۲- حجم تردد در مسیر مستقیم راه‌اصلی و فرعی
جدول ۲-۵، برای هر یک ساعت حجم تردد در رویکردهای تقاطع مورد‌استفاده قرار می‌گیرد و هر رویکرد تقاطع جداگانه ارزیابی می‌شود. درصورتی که ترکیب حجم‌تردد و تعداد خطوط بیشتر از حداکثر مقادیر ذکر شده در این جدول شود ممنوعیت پارک در کنار خیابان به عنوان یک گزینه ممکن تلقی می‌گردد. اگر معلوم شود که ممنوعیت پارک برای مدت یک‌ساعت لازم است بهتر است آن را به مدت چند ساعت (مثلاً ۷ صبح تا ۶ عصر) اجرا نمود تا مشکلات مربوط به اجرای مقررات کاهش یابد. با این حال ممکن است ممنوعیت پارک را فقط در طی ساعات اوج در نظر گرفت.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ممنوعیت حرکات گردش‌به‌چپ: گردش‌به‌چپ وسایل‌نقلیه در یک تقاطع بدون چراغ مشکلات زیادی را به لحاظ عملکردی و ایمنی ایجاد می‌کند. حرکات گردش به‌چپ زمان بیشتری را نسبت به حرکات مستقیم لازم دارند. در واقع حتی حجم گردش به چپ خیلی کم هم باعث ایجاد مشکلات ایمنی یا عملکردی می‌شود. به‌ویژه هنگامی که انباره کافی برای ذخیره کردن این وسایل‌نقلیه وجود ندارد. هنگامی‌که فضای کافی برای انباره موجود نباشد، محدودیت گردش‌به‌چپ از طریق مقررات یا کانالیزه نمودن، وسیله‌ای برای حذف مشکلات مرتبط خواهد بود. با این حال، باید مسأله افزایش زمان و مسافت سفر را به دلیل ممنوعیت گردش به‌چپ مدنظر قرار داد.
ضابطه: محدودیت گردش‌به‌چپ در یک تقاطع باید به‌دقت مورد بررسی قرار گیرد. زیرا این محدودیت باعث انحراف بخشی از ترافیک به دیگر خیابان‌های محلی می‌شود. به‌طور کلی تحلیل‌گر باید مطمئن شود که محدودیت گردش بخشی از یک برنامه‌ریزی برای شناسایی علت اصلی مشکل گردش‌به‌چپ است. دلایل این مشکل عبارتند از: ظرفیت ناکافی گردش به ‌چپ در تقاطع‌های چراغ‌دار مجاور، انباره ناکافی گردش‌ به ‌چپ در تقاطع موردنظر، کم بودن سرعت حرکت در مسیر اصلی (که موجب انحراف ترافیک به معابر فرعی‌تر از طریق گردش به ‌چپ می‌شود). ضابطه‌های زیر به توجیه ممنوعیت گردش به چپ کمک می‌کند:
تأخیر،تداخل ویاتصادفات ناشی از گردش به چپ به حد غیرقابل قبولی افزایش یافته باشد،
یک مسیر جایگزین برای وسایل‌نقلیه‌ای که نیاز به‌ گردش به‌ چپ دارند وجود دارد،
زمان سفر وسایل‌نقلیه در مسیر جایگزین بیش از چند دقیقه افزایش نخواهد یافت،
تقاطع در ناحیه‌شهری یا حومه‌شهری قرار دارد (در ناحیه حومه‌ شهری معمولاً از ممنوعیت گردش استفاده نمی‌شود مگر آن‌که جزیی از یک برنامه ناحیه‌ای باشد).
درصورتی که مشکلات عملکردی فقط در ساعات اوج به وجود می‌آیند ممنوعیت گردش ‌به ‌چپ در این ساعت به عنوان یک گزینه ممکن ارزیابی می‌شود و اگر مشکلات عملکردی در تمام روز وجود دارند و امکان فراهم کردن یک پهلوگاه گردش‌ به ‌چپ وجود ندارد ممنوعیت گردش‌ به ‌چپ در تمام مدت روز به عنوان یک گزینه ممکن مطرح خواهد‌شد. بدون توجه به مدت ممنوعیت کلیه معیارهای ذکر شده باید ارضا شده باشند تا بتوان این گزینه را مورد ارزیابی قرار داد.
کاربرد: به منظور ارزیابی ضابطه‌های ارائه شده در بند قبل لازم است سه دسته اطلاعات جمع‌ آوری شوند (این اطلاعات در ساعت اوج صبح، ساعت اوج عصر و یک ساعت غیر اوج از روزهای عادی برداشت می‌شود):
۱- تأخیر ناشی از صف وسایل‌نقلیه در خط حرکت مستقیم، به‌دلیل عدم ‌وجود یا عدم‌کفایت انباره یا پهلوگاه
۲- تداخل‌های ناشی از گردش ‌به ‌چپ (یا سابقه تصادفات ناشی از گردش‌ به ‌چپ در سال گذشته)
۳- زمان سفر برای مسیرهای جایگزین احتمالی
تأخیر،تداخل و اطلاعات تصادفات ناشی از گردش ‌به ‌چپ باید برای تعیین نیاز به ممنوعیت گردش‌ به ‌چپ و مدت آن مورد استفاده قرار گیرند. هنگامی‌که محدودیت گردش در ساعت‌های خاصی از روز اعمال می‌شود باید آن را به‌وسیله روش‌های زیر به رانندگان نشان داد:
۱- تابلوی با پیغام متغیر (تابلوی متغیر خبری)
۲- تابلوی دارای روشنایی داخلی که فقط در ساعات ممنوعیت گردش دیده می‌شود
۳- تابلوی دائم یا نوشته‌ای که ساعات ممنوعیت را نشان می‌دهد
اگر ممنوعیت گردش در تمام ساعات روز اعمال می‌شود، بهتر است از جداول جداکننده برای بستن مسیر گردش استفاده شود.
افزودن پهلوگاه گردش‌ به ‌راست در راه ‌اصلی: فراهم کردن پهلوگاه گردش ‌به ‌راست برای راه ‌اصلی در تقاطع با کنترل توقف در دو جهت، ایمنی و عملکرد تقاطع را به‌طور قابل ملاحظه‌ای بهبود می‌بخشد. پهلوگاه گردش ‌به ‌راست، به‌طور مؤثری وسایل‌نقلیه‌ای را که به منظور گردش کاهش سرعت داده و یا متوقف شده‌اند. از وسایل‌نقلیه‌ای که در خط مستقیم حرکت می‌کنند جدا می‌سازد. این جداسازی تصادفات ناشی از گردش (مثل تصادف از گوشه‌ها، عقب و پهلو ‌به ‌پهلو) و تأخیر وارد بر وسایل‌نقلیه مستقیم‌ را به حداقل می‌رساند.
یکی از معایب افزودن پهلوگاه به رویکرد راه‌اصلی، نیاز آن به‌تغییر وضعیت روسازی موجود و یا تعریض مقطع عرضی رویکرد است. گاهی اوقات مقطع عرضی راه موجود فضای کافی برای تعریض روسازی و افزودن خط جدید را در خود دارد. اما در نواحی‌شهری تخصیص فضای لازم احتمالاً با خراب‌ کردن جداول و محل‌های پارک حاشیه خیابان همراه بوده و بر وضعیت کاربری‌های تجاری مجاور تأثیر قابل ‌توجهی خواهد داشت. در اغلب موارد تعریض مقطع عرضی به‌منظور احداث پهلوگاه گردش، ضروری است. اگر بتوان عرض لازم را از طریق حریم ‌راه موجود تأمین نمود هزینه‌ها محدود به‌هزینه احداث خواهد شد. اما اگر نیاز به تملک زمین مجاور باشد هزینه‌ها به‌شدت افزایش خواهند یافت.
ضابطه: ضابطه‌های این بند براساس ارزیابی و مقایسه هزینه‌های عملکردی و هزینه تصادفات مربوط به حرکات گردش ‌به ‌راست، با هزینه احداث پهلوگاه گردش به راست، ارائه شده‌اند. هزینه عملکردی شامل هزینه تأخیر و سوخت کاربران ‌راه است.
کاربرد: کاربرد ضابطه‌های بند قبل نیازمند جمع‌ آوری اطلاعات زیر است:
۱- حجم حرکات گردشی در ساعت اوج یک روز عادی در راه ‌اصلی
۲- سرعت ۸۵ درصد در راه ‌اصلی (سرعت نصب شده در روی تابلو را می‌توان در صورتی که اطلاعات کافی موجود نباشد مورد استفاده قرار داد).
افزایش شعاع گردش‌ به ‌راست: شعاع مسیر گردش ‌به ‌راست در ایمنی و عملکرد تقاطع مؤثر است.
شعاع بزرگ‌تر دارای مزایای زیر است:
در رویکرد راه ‌اصلی، موجب افزایش سرعت گردش و در نتیجه کاهش تأخیر وسایل‌نقلیه مستقیم‌ روی پشت‌سر می‌شود،
در رویکرد راه‌ فرعی، گلوگاه رویکرد را تعریض کرده و به‌طور موثری شبیه به پهلوگاه گردش‌ به ‌راست عمل می‌کند،
موجب تسهیل گردش اتوبوس‌ها و کامیون شده و از ورود آن‌ها به خطوط مجاور یا لبه پیاده‌رو جلوگیری می‌کند،
اما برخی از معایب افزایش شعاع گردش به شرح زیر است:
نیاز به حریم راه بزرگتری دارد،
به‌دلیل افزایش سرعت گردش و طول پیاده‌روی، باعث کاهش ایمنی پیاده‌ها می‌شود.
به‌منظور کاهش تأثیر منفی افزایش شعاع گردش ‌به ‌راست بر ایمنی عابران، می‌توان از یک جزیره جداکننده مثلثی شکل در قسمت بیرونی مسیر گردش‌ به ‌راست استفاده کرد تا به‌عنوان پناه‌گاهی در اواسط خیابان توسط عابران پیاده مورد استفاده قرار گیرد.
ضابطه: حداقل شعاع گردش در تقاطع‌های ‌شهری و حومه ‌شهری در جدول ۲-۶ ارائه شده است. هنگامی‌که حریم راه کافی و حجم عابران پیاده کم است، باید از شعاع‌های بزرگ‌تر استفاده شود. هنگامی‌که محدودیت حریم راه استفاده از شعاع‌های بزرگ‌تر را با مشکل مواجه می‌کند، استفاده از شعاع قوس ساده و یک لچکی یا یک قوس سه مرکزی، باعث افزایش شعاع موثر قوس می‌شود، بدون آن ‌که مانند قوس ساده فضای زیادی را اشغال کند. درصورتی‌که استفاده از شعاع‌های بزرگ‌تر به‌دلیل حجم قابل توجه عابران پیاده، دچار محدودیت شده است. می‌توان با بهره گرفتن از جزیره‌های جداکننده، این محدودیت را کاهش داد.
جدول ۲-۶: نحوه تعیین شعاع قوس ساده گردش‌به‌راست

خیابان محلی یا جمع‌کننده^۱

خیابان شریانی

کامیون کم^۲

کامیون زیاد

کامیون کم

کامیون زیاد

حداقل شعاع قوس ساده^۳

طرح اندونزیایی
مخصوصاً در حالت وجود چراغ راهنمایی هر دو جریان گردش ‌به ‌چپ در راه‌اصلی (دارای حق‌تقدم) نباید مانع یکدیگر شوند. طرح اندونزیایی که در آن هر دو جریان گردش ‌به ‌چپ یکدیگر را قطع نمی‌نمایند در این‌زمینه مفید می‌باشد.
اگر حجم ترافیک به‌اندازه‌ کافی باشد خطوط انتظار گردش ‌به ‌چپ در تمام مسیرهای منتهی به تقاطع ایجاد می‌شوند. اما این طرح معمولاً به چراغ راهنمایی برای تعیین اولویت حرکت دو گردش به چپ نسبت به دو گردش دیگر نیاز دارد. بنابراین کاربرد این طرح بیشتر در مناطق شهری می‌باشد.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در تقاطع‌های چراغ‌دار که دارای حجم‌های سنگین گردش ‌به‌ چپ هستند احداث دو و بعضی اوقات سه خط ذخیره مرکزی گردش‌به‌چپ موجه خواهد بود، این آلترناتیوها دارای مزایا و معایبی هستند:
مزایا:

• • تراکم و تأخیرها کاهش می‌یابد،

• • طول خط انتظار و تداخلات قبل از تقاطع کاهش می‌یابد،

• • فاز سبز کوتاه تر می‌باشد و زمان اضافی برای سایر حرکت‌ها تخصیص می‌یابد.

معایب:

• • پتانسیل برخورد با عابرین پیاده افزایش می‌یابد،

• • در پایین دست راه‌های منتهی به تقاطع توزیع ناهمگونی از وسایل‌نقلیه در درون خطوط وجود می‌آید،

• • مسیر نمایی در ناحیه گردش واضح نمی‌باشد،

• • معمولاً فضای کافی برای حرکت‌های وسایل‌نقلیه وجود ندارد،

• • راه‌حل کم‌هزینه‌تری نیز ممکن است وجود داشته باشد(نوری امیری و قربانی، ۱۳۸۴).

شکل ۲-۳: تقاطع طرح اندونزیایی
۲-۱۶- موانع ترافیکی
۲-۱۶-۱- موانع میانی خیابان
موانع میانی یا مرکزی خیابان برای تفکیک مسیرهای متضاد ترافیک و جلوگیری از عبور عابرین پیاده در نقاط خطرساز مورداستفاده قرار می‌گیرند. یکی از کاربردهای ایمنی این موانع این است که تصادف جلو‌به‌جلوی (سپر به سپر) ترافیک در مسیرهای متضاد جلوگیری می کند و عابرین پیاده نیز به استفاده از تسهیلات ویژه عبور از عرض خیابان و یا انتخاب یک نقطه امن‌تر برای عبور تشویق می‌شوند.
می‌بایست تفاوت بین موانع میانی که در مدیریت ترافیک برای هدایت ترافیک به‌کار می‌روند و موانع ایمنی را درک نمود. موانع ایمنی می‌بایست حجیم‌تر باشند زیرا برای بازگرداندن خودروها به مسیرهای اولیه خود و جذب قسمت عمده‌ای از انرژی برخورد آن‌ها به کار می‌روند. این موانع معمولاً به ارتفاع ۶۰۰ میلیمتر یا بیشتر می‌باشند، در حالی که موانع میانی که فقط برای هدایت رانندگان به‌کار گرفته می‌شوند، می‌توانند به صورت یک جدول برجسته یا نرده کوتاه باشند.
یکی از روش‌های به‌کار رفته برای تفکیک مسیرهای حرکتی خیابان‌ها استفاده از جداکننده‌های بتنی است. این نوع جداکننده شامل دو ردیف جدول بوده و فاصله بین آن‌ها با بتن پر شده است، لازم به‌یادآوری است که ارتفاع و عرض پیشنهادی، ۳۰ سانتی‌متر است، نوع دیگر از جداکننده‌ها که کاربرد دارد.
شکل ۲-۴: جداکننده‌های میانی
مزایا و معایب گزینه‌های فوق را می‌توان به‌صورت زیر بیان کرد.
مزایا:
الف ـ روانی ترافیک عبوری
ب ـ افزایش سرعت وسایل‌نقلیه
پ ـ کاهش توقف وسایل‌نقلیه به‌دلیل انجام حرکت‌های گردش ‌به ‌چپ
ت‌ـ کاهش چشم‌گیر مدت زمان تأخیر به‌ازای هر وسیله
ث ـ کاهش تداخل حرکت‌های گردشی
معایب:
الف ـ هزینه‌دار بودن اجرای طرح
ب ـ افزایش وسیله‌نقلیه ـ کیلومتر برای حرکت‌های گردش ‌به‌ چپ
پ ـ کاهش دسترسی وسایل‌نقلیه به کوچه‌ها و معابر(بهبهانی، ۱۳۷۳).
مشکلات:
معمولاً عابرین پیاده به مسیرهای انحرافی طولانی جهت یافتن یک نقطه امن برای عبور، تمایل نشان نمی‌دهند و موانع میانی خیابان اغلب باعث می‌شوند تا عابرین پیاده یک مانور پرشی یا صعودی در وسط خیابان انجام دهند.
در مواردی که یک خودرو دچار نقص فنی شده باشد یا خودروهای اورژانس نیاز به عبور از یک راه‌بندان را داشته باشند، موانع میانی خیابان باعث محدودیت در حرکت ترافیک شوند. مصالح مورداستفاده در ساخت موانع میانی خیابان را می‌توان برای مقاصد دیگر نیز به‌کار برد و برخی از کشورها نیز با مشکل عدم‌صداقت‌کاری پیمانکاران رو‌به‌رو می‌باشند.
جزئیات انتهای این نوع موانع از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا انتهای یک مانع میانی که مورد حفاظت قرار نگرفته باشد،می‌تواند یک عامل بالقوه مرگ‌آفرین در مرکز جاده باشد.
برای حصول اطمینان از این امر که رانندگان به‌اشتباه یا از روی عمد به رانندگی در مسیر آن‌سوی مانع اقدام ننمایند به تابلوهای واضح و مؤثر و هم‌چنین نظارت بر حسن اجرای قوانین نیاز است (بهبهانی، ۱۳۷۳).
راه‌ حل ‌های ممکن/ فرایند:

• • از موانع فیزیکی ممکن است در مواردی استفاده گردد که اثرات ناشی از عدم‌توجه رانندگان به‌علایم‌راهنمایی می‌تواند باعث تصادفات شدید شود و درعین حال با نصب این نوع موانع می‌توان اهداف دیگر را نیز برآورده نمود. این موانع اغلب در مرکز خیابان‌های وسیع چند بانده شهری نصب می‌شوند و شامـل موانع مخصوص عابرین پیاده نیز می‌باشند.چنین موانعی باعث جلوگیری از دور زدن خودروها می‌شود که این دور زدن‌ها یکی از مانورهای بسیار خطرناک و مزاحم است. این موانع می‌توانند بر مبنای ویژگی‌های خود از تصادفات جلو‌به‌جلو نیز جلوگیری نماید. در خیابان‌های کندروی شهری استفاده از جزایر میانی با عرض کامل و نرده‌های حفاظتی امری غیرضروری است،

• • از موانع خیابانی می‌توان جهت هدایت عابرین پیاده به نقاط امن که تسهیلات مربوطه نیز در آنجا فراهم گردیده‌اند،استفاده نمود. در برخی از موارد ممکن است استفاده از موانع کنار جدول برای جلوگیری از بالا رفتن عابرین پیاده از موانع میانی نیز موردنیاز باشد. موانع میانی را می‌توان در محل عبور عابرین پیاده نیز ادامه داد ولی می‌بایست مورد اصلاح قرار گیرند تا عابرین پیاده بتوانند به سهولت از آن‌ها استفاده نمایند. یک مانع با ارتفاع حدود ۲۵ سانتی‌متر برای جلوگیری از عبور خودروها کافی می‌باشد،

• • می‌بایست موانع مربوط به دسترسی خودروهای اورژانس و یا بروز نقص فنی یا تصادفات نیز موردنظر قرار گیرد. این امر را می‌توان با تعویض جزیزه میانی در تقاطع‌ها یا ایجاد شکاف در نقاط حساس به‌انجام رساند،

• • دقیق انتهای موانع می‌تواند باعث کاهش خطرات ناشی از آن گردد. این امر می‌تواند با بهره گرفتن از بالشتک‌های مخصوص ضربه‌گیر به‌همراه خط‌کشی مناسب و تابلوهای هشداردهنده به ‌انجام رساند،

• • در مواردی که نصب نرده حفاظ موردنیاز نباشد، حداقل عرض بهینه جزیره میانی برابر ۵ متر است. ولی در مواردی که فضای کافی در خیابان وجود ندارد، عرض حدود ۲/۱ متر نیز می‌تواند جان‌پناهی برای عابرین پیاده باشد(بهبهانی، ۱۳۷۳).

۲-۱۷- جزیره‌های ترافیکی
جزیره‌های ترافیکی، به‌فضایی که در اختیار وسایل‌نقلیه قرار نمی‌گیرد، اطلاق می‌شود. قسمت داخلی این جزیره‌ها باید از سایر قسمت‌های محیط اطراف مشخص گردد، جزیره‌ها دارای عملکردهای زیر هستند:

• انواع حرکت‌های موجود در تقاطع را از هم‌جدا می‌سازند. شامل: ترافیک‌عبوری، گردش‌به‌راست و گردش ‌به ‌چپ،

۲-۳-۵-۲ در تنظیم هیجان چه چیزی تنظیم می شود :
شاید اساسی ترین معما در تعریف تنظیم هیجان با این مساله سروکار دارد که هنگام مدیریت هیجان چه چیزی تنظیم می شود .به دلیل این که هیجان پدیده ای چندوجهی است (شامل برانگیختگی فیزیولوژیکی ، کنش وری عصب شناختی،ارزیابی شناختی،فرایند های توجهی و تمایلات پاسخ دهی)راه های گوناگونی برای مدیریت هیجان ها وجود دارد .ملاحظه این راه ها نشان می دهند که اصطلاح تنظیم هیجان به پدیده واحدی اشاره ندارد ،بلکه این پدیده تحت عنوان مفهوم گسترده ای است که حوزه ای از فرایند های به نسبت مرتبط را شامل می شود. در نقطه ی ثقل این فرایند ها سازماندهی سیستم عصبی قرار دارد که درگیر تنظیم برانگیختگی هیجانی از طریق فعل و انفعالات درونی و بیرونی است .ظرفیت های تنظیم هیجان و خودمدیریتی ، بخشی بر پایه مولفه های عصبی – فیزیولوژیکی استوارند که در طول سال اول ظهور می کنند و مبنای برای اشکال پیچیده تر مدیریت هیجانی در سال های بعد فراهم می نمایند در واقع فرایندهای عصبی – فیزیولوژیکی زیر ساخت انگیختگی هیجانی و مدیریتی ،بخشی است ازآنچه که تنظیم می شود .مدیریت درون داده های مربوط به اطلاعات از نظر هیجانی برانگیزاننده ، روش دیگری است که هیجان از طریق آن می تواند تنظیم شود .فرایند های توجهی از همان اوائل زندگی عهده دار کارکردی برای تنظیم هیجان هستند به این صورت که در برخی از موقعیت ها تمرکز توجه و درون داده های اطلاعاتی که موقعیت هیجانی فرد را تحت تاثیر قرار می دهند تنظیم می شوند . در مواقع دیگر هیجان از طریق مولفه های دیگر فرایند اطلاعاتی تنظیم می شود در این روش به جای محدود کردن درون داده های مربوط به اطلاعات از نظر هیجانی برانگیزاننده ، افراد از طریق تغییر تفسیر یا تحلیل این اطلاعات هیجان های خود را تنظیم می کنند(تامپسون،۱۹۹۴، به نقل از مهدی زاده و همکاران،۱۳۹۳).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۳-۳-۵-۲ تنظیم شناختی هیجان :
تنظیم هیجانی فرایند واحد و همگون نیست بلکه از طریق ساز و کارهای مختلفی تحقق می یابد برخی پژوهشگران دریافته اند که نظم بخشی هیجان مستلزم فعال شدن برخی فرایندهای شناختی است.(شهبازی،۱۳۹۲). پژوهشهای روانشناختی فزاینده ای گزارش داده اند که که فرایند های هیجانی با دیگر جنبه های شناخت تعامل دارند، طوری که هم قابلیت محرک های هیجان بر دامنه گسترده از عملیات های شناختی تاثیر گذار است و هم توانایی انسان در بکارگیری سازکارهای شناختی در تنظیم پاسخ های هیجانی اثر گذار است .(فرزانه پور،۱۳۹۱).
در تنظیم شناختی هیجان به تعامل بهینه ای از شناخت و هیجان جهت مقابله با شزایط منفی نیاز است ، زیرا انسان ها با هر چه مواجه می شوند آن را تفسیر می کنند و تفسیرهای شناختی تعیین کننده واکنش های افراد است (غفرانی،۱۳۹۱).
ایزارد و همکاران با تاکید بر تعامل هیجان و شناخت معتقدند که دانش هیجانی نقشی تسهیل کننده در رشد تنظیم هیجانی دارد شناخت ها با فرایندهای شناختی به افراد کمک می کنند تا هیجان ها و احساسات خود را تنظیم کرده و مغلوب شدت هیجان ها نشوند فرایندهای شناختی را می توان به فرایندهای ناهشیار (فرافکنی و انکار) و هشیار(ملامت خویش، فاجعه سازی و نشوارگری ) تقسیم کرد.تنظیم شناختی هیجان به فرایندهای شناختی ای اطلاق می شود که اطلاعات برانگیزاننده هیجانی را مدیریت می کنند .تنظیم شناختی هیجان در فرایندهای مختلف بهنجار و نابهنجار نقش اساسی داشته و در برابر محرک های منفی و تجارب هیجانی در فرایند های مختلف بهنجار و نابهنجار نقش اساسی داشته و در برابر محرک های منفی و تجارب هیجانی ناخوشایند یکی از فرایند های مهم در روند مقابله است در مجموع تنظیم شناختی هیجان ما را قادر می سازد با انعطاف پذیری بیشتری به وقایع متنوع محیطی پاسخ دهیم .(واحدی و همکاران،۱۳۹۲)
مفهوم کلی تنظیم شناختی هیجان دلالت بر شیوه های شناختی درستکاری ورود اطلاعات فراخواننده هیجان دارد دلالت بر شیوه های شناختی دستکاری ورود اطلاعات فراخواننده هیجان دارد (اوکسنر و گراس ،۲۰۰۵؛ به نقل از کیانی و همکاران،۱۳۹۱). هنگامی که فرد یک موقعیت هیجانی روبرو می شود احساس خوب و خوش بینی برای کنترل هیجان کافی نیست بلکه وی نیاز دارند که در این موقعیت های بهترین کارکرد شناختی نیز داشته باشد (رضوان و همکاران ،۲۰۰۶، به نقل از مرادی،۱۳۹۱) .در اصل در تنظیم هیجان به تعامل بهینه ای از شناخت و هیجان جهت مقابله با شرایط منفی نیاز است زیرا انسان ها باهر چه مواجه می شوند آن را تفسیر می کنند ،تفسیرهای شناختی تعیین کننده واکنش های افراد است (مرادی ،۱۳۹۱).
در متون روان شناختی مفهوم تنظیم شناختی هیجان منظور توصیف فرایند تعدیل عاطفه منفی به کار رفته است تنظیم شناختی هیجان شکل خاصی از خود نظم بخشی می باشد و به عنوان فرایندهای بیرونی و درونی دخیل در بازبینی ارزشیابی و تعدیل ظهور ،شدت و طول مدت واکنش های هیجانی تعریف شده است که در سطوح ناهشیار نیمه هشیار و هشیار به کارگرفته می شود (غفرانی،۱۳۹۱).
تنظیم شناختی هیجانات به افراد کمک می کند تا برانگیختگی ها و هیجان های منفی را تنظیم نمایند این شیوه تنظیم با رشد پیشرفت یا بروز اختلال های روانی رابطه مستقیم دارد .بنابراین در نتیجه ارزیابی شناختی نادرست از موقعیت به دلیل کمبود اطلاعات برداشت اشتباده یا اعتقاد بی منطق و نادرست فرد راهبردها شناختی خود را برای روبه رو شدن با موقعیت تنیدگی زا برمی گزند در این دیدگاه به افراد در بازسازی الگوی فکری آنان از طریق بازسازی شناختی کمک می شود (گارنفسکی و کرایج،۲۰۰۶؛ به نقل از حسن پور،۱۳۹۲).
پژوه های تجربی در مورد تنظیم شناختی با مطالعات روان تحلیل گران در مورد ساز و کارهای دفاعی آغاز گردید و با مطالعه در مورد عوامل موثر بر توانایی فرد در کنار آمدن با موقعیت های استرس زا توسعه یافت و امروزه این دسته از پژوهش ها با مطالعه توانایی کودکان در تنظیم خود ادامه یافته است بر مبنای این مطالعهات مدل های متعددی در خصوص نقش سیستم های عصبی در کنترل هیجان شک گرفته است . مدل استراتژی شناختی هیجان از مهم ترین مدل ها در این مورد است این دسته از مدل ها به فرایند های شناختی گوناگون موثر در تنظیم کنش های هیجانی پردازند(حسن پور،۱۳۹۲).
علاقه ی همزمان به تنظیم هیجان همچنین پیشنهاد کاربردهایی در زمینه ی آسیب شناسی روانی ، نوید بخش بهبود دیدگاه هایی نوین در عرصه ی رشد هیجانی است .ریشه های پزوهش در این زمینه به مطالعه ی دفاعی های روانشناختی استرس و مقابله روانشناختی ،نظریه ی دلبستگی و البته نظریه ی هیجان بر می گردد(مهدی زاده و همکاران ،۱۳۹۳).
۴-۳-۵-۲ چارچوب بررسی تنظیم هیجان :
تنظیم هیجان بیشتر در دو چارچوب مهم بررسی می شود: ۱)راهبردای تنظیم هیجانی که پیش از رخداد حادثه (پیش از ایجاد هیجان با در آغاز بروز آن ) فعال می شوند و از بروز هیجان های شدید پیشگیریمی کنند و ۲)راهبردهایی که پس از بروز حادثه و یا پس از هیجان فعال می شوند (این راهبردها نمی توانند از ایجاد هیجان ها ی شدید پیشگیری کنند.راهبردهای تنظیم هیجانی که قبل از بروز رخداد استرس زا فعال می شوند باعث تعبیر و تفسیر موقعیت به نحوی می گردند که پاسخهای هیجانی مرتبط با آن موقعیت را کاهش دهند این فرایند ارزیابی دوباره نامیده می شود . (حسن پور،۱۳۹۲).
۵-۳-۵-۲ راهبردهای (شناختی) تنظیم هیجان :
تنظیم هیجان موثر نیازمند دسترسی به طیف وسیعی از راهبردهای تنظیم هیجان است در تعدیل تجارب درونی و رفتارهای بیرونی با یکدیگر همکاری می کنند ، دسترسی به طیف وسیعی از راهبردها فرد را قادر به تحمل تجارب هیجانی می کند به گونه ای که مناسب بادرخواست های محیط باشد و دستیابی به اهداف به تحمل تجارب هیجانی می کند به گونه ای که مناسب با درخواست های محیط باشد و دستیابی به اهداف بلند مدت را تضمین نماید بیشتر پژوهش های انجام شده در زمینه تنظیم هیجان بر فواید و هزینه های عاطفی ، شناختی ،فیزیولوژیکی و اجتماعی راهبردهای خاص تنظیم هیجان متمرکز شده اند(جان و گراس،۲۰۰۴؛ گراس و جان،۲۰۰۳؛ به نقل از فرزانه پور،۱۳۹۲). به عبارت دیگر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان به نحوه ی تفکر افراد پس از بروز یک تجربه منفی یا واقعه ی آسیب زا برای آنها اطلاق می گردد (فرزانه پور،۱۳۹۲).
راهبردهای شناختی تنظیم هیجان همانند دیگر ابعاد رفتاری و اجتماعی آن در واقع با هدف مدیریت هیجان ها جهت افزایش سازگاری و تطابق به کار می روند و بخشی از راهبردهای تطابقی هستند که با تجربه و درمان ناراحتی های هیجانی و جسمانی مرتبط اند (طالع بکتاش و همکاران،۱۳۹۲).
گارنفسکی و همکاران (۲۰۰۱) در مطالعه ی خود برای اولین بار به طور مجزا بر روی ابعاد شناختی راهبردهای مقابله ای متمرکز شدند (مهدی زاده و همکاران،۱۳۹۳). براساس مدل نظری آنها راهبردهای شناختی تنظیم هیجان مشتمل بر نه راهبرد است که به دودسته انطباقی و غیر انطباقی تقسیم می شوند .
۱-۵-۳-۵-۲ راهبردهای غیر انطباقی تنظیم شناختی هیجان :
گارنفسکی و همکاران (۲۰۰۱) راهبردهای غیر انطباقی تنظیم شناختی هیجان را به شکل زیر ارائه داده اند :
خود سرزنشگری: به مفهوم خود را مسئول و مقصر تجربیات تلخ دانستن است ، کسی که در وقایع پیش آمده به سرزنش خود می پردازد به شدت احساس گناه می کند این احساس گناه ممکن است منجر به بروز بیمار های روانی نظیر افسردگی شود. گرچه خود سرزنشگری در سطح رفتاری با بازده مثبت در عملکرد همراه می شود ،اما سبک های اسنادی موثر در خود سرزنشگری با افسردگی و دیگر بیماری های روانی مرتبط هستند .
دیگر سرزنشگری: نحوه تفکری مبتنی بر این که دیگران مسئول و مقصر اتفاقات بدی هستند که برای فرد رخ داده است .مطالعات نشان داده اند که سرزنش دیگران و مقصر دانستن آنها با یهزیستی هیجانی ضعیف و مشکلات رفتاری همراه است .خودسرزنشگری و دیگر سرزنشگری سبک های اسنادی فردی هستند همراه با طرز تفکری درونی ، باثبات و کلی بودن علیت تجارب و وقایع بخصوص و قایع منفی .
فاجعه نمایی: فرد شرایط ایجاد شده را شدید تر و وحشتناک تر از واقعیت آن ادراک و ابراز می کند کاربرد زیاد این راهبرد منجر به مشکلات هیجانی و بیماری های روانی می شود .در کل نظر می رسد که این راهبرد با غیر انطباقی بودن پریشانی هیجانی و افسردگی مرتبط باشد .
نشخوار فکری: تفکر مداوم راجع به احساسات و تفکرات همراه با اتفاق ناخوشایند بدون اقدام برای اصلاح محیط. اثبات شده که شیوه مقابله نشخوار فکری ،باسطوح بالای افسردگی همراه است و البته این نحوه تفکر، تا حدی هم به مقابله موثر با شرایط تنیدگی زا کممک می کند .
۲-۵-۳-۵-۲ راهبردهای انطباقی تنظیم شناختی هیجان :
گارنفسکی و همکاران (۲۰۰۲) راهبردهای انطباقی تنظیم شناختی هیجان را به شکل زیر رائه داده اند:
پذیرش: این راهبرد بر پذیرش رویداد و تجربه تلخ و کنار آمدن با آنچه روی داده است دلالت دارد .پذیرش یک راهبرد مقابله ای است که رابطه مثبت و تعدیل کننده ای با میزان خوش بینی و حرمت خود و رابطه منفی با میزان اضطراب دارد اگرچه فرایند پذیرش خوب است اما برای بسیاری از وقایع سطوح خیلی بالای پذیرش می تواند نشانگر نوعی از کناره گیری باشد و به احساس عدم توانایی در تاثیر گذاری بر وقایع منجر گردد.
تمرکز مجدد مثبت: این راهبرد عبارت است از فکر کردن درباره وقایع مثبت به جای وقایع منفی.تحقیقات نشان داده اند که این راهبرد به تنهایی تاثیر مثبتی بر سلامت روانی انسان ها دارد اعتقاد براین است که این راهبرد ،درکوتاه مدت یاری دهنده ولی در بلند مدت مانع از مقابله سازنده با رویدادهای منفی می گردد.
تمرکز مجدد بر برنامه ریزی: تفکر درباره برنامه های که برای مداخله در اتفاقات مورد نیاز است و یا تفکر روی طرحی که موقعیت ها را تغییر می دهد این راهبرد لزوما یک راهبرد مقابله شناختی مثبت و متمرکز بر عمل است و رفتاری واقعی به دنبال دارد .
ارزیابی مجدد مثبت: معنای مثبت بخشیدن به وقایع و اتفاقات فکر کردن به این که اتفاقات می توانند فرد را قوی تر کنند و یا جستجوی جنبه های مثبت یک اتفاق این راهبرد نیز با خوش بینی و حرمت خود رابطه مثبت و با اضطراب رابطه منفی دارد .
توسعه دیدگاه (کم اهمیت شماری) : به تفکر درباره کم اهمیت جلوه دادن رویدادها یا تاکید بر نسبیت آن ها در مقایسه با سایر رویدادها اشاره می کند همچنین مفهوم مقایسه اجتماعی یا کم اهمیت شماری مسئله مهمی در ارتباط با بهزیستی روانی است .(فرزانه پور، ۱۳۹۲).
۶-۳-۵-۲ تفاوتهای فردی در تنظیم هیجان :
به دلیل اینکه تنظیم هیجان دربرگینده فرایند های رشدی نامتجانس است احتمالا تفاوت های فردی در تنظیم هیجان به جای محور واحد، در طول ابعاد چندگانه رخ می دهد برای مثال احتمالا افراد در دانش خود درباره ی نیاز به تنظیم هیجان در موقعیت های خاص در آگاهی آنها درباره راهبردهای جایگزین در انعطاف پذیری در به کار بستن راهبردهای تنظیمی مختلف و دیگر مولفه های کنترل هیجان متفاوت هستند (مهدی زاده و همکاران،۱۳۹۳).
افراد در توانایی توجه کردن ،تشخیص دقیق و پردازش هیجان ها با هم متفاوت هستند در مورد استفاده از راهبردهای تنظیم هیجان تفاوت های فردی از اهمیت ویژه ای برخوردارند به طور مثال ممکن است فردی به طور معمول از موقعیت هایی که هیجان منفی ایجاد می کنند اجتناب کند (ارزیابی مجدد شناختی) در حالی که فرد دیگر توجهش را از مولفه های آزار دهنده آن موقعیت برای کاهش هیجان منفی بگرداند (فرونشانی)(جان و گروس،۲۰۰۷،به نقل از فرزانه پور ،۱۳۹۲).
تفاوت های فردی نه تنها در استفاده از راهبرد های خاص ، بلکه در مورد به کاربردن موفق راهبرد نیز مطرح است و این عوامل تحت تاثیر مواردی از متغیرهای فردی مانند جنسیت قرار می گیرند (ریورز،براکت ، کوتولاک و سالوی،۲۰۰۰،به نقل از اعتمادی نیا،۱۳۸۹).
افراد با ویژگی ها و تیپ شخصیتی متفاوت سبک های مقابله ای مختلف و درجات آسیب پذیری متفاوتی در برابر تجربه وقایع تنیدگی زا از خود نشان می دهند مهارت های تنظیم شناختی هیجان از عوامل موثر فردی در سلامت روان به شمار می رود به نظر می رسد که صفات شخصیتی افراد تاثیر مهمی بر راهبردهای تنظیم هیجان آنها داشته باشد .راهبردهای تنظیم شناختی هیجان کنش هایی هستند که نشانگر راه های کنار آمدن فرد یا شرایط استرس زا و یا اتفاقات ناگوار است به باور گارنفسکی کرایج و اسپانیهون افراد در مواجهه با تجارب و موقعیت های استرس زا برای حفظ سلامت روانی و هیجانی خود از راهکارهای شناختی متنوعی استفاده می کنند براساس نظریه آیسنک و گری ویژگی های شخصیتی با آماده گی های هیجانی رابطه دارند(حجتی،۱۳۹۲). بر اساس ادعای تفاوت های فردی با اثبات در واکنش پذیری عاطفی می توان ادغان داشت که نوع راهبردهای تنظیم هیجان توسط یک فرد و اثر بخش نظم جویانه آنها وابسته به خصوصیات روانی فیزیولوژیک شخصیت می باشد به عبارت دیگر ممکن است نوع و اثر بخشی راهبردهای تنظیم هیجان براساس انتخاب فردی خصوصیات شخصیتی و موقعیت های هیجانی متفوت باشد .(بهرامی،۱۳۹۲).
۷-۳-۵-۲ تفاوتهای جنسیتی در تنظیم هیجان :
تفاوت های جنسیتی در استفاده از راهبردهای تنظیم شناختی هیجان را باید با توجه به موقعیت و نوع هیجان مورد توجه قرار داد مردان گزارش می کنند و یا در انها دیده می شود که بیشتر از راهبردهای حل مساله رفتار فرونشانی و راهبردهای تنظیم هیجان برون سازی (سرزنش دیگران، فعالانه عمل کردن)استفاده می کنند و درگیر راهکار های انحراف فکر و یا فعالیت های اجتنابی مانند ورزش کردن می شوند (فرزانه پور ،۱۳۹۲). در مقابل زنان گزارش می کنند یا در آنها دیده می شود که بیشتر راهبردهای حمایت اجتماعی، راهبردهای درونی شده (مانند سرزنش خود، و راهبردهای هیجان مدار مانند نشخوار فکری ،منفعلانه بیشتر به عواطف منفی توجه می کنند زنان گزارش می کنند که عصبانیت و ناراحتی خود را تنظیم می کنند تا از احساسات دیگران حفاظت کنند در حال که مردان تلاش می کنند تا کنترا کنندگی را حفظ کنند و از واکنش های غیر حمایتی درون فردی خودداری می کنند (تایمرز،فیشر و مانستد،۱۹۹۸، زمان و شیپ من ،۱۹۹۸،به نقل از اعتمادی نیا،۱۳۸۹). یافته ها نشان می دهد که درمقابل فشار زنان هیجان های منفی بیشتری نسبت به مردان تجربه می کنند و میزان آشفتگی روانی و افسردگی در زنان دوبرابر مردان است (روزنفیلد ،۱۹۸۹،به نقل از تاشک،۱۳۹۱).
۴-۵-۲ مبنای نظری هیجان وتنظیم هیجان :
جیمز^[۱۰۲] اولین محققی است که برای هیجان یک الگوی فیزیولوژیکی ارائه داد همزمان با وی فیزیولوژیست دانمارکی لانگه نیز نظریه مشابهی مطرح کرد که از آن پس نظریه آنها به نام نظریه جیمز لانگه خوانده شد طبق نظریه آنها هیجان واکنش مستقیم در برابر حوادث محیطی نیست بلکه واکنشی است در برابر پاسخ از گانیزم به آن حوادث. کنن(۱۹۲۷) پس از انتقاد به نظریه جیمز – لانگه نظریه جدیدی ارائه و در آن بر نقش دستگاه اعصاب مرکزی تاکید کرد بعدا برد از نظریه کنون حمایت و آن را تکمیل کرد. کنن- برد اعتقاد دارند که تجربه هیجانی و پاسخ هیجانی بطور همزمان و مستقل از یکدیگر صورت می گیرند نظریه آنها از این نظر حائز اهمیت است که افزون بر نقش تالاموس و قشر مخ در پدیدآیی هیجان به کنش متقابل قشری- زیر قشری تاکید دارد (حسن پور،۱۳۹۲).
۱-۴-۵-۲ نظریه ی آرون بک ^[۱۰۳]:
رویکرد بک بر این منطق نظری استوار است که نحوه ای که افراد تجربیات خود را ادراک می کنند و سازمان می دهند چگونگی احساس کردن و رفتار کردن آنها را تعیین می کند بک معتقد است افرادی که مشکلات هیجانی دارند مرتکب خطاهایی در منطق می شوند که واقعیت عینی را به سمت خوارشماری متمایل می کند .درمان شناختی مشکلات روانی را ناشی از فرایند پیش پا افتاده ای چون تفکر معیوب استنباط های غلط بر پایه ی اطلاعات ناکافی یا نادرست و ناتوانی در متمایز کردن خیال از واقعیت می داند (بک و همکاران،۱۹۷۹،بک و ویشار،۲۰۰۰،داتیلیو و فریمن ،۱۹۹۲به نقل از کاویان پور،۱۳۹۱).
۲-۴-۵-۲ نظریه ی لازاروس^[۱۰۴] :
از نظر لازاروس ارزیابی شناختی فرد از معنی یک رویداد زمینه را برای تجربه هیجان آماده می سازد .یعنی اتومبیلی که سمت شما می آید موجب ترس نمی شود مگر اینکه نحوه نزدیک شدنش طوری باشد که تصور کنید سلامتی شما به گونه ای به خطر می افتد همچنین کنار آمدن قسمت مهمی از نظریه لازاروس را تشکیل میدهد وی مطرح می کند که انسان تمایل خاصی برای جستجو و پاسخ به محرک های خاصی دارد .محرک ها دائما در حال تغییر هستند و انسان با آنها کنار می آید بنابراین هم شناخت ها و هم واکنش های هیجانی تغییر می کنند(فرزانه پور،۱۳۹۲).
۳-۴-۵-۲ نظریه ی کلی^[۱۰۵] :
جرج کلی معتقد است که هر فردی یک رشته سازه ی شناختی را درباره محیط به وجود می آورد . منظور او این بود که ما رویداد ها و روابط اجتماعی خود را طبق یک سیستم یا الگو تعبیر کرده و سازمان می دهیم ما براساس این الگو درباره خودمان و افراد دیگر رویداد ها پیش بینی هایی کرده و از این پیش بینی ها برای هدایت کردن پاسخ ها و اعمالمان استفاده می کنیم .بنابراین برای شناختن شخصیت ابتدا باید الگوهای خودمان یعنی نحوه ای که دنیای خود را سازمان می دهیم بشناسیم (شولتز و شولتز،۱۹۹ ،ترجمه سید محمدی،۱۳۹۰).
۴-۴-۵-۲ نظریه ی بیسیک ^[۱۰۶]:
عقاید منفی درباره ی خود عامل محوری در اختلال افسردگی است و نگرش منفی بخش اصلی تغییرات خلق محسوب می شوند از طرفی تغییر در هرکدام از بخش های مختلف عملکرد سیستم های شناختی از قبیل حافظه ، توجه و هوشیاری موجب تغییر خلق می شود بنابراین نمی توان نقش تنظیم هیجان شناختی را در سازگاری افراد با وقایع استرس زای زندگی نادیه گرفت .بنابراین علت اختلالات هیجانی به نقص درکنترل های شناختی نسبت داده می شود به طوری که ناتوانی در کنترل هیجان منفی ناشی از جود افکار و باورهای منفی درباره نگرانی و استفاده از شیوه های ناکارآمد مقابله ای است . سبک های مقابله مشتمل بر کوشش هایی از وع عملی و درون روانی برای مهار مقتضییات درونی و محیطی و تعارض های میان آنهاست لذا مفهوم تنظیم هیجان شناختی به دقت مرتبط با مفهوم مقابله است .بیسیک معتقد است که سبک های مقابله در سه بعد ۱- شناختی۲- مداخلات رفتاری۳- ترکیبی از دو بعد شناختی و رتاری ،هیجان را تنظیم می کنند .تنظیم هیجان نقش برجسته ای در تحول و حفظ اختلالات هیجانی دارد و حیطه گستردهای از هوشیار و ناهوشیار فیزیولوژیکی و رفتاری و فرایند های شناختی را شامل می شود (به نقل از خداپناهی و همکاران ،۱۳۸۳).
۴-۴-۵-۲ نظریه ی سولومون- کوربیت ^[۱۰۷]:
طبق نظریه فرایند متصاد سولومون – کوربیت هرگاه رویدادی سبب بروز حالت هیجانی گردد ، پس از مدتی ارگانیسم واکنش هیجانی متضاد آن را که موجب محو حالت هیجانی نخستین می شود به راه می اندازد بنابراین برای هر واکنش هیجانی یک واکنش هیجانی متضاد وجود دارد تا آنکه ارگانیسم بتواند به موقع به خط پایه بازگردد.براسا این نظریه وقتی که یک محرک هیجانی مانند دیدن یک حیوان وحشی وجود داشته باشد ارگانیزم واکنش هیجانی دیدی ایجاد می کند که سریعا به نقطه اوج خود می رشد ، سپس مرحله سازش یافتگی پدید می آید و هنگامی که محرک هیجانی ناپدید می گردد ارگانیزم واکنش متضاد آن را از خود نشان می دهد که تدریجا شدت آن کاهش می یابد و ارگانیزم به حالت طبیعی باز می گردد(به نقل از شاملو،۱۳۹۱).

۱ـ نقش های غیر اقتصادی از ارزش کمتری در مقابل نقشهای اقتصادی برخوردار است.
۲ـ نقش های غیر اقتصادی در شرایطی که تناقض پیش آید فدای نقش های اقتصادی آن ها معتقدند که تسلط ساختار اقتصادی از سه طریق آشکار می شود.
۳ـ در زبان روزمره استعارهای اقتصادی زیاد به کار می رود»^[۲۱]
به نظر می آید در جامعه ایران هم نظریه مسنروروزنفلد بویژه بند اول آن عمل می شود و همین عامل یا عوامل با توجه به فرهنگ رو به ازدیاد تجمل گرایی و ناهمخوانی آن با راه ها و قواعد موجود موجب انحراف جامعه و بویژه دختران و زنان شده است.

بند پنجم- نظریه آنومی و ساختار خانواده ویلیام گود

ویلیام گود با یاری گرفتن از آنومی و تعمیم آن به نهاد خانواده درصدد است که آنومی در اجتماع را تعیین نماید. بنا به نظریه ویلیام گود خانواده یک ساختار کوچک اجتماع کننده انسانها است خانواده اولین نهادی است که انسان در آن قدم می گذارد و شخصیت انسان در دوران کودکی در آن پرورش نموده و عکس العمل آن در بزرگی نمایان می شود.
گسیختگی خانواده می تواند معلول عوامل زیر می باشد:
«۱ـ فقدان پدر ۲ـ فقدان یا غیبت مادر۳ـ وجود روابط ضعیف و حتی متعارض بین اعضاء خانواده »^[۲۲]

الف) وظایف و کارکردهای خانواده

از جمله وظایف و کارکردهای خانواده می توان کارکردهای تربیتی و زیستی و جسمی خانواده اشاره نمود:
۱ـ تامین نیازهای جسمی فرزندان:
۲ـ خانواده منبع رشد و یادگیری:
«کونیک^[۲۳] از خانواده کوچک به یک عنوان یک گروه صمیمی نام می برد که مهمترین کارکرد آن تولید شخصیت اجتماعی است نه فرهنگی»^[۲۴]
گسیختگی خانواده باعث این می شود که خانواده و اعضایش دچار بحران خواهد شد و نیازهای روحی و روانی و جسمی آنان درست و به موقع برطرف نمی شود، در چنین شرایطی دختران و زنان مثل دیگر اعضاء خانواده دچار آسیب شده و به طرف رفتارهای انحرافی کشانده می شوند.
بند ششم- نظریه همنشینی افتراقی ادوین ساترلند:
ادوین ساترلند تحت نظریات شاو و مک گی معتقد است که : «رفتار انحرافی مانند سایر رفتارهای اجتماعی از طریق همنشینی و پیوستگی با دیگران آموخته می شود»^[۲۵]
ساترلند رفتار بزهکارانه را ناشی از تماس با اشخاص در اثر فرایند یادگیری می داند که مخصوصاً از روابط داخل یک گروه محدود نظیر مدرسه، کوچه، محله تعلیم گرفته می‌شود.
ساترلند معتقد است که مردمی که مرتکب قانون شکنی می شوند مطمئناً نسبت به کسانی که مرتکب قانون شکنی نمی شوند ارتباط بیشتری با قانون شکنان دارند. او بر این عقیده است که چنین وضعیتی هم برای مردان و هم برای زنان وجود دارد.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

«مردم به نسبت همنشینی و ارتباطی که با قانون شکنان دارند کجرو می شوند و عوامل چندی این تاثیر پذیری راتعیین می نمایند.
۱ـ اولین عامل تماس زیادی است که با دیگران برقرار می شود.
۲ـ دومین عامل سن شخص می باشد
۳ـ سومین عامل نسبت تماس با کجروان جامعه در مقایسه نسبت تماس با همنوایان است»^[۲۶]

بند هفتم- نظریه بر چسب زنی یا انگ زنی بکرولمرت:

این نظریه ناشی از واکنش گروه های اجتماعی و فرد می باشد در واقع یکی از دیدگاه های کنش متقابل نمادین است
براساس این نظریه می توان گفت، برای رفتار کجرو نمی توان یک علت را پیدا نمود بلکه علل و عوامل مختلفی در کج روی دخیل هستند لذا افراد متخصص در جرم و انحرافات می باید واکنش اجتماعی نسبت به جرم و کج روی را مد نظر قرار دهند.
لمرت انحراف را به انحراف نخستین و انحراف ثانویه تقسیم می نماید و معقتد است که:
«انحراف در مرحله نخستین خواه جنبه آزمایشی داشته باشد یا از روی کنجکاوی باشد یا با محاسبه انجام شده باشد اثر چندانی برخود پنداره ، شخص به عنوان فردی درست رفتار نمی گذارد و فرد آن را یک تخلف جزئی می داند که در موقعیت های خاص قابل توجیه است»^[۲۷]
براساس نظریه بر چسب زنی و انحراف نخستین و انحراف ثانویه می توان بخشی از کج رفتاری زنان را تبیین نمود. بالاخص اینکه زنان مجرم معمولاً از طبقات پایین و یا از اقلیتهای قومی در یک مکان خاص می باشد.

بند هشتم- نظریه کنترل اجتماعی هیرشی

تئوری هیرشی برای این فرض می باشد که انحراف یا کج روی ناشی از ضعف و گسستگی رابطه فرد به جامعه می باشد که در اثر کنترل و نظارت اجتماعی پدید می آید.
«هیرشی اعتقاد دارد که اجزاء تعلق و وابستگی به جامعه شامل موارد زیر است:
۱ـ ارتباط با سایر افراد و مشارکت در نقش ها و فعالیتهای اجتماعی که ارزش و نتایجی برای آینده دارد.
۲ـ اعتقاد به ارزش های اخلاقی و هنجارهای فرهنگی و امثال آن»^[۲۸]
با توجه به تئوری هیرشی می توان بیان نمود که بزهکاری و کج رفتاری ناشی از فقدان و ضعف نظارت اجتماعی می باشد. هرگاه نظارت و کنترل اجتماعی تضعیف شود همنوائی افراد با هنجار و ارزشهای جامعه دچار گسستگی و ضعف خواهد شد و فرد گرایی و گسیختگی فردی بیشتری می شود و احتمال بروز کج رفتاری افزایشی می یابد.
در قلمرو جامعه شناسی نظریه های مختلفی در باب کج روی و انحرافات مطرح شده که در تحقیق حاضر بیشتر نظریات مطرح شده برگرفته از تئوری آنومی می باشد. جامعه شناسان در بحث کج روی و جرم به علت های اجتماعی آن می پردازند و در این راستا معمولاً ساخت اجتماعی را مد نظر قرار می دهند.
موضوع جرم و کج روی مفهوم بسیار وسیع و گسترده ای را در بر می گیرد به طوریکه از قتل های بسیار فجیح تا تخلفات جاده ای و غیره را شامل می شود. اما هنوز هیچ توافق کلی در مورد اینکه چه چیزی بطور مطلق جرم می باشد صورت نگرفته است . لذا جرم و کج‌روی پدیده هایی نسبی بوده که با توجه به زمان و مکان دارای تعاریف مختلف در میان جوامع می باشند. با اتکاء به معنای نظری تحقیق حاضر می توان چنین نتیجه گرفت که علت همه رفتارهای غیر عادی انسانها بالاخص زنان در جامعه وجود دارد. جرائمی چون فحشاء و سرقت ، اعتیاد ، فروش مواد مخدر، همگی منبعث از فشارهایی است که ساخت اجتماع بر افراد وارد کند.
جامعه شناسان بزرگ فرانسوی دورکیم جرم را یک پدیده اجتماعی می داند و معتقد است که همه جوامع دارای جرائم مختلف هستند و این امر ناشی از کارکردن ساختارهای جامعه است و هرگاه از حالت عادی فراتر رود تبدیل به بیماری اجتماعی شده و غیر عادی می‌شود.
دورکیم به نقش دین و باورهای مذهبی در ارتباط با بازدارندگی از کج رفتاری و جرم تاکید دارد و همچنین کج رفتاری و جرم را ناشی از ستیز هنجارها و گاهی ناشی از فقدان و یا ضعف هنجارها می داند. او همچنین معتقد است که انسجام و یکپارچگی بین اعضاؤء خانواده در جلوگیری از جرم و انحراف اجتماعی شناسی و احتمال قانون شکنی اش افزایش می یابد.
مرتن معتقد است که فقر اقتصادی باعث کج روی و جرم می شود. فشاری که از طریق ساخت اجتماعی بر افراد وارد می شود باعث می شود که افراد برای رسیدن به اهداف منتخب جامعه به راه های غیر قانونی متوسل شوند.
اگینو هم روابط متقابل اجتماعی منفی را مطرح می نماید. از عدم موفقیت در دستیابی به اهداف اجتماعی و یا حذف وقایع با ارزش مثل فوت پدر و مادر و تجربه وقایع منفی مثل تنبیه لفظی یا جسمانی را مورد توجه قرار داده و معتقد است که عوامل مذکور باعث جرم یا کج رفتاری افراد انسانی می شود.
ویلیام گود با تاکید بر نهاد خانواده و ارزشهای حاکم بر آن، همبستگی و عدم همبستگی اعضاء خانواده را مورد توجه قرار داده و نقش خانواده را در جلوگیری از کج روی و ارتکاب جرم موثر می داند و خانواده را به عنوان تامین کننده نیازهای جسمی و منبع رشد مورد توجه قرار می دهد. بکرولمرت با مورد توجه قرار دادن برچسب زنی وانگ اجتماعی به تحقیق در مورد علت کجرفتاری و جرم پرداخته اند و معتقد است که هیچ عملی خود به خود جرم نیست بلکه این جوامع هستند که با جرم انگاری به برخی اعمال عنوان کیفری می دهند.
هیرشی، جرم یا انحراف را ناشی از ضعف یا گسستگی رابطه فرد یا اجتماع بر اثر عدم تعلق به گروه یا جامعه ای می داند و علقه های اجتماعی از نظر او علاقه، مشغولیت ، تعهد ایمان و عقیده می باشند.
فمینیسم ها با بیان شرایط نامطلوب و نامساعد زنان در جامعه ، سلطه و اقتدار مردان و فرمانبرداری زنان را به عنوان عامل ریشه دار مرد سالاری و نابرابری بین زنان و مردان می‌دانند و نتیجه این شرایط نامطلوب و نابرابری را جرم و انحراف زنان می دانند و خواهان تغییر قوانین موجود می باشند.
با توجه به مباحث فوق و سوابق تجربی تحقیق می توان اذعان نمود که تمامی نظریات فوق بدنبال کشف علل و عوامل ایجاد جرم در جامعه بوده و در این راستا هر یک به عامل به خصوص در ایجاد جرم و کجروی اشاره نموده اند.
چنانکه از سوابق تجربی تحقیق بر می آید جرائم زنان بیشتر شامل مواردی چون روسپیگری اعتیاد، فروش مواد مخدر، سرقت می باشد که علل و عوامل آنها ریشه در فقر اقتصادی ـ بیکاری فقدان والدین و والدین معتاد و سارق بوده و همچنین اینگونه افراد دوران کودکی و نوجوانی خوبی را از خود گزارش نمی کنند. آنها معمولاً مورد بی توجهی و بی مهری و تنبیه های شدید بدنی قرار داشته و برای خلاص شدن از چنین وضعیتی یاد دست به فرار زده اند و یا اینکه تن به ازدواجهای زودرس داده اند که در هر صورت با شکست هایی مواجه شده اند که آنها را به ورطه انحراف و جرم کشانده است.

الف) ذخیره‌گاه‌های جنگلی: این ذخیره‌گاه‌ها مناطقی با گونه‌های در حال انقراض، آسیب‌پذیر و دارای ویژگی‌های خاص می‌باشند که با مساحت ۲۰۰۰ هکتار در مناطق کوهستانی استان قرار دارند و شامل گونه‌های گیاهی چون بُنه و بادامچه می‌باشند.
ب) پارک‌های جنگلی: مهم‌ترین پارک‌های جنگلی استان قم، پارک جنگلی اسلام‌آباد (در کیلومتر ۱۰ جاده قم- سلفچگان)، پارک جنگلی علوی (نزدیک شهرک مهدیه) و پارک جنگلی الغدیر (در جاده نیزار) است. هدف از ایجاد این پارک‌های جنگلی، افزایش تفرجگاه‌ها و فضای سبز در استان بوده است.
ج) بیشه‌زارها: این مناطق با وسعت حدود ۱۱۱۰۰ هکتار، رویش‌گاه طبیعی گز است که در اطراف رود مسیله (نزدیک روستای مشک‌آباد)، حاشیه رودخانه قره چای و اطراف رود شور واقع در جنوب کاروانسرای دِبرگچین (شمال شرق استان قم) قرار دارد.
د) تاغ‌زارها: تاغ‌زارهای استان قم بیشتر در اطراف روستای حسین‌آباد میش مست قرار دارند.
همچنین در سال‌های اخیر اداره کل منابع طبیعی استان قم به منظور تثبیت ماسه‌های روان، در کانون‌های فرسایش بادی از جمله منطقه کوه نمک در شمال غرب استان، منطقه حسین‌آباد میش مست واقع در جنوب شرقی و منطقه مسیله در شرق استان، به جنگل‌کاری و نهال‌کاری با گونه‌های تاغ، گز و اسفناج وحشی اقدام نموده که بیشه‌زارهای زیبایی در این مناطق به وجود آورده است.
از دیگر رویشگاه‌های استان قم، مراتع می‌باشند که در حال حاضر وسعت آن ۷۲۳۰۱۹ هکتار بوده و از نظر موقعیت به سه دسته مراتع کوهستانی، تپه ماهوری و دشتی تقسیم می‌شوند. بخش غربی و جنوبی استان که از نظر فصل چرای دام جزو مراتع ییلاقی محسوب می‌شود، به دلیل شرایط مناسب‌تر آب و هوایی، پوشش گیاهی آن از نوع استپ کوهستانی است. در بخش شرقی و مرکزی استان از نظر فصل چرای دام، مراتع از نوع قشلاقی بوده و پوشش گیاهی به دلیل شوری آب و خاک و کمبود بارش، بیشتر از نوع گیاهان شورپسند و خشکی‌پسند است.
مراتع استان قم در حفظ آب و خاک و ایجاد تعادل در محیط زیست از اهمیت بسزایی برخوردارند.
در استان قم تاکنون ۷۰۰ گونه گیاهی شناسایی شده که این مقدار، ۱۰ درصد کل گونه‌های گیاهی کشور است و از این میان حدود ۱۵۰ گونه دارای ارزش دارویی است که از جمله آن می‌توان به کاسنی، خارشتر، شیرین بیان و بومادران اشاره نمود. برخی از گونه‌های گیاهی همچون ریواس، کنگر، زرشک و سماق ارزش خوراکی دارند و گروهی نیز مانند گون، باریجه و اُشنان، به عنوان گیاهان صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
زبان
زبان رسمی مردم قم فارسی دری با لهجه قمی است که از گذشته‌های دور به این زبان تکلم می‌نموده‌اند اما امروزه این گویش تا حدّ زیادی به لهجه تهرانی نزدیک شده و لهجه قمی اصیل به تدریج رو به فراموشی گذاشته و بیشتر در میان افراد میان‌سال رایج است.
شهر قم به علت مهاجرپذیر بودن دارای انواع زبان‌ها و لهجه‌ها می‌باشد و مهاجران علاوه بر زبان فارسی به زبان و گویش خاص خود نیز سخن می‌گویند. از دیگر گویش‌های رایج در قم می‌توان به کردی، کله کوی شیرازی، خلجی و بختیاری اشاره نمود.
وضعیت اقتصادی و اشتغال
مهم‌ترین عامل مؤثر بر وضعیت اقتصادی استان قم، صنعت گردشگری از شاخه توریسم مذهبی است و دلیل آن وجود حرم حضرت معصومه (س) است که در تمام فصول سال پذیرای زائران بسیاری از نقاط مختلف کشور و جهان است و این امر موجب رونق بازار کار و خدمات در شهر قم شده است.
بعد از صنعت گردشگری، به‌ترتیب صنایع، معادن، کشاورزی و صنایع دستی، از منابع مهم اقتصادی استان قم محسوب می‌شوند.
اشتغال و بی‌کاری
بر اساس نتایج طرح آمارگیری از نیروی کار در بهار سال ۱۳۹۴ نرخ بی‌کاری استان ۹/۹ درصد و در سطح کشور ۸/۱۰ درصد است.
نرخ مشارکت اقتصادی استان نیز ۶/۳۲ درصد و این نرخ در کشور ۰/۳۸ درصد برآورد شده است.
تورم
نرخ تورم استان قم در خرداد سال ۱۳۹۴، ۱/۱۵ درصد و این نرخ در سطح کشور ۲/۱۴ درصد بوده است.
ویژگی‌های فرهنگی
قم با داشتن سابقه‌ی یکجانشینی ۷۰۰۰ ساله دارای فرهنگ عامه‌ی مخصوص به خود است که تحت تأثیر ارتباط بین مردم و ویژگی‌های جغرافیایی این سرزمین در طول تاریخ به وجود آمده است.
آیین‌ها و آداب و رسوم مردم
به طور کلی آداب و رسوم شامل شیوه‌های زندگی و عادات خاص یک ملت یا مردم یک منطقه است؛ به عبارتی، آداب و رسوم، الگوهای اساسی و مهم رفتار است که افراد یک محیط اجتماعی می‌پذیرند. آیین و آداب و رسوم مردم قم را می‌توان به دو گروه دسته‌بندی کرد:
الف) آیین‌ها و آداب و رسوم مذهبی
در قم آیین‌ها و آداب و رسوم مذهبی متعددی در طول سال برگزار می‌شود؛ از جمله می‌توان به مراسم عید فطر، قربان، نیمه شعبان و مراسم یادمان ورود حضرت معصومه (س) به قم، مراسم اعتکاف و آیین‌های عزاداری اشاره کرد.
جهت توضیح یکی از این مراسمات، مراسم یادمان ورود حضرت معصومه (س) به قم، روز بیست و سوم ربیع الاول سال ۲۰۱ هجری قمری، روز ورود حضرت معصومه (س) از مسیر ساوه به قم است. در این روز، مردم قم و خادمان حرم در یک حرکت نمادین به اتفاق شخصی که نماد موسی ابن خزرج است تا بیرون شهر به استقبال آن حضرت می‌روند. این شخص که افسار شتر حضرت را به دست دارد، آن بانوی بزرگوار را به منزل شخصی خود هدایت می‌کند و در پایان مراسم، ضریح و مرقد مطهر آن حضرت گلباران می‌شود.
همچنین مراسم لاله‌گردانی، لاله‌گردانی یا شمعدان‌گردانی حرم مطهر حضرت معصومه (س) از جمله مراسم زیبا و دیدنی است که مخصوص تغییر خادمان حرم است. به همین مناسبت، ۷ عدد شمعدان که درون هر یک از آنها یک شمع روشن است، بین دو ردیف خادمان حرم که لباس یک‌شکل بر تن دارند، قرار می‌گیرد. آنها چوب‌پرهای خود را روی زمین در جلوی خود می‌نهند. در این هنگام، یکی از مردانی که در جلوی صف ایستاده در ایوان طلا رو به حرم شروع به خواندن خطبه می‌کند.
خادمان هنگامی که نوبت کشیک آنها به پایان می‌رسد، در این صف قرار می‌گیرند. بعد از پایان خطبه، یک نفر شمعدان را برمی‌دارد، می‌بوسد و مراسم خاتمه می‌یابد. در حقیقت، کسی که شمعدان را به دست می‌گیرد، کار روزانه‌ی خود را شروع می‌کند.
ب) آیین‌ها و آداب و رسوم بومی و سنتی
با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی و فرهنگی قم، آیین‌ها و آداب و رسوم بومی و سنتی گوناگونی وجود دارد؛ از جمله می‌توان به مراسم شب چله، نوروز، تحویل سال و مراسم آن، سیزده بدر و مراسم سردرختی اشاره کرد.
در برخی از روستاهای قم به ویژه در وشنوه، مراسمی به نام سردرختی متداول است و در اوایل بهار برای اینکه درختان باغ از گزند سرما در امان بمانند، این رسم به اجرا درمی‌آید.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

پوشاک مردم قم
تقریباً تمامی زنان شهر قم برای پوشش از چادر استفاده می‌کنند و در میان برخی از ایشان بستن سرپوش‌هایی چون پوشیه و نقاب نیز رایج است.
پوشش زنان استان قم در گذشته عبارت بوده از پیراهن دورچین (پاچین)، پیراهن راسته، شلوار قردار، شلیته، جلیقه، آرخالق و شلوار (تمون) که از پارچه‌های ساده، راه‌راه و گلدار از جنس دبیت، کرباس، چیت و متقال تهیه می‌شد. پاپوش زنان را نیز کفش‌هایی همچون گیوه، گالش و چرمی تشکیل می‌داد.
زنان در هنگام خروج از منزل چاقچور به پا می‌کردند. چاقچور شلوار گشاد و بلندی بود که کمر آن لیفه و در قسمت مچ پا، پاچین داشت. در این حالت زیرجامه داخل چاقچور قرار می‌گرفت.
زنان در روستاها پیراهن‌های بلندی بر تن می‌کردند که تا زانوی آن‌ها می‌رسید و معمولاً این پیراهن‌ها سفید گلدار با دو جیب بود که در طرفین دوخته می‌شد. در زیر این پوشش، شلواری نیز به پا می‌کردند.
زنان همیشه حتی در خانه نیز روسری (چارقد) سفید بر سر داشتند. چارقد را به صورت مثلثی تاکرده بر سر گذاشته و دسته‌ه ای آن را در زیر گلو گره زده یا با سنجاق در زیر چانه محکم می‌کردند. برخی از ایشان در دو طرف سنجاق، پارچه کوچک سبزی که با یکی از زیارت‌های ائمه یا امامزادگان متبرک شده بود، قرار می‌دادند و اگر پولی همراه خود داشتند، آن را در گوشه چارقد خود گره می‌زدند.
تن‌پوش مردان استان قم در گذشته شامل پیراهن یقه شیخی، جلیقه، کت و قبا بوده که به همراه شلوارهای ساده و گشاد از جنس دبیت و کرباس به تن می‌کردند. مردان در گذشته کلاه‌هایی از نوع بافتنی، نخی، پوستی، نمدی، پهلوی و شابگاه (شاپو) به سر می‌گذاشتند. پاپوش آن‌ها را نیز گیوه و نعلین تشکیل می‌داد. امروزه اکثر مردان در استان قم از پیراهن ساده مردانه و شلوار پارچه‌ای یا کتان استفاده می‌کنند.
صنایع دستی
هنرهای سنتی و دستی در استان قم همانند سایر استان‌های دیگر کشور از دیرباز در میان ساکنان آن رایج بوده است. مهم‌ترین صنایع دستی استان قم عبارتند از قالی‌بافی، سفالگری، کاشی‌سازی، کاشی‌تراشی، آجرتراشی، حجاری و منبت‌کاری.
قالی‌بافی: عمده‌ترین فعالیت دستی در استان قم به قالی‌بافی اختصاص دارد. قالی‌های تولید شده در استان قم دارای گره فارسی و همواره به دلیل استفاده از رنگ‌های زیبا و چشم‌نواز مشهور بوده است. رنگ‌های اصلی فرش قم را ۱۶ رنگ لاکی روشن و تیره، سرمه‌ای، کرم روشن و تیره، نخودی، بِژ، قهوه‌ای سوخته و روشن، آبی روشن و سیر، مشکی، خاکی، طلایی و مسی تشکیل می‌دهند. طرح‌های قالی قم همانند رنگ‌های مورد استفاده، از تنوع و گستردگی خاصی برخوردارند. نقش بته در زمینه‌های کرم و در اندازه‌های ۲ ذَرع تا ۷ متر بافته می‌شود. طرح‌های اسلیمی، ختایی، لچک ترنج‌دار و نیز طرح‌های درختی همانند قالیچه‌های اصفهان، از جمله طرح‌هایی است که بیشترین تولیدات را به خود اختصاص می‌دهند. نقش‌های کومه‌ای (درختی، حیوانی، بوته‌ای)، شاه عباسی و گل فرنگ، به لحاظ امکاناتی که طراح در رنگ‌آمیزی آن‌ها دارد، از زیبایی چشمگیری نسبت به رنگ‌های بدیع بهره‌مند می‌باشند. طرح قالی‌های شکارگاهی نیز گرچه از اصفهان نشأت گرفته اما نمونه‌های فراوانی از این طرح را در قالیچه‌های ابریشم بافت قم می‌توان مشاهده کرد. طرح‌های هندسی همانند قالی‌های قفقاز و نقش‌های هراتی موسوم به ماهی درهم نیز از دیگر طرح‌های استفاده شده در متن قالی قم می‌باشد. فرش‌های تولیدی این استان بیشتر در اندازه‌های ذَرع، نیم و دو ذَرعی و ابعاد ۴، ۷ و ۱۲ مترمربع بافته می‌شوند.
این هنر نفیس قرن‌هاست که در نقاط مختلف استان رواج دارد و امروزه ۱۰ هزار نفر به آن اشتغال دارند که از این رقم ۶۰ درصد را مردان و ۴۰ درصد را زنان تشکیل می‌دهند.
ماهانه ۴۰۰۰ متر فرش ابریشم در این استان بافته می‌شود.
منبت‌کاری: منبت‌کاری به هنر کنده‌کاری خاص همراه با خلل و فرج بر روی چوب گفته می‌شود. این هنر در دو نوع ریز و درشت بر روی چوب، استخوان و عاج انجام می‌شود و شامل مجسمه‌سازی، گلبرگ، طرح‌های اسلیمی، ختایی و … می‌باشد.
هنر منبت‌کاری یکی از قدیمی‌ترین هنرهای رایج در استان قم است. قدیمی‌ترین اثر منبت‌کاری ثبت شده در قم مربوط به ۷۰۰ سال پیش می‌باشد.
استان قم با برخورداری از هنرمندان و صنعت‌گران مطرح در زمینه منبت‌کاری، اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین قطب این هنر در ایران به شمار می‌رود و محصولات تولیدی این استان به اقصی نقاط جهان صادر می‌شود.
مرواربافی: در صنعت مرواربافی به کمک ترکه‌های باریکی که مروار نامیده می‌شود و کشت آن در اطراف تهران، کرج، سولقان، بهار (استان همدان)، ملایر و مراغه رایج است، مصنوعاتی مانند سبد، جامیوه‌ای، مبل، میز، کلاهک آباژور، حباب چراغ، جای نان و … تولید می‌شود که از نظر شکل و ظاهر بسیار شبیه به محصولات بامبو است.
مرواربافان پس از تهیه ترکه‌های مورد نیاز از مناطق فوق، آن را انبار نموده و به تدریج پس از گرفتن زوائد آن، ترکه‌ها را از طول به ۳ یا ۴ تکه تقسیم نموده و آن‌ها را در ظرف‌های مخصوصی با آب می‌جوشانند سپس لایه بیرونی آن را می‌گیرند و پس از خشک‌شدن، جهت بافت و تولید محصولات مورد نظر از آن‌ها استفاده می‌کنند.
صنعت مرواربافی سابقه چندانی ندارد و طی سال‌های اخیر در برخی نقاط کشور از جمله قم، گیلان و برخی استان‌های جنوبی کشور رواج یافته است.