ور به رنگ آب بازایی ز قعر

پس پلاسی بستدی دادی تو شعر

طاعت عامه گناه خاصگان

وصلت عامه حجاب خاص دان

(دفتر دوم،ص ۴۰۴)
می‌گوید: توجه به اسماء و صفات نیز از مراتب توحید است، ولی توحید عامیانه. این توحید اگر برای عده‌ای فضیلت محسوب می‌شود برای خواص امری مذموم است. زیرا خواص باید از مرحله صفات گذشته و غرق در دریای ذات گردد. پایین‌تر از توحید صفاتی، توحید تصویری است که با مثل‌زدن و صورت‌سازی و شبیه‌سازی قرین باشد.

گفت اگر چه پاکم از ذکر شما

نیست لایق مر مرا تصویرها

لیک هرگز مست تصویر و خیال

درنیاید ذات ما را بی‌مثال

(دفتر دوم، ص ۳۴۰)
۵-۳-۲- توحید متحیّرانه
شناخت خدا بدون توجه به صفات –که کمال توحید معرفی شده است- خداشناسی حیرت‌زا و متحیّرانه است. انسان حیران دیگر متوجه اوصاف نیست. عظمت لایتناهی، عقل و هوش وی را مات و مبهوت حضرت بی‌چون می کند. بدین جهت مولوی نیز می‌گوید: از خدا حیرت طلب کنید. حیرت نهایت درک و شعور است که دیگر بالاتر از آن امکان ندارد. بعضی از مفسرین عارف، آیه شریفه وَ قُل رَبِّ زِدنِی عّلماً را چنین معرفی کرده‌اند:
ربّ زدنی فیکَ تَحَیُّراً؛ خدایا حیرت مرا در خودت افزون فرما
علم حیرت‌آور علمی است که عالم را از عالم و آدم غافل می‌سازد. به عبارت دیگر به مرحله جهل بعد از علم می‌رساند. نه تنها جاهل بلکه جهول (بسیار جاهل) می‌گرداند. زیرا عارف در چنین مرحله‌ای از همه چیز غافل، و مات و مبهوت مشهود خود اوست.
رسیدن به مقام ظلومی و جهولی که آرزوی همه عارفان بوده، همین است. لازمه نیل به این مقام منیع و رفیع، گسستن همه قید و بندهای دست و پاگیر و مانع صعود آدمی است و چه نیکو گفته است حضرت امام خمینی (ره) که:
آنکه بگسست همه قید ظلوم و جهول از حجاب آنکه برون رفت به حق جاهل نیست
این حیرانی ارزان بدست نمی‌آید. صدها قفل و زنجیر به جان و تن آدمی بسته شده است که یک سرش به آدمی و سر دیگرش به هزاران چیز دیگر وصل می‌باشد. با رهایی از این تعلقات و تعلیقات، انسان به وادی حیرت نزدیک‌تر می‌شود.
از نظر مولوی زیرکی و تکیه بر علم و دانش، انسان را به خود مشغول ساخته و از برکات رسیدن به حیرت بازمی‌دارد. تنها راه رهایی از دام این امور، عاشق شدن است. فقط مرکب عشق می‌تواند عاشق را از این بندها رها نماید. آدمی هر چه قوی و شناگر باشد نمی‌تواند دریا را با شنا درنوردد. دریانوردی با کشتی امکان دارد نه با شنا.

هل سباحت را رها کن کبر و کین

نیست جیحون نیست جو دریاست این