مدل مفهومی عزت نفس کوپر اسمیت

عزت نفس کلی

موجب عدم گرایش نوجوانان به بزهکاری می‌شود

عزت نفس تحصیلی

عزت نفس اجتماعی

عزت نفس خانوادگی

پسر

الف- عزت نفس کلی:

ارزیابی و قضاوت فرد نسبت به کلیه ارزش‌های خود اطلاق می شود، که این جنبه از عزت نفس، سایر جنبه‌های فوق را در خود دارد و در واقع به ابعاد مختلف عزت نفس نوعی وحدت و یکپارچگی می بخشد. اگر فرد برای حیطه‌هایی که احساس خوبی ‌در مورد آن‌ ها دارد ارزش قائل شود، عزت نفس کلی اش مثبت خواهد بود و اگر آن حیطه‌ها بی ارزش شود، منجر به احساس منفی ‌در مورد خود خواهد شد. (اسلامی نسب، ۱۳۷۴) خصوصیاتی که در این بعد از عزت نفس برای افراد مد نظر می‌باشد عبارتند از:

– تشویش خاطر ندارند.

– بدون داشتن مشکل زیاد، تصمیم می گیرند.

– جسارت گفتن حرف و سخن خود را دارند.

– به خودشان اطمینان دارند.

– به تنهایی توان انجام دادن کار خودشان را دارند و گلیمشان را از آب بیرون می کشند.

– از زندگی شان تقریباً راضی هستند.

– خودشان را خوب درک می‌کنند.

– ثبات در تصمیم گیری و پایبندی به آن تصمیم را دارند.

– نمی توانند خیلی چیزها را تغییر دهند.

– به سرعت نمی توانند به شرایط تازه، عادت و وفق گیرند.

– به راحتی تسلیم دیگران نمی شوند.

– نمی توانند خود را آن طور که هستند نشان و بروز دهند.

– در زندگی شان هیچ چیز قرو قاطی نیست و همه چیز جای خود را دارد.

– نسبت به خود مثبت اندیش هستند.

– از لحاظ تیب ظاهری خود را خوش استیل تر از دیگران می دانند.

– از موجودیت خود رضایت دارند.

– مورد اعتماد اطرافیان هستند.

– غالباً اهل خیالبافی نیستند، واقع بین هستند.

– خرسند از سن و سال خویش هستند.

– همیشه می دانند چه کار باید بکنند و نیازی به تذکر دیگران ندارند.

– از کارهایی که انجام می‌دهند رضایت خاطر دارند.

– نسبت به جنسیت خود رضایت دارند.

– انسان های از خود متشکر هستند.

– نسبت به مسائل اطراف خود آگاه بوده و به آن ها اهمیت می‌دهند.

– در انجام وظایف محوله اغلب موفق هستند.

– با سرزنش های اطرافیان سرخورده نمی شوند.(سایت پرسمان دانش جوان www.porseman. org)

ب-عزت نفس خانوادگی:

خانواده مهم ترین و اساسی ترین محیط در شکل گیری و بنای شخصیت فرد تلقی می‌گردد. این که فرد تا چه اندازه در محیط خانواده پذیرفته می شود، احساسات وی تا چه حد مورد احترام است و رابط متقابل او با والدین، خواهران و برادرانش چگونه است، همه و همه در ایجاد عزت نفس فرد سهیم بوده و نقش اساسی خواهد داشت اگر فرد در خانواده مورد علاقه و محبت افراد دیگر باشد، احساس امنیت می‌کند و می توان گفت عزت نفس او مثبت است. (اسلامی نسب، ۱۳۷۳، ص ۱۸۸) برخی شرایط محیطی و خصوصیات افراد از بعد عزت نفس خانوادگی عبارت است از:

– پدر و مادرهایی دارند که به احساسات بچه توجه دارند.

– پدرو مادرهایشان آن ها را درک می‌کنند.

– قادر به گذراندن اوقات خوش با والدین هستند.

– به ندرت اتفاق می افتدکه در منزل رنجیده خاطر شوند.(خانه برایشان محیط امن محسوب می شود)

– والدینشان انتظارات بیجا از آن ها ندارند.

– در خانه احساس امنیت و آرامش دارند.

– از پدر و مادر و رفتارشان نسبت به خود رضایت دارند.

– در منزل مورد توجه و محبت والدین و افراد خانواده قرار می گیرند. (سایت پرسمان دانش جوان www.porseman. org)

ج- عزت نفس اجتماعی:

عبارت است از احساسی که یک شخص ‌در مورد خودش به ‌عنوان یک دوست برای دیگران دارد. افراد می دانند که در صورت دستیابی به موفقیت، اجتماع امتیازاتی برای آن ها قائل می‌شود که به طور معناداری بر زندگی آن ها تأثیر می‌گذارد(اسلامی نسب، ۱۳۷۳، ۱۸۹). برخی خصوصیات افراد از بعد عزت نفس اجتماعی عبارتند از:

– افرادی هستند که همه دوست دارند با آن ها مصاحبت کنند.

– در میان همسالان از ارج و قرب بالایی برخوردارند.

– قدرت تأثیرگذاری بر دیگران را دارند.

– افراد عامه پسندی هستند.(مورد اقبال عمومی قرار دارند)

– با دوستان بزرگتر از خود راحت نیستند.

– در روابط با دیگران راحت و بدون تنش هستند.

– از روابط با دیگران دچار دردسر نمی شوند.

د- عزت نفس تحصیلی:

به ارزیابی و قضاوت فرد نسبت به ارزشمندی تحصیلی خود مربوط می شود. اگر فرد خود را با معیارهای مطلوب تحصیلی منطبق بداند و استانداردهای پیشرفت تحصیلی خود را برآورده سازد (طبیعتاً استانداردها به وسیله خانواده، معلمان و دوستان شکل گرفته است) دارای عزت نفس تحصیلی مثبت خواهد بود. یعنی اگر ملاک یا معیار پیشرفت تحصیلی برای او قبول شدن در یک ترم تحصیلی باشد و وی بتواند به چنین معیار تحصیلی دست یابد، دارای عزت نفس تحصیلی مثبت است. (بیابانگرد، ۱۳۸۰، ص۳۲۸) اما برخی خصایص افراد از بعد عزت نفس تحصیلی:

– مفتخر از درس خواندن و نتایج خود هستند.

– در کارها و انجام وظایف خود حد نهایت را مد نظر قرار می‌دهند.

– در کلاس درس مشتاق درس پس دادن هستند.

– در کلاس نمی توانند ساکت باشند.

– در کلاس درس احساس نشاط دارند.

– در کلاس درس همیشه رو به آینده هستند.

– در کلاس درس همیشه موفق هستند و نمراتشان بر وفق مراد است.

– معلمان آن ها از وضعیت تحصیلی ایشان رضایت دارند و این را همیشه بروز می‌دهند.

۲-۳- مفهوم عزت نفس:

عزت نفس از جمله مفاهیمی است که در چند دهه اخیر مورد توجه بسیاری از روان شناسان و پژوهشگران قرار گرفته است، ولی قدمت تاریخی آن در مباحثی که علما و فلاسفه تعلیم و تربیت در گذشته داشته اند نیز به چشم می‌خورد. در طول هزاران سال گذشته، گزارش‌های تاریخی، نظرات فلاسفه، اشعار، افسانه ها و داستان‌ها گواه بر این مطلب است که انسان نیاز دارد خوب را جذاب و قابل احترام دانسته و تمام عملکردهایش را اخلاقی و ارزشمند جلوه دهد.