۳-۳-۲-۳-عنصر روانی

برای تحقق جرم علاوه بر وجود «سوء نیت خاص» حصول «سوءنیت عام» نیز الزامی می‌باشد. پس مرتکب باید با علم و آگاهی و اراده وارد سیستم های رایانه ای یا مخابراتی شده و به انتشار تصاویر، فیلم های خلاف واقع و نشر اکاذیب بپردازد. اگر تنها به اطلاعات محرمانه اشخاص دسترسی پیدا کند ولی از انجام اعمال مورد نظر خود صرف نظر نماید و آن تصاویر را منتشر نسازد و به نتیجه مورد نظر خود دست نیابد، عنصر روانی در عمل وی وجود ندارد و از مجازات مقرر در این ماده مستثنی خواهد بود. برای مجرم شناختن چنین شخصی باید همه ارکان تشکیل دهنده جرم در وی وجود داشته باشد( پیشین، ۱۵۲-۱۵۳).

فصل چهارم: نقش پلیس فتا در تحقق امنیت داده ها

۴-۱-ضرورت‌های مداخله پلیس با هدف پیشگیری از جرم در فضای تولید و تبادل اطلاعات

در گذر زمان، با افزایش شناخت آگاهی و دانش انسان در خصوص پدیده ها، نیازها و شیوه ‌پاسخ‌گویی‌ به آن ها، رفته رفته علم و فناوری به وجود آمد و مدام در حلقه‌ی پیشرفت قرار گرفت تا جایی که امروزه این فناوری است که بسیاری از شئون و جنبه‌های زندگی انسان را باز تعریف می‌کند و اگر چه مزایای فراوانی نیز برای او فراهم آورده است. گاه انسان را در پی خود کشیده، تا جایی که ساخته‌ها و پرداخته های دست بشر، انسان سرگشته‌ی عصر انفجار اطلاعات را اسیر خود ساخته و به هر سو که اراده کند، می‌کشد. نیمه پایانی قرن بیستم و پس از جنگ جهانی دوم دوره طلایی دانش و فناوری بشر و دوره انتقال از عصر صنعت و ماشین به عصر فناوری اطلاعات است. توسعه شبکه ها با کارکردهای نظامی در ابتدا و توسعه‌ آن ها و تعریف کارکردهای جدید و ایجاد امکان اتصال مراکز دانشگاهی، پژوهشی علمی و تبادل اطلاعات با یکدیگر در این نیمه اتفاق افتاده است. امروزه این فناوری عظیم با میلیاردها رایانه میلیون‌ها خدمات‌ دهنده و صدها هزار شاه‌راه ارتباط اصلی در برابر بشر قرار دارد، تا از مواهب و مزایای بی‌بدیل آن استفاده کند، یا خود را با پلیدی‌ها و ‌آسیب‌های آن به نابودی کشد. رایانه، اینترنت و تمامی ابزارهای مبتنی به فناوری اطلاعات و ارتباطات در ابتدا و در ذهن و تصمیم مبدعان و مخترعان آن، صرفاً با هدف خدمت به نوع بشر و ساده‌سازی و افزایش کیفیت زندگی انسان طراحی و تولید شدند. اما در عمل تبدیل به چاقوی دو لبه گشتند که سعادت و شقاوت را هم‌زمان با هم به ارمغان می‌آورند. و امروز دهکده‌ی دیجیتالی جهانی را در برابر یک انتخاب و یک سوال بزرگ قرار داده است که آیا انسان نیازمند باز تعریف، نیازها، خواسته، منافع و مضار خود در فضای به اصطلاح جدید مجازی است؟ فناوری اطلاعات و ارتباطات ضمن تأثیرگذاری بر تمامی جنبه‌ها و شئون زندگی اجتماعی بشر، بر جرائم تهدیدها و آسیب‌ها نیز تأثیر گذاشته است. بسیاری از جرائم قدیمی با بهره گرفتن از ابزارهای رایانه‌ای با سهولت، اثرگذاری و منافع بیشتر برای مجرمین از سوی آنان صورت می‌گیرند و حتی دسته دیگری از جرائم که کاملاً جدید بوده و صرفاً اختصاص به فضای مجازی دارند نیز شکل گرفته و در قاموس مجرمین از منظر ارتکاب و در قاموس پلیس از منظر پی‌جویی و مقابله وارد شده اند(رضوی: ۱۳۸۶، ۱۲۱).

هم‌زمان با توسعه و کاربردپذیری رایانه و سیستم‌های رایانه‌ای، جرائم رایانه‌ای همه به وجود آمده‌اند. اگر چه دامنه و حوزه وقوع جرم در هر حوزه با توجه به ویژگی‌ها و وسعت کاربرد و استفاده متفاوت بوده است. از سال ۱۹۶۰ تاکنون سه نسل از جرائم رایانه‌ای برشماری شده‌اند. نسل اول که مقارن سال‌های دهه هفتاد و هشتاد، اوایل دهه نود میلادی است و چون استفاده از اینترنت در آن زمان شیوع نداشت، عمده جرائم مرتبط با رایانه ها بوده و از این‌رو این دسته از جرائم صرفاً به«جرائم رایانه‌ای» یاد می‌شوند. نسل دوم جرائم رایانه‌ای از اوایل دهه هشتاد تا اوایل دهه نود به وقوع پیوستند، که به«جرائم علیه داده ها» تعبیر می‌شوند. در این نسل«داده ها» صرف‌نظر از اینکه در رایانه قرار داشته باشد. در اواسط‌ها و ابزارهای انتقال مورد توجه قرار گرفت و دیگر تأکیدی بر رایانه نبود. نسل سوم جرائم رایانه‌ای نیز هم زمان با فراگیر شدن اینترنت از اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی به وجود آمدند.این جرائم که با گسترش کاربرد شبکه و اینترنت به وجود آمدند، نام جرائم سایبری را به خود گرفتند. گسترش جرائم سایبری در دنیا، خصوصاًً در کشورهایی که بیشترین استفاده‌ کنندگان رایانه و اینترنت در دنیا محسوب می‌شوند. باعث شد که حکومت‌ها به فکر ایجاد سازوکار قانونی و حقوقی رسیدگی و مبارزه با این‌گونه جرائم ‌بیفتند (پرویزی: ۱۳۸۴، ۵۶).

کنوانسیون‌های بین‌المللی نیز برای تشریک مساعی در روند شناسایی جرم و مجرمین، همکاری در پی‌جویی و تعقیب قضایی و پلیسی مجرمان و تبادل دانش و اطلاعات پلیس در شناخت و کشف علمی جرائم سایبری نیز تشکیل شدند. که از مهم‌ترین آن ها می‌توان به کنوانسیون بوداپست در سال ۲۰۰۱ اشاره کرد. از کشورهای فعال پیش‌رو در پی‌جویی و مبارزه با جرائم رایانه‌ای می‌توان به ایالات متحده‌ی آمریکا، روسیه، چین، کره جنوبی، انگلستان، هند، فرانسه و آلمان اشاره کرد. در همین راستا کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده است و با کوشش‌های فراوان توانست پلیس مستقلی برای رسیدگی به جرائم سایبری تأسیس نماید.که به طور مفصل در این قسمت مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

۴-۱-۱- چگونگی شکل‌گیری پلیس فتا

حجم بالای تبادل اطلاعات و افزایش سرعت تبادل اطلاعات در فضای مجازی و بروز جرائم در این فضا موجب گردید، که پلیس فتا در سطح ناجا و بعد از آن در استان‌ها نیز راه‌اندازی شود و در سایر استان‌ها نیز پلیس فتا با حضور یک تیم متخصص و مجرب مأموریت‌های محوله را به صورت کاملاً تخصصی پیگیری و تا حصول نتیجه دنبال می‌کند. گفتنی است همان طور که پلیس در دنیای واقعی به بررسی و پیگیری جرائم و حوادث جنایات می‌‌پردازد، پلیس سایبری یا همان پلیس مبارزه با جرائم رایانه‌ای نیز در فضای مجازی به دنبال مجرمان و کلاهبرداران است. تنها تفاوت این دو، مرز میان مجازی و واقعی بودن فضاها است.در این راستا می‌توان ‌به این نکته اشاره نمود، که پلیس فتا بدون مجوز قضایی نمی‌تواند اطلاعات مربوط به هر فرد یا افراد جامعه را رؤیت کند. مگر در مواردی که مقام قضایی برای شناسایی متهمان یک پرونده نیاز به اطلاعات شخصی و خصوصی افراد داشته باشد. ‌بنابرین‏ می‌توان گفت: هدف از تأسیس پلیس فتا در یک کلام تأمین امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات در کشور می‌باشد. در این گفتار ماهیت، نحوه تأسیس، ویژگی‌ها و هدف از شکل‌گیری پلیس فتا به صورت کلی و با رعایت مسائل امنیتی این سازمان مورد بررسی قرار خواهد گرفت( رضوی: پیشین، ۱۲۲).

۴-۱-۱-۱- ماهیت پلیس فتا

ماهیت اصلی پلیس فتا عملیاتی است، ‌به این معنا که به صورت کاملا تخصصی و از طریق تجهیز به منابع ارزشمند نیروی انسانی دانش و تجهیزاتی با توان عملیات خوب، نسبت به تأمین امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات با رویکرد مقابله با جرائم از طریق پیش‌بینی، پیشگیری و کشف جرائم اقدام می کند(زیوری کامران: ۱۳۹۱، ۲۵).