان به افزایش توانایی GIS و کمک به اتخاذ تصمیمات مکانی خواهد انجامید (مهدی پور و مسگری، 1386: 2).

در این فصل ضمن ارائه ی تعاریف و مفاهیم مرتبط با موضوع، به معرفی نظریه ها و مدل های مختلفی که در رابطه با مکانیابی مطرح گردیده، پرداخته شده است.

2-2 تعاریف

2-2-1 خطر

خطر منبعی است که توانایی آسیب به افراد، خسارت به اموال و یا محیط زیست را دارد ( والث، 1379: 80). خطر عبارت است از جریان یا واقعه ای که به طور بالقوه، توان ایجاد خسارت را دراد، یعنی منبع خطر (اسمیت، 1996: 5). در این پژوهش خطر را زلزله معرفی کرده ایم.

خطر طبیعی، پدیده ای طبیعی است که در محدودۀ سکونت بشر اتفاق افتاده، زندگی او را مورد تهدید قرار می دهد و ممکن است باعث وقوع بلایایی گردد. این قبیل خطرات به علل زیست شناختی، آب و هواشناختی، یا فرآیندهایی از این دست، در محیط طبیعی به وجود می آیند (زنگی آبادی و دیگران، 1391: 27).

2-2-3 بحران

بحران حادثه ای است که در اثر رخدادها و عملکردهای طبیعی و انسانی به طور ناگهانی به وجود می آید. مشقت و سختی و خسارت را به یک مجموعه یا جامعه انسانی تحمیل می کند و برطرف کردن آن نیاز به اقدامات و عملیات اضطراری و فوق العاده دارد.

طبق تعریف سازمان بهداشت، بحران عبارت است از درهم ریختگی شدید زیست محیطی و روانی – اجتماعی که بسیار فراتر از ظرفیت انطباقی جامعه مبتلا به آن است (میرجلیلی،77:1388).

2-2-4 مدیریت بحران

مدیریت بحران فرایند عملکرد و برنامه ریزی مقامات دولتی و دستگاه های اجرایی دولتی و عمومی است که با مشاهده، تجزیه و تحلیل بحران‌ها، به صورت یکپارچه، جامع و هماهنگ با بهره گرفتن از ابزارهای موجود تلاش می کنند از بحران‌ها پیشگیری نمایند یا در صورت بروز آنها در جهت کاهش آثار، آمادگی لازم، امدادرسانی سریع و بهبود اوضاع تا سطح وضعیت عادی تلاش نمایند(میرجلیلی، 1388 :86). مدیریت بحران در برگیرندۀ عملیات و اقدامات پیوسته و پویاست و به طور کلی بر اساس تابع کلاسیک مدیریت ( برنامه ریزی، ساماندهی، تشکیلات، رهبری و کنترل) در مواقع بحرانی استوار است (پورمحمد وهوشمند مروستی، 1383: 13).

مدیریت بحران، نظام و سیستمی است منسجم با بهره گیری از علوم، فن‌آوری، برنامه‌ریزی و مدیریت برای مقابله با حوادثی که منجر به کشته شدن تعداد زیادی از انسان‌ها، تخریب و آسیب‌دیدگی کلی به اموال مردم و مختل شدن و بر‌هم خوردن زندگی اجتماعی می شوند (رضایی و دیگران، 1390: 85).

2-2-5 واکنش بحران

عبارت است از مجموعه عملیاتی که به وسیله مردم یا ساز مان های دولتی، خصوصی و مردمی در مقابل با بحران جهت تقلیل خسارات و ضایعات، نجات افراد، عادی سازی شرایط و بازگرداندن به حالت قبل از بحران انجام می گیرد (بیرودیان، 1385: 70).

2-2-6 پايگاه پشتيباني مديريت بحران

پايگاه‌هاي پشتيباني مديريت بحران با دو كاربري اصلي ايجاد شده اند:

2-2-6-1 پايگاه هاي ويژه

منظور از پايگاه ويژه، پايگاهي است كه صرفا با كاركردهاي اختصاصي مديريت بحران احداث شده و مورد بهره برداري قرار مي گيرد .

2-2-6-2 پايگاه هاي چند منظوره

منظور از پايگاه چند منظوره پايگاهي است كه دو كاركرد مديريت بحران در زمان بحران و کارکرد معمولی در زمان عادي براي آنها در نظر گرفته شده است و به گونه اي برنامه‌ريزي شده كه حتي‌المقدور در هر يك ازنواحي شهری، يك پايگاه چند منظوره احداث شود (سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران ،1385 :9).

2-2-7 مکانیابی

مکانیابی فعالیتی است که قابلیت و توانایی های یک منطقه را از لحاظ وجود زمین مناسب

و کافی و ارتباط آن با سایر کاربری‌ها و پارامترهای دیگر برای انتخاب مکانی مناسب برای کاربری خاص مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد (حیدری، 1381: 31). پیدا کردن بهترین مکان برای یک کاربری باید به گونه ای باشد که هزینه‌های دسترسی و حمل و نقل کاهش یابد و متعاقباً منفعت عمومی را در بر گیرد (عسگری، 1381: 43). به عبارت دیگر مکان یابی سلسله عملیات و اقدامات و تمهیداتی است که در زمینه حصول از وجود شرایط و فراهم آمدن امکان اجرای یک فعالیت بوده و بر اساس آن دستیابی به هدف، نسبت به اجرای عملیات در مکان انتخاب شده اقدام می نماید و در این بین تبعات و عوارض موضوع بررسی شده و مد نظر قرار می گیرد (حیات روحی، 1380: 59).

اصول مکان یابی پایگاه های امداد و نجات در واقع همان مکان یابی و انتخاب بهینه و مطلوب نقطه و محل استقرار است به گونه ای که اصول پدافند غیرعامل برای یک هدف دفاعی را تأمین نماید و ضایعات ناشی از حملات مصنوعی و تهدیدات را به حداقل ممکن کاهش دهد (مطالعات اولیه (فاز صفر) پایگاه امداد و نجات جاده ای شهرستان اردستان،1390: 10).

2-2-8 تقسیم بندی کلی بحران ها

به طور کلی بحران ها در پنج دسته کلی طبقه بندی می شوند:

1- بحران های زمین شناختی

2- بحران های آب و هوایی

3- بحران های زیست محیطی

4- اپیدمی ها

5- بحران های مرتبط با فعالیت های انسان(میرجلیلی،1388 :81-80).

2-2-9 ارزیابی بحران

ارزیابی بحران شامل تخمین سریع سطح، حجم، عمق و شدت بحران می باشد. بررسی

متغیرهای بحران اغلب بر اساس اطلاعات شاهدان، مشاهده ناظران و سیستم های هشدار دهنده انجام می گیرد. دانستن اندازه و شدت بحران، مسؤلین دست اندرکاران را در تدارک نیازمندی ها و تبیین برنامه های پاسخ به بحران کمک می کنند. مهم ترین اهداف ارزیابی عبارت از تهیه ی تصویر واضح، روشن و مختصر از شرایط بعد از بحران، به منظور شناسایی نیازمندی های بهسازی اضطراری و تبیین استراتژی های لازم برای بازسازی می باشد.

با توجه به گوناگونی انواع بحران ها لازم است معیارهایی برای اندازه گیری بحران در نظر گرفته شود. مناسب ترین معیار مربوط به متغیرهایی است که در غالب بحران ها به صورت مشترک وجود دارند. پیامد مشترک بحران ها، ضایعات و خسارات آنها می باشد. به طور معمول فعالیت‌هایی که به منظور ارزیابی بحران انجام می گیرد عبارت اند از:

– جمع آوری اطلاعات

– تجزیه و تحلیل اطلاعات

– تفسیر و نتیجه گیری به همراه راهکارهای مدیریتی و تصمیم‌گیری در مقابل بحران (میرجلیلی، 1388 :86-85).

برنامه ریزی در مدیریت بحران با برنامه ریزی های عادی متفاوت است و معمولا کلیات آن از پیش تهیه گردیده و در زمان بحران به سرعت مرور، تکمیل و اجرا می گردد(میرجلیلی،1388 :87).

مدیریت جامع بحران برای بهره گیری گسترده از کلیه ی عوامل مؤثر در بهینه‌سازی اقدامات و کاهش خسارات ناشی از بحران‌ها و مقابله هوشمندانه و برنامه محور با آن پدید آمده است. به طور کلی آنچه از مدیریت بحران انتظا

سیستم اطلاعات جغرافیایی، سیستمی برای جمع‌ آوری، کنترل، پردازش، ادغام، تحلیل، مدل‌سازی و گزارش داده‌های مربوط به زمین می‌باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پل شه، ۱۹۹۲

سیستم اطلاعات جغرافیایی، سیستمی بر اساس رایانه برای جمع‌ آوری، ذخیره‌سازی، کنترل، بازیابی، به روز کردن، ادغام، پردازش، تحلیل، مدل­سازی و نمایش داده‌های جغرافیایی به صورت گوناگون است.

پرهیزکار، ۱۳۷۶

سیستم اطلاعات جغرافیایی، یک سیستم پایگاه داده‌ها دارای مشخصات فضایی (x,y) هستند و مجموعه‌ای از روشها برای پاسخگویی به سؤالات در آن قابل اجرا می‌باشد.

علی محمدی، ۱۳۷۶

سیستم اطلاعات جغرافیایی، تکنولوژی جمع­آوری اطلاعات، داده ­ها و روش­های استفاده از آن­ها برای گردآوری، ذخیره و تجزیه و تحلیل و در نهایت توصیف عارضه­های دارای اطلاعات توصیفی به صورت نقشه و نمودار است.

هال، ۲۰۰۴

سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، سیستم کامپیوتری است که جهت ذخیره و بکارگیری اطلاعات جغرافیایی استفاده می­ شود. این فناوری در طول سال­های اخیر به سرعت گسترش یافته و هم اکنون به عنوان یک تکنولوژی ضروری جهت استفاده مؤثر از اطلاعات جغرافیایی مورد قبول واقع شده است. در کل یک GIS برای جمع آوری، ذخیره و تحلیل اطلاعاتی استفاده می­ شود که موقعیت جغرافیایی آنها یک مشخصه اصلی و مهم محسوب می­ شود. به بیان دیگر این سیستم برای جمع­آوری و تجزیه و تحلیل کلیه اطلاعاتی که به نحوی با موقعیت جغرافیایی مرتبط هستند بکار برده می­ شود. در GIS عموماٌ دو سؤال مطرح می­ شود: پدیده چیست ؟ پدیده کجاست ؟ با توجه به حجم بالای داده ­های جغرافیایی، قدرت GIS، یک عامل حیاتی در آنالیز این داده ­ها محسوب می شود. اطلاعات معمولاٌ بصورت نقشه، جدول و یا فهرستی از آدرس و اسامی است. کار کردن با این حجم زیاد داده ­ها با روش­های سنتی بسیار مشکل و وقت گیر و گاهی غیرممکن خواهد بود. اما با ورود داده ها در GIS، براحتی قابل پردازش و تجزیه و تحلیل می­شوند.در مجموع می­توان استنباط نمود که GIS نوعی فناوری است که با بهره گرفتن از آن امکان مدیریت و سازماندهی داده ­های مکانی و توصیفی روی زمین با هدف تصمیم گیری بهینه میسر می­گردد. با تحلیل ریشه­ای خواستگاه­های متفاوت اندیشمندان GIS شاید بتوان به این نتیجه رسید که آنها حداقل به سه نگرش مختلف، اما مرتبط معتقدند :نقشه که دربرگیرنده ابعاد کارتوگرافیک و نمایشی می­باشد.پایگاه داده ­ها که بر مدیریت منسجم و طراحی اصولی اطلاعات تأکید می­ کند.
تحلیل­های مکانی که بر فرآیندهای مدل سازی از مکان­ها و پدیده ­های جغرافیایی تأکید دارد(آرانوف، ۱۳۷۵).
اجزای تشکیل دهنده GISهر GIS دارای ۶ عنصر اصلی بشرح زیر می­باشد:سخت افزارها، نرم افزارها، پایگاه داده ­ها، نیروهای انسانی، روش­های تحلیلی و جنبه­ های کاربردی.
اولین سخت افزار مورد نیاز در فرایند GIS کامپیوتر است که اجرا و عملیاتی نمودن کلیه نرم افزارها از طریق آن ممکن می­گردد. دومین عنصر اصلی فناوری GIS نرم افزارها هستند. هر نرم افزاری باید دارای توابع و ابزارهایی ویژه جهت ذخیره، تحلیل و نمایش داده ­های جغرافیایی باشد. داشتن تحلیل­گرهای مختلف و توابع کاربردی ویژه از مهمترین خصوصیت هر نرم افزاری محسوب می­گردد. مشاهدات جغرافیایی و داده ­های سازمان­دهی شده در جداول ارتباطی اساس پایگاه­های اطلاعاتی را تشکیل می­ دهند که شاید حساس­ترین و پرهزینه­ترین عنصر GIS بشمار رود. نیروهای انسانی درگیر با فناوری GIS از راهبران، کسانی که سیستم را طراحی و عرضه می­نمایند، تا کاربرانی که روزانه از آن استفاده می­ کنند، تغییر می­نماید. به منظور استفاده بهینه از فناوری GIS و هدفمند کردن آن همواره باید تحلیل­های مکانی خاصی را اعمال نمود. آخرین عنصر اصلی GIS جنبه­ های کاربردی آن است. منظور از کاربرد، استفاده هدفمند از GIS در جهت رسیدن به اهداف از پیش تعریف شده­ای است که به منظور حل مشکل خاصی صورت می­گیرد(آرانوف، ۱۳۷۵).
عناصر اصلی تشکیل دهنده GIS
عناصر اصلی تشکیل دهنده سیستم­های اطلاعات جغرافیایی بر روی هرمی با چهار طبقه زیربنایی ساخته شده ­اند:
سخت افزار^[۲۹]: با توجه به مرحله­ ای که مطالعات در آن قرار دارد، کاربران می­توانند از سخت افزارهای موجود در دسته بندی­های زیر استفاده نمایند:الف) سخت افزارهای مرتبط با ورود اطلاعات، مانند: صفحه کلید، رقومی کننده، اسکنر و …ب) سخت افزارهای مرتبط با مدیریت اطلاعات (سخت افزارهای جانبی رایانه ­ها)، مانند: ماوس و …
ج) سخت افزارهای مرتبط با خروج نتایج، مانند: چاپ­گرها، رسام­ها و …
نرم افزار^[۳۰]: برای راه ­اندازی GIS برنامه رایانه­ای لازم است. از معروف­ترین آن­ها می­توان به«Arc View» و «Arc Map» اشار نمود که دارای توابع عملیاتی متعدد در جهت تجزیه و تحلیل مسائل و محاسبات آماری هستند و عمدتاً توسط شرکت­های بزرگ رایانه­ای تولید می­گردند. هر یک از این نرم­افزارها برای مطالعات خاصی برنامه ریزی شده و دارای محدودیت­ها و محاسن خاص خود می­باشند.
اطلاعات^[۳۱]: بدون اطلاعات نه هدفی وجود دارد و نه پیشنهادی، تمرکز و توجه بر روی اطلاعات است. در واقع اکثر فعالیت­ها برای تحلیل اطلاعات انجام می­شوند، زیرا اطلاعات قلب GIS را تشکیل می­ دهند. کیفیت اطلاعات یکی از مهم­ترین موضوعات قابل توجه و اساسی می­باشد. کیفیت اطلاعات در ارتباط مستقیم با دقت، صراحت، مبانی علمی، ترکیب اطلاعات، تحلیل و مدل سازی است.
سازمان و نیروی انسانی^[۳۲]: مهم­ترین بخش تشکیل دهنده GIS می­باشد، زیرا سازمان و نیروی انسانی است که عملیات GIS را کنترل می­ کند. سخت افزارها و نرم افزارهای بسیار قوی GIS بدون پشتیبانی کادر متبحر، به کارآیی مناسب نخواهند رسید. برای اجرای موفق سیستم، سازماندهی نیروهای متخصص و کارآمد که در جهت اجرا، بهینه نمودن و نهایتاً راهبری سیستم­ها نقش­های گوناگونی را ایفا می­نمایند، الزامی است(پایگاه ملی داده ­های علوم زمین، ۱۳۸۸).
انواع داده ­ها در GISسه نوع داده را می­توان در محیط GIS تفکیک و مجزا نمود:داده ­های هندسیداده ­های گرافیکیداده ­های توصیفیداده ­های هندسی: موقعیت و شکل عوارضی که از طریق داده ­های هندسی و در یک سیستم مختصات معین تشریح می­شوند، دارای دو ساختار یا مدل برای نمایش می­باشند:الف) ساختار برداری: در این ساختار موقعیت هر نقطه به طور دقیق با یک جفت مختصات (X,Y) در یک سامانه مختصات معین ارائه می­گردد. ضمن آنکه روابط همسایگی را نیز می­توان به آن افزود. منظور از روابط همسایگی به طور مثال این است که نقاط آغاز و پایان یک خط و همچنین سطوح مجاور آن­ها، کدامند. این روش نمایش اطلاعات، به نوعی مناسب­ترین شکل عوارض نمایشی است و برای تشریح موقعیت مکانی پدیده ­های نقطه­ای و خطی و همچنین نقشه­های بزرگ مقیاس (۱:۱۰۰۰-۱:۱۰۰۰۰ ) بسیار مناسب می­باشد(مخدوم و همکاران،۱۳۸۰).
این روش دارای معایبی نیز می­باشد، چرا که این نوع داده ­ها عمدتاً از طریق رقومی­گر، برداشت­های نقشه برداری و GPS کسب می­شوند. به همین سبب هنگام کار با میز رقومی­گر احتمال تعمیم خطوط در حین کد گذاری و خطای دیجیتالی وجود دارد. به علاوه حجم داده ­های زیادی از هر عارضه در یک مدل برداری باعث می­ شود که هزینه­ های مربوط به ذخیره داده ­های ماهواره­ای پردازش شده جهت تهیه نقشه­های تراکم مقرون به صرفه نبوده و توجیه اقتصادی نداشته باشد، لیکن این مسایل از ارزش این مدل نمی­کاهد(مدیری و خواجه، ۱۳۷۶).
برخی موارد کاربردی داده ­های برداری عبارتند از:تجزیه و تحلیل مکانی (Spatital analysis)تجزیه و تحلیل شبکه (Network analysis)تولید محصولات کارتوگرافی
تهیه نقشه­های جغرافیایی(نوریان، ۱۳۷۵).
ب) ساختار رستری: روش تشریح و ارائه موقعیت مکانی پدیده ­ها با ساختار رستری جدیدتر از روش برداری می­باشد و برخلاف آن بر اساس سطح (به جای نقطه) استوار است. کوچک­ترین جزء پایه هندسی در این ساختار سلول می­باشد که معمولاً به شکل مربع و به صورت ستون و ردیف­هایی در یک ماتریس همسان ارائه می­گردد. بین سلول­های یک داده رستری هیچ گونه ارتباط منطقی وجود ندارد(مخدوم و همکاران، ۱۳۸۰).

به‌طور خلاصه مراحل اصلی که در روش AHP به اجرا درمی‌آید به شرح زیر می‌باشد:
ساختن سلسله‌مراتب
اولین گام در تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) ترسیم یک نمایش گرافیکی از مسئله است که در آن هدف، معیارهای مناسب برای دست‌یابی به هدف و گزینه‌های موردنظر نشان داده می‌شود (کرم و محمدی، ۱۳۸۸). مهم‌ترین بخش در این مرحله انتخاب معیارها و عوامل مؤثر بر هدف تصمیم است (احمدی و همکاران، ۱۳۸۴).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

مقایسه زوجی و محاسبه وزن
در فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی عناصر هر سطح نسبت به عناصر مربوطه خود در سطح بالاتر به‌صورت زوجی مقایسه شده وزن آن‌ها محاسبه می‌گردد. این وزن‌ها را وزن نسبی می‌نامند. سپس با تلفیق وزن‌های نسبی، وزن ‌نهایی هر گزینه مشخص می‌گردد که آن را وزن مطلق می‌نامیم. کلیه مقایسه‌ها در فرایند سلسله‌مراتبی به‌صورت زوجی انجام می‌گیرد. در این مقایسه‌ها تصمیم‌گیرندگان از قضاوت‌های شفاهی استفاده خواهند کرد (احمدی و همکاران، ۱۳۸۴).
مقایسه وزن‌دهی به عناصر در یک ماتریس K*K ثبت می‌شود. مقایسه زوجی به‌صورت ارزش‌گذاری عنصر سطر نسبت به عنصر ستون صورت می‌گیرد و برای ارزش‌گذاری نیز معمولاً از یک مقیاس فاصله‌ای از یک تا نه استفاده می‌شود. هر چه مقدار ارزش داده ‌شده، بیشتر باشد نشان‌دهنده‌ اهمیت و ارجحیت بیشتر عنصر سطری به عنصر ستونی است. به‌طوری‌که ارزش نُه بیانگر کاملاً مرجح یا کاملاً مهم‌تر و ارزش یک بیانگر با ارجحیت و اهمیت یکسان است (جدول ۳-۱). لازم به ذکر است که ماتریس مقایسه زوجی یک ماتریس معکوس است بدین معنی که اگر ارزش مقایسه‌ای عنصر سطری a نسبت به عنصر ستونی b، معادل نُه باشد ارزش مقایسه‌ای عنصر سطری b نسبت به عنصر ستونی a برابر ۹/۱ خواهد بود (کرم و محمدی، ۱۳۸۸). این قضاوت‌ها توسط ساعتی به مقادیر کمّی بین یک تا نُه تبدیل‌شده‌اند که در جدول (۳-۴) مشخص گردیده‌اند (قدسی‌پور، ۱۳۸۵).
جدول (۳-۴): مقادیر ترجیحات برای مقایسات زوجی (قدسی پور، ۱۳۸۵)

ترجیحات (قضاوت شفاهی)
مقدار عددی

کاملاً مرجح یا کاملاً مهم‌تر یا کاملاً مطلوب‌تر

Extremely Prefered

۹

ترجیح یا اهمیت با مطلوبیت خیلی قوی

VeryStrongly Prefered

۷

ترجیح یا اهمیت با مطلوبیت قوی

Strongly Prefered

۵

کمی مرجح یا کمی مهم‌تر یا کمی مطلوب‌تر

Moderately Prefered

۳

ترجیح یا اهمیت با مطلوبیت یکسان

Equally Prefered

۱

ترجیحات بین فواصل فوق

۸ و ۶ و ۴ و ۲

محاسبه نرخ ناسازگاری
نرخ ناسازگاری مکانیسمی است که به‌وسیله آن اعتبار پاسخ پرسش‌شوندگان به ماتریس‌های مقایسه‌ای موردسنجش قرار می‌گیرد. این مکانیسم معین می‌کند که پاسخ پرسش‌شوندگان به مقایسه زیرمعیارها با جایگزین‌ها چه اندازه اعتبار منطقی دارد. محاسبه نرخ ناسازگاری طی شش مرحله انجام خواهد گرفت. این مراحل شامل بردار مجموعه وزنی، بردار ناسازگاری، میانگین بردار ناسازگاری، شاخص ناسازگاری، شاخص ناسازگاری تصادفی و نرخ ناسازگاری می‌باشد. برای کوتاه کردن مسیر، عملیات محاسبه مربوط به بردار مجموعه وزنی، بردار ناسازگاری و میانگین بردار ناسازگاری با یک عملیات انجام می‌شود (محمدیان و همکاران، ۱۳۸۸).
میانگین بردار ناسازگاری
با توجه به اینکه ماتریس مقایسه زوجی معلوم است و بردار اولویت محاسبه‌شده است، مجهول این رابطه، بردار بیشترین مقادیر ویژه است که در این مرحله محاسبه می‌شود. از طرفی max? نهایی با میانگین‌گیری از مقادیر بردار زیر محاسبه می‌شود.
max ? = رابطه (۱)
max?: میانگین بردار ناسازگاری a: میانگین هندسی ماتریس ij (یک سطح افقی)
wij: وزن یا اولویت جایگزین ij(یک سطح افقی)
N: تعداد جایگزین‌های مورد مقایسه
محاسبه شاخص ناسازگاری
max? همواره بزرگ‌تر یا مساوی n است و اگر ماتریس از حالت سازگاری کمی فاصله بگیرد max? ازاز n ی فاصله خواهد گرفت. این تفاضل max? و n می‌تواند معیار خوبی برای اندازه‌گیری ناسازگاری ماتریس باشد (زرچشم و همکاران، ۱۳۹۰).
رابطه (۲)
در رابطه‌ی بالا،max ? عنصر بردار ویژه و n تعداد معیارهاست. عنصر بردار ویژه از رابطه‌ی زیر به دست می‌آید:

مأخذ: نگارنده
4-3-4 تراکم جمعیت
در سطح شهر سمیرم غالب واحدهای مسکونی یک طبقه و یا بیشتر می باشد. تغییر در تراکم ساختمانی بیشتر منبعث از مساحت پلاک ها می باشد که در منطقه دامنه کوهستانی یعنی محله قلعه و محلات مجاور آن پلاک ها کوچک و برعکس در بخش های شیب شرق و غرب پلاک ها با مساحت بیشتر قرار دارند.
واحد مسکونی آپارتمانی به جز در طرح آماده سازی آن‌هم در سطح بسیار محدود که تاکنون نیز ساخته نشده است وجود ندارد.
نقشه 4-4 طبقه بندی انواع تراکم ها در شهر سمیرم
مأخذ: نگارنده
4-3-5 مساحت کاربری
مساحت کاربری یکی دیگر از معیار‌های مورد بررسی در این پژوهش می باشد، که میزان آن حداقل 2000 متر مربع (روابط عمومی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران، 1385) در نظر گرفته شده است، یعنی زمین های بایر یا غیر قابل استفاده ای که حداقل 2000 متر مساحت داشته باشند.
4-3-6 گسل
شهرستان سمیرم در زون فعال زاگرس بلند قرار دارد. اين قسمت به تبعيت از روند حركت صفحه عربستان، داراي امتداد شمال غربي – جنوب شرقي بوده و محور اصلي ارتفاعات نيز در همين امتداد مي‌باشد. روند عمومي شكستگي‌ها و گسل‌ها نیز داراي امتداد شمال غرب – جنوب شرق مي‌باشد . بعضي از گسل‌ها به دليل جهت حركت گسل‌هاي اصلي كه داراي جهت حركت مخالف داشته‌اند، تحت تاًثير آنها روند شرقي – غربي پيدا كرده‌اند . سيستم گسل‌هاي محدوده به دليل حركات صفحه‌هاي عربي و ايران به صورت حركات موازي، بوده و گسل‌هاي اصلي عمدتاً رورانده هستند (طرح جامع شهر کمه، 1386: 9).
گسل اصلي جوان زاگرس با راستاي شمال غربی ـ جنوب شرقی از شهرستان سمیرم مي‌گذرد. اين گسل داراي سازوكار راستا‌لغز و راست گرد با شيب زياد به سمت جنوب غربی است. عملكرد شيب لغز اين گسل در ناحيه، در بعضي نقاط به صورت عادي مي‌باشد. این گسل در محدوده ناحیه به خصوص اطراف شهر سمیرم به نام گسل سمیرم خوانده می‌شود که موجب پایین افتادگی دشت سمیرم گردیده‌است. دارای توان لرزه زایی بالایی بوده و مداوم در حال لرزش است. لرزش این گسل در زمستان سال 1371 در غرب وردشت موجب گردید که خسارت‌های فراوانی به روستاهای این محدوده وارد شود.
آمار نشان می‌دهد که اکثر زمین لرزه‌های ثبت شده، از نوع زلزله‌های متوسط می‌باشند. شدت این زلزله‌ها بیشتر از 3.5 بوده ولی تعداد ارقام زیر 5 ریشتر بسیار اندک می‌باشد، احتمالاً به دلیل بعد مسافت تعداد زلزله‌های بین 5 تا 5 ریشتر، بیشترین داده‌ها را به خود اختصاص داده‌است. در شعاع 50 کیلومتر به مرکزیت سمیرم کل زلزله‌های ثبت شده از سال 1973 تاکنون 51 مورد بوده که تعداد زلزله‌های 3 تا 5 ریشتر پنج مورد ، 5 تا 5 ریشتر سی و دو مورد و بالاتر از 5 ریشتر چهار مورد ثبت گردیده‌است. با افزایش شعاع وقوع زلزله به یک صد کیلومتر برای اینکه تمام ناحیه را تحت پوشش دهد، تعداد زلزله‌های ثبت شده به 223 مورد افزایش پیدا کرده‌است اگر به آمار توجه شود. اکثر قریب به اتفاق زلزله ها در زیر عرض 31 درجه و30 دقیقه وقوع پیدا کرده‌است و بیانگر این واقعیت است که که این محدوده بسیار پر فعال می‌باشد. ولی بدین معنا نیست که در بالای عرض ذکر شده خطری وجود ندارد، بلکه بر عکس باید از وقوع زلزله‌های شدید در محدوده نیمه شمالی بسیار نگران بود و راهکارهای مقابله با آن و پیش‌بینی‌های لازم برای کاهش هرچه بیشتر خسارت احتمالی ناشی از وقوع آن را بایستی تدوین گردد (طرح جامع شهر

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

کمه، 1386: 11-10).
همانگونه که در نقشه 3-2 مشاهده می کنید این گسل با امتداد شمال غربی – جنوب شرقی از شهر سمیرم می گذرد و قسمتهایی از شهر که تقریبا دارای تراکم جمعیتی بالایی است را تحت پوشش خود در آورده است، لذا توجه به آن و برنامه ریزی صحیح و مدیریت قوی برای آن لازم وضروری است.
4-4 معرفی سایر پایگاه‌های پشتیبانی مدیریت بحران
4-4-1 هلال احمر
براساس مطالعات انجام شده توسط مرکز مطالعات شهرداری و آژانس بین المللی ژاپن، تدابیر و اقداماتی را جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران آغاز نموده است که از جمله این اقدامات ارائه برنامه آمادگی مقابله با حوادث و سوانح جهت انجام عملیات اضطراری امداد و نجات بعد از وقوع حادثه است. برنامه آمادگی مقابله با حوادث در چند بخش آماده و طراحی گردیده است که یکی از زیرمجموعه های این برنامه آمادگی فیزیکی از نقطه نظر تأمین مکان امداد و نجات و تجهیزات و امکانات و نیروی انسانی آموزش دیده در زمان بحران می‌باشد. در زمان بحران و وقوع سانحه یا حوادثی چون زلزله اولین حرکت امدادی در زمان حادثه توسط نزدیکترین مرکز امدادی صورت خواهد پذیرفت، لذا احتیاج به ساخت و تجهیز مراکزی در درون شهر داریم که هریک از این پایگاه ها باید بر اساس نظام دسترسی درون شهری و نظام تقسیمات کالبدی شهر مکان یابی گردند.
با توجه به محدودیت خدمات این مراکز درون شهری احتیاج به مراکزی است که به عنوان اولین مرکز پشتیبانی و امدادی به این مراکز احداث گردند، البته این مراکز بر اساس نظام دسترسی در استان و شهرستان و دسترسی های درجه یک درون شهر و … مکان یابی گردیده اند که با توجه به شعاع خدمات هریک از این پایگاه های برون شهری چند پایگاه درون شهری را نیز پشتیبانی خواهند کرد، در ضمن این مراکز رابطی بین خدمات امدادی و پشتیبانی در کل کشور و پایگاه درون شهری نیز می باشند که توسط مرکز مدیریت عملیات امداد و نجات سریع شهرستان اداره خواهد گردید.
مهم است که مرکز عملیات امداد و نجات بتواند بلافاصله فعال شود و کادر پرسنلی آن به سرعت مطلع و بسیج شوند، در این صورت حضور درصدی از پرسنل بصورت آماده در مرکز ضروری است(کشیک).
ساختمان و تاسیسات مرکز عملیات امداد ونجات باید مقاوم و حتی المقدور درنقطه کم خطر از نظر وقوع سوانح قرار داشته باشد.
محل استقرار مرکز عملیات امداد و نجات می بایست به سهولت قابل دسترسی و به نحوی برای عموم قابل شناسایی باشد.
پیش بینی محل دیگر به عنوان جایگزین برای مرکز عملیات امداد و نجات جهت استفاده در صورت لزوم ضروری است.
مرکز عملیات امداد و نجات در فواصل زمانی معین و به‌منظور اطمینان از آمادگی آن و قابلیت ارائه خدمات لازم می بایست مورد بررسی و بازبینی قرار گیرد.
لازم به ذکر است محل استقرار روزانه پست های سیار در مجاورت نزدیکترین پایگاه و یا پست پلیس راه و یا نیروی انتظامی محدوده عملیاتی بوده و محل استراحت شبانه آن در نزدیکترین شعبه و یا پایگاه جمعیت هلال احمر محدوده عملیاتی می باشد که در آغاز طرح های مذکور بایستی از سوی رئیس شعبه و معاون امداد و نجات استان اطلاع رسانی لازم در خصوص موارد مذکور به سازمانهای همکار صورت پذیرد (مطالعات اولیه (فاز صفر) پایگاه امداد و نجات جاده ای شهرستان اردستان،1390: 16-15).
با توجه به نقشه 4-2 در شهر سمیرم سازمان هلال احمر فقط در یک مکان وجود دارد که این کاربری مساحتی حدود 5970 متر مربع را به خود اختصاص داده است. سرانه این کاربری 1/4متر مربع می باشد. این کاربری در خیابان مولوی واقع شده است.
4-4-2 داروخانه ها
داروخانه ها از جمله مراکز مهم خدماتی در شهر هستند که دسترسی سریع، به موقع و با صرف هزینه کمتر به آن‌ها در نیل به اهداف توسعه یعنی عدالت اجتماعی و توسعه عادلانه حائز اهمیت زیادی می باشد. داروخانه ها در مواقع بحرانی جزء پایگاه های امداد و نجات محسوب می شوند و مکان یابی صحیح و استاندارد آن از مباحث مهم مدیریت بحران است.
ضوابط و معیار‌های مکان یابی داروخانه به شرح ذیل است:
به شرط وجود یک مطب فعال پزشکی تا سقف 30000 نفر جمعیت به ازای هر 8000 نفر یک باب داروخانه و از 30000 نفر جمعیت به بالا به ازای هر 7000 نفر از جمعیت کل شهر یا روستا، اجازه تأسیس یک باب داروخانه روزانه داده می شود. به ازای هر 65000 نفر جمعیت، یک باب داروخانه شبانه روزی مورد نیاز می باشد. با توجه به ضوابط موجود، ساختمان پزشکانی که بالاتر از 10 مطب داشته باشند، می توان به آن‌ها مجوز احداث داروخانه صادر کرد. هر بیمارستان نیز به طور مستقل می تواند یک داروخانه داشته باشد. حداقل فاصله بین داروخانه ها نسبت به هم 1000 متر تعینن شده است (محمدی و الماس پور، 1381: 52).
با توجه به نقشه 4-2 در شهر سمیرم 6 داروخانه وجو دارد. با توجه به استاندارهایی که در بالا ذکر کردیم، و همچنین جمعیت شهر سمیرم که در آخرین سرشماری 24500 نفر برآورد شده است، داروخانه ها از لحاظ تعداد به اندازه می باشند. از لحاظ موقعیت قرار گیری و شعاع دسترسی نیز به گونه ای مکان یابی شده اند که تقریباً اکثر مردم به آنها دسترسی دارند.
4-4-3 مرکز پلیس
مرکز و جایگاه پلیس نیز یکی دیگر از پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران لحاظ شده است. در مورد مکان یابی و مکان دقیق استقرار جایگاه پلیس و نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران اطلاعات و ضوابط دقیقی وجود ندارد زیرا از لحاظ امنیتی و حفاظت اطلاعات ضوابط و معیار دقیقی بخصوص از لحاظ کمی برای استقرار نیروهای پلیس در دسترس نیست. اما باتوجه به
تحقیقات انجام شده می توان موارد زیر را برای مکان استقرار پلیس در نظر گرفت:
1-در شهرها بخصوص در شهرهای بزرگ و کلانشهرها با توجه به رفت وآمد زیاد وسایل نقلیه، پلیس در محل چهارراهها و اتوبانهای درون شهری که دارای ترافیک سنگین می باشد جهت برقراری نظم وامنیت حضور دارد ودارای کیوسک های مخصوص که معمولا به رنگ سبز و سفید یا آبی و سفید می باشد هستند.
2-پایگاه های کلانتری داخل شهر در شهرها و مناطق پرجمعیت بسته به منطقه بندی آن شهرها، هر منطقه باید دارای یک کلانتری مرکزی باشد و در شهرهای کوچک و کم جمعیت وجود یک کلانتری مرکز کفایت می‌کند. همچنین پلیس راهنمایی و رانندگی نیز در شهرهای بزرگ بصورت گشت در بزرگ راه ها و اتوبانهای داخل شهر و استقرار در چهارراههای پرترافیک و در شهرهای کوچکتر بیشتر در پایگاه های بین جاده ای استقرار می یابند.
3-در داخل محدوده قانونی شهر مثلا در شعاع بین 50-35کیلومتری در صورت وجود امکانات و نیروی لازم می‌توان یک کیوسک مجهز برای استقرار نیروی پلیس در نظر گرفت ودر صورت نبود امکانات هر دوساعت یکبار گشت سیار با ماشین پلیس امنیت منطقه را تامین می کند.
4-گشت کلانتری مرکز در شهرهای کوچک وکلانتری منطقه در شهرهای بزرگ بصورت شبانه روزی بصورت محسوس و نامحسوس باعث ایجاد امنیت در منطقه می باشد.
با توجه به نقشه 4-2 که پراکندگی مراکز پلیس را در شهر سمیرم نشان داده است، همچنین با توجه به شعاع دسترسی 1000 متر که برای آن در نظر گرفته شده است، مشاهده می شود که این مراکز به تعادل در سطح شهر پخش شده است و می تواند کل شهر را پوشش‌دهی کند.
4-5 آماده سازی لایه های اطلاعاتی
این مرحله پس از بررسی اطلاعات گردآوری شده، جهت آنالیزهای مورد نیاز آماده می‌شود.
بدین ترتیب باید مقیاس و سیستم تصویر لایه ها چنانچه با هم متفاوت است، یکسان شود، زیرا جهت انجام عملیات تجزیه و تحلیل در محیط GIS داده ها باید با یکدیگر هماهنگ باشند. بنابراین عملیات آماده سازی و ویرایش داده ها و تبدیل آنها به گونه‌ای که حاوی کلیه اطلاعات مورد نیاز برای کاربری مورد نظر بوده و ساختار مناسبی جهت انجام تحلیل ها داشته باشند ضروری است (امیری، 1386: 89).
4-6 وزن دهی به معیارها و زیر معیارها در مدل AHP
برخی از معیارهای این تحقیق کمی و کیفی هستند. بنابراین، بایستی از روشی استفاده کرد تا بتواند این دو دسته معیار را بر اساس قاعده ای خاص با هم مقایسه، وزن دهی و ترکیب کند. پس از بررسی روش های مختلف وزن دهی مانند روش رتبه ای، روش نسبتی، روش مقایسه دوتایی و روش تحلیل جایگزینی، روش مقایسه دوتایی به دلیل ساختار تئوری قوی، استفاده آسان و قابلیت زیاد آن به عنوان بهترین روش در وزن دهی در تحقیق حاضر انتخاب گردید، همچنین در کاربردهای عملی نشان داده شده است که روش مقایسه دوتایی از مؤثرترین تکینک ها در تصمیم گیری مکانی در تحقیقات با بهره گرفتن از ابزارها در محیط GIS است (Malczewski,1999:392).
این مرحله از عملیات شامل وزن دهی به هر یک از معیارها و زیرمعیارهای مؤثر در مکان یابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران می باشد. وزن هر فاکتور نشان دهنده ی میزان اهمیت و ارزش آن نسبت به دیگر فاکتورها در عملیات میدانی مکان یابی است. بنابراین انتخاب صحیح و آگاهانه وزن ها به تعیین مکان بهینه پایگاه ها کمک خواهد کرد ( امیری، 1386: 109). بر این مبنا جداول ماتریسی از معیارها و زیرمعیارها تهیه و این جداول توسط تعدادی از کارشناسان خبره بخش مدیریت بحران و شهرداری سمیرم بر اساس جدول نه درجه ای ساعتی تکمیل شد. از میان امتیازات ارائه شده توسط کارشناسان، نظر نهایی از طریق محاسبه میانگین بین امتیازات مختلف به دست آمده و وارد مرحله بعدی برای محاسبه گردید. در مرحله بعد با تشکیل سلسله مراتبی از پارامترها در نرم افزار Expert choice و ورود امتیازات، وزن های نهایی توسط سیستم محاسبه شد.
به دلیل انجام مقایسات زوجی در تشکیل ماتریس ها و کنار گذاشتن سایر پارامترها در هنگام مقایسه دو پارامتر، احتمال بروز ناسازگاری وجود دارد، به همین دلیل نیز مقدار آستانه ای توسط تصمیم گیرنده برای آن تعیین می شود. ساعتی عدد 1/0 را به عنوان حداقل ناسازگاری قابل قبول ارائه می دهد. در این محاسبات نیز در شرایطی که شاخص ناسازگاری برای هر ماتریس، بیش از 1/0 به دست آمده بود، در قضاوت ها تجدید نظر شده و مجددا عملیات فوق تکرار شد(مهدی پور، مسگری، 1386: 9).وزن های نهایی به دست آمده برای هر یک از معیارها و فاکتورها در ادامه آمده است.

د) دشت ها: به طور كلي دشت ها را رسوبات دوران چهارم و تراس هاي آبرفتي و واريزهاي دامنه اي درشت دانه، رسوبات مخروط ا فكنه و سيلاب ها و رسوبات رودخانه اي با دانه بندي هاي مختلف به وجود آورده اند. ضخا مت آبرفت در اين دشت ها كم و ا ز نظر آب هاي ز يرزميني چندان غني نمي باشد . در بعضي نقاط اين دشتها به علت قرار گرفتن در دامنه ناوديس ها، سنگ كف آن ها بالا بوده ، سفره هاي سطحي قابل توجهي را به وجود آورده اند و اكثراً در اين مناطق رويشگاه‌هائي به صورت مرغزار درآمده كه محل مناسبي براي چراي احشام مي با شند. مهمترين د شت هاي شهرستان به قرار ذيل هستند:

1. 1. د شت قبركيخا

1. 1. د شت حنا

1. 1. دشت سميرم

1. 1. دشت مهرگرد (وَردشت)

1. 1. دشت قو رتَپَسي(طرح جامع شهر سمیرم، 1379: 6).

3-6-1-3- 1 زمین شناسی وضعیت لرزه خیزی در شهرستان سمیرم
شهرستان سمیرم در زون فعال زاگرس بلند قرار دارد. اين قسمت به تبعيت از روند حركت صفحه عربي، داراي امتداد شمال غربي – جنوب شرقي بوده و محور اصلي ارتفاعات نيز در همين امتداد مي‌باشد. روند عمومي شكستگي‌ها و گسل‌ها نیز داراي امتداد شمال غرب – جنوب شرق مي‌باشد . بعضي از گسل‌ها به دليل جهت حركت گسل‌هاي اصلي كه داراي جهت حركت مخالف داشته‌اند، تحت تأثير آنها روند شرقي – غربي پيدا كرده‌اند . سيستم گسل‌هاي محدوده به دليل حركات صفحه‌هاي عربي و ايران به صورت حركات موازي، بوده و گسل‌هاي اصلي عمدتاً رورانده هستند.
در شهرستان سمیرم به طور متوسط هرپنج سال یک زلزله نسبتاً متوسط بروز می کند که با توجه به شرایط زمین‌شناسی و نامناسب بودن ساخت و سازها ، حتی همین زلزله‌های کمتر از شش ریشتر نیز موجب وارد شدن خسارت های فراوان می‌گردد (طرح جامع شهر کمه، 1386: 9).
اهالي ساکن در شهرستان سمیرم زلزله‌هاي زيادي را به ياد دارند كه زمان وقوع آنها زمين به شدت لرزيده است. آخرین زلزله‌ای که این محدوده را لرزاند در بهار سال 1385 بوده که مرکز آن در دامنه شمالی دنا و در نزدیکی روستای ماندگان بوده‌است. بزرگی زلزله حدود 6/5 در مقیاس امواج درونی بر حسب ریشتر بوده‌است که به موجب آن اکثر روستاهای شهرستان و همچنین شهرهای کمه و حنا تحت تأثیر این زلزله قرارگرفته و خسارت‌هایی را متحمل شده‌اند. راه‌های دسترسی بعضی روستاها مانند خفر و خینه در اثر این پدیده به طور مداوم ریزش نموده و مسیرهای دسترسی را مسدود کرده و یا از بین می‌برد.
لازم به ذكر است كه دستگاه‌هاي مستقر در سميرم و در غرب شهرستان سمیرم در استان چهارمحال و بختیاری مانند شهرهای بروجن، گندمان، بلداجی و روستاهاي اطراف سد چغاخور ، روي گسل اصلي زاگرس قرار دارند. اين شتاب نگاشت‌ها سالانه تعداد زيادي زلزله را ثبت نموده‌اند که بيانگر فعال بودن اين شكستگي‌ها مي‌باشد. براي بررسي دقيق‌تر وضعيت لرزه‌خيزي اين محدوده، تمام زلزله‌هاي ثبت شده به مركزيت شهر سمیرم و به شعاع يكصد كيلومتر استخراج گردیده كه بيشترين داده‌ها از مركز زلزله‌شناسي آمريكا (USGS) اخذ شده‌است (طرح جامع شهر کمه، 1379: 10).
3-6-1-3-2 مهمترین گسل‌های شهرستان سمیرم
گسل‌هاي مهم و مؤثر در اين محدوده با توجه به سابقه لرزه‌خيزي آن ها مشخص و خصوصيات آن‌ها به صورت زير آورده شده‌است.
الف) ابرگسل زاگرس
اين گسل با راستاي شمال غربی ـ جنوب شرقی و سازوكار فشاري، يكي از گسل‌هاي بنيادي موجود در ايران است كه بر زمين درز (Geosuture) ميان پهنه سنندج ـ سيرجان در شمال غربی و زاگرس در جنوب شرقی منطبق مي‌باشد. اين گسل از شمال شهرستان سمیرم و از جنوب شهر بروجن و شمال گندمان وارد محدوده وردشت گردیده و همین مسیر را به سوی جنوب شرق ادامه می‌دهد. گسل مذکور کاملاً پر تکاپو بوده و در طول تاریخ، زلزله‌های زیادی را از خود بر جای گذاشته‌است. پایگاه لرزه نگاری بروجن در طول دوره تأسیس خود، تعداد بیشماری زلزله‌های کوچک و متوسط را به ثبت رسانده‌است. از آنجایی که این محدوده کاملاً تحت تأثیر جنبش حرکتی صفحه عربی لرزان است و به طور مداوم در حال لرزش بوده که خود موجب تخلیه انرژی ناشی از حرکت می‌شود و به همین دلیل کمتر شاهد زلزله‌های شدید و بیشتر از شش درجه در مقیاس ریشتر در این قسمت از ناحیه هستیم. در کل گسل زاگرس داراي توان لرزه‌زايي بالاي هفت ريشتر مي‌باشد.
ب) گسل زاگرس جوان
گسل اصلي جوان زاگرس با راستاي شمال غربی ـ جنوب شرقی از شهرستان سمیرم مي‌گذرد. اين گسل داراي سازوكار راستا‌لغز و راست گرد با شيب زياد به سمت جنوب غربی است. عملكرد شيب لغز اين گسل در ناحيه، در بعضي نقاط به صورت عادي مي‌باشد. این گسل کم در محدوده ناحیه به خصوص اطراف شهر سمیرم به نام گسل سمیرم خوانده می‌شود که موجب پایین افتادگی دشت سمیرم گردیده‌است. دارای توان لرزه زایی بالایی بوده و مداوم در حال لرزش است. لرزش این گسل در زمستان سال 1371 در غرب وردشت موجب گردید که خسارت‌های فراوانی به روستاهای این محدوده وارد شود.
ج) گسل دنا – دوپلان
اين گسل يكي از گسل‌هاي اصلی زاگرس مرتفع بوده و به صورت گسل راستالغز و داراي روند شمال غربي – جنوب شرقي مي‌باشد. اين گسل موجب بوجود آمدن هورست و گرابن های فراوانی در مسیر خود شده است. پایین افتادگی دامنه شمالی کوه دنا ، فرو افتادگی دشت‌های فلارد و خان میرزا در غرب ناحیه و در استان مجاور از عملکرد این گسل است. این گسل از توان لرزه‌خيزي بالايي برخوردار بوده که با توجه زلزله‌هاي رخ داده درگذشته، نشان دهنده پويايي آن گسل می‌باشد و در کل توان لرزه‌خيزي گسل دنا – دوپلان آن نزديك به هفت ريشتر گزارش شده‌است (طرح جامع شهر کمه، 1379: 11).
3-6-1-3-3 زمين‌لرزه‌هاي ثبت شده
آمار نشان می‌دهد که اکثر زمین لرزه‌های ثبت شده، از نوع زلزله‌های متوسط می‌باشند. شدت این زلزله‌ها بیشتر از 3.5 بوده ولی تعداد ارقام زیر 5 ریشتر بسیار اندک می‌باشد، احتمالاً به دلیل بعد مسافت تعداد زلزله‌های بین 5 تا 5 ریشتر، بیشترین داده‌ها را به خود اختصاص داده‌است. در شعاع 50 کیلومتر به مرکزیت سمیرم کل زلزله‌های ثبت شده از سال 1973 تاکنون 51 مورد بوده که تعداد زلزله‌های 3 تا 5 ریشتر پنج مورد ، 5 تا 5 ریشتر سی و دو مورد و بالاتر از 5 ریشتر چهار مورد ثبت گردیده‌است. با افزایش شعاع وقوع زلزله به یک صد کیلومتر برای اینکه تمام ناحیه را تحت پوشش دهد، تعداد زلزله‌های ثبت شده به 223 مورد افزایش پیدا کرده‌است اگر به آمار توجه شود. اکثر قریب به اتفاق زلزله ها در زیر عرض 31 درجه و30 دقیقه وقوع پیدا کرده‌است و بیانگر این واقعیت است که که این محدوده بسیار پر فعال می‌باشد. ولی بدین معنا نیست که در بالای عرض ذکر شده خطری وجود ندارد، بلکه بر عکس باید از وقوع زلزله‌های شدید در محدوده نیمه شمالی بسیار نگران بود و راهکارهای مقابله با آن و پیش‌بینی‌های لازم برای کاهش هرچه بیشتر خسارت احتمالی ناشی از وقوع آن را بایستی تدوین گردد (طرح جامع شهر کمه، 1379: 12).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

3-6-1-4 پوشش گياهي منطقه
از مجموع 440800 هکتار کل عرصه هاي ملي شهرستان سميرم که معادل 5/5 در صداز عرصه هاي ملي استان است،393000 هکتار معادل 89 درصد آن را مراتع ييلاقي شامل مي شوند که با کيفيت‌هاي مختلف در سطح منطقه پراکنده شده اند، ضمن اينکه 47800 هکتار باقيمانده عرصه هاي ملي شهرستان شامل جنگل‌هاي طبيعي و دشت مي شود.
مهم ترين تيپ ها وگونه هاي گياهي مراتع منطقه شامل انواع گون وقياق سريش،کنگر، خوشک، جو وحشي، جاشير، فستوکا وقياق، جاز واستپا مي باشد ضمن اينکه 25000کيلو گرم در سال در منطقه موجود مي باشد .
پوشش جنگلي منطقه نيز مشتمل برگونه هاي ارجن، بادام کوهي، سيب وگلابي، زالزالک داغداران و گز بوده که به علت مصارف سوختي و چرايي بيش از حد عشاير روستائيان از بين رفته است وتنها گونه هاي چوبي باقيمانده منطقه شامل شيرخشت، پسته و بادام وحشي، افرا، زرشک و بيد مي شود (قاسمی،1389: 34).
3-6-2 حدود و وسعت سمیرم
شهرستان سميرم با مساحت 5224كيلومترمربع در جنوب غربي استان اصفهان با مختصات جغرافيايي 51 درجه و17 دقيقه تا 3 دقيقه طول شرقي و30 درجه و42 دقيقه تا 31 درجه و51 دقيقه عرض شمالي و با ارتفاع متوسط 2400متر ازدريا، بين چهار استان اصفهان، چهار محال بختياري،كهگيلويه وبوير احمد و فارس واقع شده است از شمال به شهرضا، از شرق به آباده و اقليد فارس، از جنوب غربي وغرب با مرز طبيعي رشته كوه هاي دنا با استان كهگيلويه وبوير احمد، از غرب به بروجن ولردگان (چهار محال وبختياري )محدود مي شود. فاصله مركز شهرستان تا اصفهان 150 وتا تهران 435كيلومتر مي باشد.
اين شهرستان 9/4در صد مساحت و65/1در صد جمعيت استان اصفهان را شامل مي شود .از نظر موقعيت قرار‌گيري در حاشيه جنوب شرقي رشته كوه هاي زاگرس قرار گرفته به طوري كه رشته كوههاي دنا به صورت حصاري در غرب وجنوب غربي آن كشيده شده است(بيات،215:1367).
3-6-3 ويژگي هاي جغرافياي انساني
3-6- 3-1 جغرافياي تاريخي
3-6-3-1-1 پيشينة تاريخي
پديده هاي جغرافيايي اعم از طبيعي و انساني در طول زمان شکل گرفته است و با گذر زمان تکامل يافته و با بهره گرفتن از پيشينة خود راه به سوي آينده مي گشايد. تمام حوادث تاريخي در يک بستر جغرافيايي و بهينه‌اي از سرزمين ها رخ مي نمايند و طبيعت و انسان در کنار هم و در ارتباط با يکديگر ويژگي هاي جغرافياي تاريخي راتشکيل مي دهند و چه بسيارند عوامل طبيعي و جغرافيايي که خود منشاء تحولات و حوادث تاريخي مي‌گردند و در اين ميان شايد شهرستان سميرم الگويي نمونه از اين ارتباط متقابل باشد چرا که طبيعت کوهستاني و سردسير، محصور بودن و ارتباط ضعيف با نواحي مجاور، حضور اقوام و قبايل مختلف در منطقه، غلبة طبيعت بر انسان و حد فاصل قرار گرفتن بين جنوب و مرکز و شمال ايران مجموعه عواملي بوده اند تا سميرم را در گذر زمان منزوي، ناشناخته، بکر و محدود نگه دارند. اما علي رغم همة محدوديت ها و تنگناهاي طبيعي و انساني اين سرزمين در دامنه هاي دنا و به بلنداي عمر آن ريشه داشته و سابقه هاي تاريخي از خود به جاي گذاشته است(آقايي،30:1386).
سميرم داراي پيشينة تاريخي ديرينه اي است در مورد مسايل تاريخي و سابقة آن کم وبيش در منابع و آثار مکتوب مطالبي يافت مي شود که دلايلي بر نقش مؤثر و فعال سميرم در سنوات گذشته دارد.
موقعيت طبيعي،کوهستاني، تاريخي و آثار باستاني و آثار برجاي مانده بر ديواره هاي غارهاي منطقه و حتي وجود غارهاي آهکي متعدد، محل امن و مناسبي بوده که از دير باز ساکنين اولية اين نواحي را به خود جلب کرده است به طوري که از گمانه زني هاي واندنبرگ در اطراف سميرم و کشف آثار مخروبه ها که از قوم پارسا مربوط به هفتصد سال قبل از ميلاد يافت شده، نشان از مسکوني بودن منطقه در گذشته هاي دور دارد.
تخته سنگ هايي که در مجاور ميل هاي سنگي در تنگ جلو يافت شده و بر روي يکي از آنها نبشته اي به خط پهلوي ساساني در 9 خط منقور است که اگر چه حوادث طبيعي آسيب زيادي به خطوط آن وارد کرده ولي بار هم خطوط آن با کمي دقت قابل خواندن است و وجود آثار نيايشگاه مهم و معتبر که از دورة ساسانيان در اين شهر باقي مانده سندي معتبر بر قدمت تاريخي اين ناحيه مي باشد(قاسمي،19:1389).
3-6-3-1- 2 وجه تسميه
دربارة وجه تسمية شهرستان سميرم نظراتي ارائه شده است:
الف)بعضي از صاحب نظران اعتقادات اسطوره اي را مورد توجه قرار داده اند و بر اين باورند که جد رستم يعني سام که به دردي شديد(درد دندان) مبتلا بوده در اين مکان آرامش پيدا کرده و اين ناحيه به سام آرام و در نهايت به سميرم معروف گرديده است(قاسمي،9:1389).
ب)اگر اين شهر در محدودة کتبي سميرم ثبت شده است قطعا به اين دليل است که “ران”به معني کوه و سمي يا شمي را به معني وسط در نظر گرفته اند بنابراين سميران يا شميران يعني جاي يا آبادي که وسط کوه است.همانطور که:دم + آوند(دماوند) به معناي پشت آبادي و نه + آوند (نهاوند)به معناي جلوي آبادي در بعضي از کتاب ها آورده شده است(قاسمی،10:1389).
ج)عده اي تأثير آب وهوا را در نام گذاري اين سرزمين دخيل مي دانند: زمي که در واژة زمين به کار مي بريم در زبان پهلوي زميک به معناي سرد و يخ بسته يا پوشيده از برف مي باشد و در زبان فارسي سمي به زمي و برعکس تغيير پردا مي کند و (رم) يا (ران) پسوند مکان محسوب شده و (زمي+رم) يا (سمي+رم) يعني سرزمين سرد،که بهترين و قابل قبول ترين وجه تسميه شناخته شده است و نام اين مکان سرد از خاک پر افتخار ايران به دليل سرد بودن آب وهواي آن، سميرم نام گرفته شده است(آقایی،1386: 23).
د)عده اي معتقدند که اين مکان منزل سام وران بوده و به استعمال سميرم گفته شده است(جناب،190:1371).
ه)عده اي معتقدند سميراميس ملکة معروف بابل به جاهاي خوش آب و هوا مسافرت مي کرده و علاقمند به نواحي خوش آب و هوا بودهن او را به ناحية فارس مي کشاند.در گذر از اين منطقه آب و هواي اينجا به مذاقش خوش آمده و بناي اين شهر را پايه ريزي کرده و نام خود را برآن نهاده و سميرم مخفف نام سميراميس است(حقيقت، 1376: 306-307).
3-6-3- 2 ترکيب قومي و زبان مردم سميرم