۱-۱-۲- : جعل

اولین شرط در بررسی هر جرم این است که از آن جرم یک تعریف ارائه بدهیم . ،قانون گذار باید از جرم تعریف ارائه دهد و این تعریف روشن وصحیح باشد معمولا قانون گذار از ارئه تعریف شانی خالی می‌کند چون ممکن است تعریف ابرازی ، جامع و مانع نباشد و مصادیقی از این تعریف خارج شود و در نتیجه نظم عمومی با ارتکاب جرایم مشابه به هم بخورد و قانون گذار سلاحی برای مقابله با آن نداشته باشد از این رو قانون گذار تعریف جرم را به عهده رویه قضایی می‌گذارد چه آنکه رویه قضایی در طول زمان تغییر پیدا می‌کند و به راحتی می‌تواند خود را با مقتضیات زمان منطبق نماید .

از آنجا که جعل مهر یکی از مسایل مهم حقوق کیفری است و علاوه بر جنبه‌های ضرری آن به لحاظ آشنایی به چگونگی و علم واطلاع از مشخصات آن برای تمامی افراد جامعه لازم و مفید می‌باشد اقتضای اصل قانونی بودن جرم ومجازات این است که جرم جعل از حیث قانونی واجد تعریف باشد تا همگان بدانند چه اعمالی صدق عنوان جعل می کند و مجارات ارتکاب این اعمال چیست تا از ارتکاب این اعمال خود داری نمایند.^۱

واژه جعل در لغت به معنای خلق کردن و تغییر دادن و در اصطلاح حقوقی قلب متقلبانه مدرک می‌باشد تعریف اصطلاحی جعل هم سو با تعریف لغوی آن می‌باشد .در این نوشتار در تعریف جعل دو عنوان جعل لغوی و اصطلاحی را مورد بررسی قرار می‌دهیم ._^[۳]

۱-۱-۲-۱-تعریف لغوی جعل

جعل و تزویر واژه ای عربی و هر دومصدر متعدی هستند جعل به فتح جیم به معنی تزویر و وضع است ووضاع به معنی جاعل است همه آن ها به معنی ساختن امری است از روی قصد و برخلاف واقع، جعل از نظر لغوی به معنی وضع کردن ، قرار دادن ، آفریدن ،گردانیدن ، دگرگون کردن ، ایجاد کردن است چنان که در آیاتی از قرآن کریم در این معانی استعمال شده است . نظیر « انی جاعل فی الارض خلیفه ، ۳۰، بقره» تزویر از باب تفعیل و از زور می‌آید و به معنی امر دروغ و جلوه متقلبانه امر باطل و برخلاف واقع در یک نوشته یا سند است که به جای سند اصیل استعمال می‌گردد . تزویر به آراستن دروغ اطلاق می شود و مزور به شخص نادرست گفته می شود و در لغت به معنای دروغ پردازی کردن ، مکر کردن ، فریب دادن، دورویی کردن ،وگول زدن است .^۱در قرآن واژه جعل و مشتقات آن بیش از ۳۵۰مرتبه در آیات مختلف و به مفاهیم گوناگون آمده است و تزویر و مشتقات آن ۶ مرتبه^۲ در ادبیات حقوقی اروپایی و احتمالا بسیاری از کشورهای جهان برای جعل و تزویر فقط از یک کلمه استفاده شده است .مثلا درزبان فرانسه از واژه faux³و در انگلیس از واژه^۴ forger ، در حقوق لبنان از واژه تزویر^۵ استفاده شده است .

در قرون وسطی انواع مختلف جعل تحت عنوان Falsumدر حقوق روم و بعد از آن Fausseteمصطلح بوده است^۶. در حقوق ایران از دو واژه جعل و تزویر استفاده شده است .در قرون وسطی انواع مختلف جعل تحت عنوان Falsumدر حقوق روم و بعد از آن Fauseteمصطلح بوده است^۷ در حقوق ایران از دو واژه جعل و تزویر استفاده شده است ._^[۴]

۱-۱-۲-۲- : تعریف اصطلاحی جعل

مفهوم جعل از نظر حقوق کیفری از معنی لغوی آن مایه گرفته منتها قلمرو آن شامل هر گونه عملیات مجرمانه ای است که بر روی نوشته ها، اسناد، مهر ، امضای اشخاص یا منگنه و علامت مو سسات یا شرکت ها به ضرر دیگری صورت می‌گیرد.

غالب قوانین جزایی بدون اینکه تعریف جامعی از جعل ارائه و ارکان جرم جعل را دقیقا تعیین نمایند ، صرفا به ذکر و احصاء شیوها و طرق مختلف ارتکاب جعل و میزان مجازات بسنده کرده‌اند خلا تقنینی و سکوت قوانین جزایی نسبت به تعریف جعل یکی از علل پیچیدگی تعریف جعل می‌باشد . مضافا” اینکه تعریف ، بایستی جامع افراد و مانع اغیار باشد که این امر نیز مستلزم دقت فراوان در مرحله تدوین و قانون گذاری می‌باشد و ازطرفی در عین جامع و مانع بودن ، بایستی آنچنان قابل انعطاف باشد که شیوهای نوین جعل امروزی را نیز شامل شود.

واژه جعل دارای دو معنای عام و خاص می‌باشد . کاربرد این واژه در قوانین مختلف در هر دو معنای عام وخاص بوده است. همچنین واژه تزویر در قوانین سابق ایران گاهی مترادف با جعل به معنای اخص وگاهی مترادف با دروغ و تقلب وغیره آمده است.

منظور از جعل و تزویر به معنای عام ، مطابق نظر دانشمندان حقوق کیفری از قبیل گارو و گارسو ن، هر گونه اقدامی است که برای فریب دیگران به عمل می‌آید .و این مفهوم عام نتیجه تناسب معنای لغوی جعل و تزویر با حقیقت اصطلاحی آن است . زیرا واژه faumماخوذ از واژه لاتینی Falsumدر حقوق فرانسه مشترک معنوی است بین دروغ،تقلب،عملی که قانون آنراجرم جعل دانسته است^۱. جعل و تزویر به معنای خاص ، یک عنوان جزایی خاص است که در نوشته جات اعم از اسناد رسمی و دیگر اوراقی که به نحوی دارای ارزش حقوقی هستند ،محقق می شود و در این رساله منظور از جعل همان معنای مضیق آن که یک عنوان جزایی خاص در قوانین جزایی است ، می‌باشد.

علمای حقوق جزا نظرات مختلفی راجع به تعریف جرم جعل داشته آن را به انحاء مختلف تعریف کرده‌اند ، هر کدام از حقوق دانان در تعریف خود از جعل ، به یک یا چند عنصر از جرم جعل اهمیت بیشتری داده و بر این اساس اختلاف نظر در تعریف جعل بیشتر نمایان شده است . از سوی دیگر عدم مداخله قانون گذار در _^[۵]ارائه تعریف جامع و مانع از جرم جعل ‌به این اختلاف نظرها دامن زده است و به نظر می‌رسد تنها راه حل مناسب برای کمتر شدن این اختلاف نظرها و مشکلات تابع آن ، دخالت قانون گذار در این زمینه و ارائه تعریف

مشخص از جعل می‌باشد به نحوی که تمام عناصر آن به طور وضوح مشخص شود.

همان‌ طور که ذکر شد ، هر کدام از حقوق دانان در ارائه تعریف از جرم جعل به عنصر خاصی اهمیت بیشتری داده و بر آن تأکید داشته اند.ما نیز برهمین اساس ، نظرات آن ها را طرح و بررسی می‌کنیم .عده ای از حقوق دانان ایرانی تأکید اصلی را در جرم جعل بر عنصر «قلب متقلبانه حقیقت به زیان دیگری داشته اند و بر این مبنا جعل را تعریف کرده‌اند از جمله این گونه تعاریف عبارتند از :«قلب متقلبانه حقیقت در سند یا نوشته یا چیز دیگر به قصد ضرر به غیر به طرق پیش‌بینی شده در قانون»^۱ در تعریف دیگری آمده : « جعل و تزویر عبارتند از قلب متقلبانه حقیقت به زیان دیگری به یکی از طرق مذکور در یک سند یا نوشته یا چیز دیگر »^۲ . دیگری چنین تعریف می‌کند :« جعل و تزویر ساختن متقلبانه یک نوشته یا سند یا چیز دیگر من البلد و الی الختم یا قلب حقیقت در یک نوشته یا سند خواه به صورت تقلبات مادی و محسوس از قبیل تغییر دادن موضوع یا مضمون گفته یا سند و نوشته در حین تنظیم آن ها یا دخل و تصرف متقلبانه در سایر چیزهای دیگر به قصد اضرار به غیر به طرق پیش‌بینی شده در قانون^۳ در تعریف دیگری چنین آمده : « جعل و تزویر عبارت است از قلب متقلبانه یک حقیقت یا امور دیگری در یک سند یا نوشته یا چیز دیگری به یکی از طرق مذکور در قانون »^۴اما بعضی دیگر از حقوق دانان ایرانی معتقدند که « قلب حقیقت » در قرار ها ، اظهارات ، و مکتوبات صرفا دروغ نیز وجود دارد و لذا این عنصر را ، عنصر اساسی در تحقق جعل نمی دانند و معتقدند که چه بسا قلب و تحریف حقیقت به معنی و مفهوم واقعی آن در جعل وجود نداشته باشد .این گروه از حقوق دانان عنصر اساسی در جرم جعل را عنصر دروغ گفتن سند راجع به خود و تنظیم کننده خود می دانند و جعل را بر همین اساس این گونه تعریف می‌کنند :