در رساله‌ی اوگمدئچا کارهای تهمورث نوشته شده است. در زام‏یشت اوستا آمده است: تهمورث زیناوند فرّه‌ای را به دست آورد که بوسیله آن توانست بر همه‏ی دیوها و مردمان و جادوگران و پری‌ها مسلط شود. در دینکرد آمده: تهمورث با آن فرّه بر دیو و مردم بد، و جادوگر و پری غلبه کرد و بت‏پرستی را منع کرد و پرستش خداوند را رواج داد و سی سال سوار بر اهریمن بود. در رساله‏ی ماه فروردین روز خرداد و اَوگمدَیچا و یادگار جاماسبی هم این داستان آمده است.
در اوستا و متون پهلوی درباره نجات یافتن تهمورث از دست اهریمن چیزی نوشته نشده است. در “داراب هرمزدیار” این داستان آمده است. در “آثارالباقیه” این داستان آمده است ولی به کیومرث نسبت داده شده، همچنین در تاریخ طبری و التاریخ مقدسی. در “روایت مرغنی” نوشته شده است این داستان در ایرانیان مشهور بوده و در کتاب‏ها و کاخ‌ها تهمورث را سوار بر اهرمن نقاشی می‏کردند. در ترجمه‏ی سنسکریت اَوگمدَیچا و غررالسیرو البدء این داستان کنایه از تسلط تهمورث بر اهرمن نوشته‌اند. طبری، مرغنی، ابن بلخی و فردوسی خط و نوشتن را به تهمورث نسبت داده ‏اند.
فره به سوی تهمورث آمد. به وسیله‏ی آن دیو و مردم بد و جادوگر و پری را شکست دهد و بت‏پرستی را برافکند و پرستش خداوند را رواج دهد و اهریمن سی سال اسب او شد.
در اوستا زیاد از تهمورث نام برده نشده. فره به سوی تهمورث آمد و دیو مردم بد و جادوگر و پری را شکست داد و پرستش دادار را رواج داد و اهریمن سی سال اسب او شد.
“شاهنامه دینداری طهمورث را به ویژه یاد می‏کند و آن را به وزیر پارسایش به نام «شهرسپ» منسوب می‏دارد
شاهنامه:

چنان شاه پالوده گشت از بدی
برفت اهرمن را به افسون ببست

که تا بید از او فره ایزدی
چو بر تیزرو بارگی بر نشست
(همان: ۲۱۲).

نام او را نیرومند هم معنا کرده‌اند. در متن‌های پهلوی آمده است: در زمان پادشاهی تهمورث مردم از خونیرس به کشورهای دیگر رفتند (آموزگار، ۱۳۸۶، ۵۲).

پسر بْد مر او را یکی هوشمند
بیامد به تخت پدر بر نشست

گرانمایه تهمورث دیوبند
به شاهی کمر بر میان بر ببست
(شاهنامه فردوسی، ۲۶).

چنان شاه پالوده گشت از بدی
برفت اهرمن را به افسون ببست

که تابید از و فره ایزدی
چو بر تیزرو بارگی بر نشست
(همان: ۲۷).

“به گزارش یاقوت حموی (ج۱، ص۴۱۷)، تیره‏ای از اقوام ایرانی او را نخستین انسان می‏دانستند. ابن قتیبه (ص۶۵۲) و ثعالبی مرغنی (همان جا) به او سلطنت هزار ساله نسبت داده ‏اند. نسبت دادن فرمانروایی هزار ساله به طهمورث ظاهراً حاکی از پایگاه بسیار مهم او در پاره‏ای از روایات کهن‏تر است؛ به ویژه نام او، در کتاب شاهان مندایی، موسوم به “سدراربّا” (sidr¦ Rabb¦) به صورت “زاردانایاطا طاهموَرها” (Zadanayata T¦hmªr¦t) بلافاصله بعد از نام کیومرث، آمده و مدت شهریاری‏اش ششصد سال ذکر شده است (نک. کریستنسن، ج۱، ص ۲۳۷-۲۳۸؛ مینورسکی، جVII، ص ۶۱۶، یارشاطر، ج۳، ص ۵۳۲) (فردوسی وشاهنامه سرایی،۱۳۹۰: ۳۲۵-۳۲۶). طهمورث نیز مانند هوشنگ معادلی در اساطیر هندی ندارد، اما ذکر اخبار روایاتش، در یشت‏های اوستا، قدمت اسطوره‏ی او را نشان می‏دهد. نام این پادشاه در متن‏های اوستایی (یشت ۱۵، بند ۱۱؛ یشت ۱۹، بند ۲۸) به صورت Urupi- آمده است. در متن‏های دوران اسلامی، طهمورث ملقب به “زیناوند” (پهلوی z§n¦wand)، “زین‏آوند” است که در برخی از متون به صورت مصحف “زیباوند” (حمزه اصفهانی، ص۳۱؛ ابوریحان بیرونی، ص۱۰۳) و “ریناوند” (مجمل‏التواریخ و القصص، ص ۲۴، حاشیه‏ی ۳ و “دیناوند” (همان،ص ۴۱۷) ضبط شده است. مؤلفان این دسته از متون، بر مبنای نوعی فقه‏اللّغه‏ی عامیانه، لقب اخیر را ظاهراً با لفظ “زین” به معنی “افزار جنگ” ربط داده و زیناوند را “تمام سلاح”، (ابن بلخی، ص ۲۸)، “تمام زین‏افزار” (بلعمی، ص۱۲۶) و “مرد با سلاح تمام” (حمزه اصفهانی، همان جا؛ مجمل التواریخ و القصص، ص۲۴) و “سلاح پوشیده” (خوارزمی، ص۹۹) معنی کردند. لقب زیناوند در شاهنامه فردوسی نیامده است، مینورکسی (همان جا) تصور می‏کند که فردوسی، به گزارش روایت مربوط به زین نهادن طهمورث بر اهریمن و به کار گرفتن آن پتیاره‏ی آفرینش به سان بارگی، تلویحاً به این صفت اشاره کرده است. لقبی که در شاهنامه فردوسی (همان، ج۱، ص۳۵، بیت۱) و برخی دیگر از منابع (ابن بلخی، ص ۱۰؛ مجمل‏التواریخ و القصص، همان جا، نوروزنامه، ص۸) برای طهمورث آمده “دیوبند” است که ظاهراً این لقب نیز تصحیفی از “زیناوند” است (نک. کریستنسن، ج۱، ص ۲۴۷؛ بهار، ص۲۴، حاشیه۳)؛ می‏توان احتمال داد که این لقب در ادوار بعدی به سبب غلبه او بر اهریمن و توفیق او در مقهور ساختن دیوان به او داده شده است (نک. مینورسکی، جVII، ص ۶۱۷؛ پورداوود، ج۲، ص۱۳۹-۱۴۰؛ صفا، ص۴۲۰، قس: ابریشمی، ص۲۰۳-۲۰۴ که می‏کوشد تا بین جزء اول ترکیب “دیوبند” و واژه‏ی dipi- به معنی “خط و نوشته” در کتیبه‏های فارسی باستان رابطه‏ی ریشه‏شناختی بیابد و “دیوبند” را صورت دیگری از “دیپی‏وند” به معنی “صاحب خط و دبیری”، بداند) در متن‏های موجود اوستایی اطلاعاتی درباره‏ی تبارنامه‏ی طهمورث دیده نمی‏شود. مطابق گزارشی که در بندهش (دستنویس TD2، ص۲۲۸، ستون V) آمده، “تهمورث پسر ویونگهان، پسر ینگهت (در متن با املای پازند به صورت iia¥hat) پسر هوشنگ است. این نسب‏نامه با جزئی اختلاف تقریباً در همه‏ی منابع دوران اسلامی، به استثنای فردوسی که طهمورث را پسر هوشنگ می‏داند، ذکر شده است. اطلاعات حاصل از یشت‏ها (یشت۱۵، بند ۱۱-۱۳؛ یشت ۱۹، بند ۲۷-۲۹) در مورد طهمورث حاکی از ارتباط این شهریار با هوشنگ است، چه هردو قهرمان بر دیوان و مردمان فرمانروایی می‏کنند و هردو مأموریت یکسانی دارند و آن غلبه بر دیوان و به خدمت درآوردن آنان است. از سوی دیگر هوشنگ و تهمورث، در فهرست قهرمانان افسانه‏ای، میان کیومرث که در اصل غول آغازین پیش از خلقت بوده و نمونه‏ی نوع انسان شده و جم که نمونه‏ی اولیه نوع انسان در میان اقوام هند و ایرانی بوده، جای گرفته‏اند. از این موضوع کریستنسن (ج۱، ص۱۶۷) نتیجه گرفته است که “هوشنگ و طهمورث در اصل نمونه‏های نخستین انسان و نخستین شاه بوده‏اند که بعد از جدایی هندیان و ایرانیان در دنیای افسانه‏ای ایرانیان وارد شده و جم را از نخستین پایگاه خود بیرون رانده و خود آنان نیز در دوره‏ی جدیدتری جای خویش را به کیومرث داده ‏اند”. در آثارالباقیه‏ی ابوریحان بیرونی (ص۹۹) مشابه همین داستان آمده: لیکن به کیومرث نسبت داده شده است. فردوسی خط و کتابت را جزو دانش‏های دیوان به شمار آورده و گفته است که چون طهمورث بر دیوان متمرّد چیره شد و آنان را مقهور ساخت، دیوان از شاه خواستند تا جانشان را بر آنان ببخشاید و در عوض آنان هنر خط و کتابت را به او بیاموزند. با اینکه فردوسی از تعلیم نزدیک سی خط به طهمورث سخن می‏گوید، اما فقط از شش خط رومی، تازی، فارسی، سغدی، چینی و پهلوی یاد می‏کند. مجمل‏التواریخ و القصص (ص۳۹) نیز، در ذکر پادشاهی طهمورث آورده است که “دیوان را مسخّر کرد و در عمارت بیافزود… و اول نوشتن و خواندن در عهد او بود؛ دیوان تعلیم کردند”. در منابع دوران اسلامی، بنای برخی از شهرها را به طهمورث منتسب کرده‏اند. بر اساس روایت طبری (ج۱، ص ۱۱۷، قس: ابن بلخی، ص ۶۳-۱۴۲) شاپور فارس را طهمورث بنیاد کرد و در آنجا مستقر شد (قس: مسعودی، مروج الذّهب، همان جا)؛ ثعالبی مرغنی (ص۹) می‏گوید که غالب بلاد فارس را طهمورث بنیان کرد (قس: ابن بلخی، ص۱۴۵ که، مطابق گزارش او، کازرون نیز از جمله شهرهایی است که طهمورث ساخته است.). در منابع دوران اسلامی، علاوه بر اختراع خط و فن نویسندگی، احداث بناها و بنیان نهادن شهرها، فهرستی از کارهای مدنی دیگر برشمرده شده که مبدع آنها طهمورث بوده است. به روایت فردوسی (به کوشش خالقی مطلق، ج۱، ص۳۵-۳۶، بیت ۸-۱۷)، به راهنمایی او مردم موی و پشم میش و برّه را بریدند و به رشتن آنها روی نهادند و به کوشش از آن جامه و گستردنی ساختند. ابداع طنبور، استحصال ابریشم و انگبین از دیگر مواردی است که، به روایت گردیزی (ص۶۶، قس نوروزنامه، همان جا)، در عهد طهمورث به دست دیوان اتفاق افتاده است.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

طهمورث زیناوندیعنی مرد با سلاح تمام (۳۰، پیامبران)، (۲۴، مجمل) در شاهنامه کی‌نامور خوانده شده است (۳۸، شاهنامه (۱)). طهمورث یکی از اعقاب هوشنگ بود (۴، ثعالبی). طهمورث پسر ایونگهان پسر انکهد پسر اسکهد پسر اوشهنگ (۱۱۴، طبری (۱)). از حسن صورت و علوّ طبع که ایرانیان آن را فرّ ایزدی گویند، به جدّ خود کیومرث شباهت تمام داشت. او پاکی فرشتگان و ابهت ملکوت را با هم داشت (۴، ثعالبی). در شاهنامه در وصف منوچهر آمده است که او چون طهمورث بلند قامت همچون زاد سرو بود (۱۱۶، شاهنامه (۱)). راه و رسم مسلک و آیین تهمورثی شهره بود و اخلاف او آنرا دنبال می‌کردند (۱۰۵، شاهنامه (۸)). او مردم را به راه یزدان خواند (۳۷، شاهنامه (۱)). اول نبشتن و خواندن در عهد او بود و دیوان تعلیم کردند (۳۹، مجمل). گفته‌اند اول کس که خط پهلوی را به کار برد طهمورث بود (۵، ثعالبی). از سگ برای نگهداری حیوانات اهلی استفاده کرد (۴، ثعالبی)، (۱۴، اخبار). در زمان طهمورث بت‌پرستی رواج داشت (۱۴، اخبار). طهمورث اول کسی است که روزه گرفتن بر پای داشت (۳۱، پیامبران)، (۱۴، اخبار)، (۲۹، فارس). بی‌شاپور از شهرهای فارس به دست طهمورث ساخته شد و به دست اسکندر ویران گردید (۴۷، پیامبران). طهمورث از طبقه‌ی پیشدادیان دادگر و دومین آنهاست (۱۴۶، آثار). طهمورث پادشاهی همه‌ی جهان بگرفت (۱۰، فارس)، (۱۲۹، بلعمی). طهمورث چهل سال پادشاهی کرد (۱۱۴، طبری (۱)). پس از مرگ هوشنگ سیصد سال عالم بدون شاه ماند تا یکی از اعقاب او به نام طهمورث ظهور کرده به سلطنت رسید (۴، ثعالبی)، (۱۲۰، آفرینش (۳)). پس از جنگ با دیوان، طهمورث سی سال دیگر در جهان بماند و سپس از جهان برفت (۳۸، شاهنامه (۱)). طهمورث پیش از آنکه شاه شود، پیوسته در جنگ متمردان و دیوان بود و بدین سبب او را دیوبند گفتندی (۱۰، فارس)” (دوستخواه، ۱۳۸۳: ۲۱۳؛ تفضلی،۱۳۵۴: ۱۱۸؛ بهار، ۱۳۷۵، ۱۹۰؛ راشدمحصل، ۱۳۸۹: ۲۰۰؛ صدیقیان، ۱۳۸۶: ۵۸).
۸-۲ Ahreman [اهریمن]: آفرینش آغازین بدین صورت بود که هرمزد در نهایت آگاهی قرار داشت و اهریمن در عمق نادانی به سر می‌برد و از وجود هرمزد بی‌خبر بود و به این خاطر که وجودش سراسر رشک بود برای نابودی آفریدگان نیک به جهان یورش آورد و در برابر آفریده‌های هرمزد، دیوها آفرید. هرمزد گفت آفریدگان مرا بستای اما او سر باز زد و گفت خواهان نابودی آفریده‌های تو هستم. هرمزد بدو گفت که تو قادر به انجام هر کاری نیستی و زمان نُه هزار سال برای ارزار بین هرمزد و اهریمن تعیین شد و هرمزد در همان ابتدا نابودی اهریمن را به وی نشان داد و او وقتی نابودی خود را دید گیج و بی حس شد. سه هزار سال نخست به کام هرمزد سپری شد. سه هزار سال دوم آمیختگی آفریدگان نیک و بد. اهریمن در روز هرمزد از ماه فروردین به گیتی تازش کرد در آن روز باران بر همه زمین می‌بارید و باد همه جا می‌وزید و خورشید بر همه جای زمین می‌تابید. زمانی باید اهریمن نابود شود که در اوج ستمکاری باشد. در زمان پادشاهی اژدهاک و افراسیاب مردم دارای زندگی بهتری بودند. رستاخیز زمانی صورت می‌گیرد که اهریمن و دیوان نابود شوند و جهان پاک شود. برتری اورمزد بر اهریمن به خاطر آگاهی است که اهریمن ندارد. در دوران پادشاهی گشتاسپ اهریمن و دیوان به تارترین نقطه دوزخ هجوم برند. در دین زردشتی شمال جایی است که اهریمن از آنجا هجوم می‌آورد و به همین خاطر همه اتفاقات بد از آنجا شروع می‌شود. اژدهاک پلیدترین نیرویی است که اهریمن برای نابود جهان فرستاده است. طبق متون پهلوی در هزاره دوم اهریمن فرمانروایی را به ضحاک می‌بخشد. در دین می‌گویند چهار چیز از بدترین کارهایی است که اهریمن کرده است: نپرداختن مزد کار نیک، عقوبت گناه را انجام ندادن و با این کارها باعث به وجود آمدن آیین‌های نادرست بسیار شد و مردم به این خاطر که کار نیک را نمی‌شناختند به سمت آن آیینی می‌رفتند که در آن آموزش بیشتر بود. اهریمن و دیوان کسانی که خرد کمتری دارند را بیشتر می‌دهند. اهریمن به زردشت وعده داده بود که اگر از این دین دست بکشی به تو سلطنت هزارساله می‌دهم. و زردشت به خاطر بهره‌بردن از خرد فراوان فریب او نخورد. و گفت به وسیله ستایش از این دین تو را شکست می‌دهم. سرانجام اورمزد اهریمن را با همه آفریده‌های بدش از آسمان بیرون می‌کند طوری که دیگر نتواند برگردد. اورمزد در روشنی بود و اهریمن در تاریکی. ارومزد از وجود اهریمن آگاه بود ولی اهریمن در نادانی به سر می‌برد. اهریمن در تیرگی و تاریکی فرو می‌رفت.
“در سرودهای گاهانی تنها یکبار نام اَنگره مَینیو آمده است (اوستا، یسن ۴۵، بند ۲) و آن هنگامی است که سپند مینو به اهریمن اعلام می‌دارد که آن دو در همه چیز از آغاز با هم مخالف بوده‌اند. اهریمن و سپندمینو، بر سر تصاحب فرّه، کارزار می‌کنند و برای نیل به مقصود چالاک‌ترین پیک خود را اعزام می‌دارند (یشت ۱۹، بند ۴۶ به بعد). اهریمن از زخم گرزمهر در هراس است (یشت ۱۰، بند ۹۷، ۱۳۴). وجود لوحه‌های اهریمنی خطاب به “اهریمن ایزد” در آیین مهری (مولتون، ص ۳۹۹، حاشیه ۸، بنونیست، همان جا) قرینه‌ی دیگری است که تا حدی مؤید احتمال پرستش‌های اهریمن در برخی از کیش‌هاست که مزدیسنا آنها را به عنوان بدعت‌های دینی طرد و محکوم می‌کند. اهریمن در آیین مانوی نیز جایگاهی مهم دارد. او شهریار قلمرو تاریکی است که بر حسب تصادف به مرز میان بهشت روشنی و جهان تاریکی می‌رسد. کیهان روشنی چشمانش را خیره می‌سازد و او به آرزوی تصاحب کیهان به آن حمله می‌برد. در اینجا دوره‌ی زرین جدایی نور و ظلمت به سر می‌رسد و دوره‌ی آمیزش آن دو آغاز می‌شود. مطابق گزارش برخی از متون پهلوی از جمله دادستان دینیک (فصل ۱۸، بند ۲-۳) اهریمن صورت مادی ندارد. شاید این به قول هینلز (ص ۸۳)، ناشی از این عقیده باشد که جهان مادی آفریده‌ی خداست و لزوماً باید خوب باشد، چون خوب و بد همزیستی نمی‌توانند داشت، پس ممکن نیست اهریمن صورت مادّی داشته باشد، بلکه فقط انگلی در بدن آدمیان و جانوران جای می‌گیرد و این هستی مادی حقیقی نیست. نخستین بار در شاهنامه، اهریمن در داستان کیومرث ظاهر می‌شود. او بر کیومرث حسد می‌برد و با او می‌ستیزد و سرانجام خزروان پور اهریمن در نبردی سیامک پسر کیومرث را می‌کشد. فردوسی در دو جا در شاهنامه به جای کلمه‌ی اهریمن، ابلیس به کار می‌برد. در زمان پادشاهی کاووس. او دیوان را گرد می‌آورد و برای نابودی کیکاووس نقشه‌ای می‌کشد؛ دیوی را نزد کاووس می‌فرستد و او را به پرواز به آسمان‌ها بر می‌انگیزد. فردوسی در این داستان در شاهنامه به جای اهریمن کلمه‌ی ابلیس به کار می‌برد. در داستان فریدون (همان، ج ۱، ص ۷۹ به بعد) اهریمن مفهومی تجریدی می‌شود و به صورت مظهر گمراهی و تباه‌سازی اندیشه‌ی مردمان درمی‌آید. فردوسی در این داستان از اهریمن به عنوان دیو نام می‌برد (ج ۱، ص ۹۷). اهریمن در شاهنامه گاه به صورت جانوران و موجودات عجیب در می‌آید و گاه به دیو، شب، گراز، گرگ و اسب تشبیه می‌شود. صفات او در شاهنامه نیرنگ، ظلم، بدکُنشی، بد گوهری، بدنژادی، دورویی، بی‌رحمی، و هراس‌انگیزی است”.
اهریمن در تاریکی در اوج نادانی به سر می‌برد. هرمزد به اهریمن گفت تو نمی‌توانی مرا از بین ببری. هرمزد و اهریمن پیمان بستند تا سه هزار سال پیکار کنند زیرا فقط از این طریق بود که نیروی اهریمن از بین می‌رفت و پیروزی نهایی از آن هرمزد می‌شد و اهریمن به سبب نادانی بدان پیمان در داد. اهریمن هیچ زمان چیزی نیکو نیندیشید و انجام ندهد او سر کرده همه دیوها و بدترین دشمن اورمزد است. فقط یکبار نام او در گاهان آمده است.
نوشته شده است که هنگامی که اهریمن حمله می‌کند پیروزی ایزدان را دید و آرزوی بازگشت کرد اما راه فرار نیافت. اولین نبرد مینوی آسمان با اهریمن کرد.
در اولین روز حمله اهریمن غروب بود و هوا ابری. اولین نبرد زمین انجام داد. در این نبرد همه مخلوقات اورمزد به رنج افتادند. اهریمن در مقابل آفریده‌های نیک اورمزد دیوان و خرفستران را آفرید. در اثر لرزشی که به خاطر تازش اهریمن در زمین بوجود آمده بود کوه‌ها رستند.
اهریمن ساکت بود تا اینکه مرد پرهیزگار را دید.او کسی است که اهریمن را از کار بیفکند. اهریمن خاکستری و دروغ گونه و پست خلق شده بود. او تلاش می‌کند که مخلوقات هرمزد را به سمت خود جلب کدن و در مقابل آفریده‌های نیک هرمزد، دیوها را بوجود می‌آورد. سیارات و خرفستران اهریمنی‌اند.

سوال کلی۱: آیا ارزیابی وضعیت عوامل زمینهای در پیادهسازی مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان دارای اثرگذاری معنادار است؟
برای بررسی، این سوال فرضیه ای به شکل زیر طراحی گردید.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ارزیابی وضعیت عوامل زمینهای در پیادهسازی مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی، دارای اثرگذاری معنادار نیست.
ارزیابی وضعیت عوامل زمینهای در پیادهسازی مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی، دارای اثرگذاری معنادار است.
جهت آزمون این فرضیه آزمون تک متغییره تی- استیودنت به کار رفت که یافته های آن در جدول (۴-۶) نشان داده شده است.
جدول ۴-۶ یافته های برآمده از سوال ۱ ارزیابی وضعیت عوامل زمینهای در پیادهسازی مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان

سوال
میانگین
حد بالا
حد پایین
آماره‌ آزمون
مقدار معناداری
نتیجه‌ی
آزمون
۱
۳۵۷/۳
۳۶۰/۰
۳۵۴/۰
۴۵/۲۲۴
۰۰۰/۰
رد فرضیه صفر

همان‌گونه که نتایج جدول فوق نشان می‌دهد در سطح اطمینان ۹۵% فرضیه صفر رد و فرضیه مخالف تائید می‌شود. این امر بدین معناست که شاخصهای مربوط به ارزیابی وضعیت عوامل زمینهای در پیادهسازی مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان، دارای اثرگذاری معنادار هستند.
لازم به ذکر است در تحلیل جدول بالا باید به سطح معناداری و همچنین حد بالا و پایین توجه نمود. به عنوان مثال در بعد ارزیابی وضعیت عوامل زمینهای در پیادهسازی مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی که دارای معناداری ۰۰۰/۰ می‏باشد، به این معناست که ارزیابی وضعیت عوامل زمینهای در پیادهسازی مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان دارای اهمیت بالا بوده است زیرا سطح معناداری کمتر از ۰۵/۰ بوده است. در تحلیل حد پایین (Lower) و حد بالا (Upper) در جدول نیز باید بر اساس توضیحات زیر عمل نمود:
۱- هرگاه هر دو حد پایین و بالا مثبت باشد، میانگین از مقدار مورد آزمون بزرگتر است. (مقدار مورد آزمون در این تحقیق عدد ۳ می‏باشد).
۲- هرگاه هر دو حد پایین و بالا منفی باشد، میانگین از مقدار مورد آزمون کوچکتر است.
۳- هرگاه حد پایین منفی و حد بالا مثبت باشد، میانگین با مقدار مورد آزمون تفاوت معنیدار ندارد.
سوال‏های فرعی
سوال ۱: آیا بررسی و ارزیابی وضعیت شاخصهای مولفه‏های فرایندهای مدیریت دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان دارای اثرگذاری معنادار است؟
برای بررسی این سوال، فرضیه آماری به شکل زیر طراحی گردید.
بررسی و ارزیابی وضعیت شاخصهای مولفه‏های فرایندهای مدیریت دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی، دارای اثرگذاری معنادار نیست.
بررسی و ارزیابی وضعیت شاخصهای مولفه‏های فرایندهای مدیریت دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی ، دارای اثرگذاری معنادار است.
جدول ۴-۷ یافته های برآمده از سوال ۱ بررسی و ارزیابی وضعیت شاخصهای مولفه‏های فرایندهای مدیریت دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان

سوال
میانگین

۲-۲- صداق
الف) معنای لغوی صداق
صداق در لغت به معنای مَهریه زن، کابین (المعجم الوسیط، ۱۳۸۹، ۱/۱۰۸۷).
در قرآن الفاظ دیگری در معنای مَهر استعمال شده است، مانند صَدُقَََََه، نِحلَه، فَریضَه و أَجر. مترادف مَهر در زبان عربی لفظ صداق- به فتحه وکسر صاد- و صَدُقَه است.
صَدُقَه، از ریشه «صَدَقَ» به معنی خبرمطابق با واقع هست. نکته لطیفی که از این ریشه یابی به دست می آید، این است که دادن مَهر از طرف مرد به زن هنگام ازدواج، خبر از صداقت وراستی او نشانه ای از علاقه و محبت به زن وتشکیل خانواده است(میر شمسی، ۱۳۸۰، ص۲۵).
نِحلَه به معنی عطا و فرض است لفظ نِحلَه در آیه «وَاتوُالنَّساءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحلَه»و همچنین آمده نحله هدیه ای از طرف خدا به زنان است. (طبرسی، ۱۳۶۰، ۵/۲۰).
وگفته شده این کلمه از ریشه نحل به معنی زنبور عسل است، زیرا بخشش وعطیه شباهت به کار زنبور عسل دارد.
فریضه، به معنای چیزی است که خداوند بندگانش را به آن امر ویا نهی کرده است(میرشمسی، ۱۳۸۰، ص۲۶).
این لفظ در(نساء / ۲۳۷) آمده، که مرحوم طبرسی در مجمع البیان گفته است:
مراد از فریضه، صداق است، ودر این باره مخالفی دیده نمی شود، اما این که چرا لفظ فریضه در معنای مهر استعمال شده، می گوید «لانه یجب بالعقد» زیرا مهر به سبب عقد واجب می شود، اجر در لغت به معنی عوض عمل و انتفاع است، ودر آیه کریمه «فاتوهن اجورهن» به همین معنا استعمال شده و مراد از آن، عوض در عقد متعه است (طبرسی، ۱۳۶۰، ۵/۲۰) .
صِدَاق المَرأه وصِداقُها و صُدقَتُها: آنچه به عنوان مهریه ی زن پرداخت می شود.
أَصدَقتُها: مهریه ی زن را پرداخت کردم. (راغب اصفهانی،۱۳۸۷، ص۴۴۳).
صداق: کابین، مهر زن. (معین، ۱۳۸۲، ص ۷۷۳).
ب) معنای اصطلاحی مهر
مال(ویا چیزی که قائم مقام مال باشد) معینی است که بر سبیل متعارف زوج به زوجه در عقد نکاح می دهد ویا به نفع زوجه برذمه می گیرد. (جعفری لنگرودی، ۱۳۸۸، ص۷۰۲).
ج) معنای اصطلاحی صداق
صداق: مهر را گویند، همچنین صدقه، نحله، اجر، فریضه، علیقه، حبا وعقر نامیده می شود.
بنا به قول مشهور بین فقهاء به صرف عقد زوجه مالک تمام مهر است نهایت اینکه مالکیت زوجه نسبت به تمام مهر متزلزل بوده واستقرار این مالکیت «نسبت به نصف دوم» متوقف بر دخول است به همین جهت اگر تقاضای اجرائیه برای تمام مهر شود و زوج دعوی عدم دخول کند چون استحقاق زوجه نسبت به نصف ثانی محتاج به اظهار نظر قضائی است باید زوجه نسبت به این مقدار بدادگاه مراجعه کند. (جعفری لنگرودی، ۱۳۸۸، ۴۰۵)

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۳- نفقه
الف) معنای لغوی نفقه
نفق (نفق ینفق نفقاً)الشیءآن چیزمصرف وتمام شد(المعجم الوسیط، ۱۳۸۹، ۱/۲۰۱۱) نفقه در فارسی، در دو معنا به کار رفته است که عبارتند از:

1. 1. آنچه از درم وامثال آن صرف خویشتن ویا عیال خود کنند؛ روز مره ای که برای زن وفرزندان واهل وعیال مقرر کنند وخرج هر روزه.

1. 1. آنچه انفاق وبخشش کنند ونفقه خوار، آن که نفقه کسی خورد، ونفقه دادن، یعنی متکفل معاش دیگری شدن وهزینه معاش دیگری را تعهد کردن. (دهخدا،۱۳۷۷، ص۲۲۶۴۱).

1. 1. صاحب مصباح المنیر: « نفقه» را اسم مصدر «نفق» می داند ومعتقد است در عبارت: « نَفِقَتِ الدَّراهِمُ نَفَقاً »، «نفقه» به معنای «نَفِدَت» ؛ یعنی «تمام شد، فانی ونابود شد» می باشد. جمع «نفقه» را مانند رقبه ورقاب، بر«نِفاق» وهمچنین بر«نَفَقات» صحیح می داند.(القمری الفیومی، ۱۳۴۷ ه ق، ۱/۳۲۷).

1. 1. راغب در مفردات نیز همین معنا را را در جایی که گفته می شود:«نَفِقَتِ الدارهمُ تُنفَقُ وأَنفَقتُها » برای «نفقه» بیان نموده است.

وهمچنین راغب در مفردات می نویسد: نفقه اسم است برای آن چیزی که انفاق می شود؛ مانند آیه: « ومَا أَنفَقتُم مِن نَفَقَهٍ » (بقره / ۲۷۰) ویا در آیه: « وَلا یُنفِقُون نَفَقَهً » (توبه /۱۲۱) که نفقه به آن چیزی که انفاق شده, گفته شده است. (راغب اصفهانی، ۱۳۸۷، ص ۷۸۸).
با توجه به معنایی که راغب برای نفقه ومانندآن بیان کرده، نفقه زن وفرزندان و… از آن جهت نفقه نامیده شده، چون چیزی که مرد برای همسرش خرج می کند به شکلی از مال وی خارج شده ومصرف می گردد، اگر چه از سوی دیگر وضع وحال زن نیز، با مصرف این مال، رونق می گیرد؛ در نتیجه هر دو معنا، یعنی نابودی وکاستی وفنا، با صرف مال زوج و رواج و رونق، با توجه به حال زوجه، مناسبت دارد.(صادقی، ۱۳۹۰، ص۳۷).
ب) معنای اصطلاحی نفقه
انفاق به معنی صرف کردن است ونفقه اسمی است از انفاق.
در اصطلاحات حقوق مدنی عبارت است از صرف هزینه خوراک و پوشاک و اثاث خانه و جامه به قدر رفع حاجت وتوانائی انفاق کننده «در مورد نفقه اقارب» وخوراک و پوشاک و مسکن واثاث خانه و خادم در حدود مناسبت عرفی با وضع زوجه «در مورد نفقه زوجه». (جعفری لنگرودی، ۱۳۸۸،ص ۷۱۸).
۲-۴- محارم
الف) معنای لغوی محارم
ممنوع بودن چیزی. (راغب اصفهانی،۱۳۹۰، ص۱۸۳)
کاری که اسلام آن را منع کرده و ارتکاب آن گناه باشد.(معین، ۱۳۸۵، ص۴۶۱).
ب) معنای اصطلاحی محارم
هرزنی که وقاع با او شرعاً جائز است و یا به علت نسب یا رضاع یا مصاهرت«به عقد یا ملک یمین» حرام مؤبد است مانند مادر زن.
قدرمتیقن آن محارم نسبی«از نسب مشروع» می باشد وشامل نسب حاصل از زنا نمی باشد.
محرمات نسبی «به ضم میم وفتح حاء و تشدید راء» در فقه به پدر واجداد و مادر و جدات «تا هر قدر که بالا رود» واولاد« تا هر قدر که پائین رود» وبرادر وخواهر و اولاد آنها «تا هر قدر که پائین رود» وعمه ها وخاله ها و عمه ها وخاله ها ی پدر ومادر واجداد و جدات را گویند که نکاح با آنان ممنوع است. (جعفری لنگرودی، ۱۳۸۸،ص ۶۲۵).
۲-۵- نشوز
الف) معنای لغوی نشوز
نشوز،مصدر معرب است و کلمه ای که از این مصدر مشتق می شود، به معنای نا سازوار یا نا سازگار یا نا ساز می باشد ودر روابط زن وشوهر، به معنای عصیان و ناسازگاری کردن زن با شوهر « به خشم در آوردن وی یا ناسازوار کردن شوهر با زن یا نا ساختن هر یک با دیگری، ویا کراهت داشتن زن وشوهر هر یک از دیگری است.
همچنین به خارج شدن زن از اطاعت مرد وترک کردن زن توسط مرد، با زدن زن و ستم نمودن بر وی گفته می شود.(دهخدا، ۱۳۷۷، ۱۴/ ۲۲۵۰۸و ۲۲۵۰۹).
در زبان عربی « نشوز» جمع « نشز» و به معنای مکان مرتفع، ارتفاع وبلند شدن می باشد. (راغب اصفهانی، ۱۳۹۰، ص۷۷۴).
ب) معنای اصطلاحی نشوز
صاحب جواهر در تعریف نشوز می نویسد:
« النشوز هو الخروج من الزوج والزوجه عن الطاعه الواجبه علی کل واحد منهما الی الآخراً »نشوز، خارج شدن هر یک از زوج وزوجه از طاعت واجبی است که هر یک از آن دو نسبت به دیگری به عهده دارند. (نجفی، ۱۹۸۱م،۳۱/ ۲۰۰).
۲-۶- بکارت

۲ –ارزیابی به وسیله مرئوس
۳ –ارزیابی همقطاران از عملکرد یکدیگر
۴ –ارزیابی گروهی
۵ – ارزیابی از طریق خودسنجی
۶ –ارزیابی به وسیله مشتریان
۷ – ارزیابی به وسیله واحد پرسنلی
۸ – ارزیابی به وسیله سرپرست غیرمستقیم
۹ – ارزیابی به وسیله مراکز ارزیابی
۱۰ –ارزیابی ۳۶۰ درجه‌ای
۲-۱۱- ویژگی‌های لازم برای ارزیابی‌کننده

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ارزیابی‌کننده هر کس که باشد دارا بودن خصوصیات ذیل برای او لازم و ضروری است:
الف: داشتن دانش و اطلاعات لازم در مورد چگونگی وظایف و عملکرد شخص مورد ارزیابی در شغل
ب: داشتن فرصت و موقعیت نظارت بر نحوه کار فرد مورد ارزیابی
پ: داشتن انگیزه کافی برای ارزیابی دقیق و معتبر
ت: دارا بودن اعتماد به نفس و توان قضاوت عادلانه و رها کردن نظرات تبعیض‌آمیز
ث: احساس مسئولیت کردن و جدی گرفتن ارزیابی.
۲-۱۲- مراحل ارزیابی عملکرد
بیشتراوقات ارزیابی عملکرد فعالیتی است که الزام واحدمنابع انسانی سازمان سالی یکبارباید انجام شودامابعضی ازسازمانهارامهم دانسته وازاین سیستم به خوبی استفاده می کنند.ارزیابی عملکرد رافرایند مستمری می دانند که درطول سال باید انجام شود.دراین سازمانها ارزیابی عملکرد درچهارمرحله انجام می شود:
مرحله اول:برنامه ریزی عملکرد
درابتدای سال مدیر به همراه کارمندش جلسه برنامه ریزی عملکرد برگزار می کنند .
مرحله دوم: عملکرد
کارکنان درطول سال تلاش می کند اهدافی راکه برای معین شده است محقق سازدومسوولیت ووظایف شغلی اش رابه نحوه احسن انجام دهد.درطول دوره مدیر اوراهدایت می کند وبادادن بازخورد امکان موفقیت فرد رادرانجام وظایفش فراهم می سازد.
مرحله سوم:ارزیابی عملکرد
درپایان دوره مدیردرمورد عملکرد فرد درطی دوره تامل می کند فرمهای ارزیابی عملکردراتکمیل می کند معمولا فرم تکمیل شده ارزیابی عملکرد را مدیر بالادست بررسی وتایید می کند.
مرحله چهارم:بازنگری درعملکرد
مدیروکارمندان معمولا جلسه ای یک ساعتی برگزارمی کنند وفرمهای ارزیابی رامجدداً مرور کرد و برای آینده برنامه ریزی می کنند.
۲-۱۳- روش های اجرای ارزیابی عملکرد درسازمانهای دولتی
الگوهای ارزیابی عملکرد دستگاه های دولتی که در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرند، الگوهای متفاوتی می باشند این الگوها که جهت ارزیابی عملکرددر دستگاه‌های دولتی نظیر شرکت‌های دولتی، سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند و متفاوت می‌باشند.
قابل توجه این که در برخی از کشورها از الگوی مشخص بین‌المللی جهت ارزیابی عملکرد استفاده نشده و سیستم ارزیابی در سازمان‌های این کشورها، سیستم منحصر به فردی می‌باشد. با این حال در ادبیات مدیریت جهت ارزیابی عملکرددستگاه‌های دولتی الگوهای مختلفی ارائه شده است. اما مهمترین این الگوها که در کشورهای موفق مورد استفاده قرار گرفته ونتایج مثبتی نیز داشتهاندعبارتند از:
۲-۱۳-۱- تعیین اثربخشی و کارایی سازمان
دو مفهوم اثربخشی و کارایی از چارچوب دانش مهندسی وارد ادبیات مدیریت شده‌اند. کارایی و اثربخشی با توجه به رویکرد سیستمی، بهره‌وری را تشکیل می‌دهند. در برخی سازمان‌ها، کارایی به اثربخشی منتهی می‌شود و در برخی دیگر بین این دو رابطه‌ای وجود ندارد اما برای افزایش بهره‌وری هر دو لازم هستند. اثربخشی با عملکرد و کارایی با بهره‌وری صحیح از منابع مربوط است. به این ترتیب یک مدیر موفق تدابیری اتخاذ می‌کند که نه تنها به هدف‌ها دست یابد بلکه حداکثر استفاده را از منابع نیز ببرد. از این رو کارایی و اثربخشی (بهره‌وری) معیاری برای سنجش و ارزیابی عملکرد هستند؛ معیارهایی که رابطه بین نهاده‌ها و ستاده‌های سازمان را ارزیابی می‌کنند.
۲-۱۳-۲- الگوی ارزیابی عملکرد سازمان های دولتی با توجه به اقتضائات استراتژیک
یکی از جنبه های مهم در ارزیابی عملکرد سازمانها، توجه به بستر و زمینه مورد فعالیت آنهاست. یکی از اشکالات اساسی نظام های ارزیابی یکسان و هماهنگ، عدم توجه به موقعیت و زمینه های اثرگذار بر فعالیت های سازمانهاست. به عنوان مثال، آیا تاثیر فعل و انفعالات سیاسی یا اقتصادی بر عملکرد دستگاه های دولتی یکسان است؟ البته پاسخ به این سئوال منفی است. بنابراین به منظور واقعی و بهینه شدن نظام ارزیابی لازم است تفاوت های زمینه ای دستگاه ها لحاظ و با توجه به مقتضیات هر سازمان ارزیابی انجام پذیرد. همگن سازی دستگاه ها با توجه به مقتضیات آنها و مقایسه عملکرد دستگاه ها در بین طبقات همگن از موضوعات مهم در واقعی سازی فرایند ارزیابی است. اهم این مقتضیات عبارتند از: محیط، تکنولوژی، چرخه عمر و اندازه سازمان که بایستی در ارزیابی دستگاه های دولتی مورد توجه قرار گیرند.
۲-۱۳-۳- الگوی ارزیابی بهره‌وری جمعی سازمان یا مدل تحلیل پوششی داده‌ها:
اولین ویژگی ارزیابی ارزیابی واقعبینانه آن نسبت به روش های دیگر ارزیابی است. از مجموعه واحدهای تصمیم گیرنده، تعدادی را به عنوان کارا معرفی می نماید و به کمک آنها مرز کارایی را تشکیل می دهد. آنگاه این مرز را ملاک ارزیابی واحدهای دیگر قرار می دهد. در این ارزیابی واحدهای ناکارا به دلیل مقایسه با یک سطح استاندارد از قبل تعیین شده یا شکل تابعی معلوم، ناکارا ارزیابی نشده اند بلکه ملاک ارزیابی آنها واحدهای تصمیم گیرنده دیگری بوده است که در شرایط یکسانی فعالیت می کنند.
ویژگی مهم دیگر ارزیابی ارزیابی توأم مجموعه ای از عوامل است. در مدلهای عوامل نهاده ای و ستاده ای توأماً مورد ارزیابی قرار می گیرند و محدودیت یک نهاده ای یا تک ستاده ای وجود ندارد.
یکی دیگر از ویژگی های اساسی مدلهای ویژگی جبرانی بودن آنهاست. به عبارت ساده این ویژگی به واحد تصمیم گیرنده اجازه می دهد کمبود یا ضعف ستاده هایش را به کمک ستاده های دیگر جبران نماید و یا مصرف اضافی در بعضی از نهاده هایش را با صرفه جویی در نهاده های دیگر جبران نماید.
گر چه تحلیل پوششی داده ها در ابتدا برای ارزیابی واحدهای تصمیم گیرنده ارائه شده است ولی قابلیت‌های گسترده مدلهای آن این روش را به عنوان یکی از روش های پرکاربرد تبدیل کرده است.
۲-۱۳-۴- مدل ریاضی برنامه ریزی آرمانی تخصیص بودجه در سازمان های دولتی
در پیمودن مسیر تکاملی بودجه ریزی بعنوان ابزاری برای سنجش انحرافات و پراکنشها،امروزه کمتر کشوری را می توان یافت که از مدلهای ریاضی بعنوان راهکاری برای تدوین بودجه و تخصیص منابع مالی استفاده نکند. مطالعات نشان می دهد که طراحی مدل ریاضی بودجه شدیداً تحت تاثیر عواملی چون افق بودجه ریزی (زمان)، ساختار بودجه، انتظارات مدیریت و تصمیم گیرندگان قرار دارد. در بودجه ریزی با بهره گرفتن از روش بودجه های دولتی شدیداً تحت تاثیر افق برنامه ریزی تنظیم می شوند. یک مدل ریاضی باید بگونه ای طراحی شود که در یک دوره بلند مدت(پنجساله)، پاسخگوی انتظارات مدیران باشد.
در مدل مذکور از یک مدل برنامه ریزی آرمانی برای بودجه ریزی دولتی استفاده شده است بطوریکه اولین و مهمترین آرمان آن مطلوبیت حاصل از بودجه اختصاص داده شده به یک سازمان می‌باشد.
سایر آرمانها بیانگر نسبت های مطلوب بودجه فعالیتها در سازمان خواهد بود. حاصل، مدل ریاضی آرمانی در حالت قطعی است که اختصاراً (جی پی)نامیده می شود.
۲-۱۳-۵- مدل مثلث عملکرد سازمانی
بررسیهای اخیر محققین نشان می دهد که اغلب سازمانهای امروزی در محیط پیچیده و پویا قرار دارند. در چنین محیطی سازمانها باید یادگیرنده و تحولی باشند و محققین معتقدند که بایستی چارچوبی برای اندازه گیری، ارزیابی، برنامه ریزی و بهبود عملکرد سازمان های یاد گیرنده و تحول آفرین امروزی توسعه یابد. این چارچوب ها باید بیانگر “ظرفیت یادگیری و تحول سازمانی” باشد. از این رو در این مدل بعد “تحول تکاملی” عملکرد سازمانی ارائه می شود و ابعاد مثلث عملکرد سازمانی (کارآیی، اثربخشی، تحول تکاملی) مورد بررسی قرار می گیرد.
درک هدفهای سازمان از نخستین گامهایی است که باید در راه درک عملکرد سازمان برداشت. هدفهای سازمان باید نشان دهنده علت وجودی آن و آنچه را که در پی دستیابی به آن است، باشد. هدفها نوعی وضعیت مطلوب آینده هستند که سازمان قصد رسیدن به آنها دارد و تلاش های سازمان باید در آن جهت صورت گیرد. اثربخشی میزان نیل به اهداف می باشد.
اغلب سازمانهای امروزی در محیط پیچیده، پویا و مبهم قرار دارند و تغییرات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فن آوری اطلاعات و ارتباطات مشخصه جوامع امروزی بشمار می آید. از این دیدگاه می توان گفت که زمان ثبات و قطعیت محیطی به پایان رسیده است. تغییرات محیطی مستمر و فزاینده بوده و عوامل حیاتی موفقیت سازمان پیوسته در چالش هستند. در چنین شرایطی سازمان برای حیات خود باید رابطه خود با محیط را به صورت مستمر “تنظیم” کند. علاوه بر این، سازمان نیازمند “تغییر” است تا بتواند رشد و توسعه یابد. رویکرد خود تنظیمی (سایبرنتیک) برای “تنظیم و تغییر” کنترل سیستم های پویا مورد استفاده قرار می گیرد. مطالعات تجربی بر اهمیت کارکنان، فرهنگ، ارزشها و قابلیت های آنها به عنوان عوامل “عملکرد عالی سازمان” تاکید می کند.
۲-۱۳-۶- الگوهای فیشر برای ارزیابی عملکرد

-قرارداد بدهی به مدیران انگیزه می‌دهد تا سودها را مدیریت کنند و بدین وسیله از عهده شرایط قراردادهای بدهی خود برایند.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

-مدیران سود را تغییر می‌دهند تا پوششی بر عملکرد مدیریتی داشته باشند و خود را درمقابل بر کناریهای احتمالی حفظ کنند.
بالسام و دیگران (۲۰۰۲) بین اقلام تعهدی اختیاری و بازده سهام در حول و حوش اعلامیه سود ارتباط منفی یافتند. این نتیجه نشان می‌دهد که بازار، اقلام تعهدی اختیاری را به صورت فرصت‌طلبانه می‌بیند (سیرگار و یوتاما، ۲۰۰۸) همچنین شرکت‌ها سودها را به منظور دستیابی به انتظارات بازار مدیریت می‌کنند. به عنوان مثال، تئو، ولچ و وانگ(۱۹۹۸)بیان می‌کنند که فرایند اولین عرضه سهام (^[۱۲]IPO) در معرض مدیریت سود می‌باشد. زیرا عدم تقارن اطلاعاتی بالایی بین سرمایه‌گذاران و صادرکنندگان سهام در زمان اولین عرضه سهام وجود دارد. طبق نتایج محققین اقلام تعهدی اختیاری افزاینده درآمد، قبل از عرضه اولیه سهام، مشاهده می‌شود. همچنین مشاهده مشابهی در مورد عرضه فصلی سهام وجود دارد(تئو، ولج و وانگ ۱۹۹۸). ترکیب‌های سهام زمینه دیگری است که مدیریت سود در آن بررسی می‌شود (جیراپورن و دیگران، ۲۰۰۸).
رسواییهای اخیر انرون و ولدکام و شرکت‌های دیگر این تصور عمومی را بوجود آورده است که مدیریت سود به صورت فرصت طلبانه توسط مدیران شرکت‌ها برای منافع شخصی آن‌ها انجام می‌شود، نه سهامدارن. آنچه که موجب تقویت این تصور منفی می‌شود این واقعیت است که تدوین‌کنندگان قوانین و مقررات به تازگی قوانینی برای مبارزه با مدیریت سود تدوین کرده‌اند. به عنوان مثال قانون ساربنز آکسلی که اعضای هیئت مدیره را ملزم به داشتن تخصص مالی می‌کند، نتیجه تلاش مستمر کنگره آمریکا برای کاهش مدیریت سود است.
۲-۲-۱.انگیزه‌های مدیریت سود
تحقیقات گذشته سه انگیزه اصلی برای مدیریت سود شناسایی کرده‌اند: انگیزه بازار سهام، ‌انگیزه قراردادی و انگیزه قانونی (هیلی و واهلن، ۱۹۹۹). بر اساس تحقیق استولوی و برتون (۲۰۰۴) مدیران سودها را برای حداقل ساختن هزینه سرمایه، هزینه‌های سیاسی و یا افزایش پاداش خود دستکاری می‌کنند.
مجموعه دیگری از مطالعات بر امنیت شغلی مدیران در زمانی که با احتمال از دست دادن شغل خود مواجه می‌شوند، تاکید دارند. دی آنجلو(۱۹۹۸) گزارش می‌دهد که در طول مدت جایگزینی، مدیران ممکن است از اختیارات حسابداری برای نشان دادن تصویر مناسبی از عملکرد شخصی خود برای بدست آوردن رای سهامداران استفاده نمایند. دچوو واسلوان (۱۹۹۱) دریافتند مدیران عامل در سال‌های آخر دوران خدمت خود تمایل به کاهش هزینه تحقیق و توسعه دارند تا سودهای گزارش شده خود را افزایش دهند.
دیدگاهی که در مطالعات مدیریت سود وجود دارد این است که قراردادهای موجود و بالقوه بین ذینفعان و شرکت انگیزه‌هایی برای مدیران ایجاد می‌کند تا سودها را دستکاری نمایند. زمانی که دستکاری سود، ثروت مدیران را با هزینه سایر ذینفعان افزایش می‌دهد، می‌توان گفت که مدیران بطور فرصت طلبانه عمل کرده‌اند(واتزوزیمرمن،۱۹۹۰).
در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ تحقیقات بر سه انگیزه بزرگ ایجاد شده بوسیله قراردادهای بدهی، قرادادهای جبران خدمات و فرایند قانونی سیاسی تاکید کردند. در بخش شرایط قراردادهای بدهی از ارقام حسابداری استفاده می‌شود. اگر این شرایط برآورده نشوند، ‌بستانکاران اغلب حق توقیف دارایی‌ها یا اعلام زودتر از سررسید واقعی را دارند تا از منافع خود حفاظت کنند. حتی اگر این حقوق اعمال نگردد، عدم رعایت تعهدات در یک قرارداد استقراضی می‌تواند منجر به یک قرارداد جدید پرهزینه گردد. برای اجتناب از این احتمالات انتظار می‌رود مدیران شرکت‌هایی که در شرف انحراف از شرایط قرارداد دارند، انتخاب‌های حسابداری افزاینده درآمد را به کار گیرند تا شرکت را در وضعیت نسبتا بهتری در خصوص مذاکره مجدد قرار دهند. همچنین قراردادهای جبران خدمات که پاداش را با سودهای گزارش شده ربط می‌دهند انگیزه‌هایی برای دستکاری سود ایجاد می‌کنند و مطالعه‌ای که در این زمینه بیشترین استفاده از آن شده است، مربوط به هیلی (۱۹۸۵) است. سومین انگیزه بزرگ فرایند قانونی سیاسی است. این تئوری که بوسیله واتز و زیمر من ارائه شد عنوان می‌کند از آنجاییکه سودها در فرایند سیاسی، به منظور پشتیبانی مقررات جدید یا اجرای مقررات موجود بکار می‌روند، مدیران انگیزه‌‌ای برای مدیریت سودهای گزارش شده دارند. انگیزه‌های متنوع دیگری نیز برای مدیریت سود بررسی شده است. به عنوان مثال دی آنجلو (۱۹۹۸) این موضوع را بررسی می‌کند که آیا رقابتهای جایگزینی انگیزه‌ای برای مدیران به منظور دستکاری سود در تلاش برای تاثیرگذاشتن بر درک سهامداران از عملکرد مدیریت ایجاد می‌کند. تحقیقی بوسیله باون،‌ دوچارم و شورز(۱۹۹۵) انجام شده است که اثر انگیزشی ایجاد شده بوسیله قراردادهایی که بین شرکت وذینفعان (شامل مشتریان، عرضه کنندگان و کارکنان) وجود دارد را بررسی می‌کند (جیمبالو،۱۹۹۶). انگیزه‌های اصلی برای مدیریت سود را می‌توان به ترتیب زیر خلاصه کرد. (اسکات ۱۹۹۷).
۲-۲-۱-۱.انگیزه‌های طرح‌های پاداشی
۲-۲-۱-۲.انگیزه طرح‌های بدهی
۲-۲-۱-۳.انگیزه سیاسی
۲-۲-۱-۴.انگیزه مالیاتی
۲-۲-۱-۵.انگیزه مربوط به عرضه اولیه سهام
۲-۲-۱-۱.انگیزه‌های طرح‌های پاداشی
زمانی که پاداش مدیران بر مبنای سودهای گزارش شده باشد آن‌ها انگیزه‌ مدیریت سودها را به منظور افزایش ارزش مورد انتظار پاداش خود خواهند داشت. به عنوان مثال، هیلی (۱۹۸۵) گزارش کرد که رفتار مدیریت سود بوسیله شرایط طرح‌های پاداش مدیران تحت تاثیر قرار می‌گیرد. و این طرح‌ها حدود بالا و پایین سودهای مشمول پاداش را در برمی‌گیرد. در حالت خاص‌تر، زمانی که سودها بین حدود بالا وپایین قرار دارند،‌احتمال بیشتری دارد که مدیران سودهای گزارش شده را افزایش دهند. با وجود این، زمانی که سودها بالاتر از حد بالا یا پایین‌تر از آن قرار دارند، مدیران احتمال دارد که از اقلام تعهدی کاهنده در آمد به منظور ذخیره نمودن این سودها برای دوره‌های بعدی استفاده کنند و پاداش مورد انتظار خود را در آینده افزایش دهند.
۲-۲-۱-۲.انگیزه طرح‌های بدهی
از آنجاییکه انحراف از شرایط تعهد بدهی می‌تواند باعث تحمیل هزینه‌های سنگین به شرکت گردد،‌ مدیران ممکن است از طریق افزایش سودهای گزارش شده از این انحرافات اجتناب کرده واز میزان سفت و سخت بودن این قراردادها بکاهند. به عنوان مثال، دالی و ویگلند (۱۹۸۳) دریافتند که شرکت‌هایی که هزینه‌های تحقیق وتوسعه را سرمایه‌ای می‌کنند اهرم بالاتری دارند و از بدهی بیشتری استفاده می‌کنند. این شرکت‌ها همچنین نسبت به شرکت‌هایی که هزینه‌های تحقیق و توسعه را در سرفصل هزینه شناسایی می‌کنند به انحراف از محدودیت‌های بدهی نزدیکتر می‌باشند. سویینی (۱۹۹۴) همچنین نمونه‌ای از شرکت‌هایی که در قراردادهای بدهی ناتوان بوده‌اند را آزمون کرد و دریافت استفاده از تغییرات سود افزاینده در آمد در این شرکت ‌ها نسبت به نمونه کنترلی بیشتر است. همچنین او دریافت شرکت‌هایی که در ایفای تعهدات خود ناتوان بودند تمایل به پذیرش زودهنگام استانداردهای حسابداری جدیدی که سود خالص را افزایش می‌دهند، دارند. دیفاند و جیمبالوو (۱۹۹۴) همچنین مدیریت سود شرکتهایی را که انحراف از تعهدات بدهی را طی سال‌های ۱۹۸۵-۱۹۸۸افشا کرده‌اند؛ بررسی کردند. آن‌ها شواهدی مبنی بر استفاده از اقلام تعهدی اختیاری برای افزایش سود گزارش شده در سال قبل از انحراف یافتند.
۲-۲-۱-۳.انگیزه سیاسی
شرکت‌های بزرگ معمولا از نظر سیاسی بیشتر مورد توجه عموم قرار می‌گیرند، زیرا فعالیتهای آنان تعداد زیادی از افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین شرکت‌هایی که جزء صنایع استراتژیک و انحصاری هستند نیز بیشتر در معرض دید عموم قرار دارند. چنان شرکت‌هایی ممکن است تمایل به کاهش سود به منظور کاهش هزینه‌های سیاسی خود داشته باشند.
هان و وانگ (۱۹۹۸) این موضوع را بررسی کردند که آیا شرکت‌های نفتی که انتظار می‌رود درآمدهای آن‌ها، به دلیل افزایش‌های ناگهانی در قیمت‌های نفت در طول بحران سال ۱۹۹۰ خلیج فارس افزایش یابد، از اقلام تعهدی حسابداری برای کاهش سودهای گزارش شده استفاده کرده‌اند. بر اساس نتایج آن‌ها، شرکت‌های مذکور از اقلام تعهدی کاهنده درآمد برای کاهش سودهای سه ماهه خود استفاده کرده‌اند که نشان می‌دهد هزینه‌های سیاسی، افزایش منافع افشای این اخبار خوب را کم ارزش می‌کند.
۲-۲-۱-۴.انگیزه مالیاتی
از آنجاییکه مقام‌های مالیاتی به تحلیل قوانین حسابداری برای محاسبه درآمد مشمول مالیات می‌پردازند، شرکت‌ها ممکن است انگیزه کمتری برای مدیریت سود به لحاظ امور مالیاتی داشته باشند. با وجود این، شیوه‌ای که برای محاسبه موجودی به کار می‌رون ممکن است خروجی وجه نقد برای عملیات را تحت تاثیر قرار دهد. تحت قوانین مالیاتی آمریکا، شرکتهایی که از روش لایفو برای اهداف مالیاتی استفاده می‌کنند باید از آن برای گزارشگری مالی نیز استفاده نمایند. بنابراین، در طول دوره افزایش قیمت‌ها شرکت‌ها ممکن است روش لایفو را به فایفو ترجیح دهند. زیرا این موضوع منجر به سودهای گزارش‌های شده پایین‌تر و مالیات‌های پایین‌تر می‌گردد.
۲-۲-۱-۵.انگیزه مربوط به عرضه اولیه سهام
شرکت‌هایی که برای اولین بار سهام خود را عرضه می‌کنند قیمت بازار تعیین شده‌ای ندارند و قیمت‌های اولیه سهام تا حدی بوسیله عمکرد مالی آنها قبل از ورود به بازار تحت تاثیر قرار می‌گیرند. بنابراین، مدیران شرکت‌هایی که به شکل سهام عام درمی‌آیند، انگیزه‌هایی برای افزایش سودهای گزارش شده دارند تا قیمت بیشتری را برای عرضه اولیه سهام خود بدست بیاورند به عنوان مثال، فریدلان (۱۹۹۴) گزارش کرد که شرکتهای IPO در سال قبل از IPO نسبت به دوره قبل اقلام تعهدی اختیاری افزاینده درآمد ایجاد کرده‌اند. تئو، ولچ وونگ (۱۹۹۸) عنوان می‌کنند که فرایند عرضه اولیه سهام به طور ذاتی آمادگی انجام مدیریت سود را دارد زیرا عدم تقارن اطلاعاتی بالایی سرمایهءگذاران و صادرکنندگان سهام در زمان عرضه اولیه سهام وجود دارد. تئو،‌ولچ وونگ (۱۹۹۸) در تحقیق دیگری اقلام تعهدی اختیاری مثبت معنی‌داری را قبل و در طول سال عرضه فعلی سهام گزارش کردند.
۲-۲-۲.الگوهای مدیریت سود
الگوهای گوناگون مدیریت سود عبارتنداز:
۲-۲-۲-۱. الگوی بدست آوردن آرامش:
این الگو که مخرب ترین نوع مدیریت سود است، به مدیریت هرویین شهرت یافته است و زمانی اعمال می‌گردد که به دلیل نارضایتی سهامداران از مدیریت به خاطر عدم دستیابی به اهداف آنها، احتمال برکناری مدیریت وجود داشته باشد. دراین حالت مدیریت سعی می کند به روش‌های مختلف مانند فروش دارایی‌های مستهلک شده، کاهش ذخیره مطالبات مشکوک الوصول و… سود سال جاری را بالا برده و عملکرد شرکت را خوب جلوه دهد . این شیوه از مدیریت سود تا حد دستیابی به یک آرامش نسبی اعمال می‌گردد.
دلیل نامگذاری مدیریت هرویین به این دلیل است که شیوه مورد بحث، همانند استفاده از هرویین برای بار اول خوشایند است اما بعدها آثار زیانبار خود را نشان می‌دهد(بهاری مقدم ،۱۳۸۵،ص۴۷).
۲-۲-۲-۲. الگوی حداکثرکردن سود^[۱۳]
این شیوه از مدیریت کردن سود که تقریباً شبیه الگوی اول می باشد ، در مورد طرح های پاداش مدیریت کاربرد دارد. البته می‌بایست توجه داشت که در طرح‌های پاداش دارای سطح حداقل و حداکثر سود مشمول پاداش، در شرایطی که سود، بالاتر از حداکثر مشمول پاداش باشد، مدیریت سود برای کاهش آن تا سطح حداکثر اعمال می گردد. این شیوه از مدیریت سود به دلیل اختیاری بودن آن وآگاهانه بودن سیاست‌های اعمال شده توسط مدیریت از خطر کمتری نسبت به الگوی اول برخوردار است (همان منبع ،ص۴۸).
۲-۲-۲-۳. الگوی حداقل کردن سود^[۱۴]
این الگو در مورد مدیران محافظه‌کار شرکت‌هایی مصداق دارد که دارای یک رویه بلند مدت سوددهی باشند. در این حالت که از طریق مستهلک کردن دارایی‌های سرمایه‌ای ، هزینه‌ای‌کردن مخارج تحقیق و توسعه، استفاده از روش تلاش‌های موفقیت‌آمیز در مورد صنایع نفت وگاز و سایر رویه‌های فزاینده هزینه یا کاهنده درآمد صورت می پذیرد، مدیریت سعی درکاهش سودهای غیرمنتظره دارد. این الگو در مورد دو نوع از شرکت‌ها کاربرد دارد . گروه اول شامل شرکت‌هایی می‌شود که حالت انحصاری داشته و به منظور جلوگیری از رقابتی شدن فعالیتشان، تلاش می‌کنند از بالفعل شدن سرمایه‌گذاری‌های بالقوه خودداری نمایند. علاوه براین در مورد شرکت‌هایی که عام‌المنفعه‌اند، مانند شرکت‌های فعال در صنایع استراتژیک همانند نفت وگاز یا شرکت‌های فعال در صنایع حمل ونقل یا تولید کننده برق، که افزایش بیش از حد سود می تواند با فشار مردم جهت کاهش قیمتها روبرو شود کاربرد دارند. پس مدیران اینگونه شرکتها نیز سعی در حداقل‌کردن رقم سود گزارش‌شده دارند(همان منبع،ص۴۸).
۲-۲-۲-۴. الگوی هموارسازی سود^[۱۵]
این الگو که رایج‌ترین نوع مدیریت سود می‌باشد، سعی در کاهش نوسان موقتی سود گزارش‌شده به دلیل مغایرت با سود اقتصادی دارد. این الگو به نوعی شامل هر سه الگوی اول می باشد . چرا که برای کاهش در نوسانات سود نیاز به معیار می باشد. پس در صورتی که هدف برآوردن خواسته های سهامداران باشد سود سهام با قیمت مورد انتظار سهامداران مبنای هموار سازی سود خواهد بود و در صورتی که هدف جلوگیری از فعالیت رقبا یا فشارهای اعمال شده توسط مقررات دولتی باشد، حداقل کردن درآمد یا کاهش در نوسانات آن نسبت به گذشته معیار هموارسازی می‌باشد (همان منبع، ص۴۹).
۲-۲-۳ . تکنیک‌های مدیریت سود
برای اندازه‌گیری میزان دستکاری سود، توجه تحقیقات گذشته بر انتخاب روش حسابداری (برای مثال، لایفو در مقابل، فایفو، استهلاک سریع در مقابل استهلاک خط مستقیم) یا تحلیل اقلام تعهدی بوده است (تفاوت بین سودها و جریانات نقدی). تحلیل اقلام تعهدی جامع‌تر است، چون هم اثر انتخاب روش‌های حسابداری و هم تصمیمات عملیاتی، تامین مالی وسرمایه‌گذاری را به دلیل تاثیر بر اقلام تعهدی اندازه‌گیری می‌کند. بر اساس ادبیات تحقیق، اقلام تعهدی حسابداری در کل، سنجش اختیاری اقلام تعهدی به طور خاص اثر تعداد زیادی از تکنیک‌های مدیریت سود برشمرده را دارد. (ابراهیم، ۲۰۰۴).
اگر چه در اکثر تحقیقات جاری بر اقلام تعهدی اختیاری به عنوان ابزاری برای تعدیل سودهای گزارش شده توسط مدیران تمرکز شده است،‌اما مدیران ممکن است از سایر تکنیک‌ها نیز استفاده نمایند. برخی از تکنیک‌های مدیریت سود تکنیک‌های واقعی هستند که از طریق زمان بندی وقوع رویدادها یا شناسایی در صورت‌های مالی، سودها را کنترل می‌کنند. سایر تکنیک‌ها، تکنیک‌های غیر واقعی هستند که از طریق تعدیل سودهای گزارش شده بوسیله انتخاب‌های حسابداری، تغییرات و یا طبقه‌بندی اجزای سود در صورت‌های مالی، ‌سودها را مدیریت می‌کنند.
۲-۲-۳-۱. مدیریت سود از طریق زمابندی
مدیران می‌توانند معاملات واقعی را زمانبندی کنند بطوری که اثرات آن‌ها بر سودهای گزارش شده در جهت مطلوب قرار گیرد. به عنوان مثال مدیران می‌توانند برخی از دارایی‌های دائمی را در دوره‌هایی که می‌خواهند سودهای گزارش شده را کاهش دهند، به حساب نیاورند. بارتو (۱۹۹۳) استدلال کرد که مدیران سودهای گزارش شده را از طریق زمانبندی شناسایی سود یا زیان‌های ناشی از فروش دارایی‌های بلند مدت و سرمایه‌گذاریها کنترل می‌کنند. از آنجاییکه سود یا زیان‌های ناشی از فروش فقط در زمان فروش گزارش می‌شوند،‌مدیران فرصت دستکاری سود را از طریق زمانبندی فروش دارایی‌ها خواهندداشت. بارتو(۱۹۹۳) دریافت که سود ناشی از فروش دارایی‌ها در شرکت‌هایی که بدهی بالایی دارند به طور معنی‌داری بالاتر از شرکت‌هایی است که بدهی پایین‌تری دارند. پویتراس و دیگران (۲۰۰۲) با بهره گرفتن از شرکتهای سهامی سنگاپور شواهدی فراهم کردند که مدیران شرکت‌هایی که سود خالص هر سهم آن‌ها کاهش داشته از فروش دارایی‌ها برای هموار سازی روبه بالای سودها استفاده می‌کنند.
مدیران می‌توانند برای دستکاری سودها از یک مجموعه بزرگ و روش‌های دستکاری استفاده کنند. برخی از روش‌ها تصمیمات واقعی را می‌طلبد (بعبارت دیگر تصمیمات عملیاتی، تامین مالی و سرمایه‌گذاری) و برخی از آن‌ها تصمیمات خالص حسابداری است. تصمیمات عملیاتی ممکن است شامل تاخیر یا تسریع در شناسایی مخارج تحقیق و توسعه، مخارج نگهداری یا فروش باشد. انگیزه برای فروش اوراق بهادار و دارایی‌های ثابت که مثال‌هایی از تصمیمات سرمایه‌گذاری است در اصل به خاطر افزایش سودهای گزارش شده می‌باشد نه تمایل به افزایش ارزش شرکت.
۲-۲-۳-۲.مدیریت سود از طریق تغییرات و انتخاب‌های حسابداری
اگر چه تمام انتخاب‌های حسابداری مدیریت سود را در برنمی‌گیرند و اصطلاح مدیریت سود فراتر از انتخاب حسابداری است، کاربردهای انتخاب‌های حسابداری برای دستیابی به یک هدف با عقیده مدیریت سود سازگار است. سودهای حسابداری می‌توانند از طریق پذیرش برخی اصول حسابداری و با تعامل بین اصول، مدیریت شوند. به خاطر انعطاف پذیری ذاتی در بیشتر استانداردهای حسابداری و کاربردهای آن‌ها، مدیران اختیار انتخاب آن کاربردها و یا رجوع به سایر کاربردهای دارای سطوح مطلوب سود را دارند. بیتی و وبر (۲۰۰۳) شواهدی را گزارش کردند که استقراض کنندگان بانکی تمایل دارند تغییرات حسابداری افزاینده درآمد را به انجام برسانند تا اثر محدودیت‌های بدهی را کاهش دهند. فیلدز و دیگران (۲۰۰۱) انتخاب‌های حسابداری را به سه مقوله حسابداری طبقه‌بندی کردند. مقوله اول، انتخاب‌های حسابداری ناشی از هزینه‌های نمایندگی و بازارهای کامل است. در این مقوله، هدف انتخاب‌های حسابداری اثرگذاری بر ترتیبات قرارداری مثل طرح‌های پاداشی و شرایط بدهی می‌باشد. مقوله دوم انتخاب‌های حسابداری بوسیله عدم تقارن اطلاعاتی و تلاش برای تاثیرگذاری بر قیمت‌های سهام ایجاد می‌شود و مقوله سوم به منظور تاثیر بر بخش‌های ثالث به غیر از مالکان شرکت مثل مقامات دولتی تعیین می‌گردد. مثال‌هایی از حیطه‌های حسابداری که دارای چنان انعطاف‌پذیری است عبارتست از حسابداری استهلاک و حسابداری موجودی کالا(چالاکی،۱۳۸۹).
۲-۲-۳-۳. مدیریت سود از طریق طبقه‌بندی
صورت‌های مالی شامل اجزای مختلف سود قبل از گزارش سود خالص می‌باشد. از آنجاییکه تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران و استفاده کنندگان از صورت‌های مالی ممکن است به سود عملیاتی یا عادی قبل از اقلام غیرمترقبه تاکید کنند، لذا احتمالا مدیران انگیزه‌های زیادی برای مدیریت اندازه عملیاتی سود داشته باشند.
۲-۳ . مدل های شناسایی مدیریت سود
پدیده مدیریت سود بطور مستقیم قابل اندازه‌گیری نیست لذا تبیین مدلی مناسب بر ای کشف و اندازه‌گیری آن بسیار مهم است. با شروع مطالعات هیلی(۱۹۸۵) پیشنهاداتی برای انواع روش‌های شناسایی مدیریت سود ارائه شد. مک نیکول (۲۰۰۰) روش‌های شناسایی مدیریت سود را به سه دسته تقسیم می‌کند. دسته اول روش های مبتنی بر اقلام تعهدی اختیاری( هیلی ۱۹۸۵، دی انجلو ۱۹۸۶، جونز ۱۹۹۱، دچو و همکاران ۱۹۹۵ یا همان جونز تعدیل شده، ریس و دیگران ۱۹۹۵، کوتاری و همکاران ۲۰۰۵، استابن ۲۰۰۱، دچو و همکاران ۲۰۱۲) هستند. دسته دوم روش‌های مبتنی بر اقلان تعهدی خاص( مک ونیکولز و ویلسون ۱۹۸۸، پت رونی ۱۹۹۲، بیور و انجل ۱۹۹۶، بینش ۱۹۹۷، بیور و مک نیکولز ۱۹۹۸) می باشند. دسته سوم شامل روش‌های غیرتعهدی است و شامل مدل توزیع(بروگستلر و دیچف ۱۹۹۷، دجورج و دیگران ۱۹۹۹، میرو و اسکینر۱۹۹۹) ، مدل تغییرات حسابداری و مدل علائم هشدار (۲۰۰۷) می‌باشد.
از بینِ این سه گروه ؛ مدل های گروه نخست با اقبال بیشتری روبرو بوده اند . توان تبین مدل های مبتنی بر اقلام تعهدی اختیاری بیش از سایر مدلهاست(دچو، اسلون و سویینی۱۹۹۵؛ یونگ ۱۹۹۹؛ مک نیکولز ۲۰۰۰). لذا در اینجا صرفا به مدلهای مبتنی بر اقلام تعهدی اختیاری می‌پردازیم.
۲-۳-۱. هیلی (۱۹۸۵)
اولین مدل توسط هیلی (۱۹۸۵) معرفی شد. وی میانگین اقلام تعهدی را به عنوان معیاری از مدیریت سود می‌دانست. هیلی اقلام تعهدی اختیاری را به وسیله روابط زیر محاسبه می‌کرد: