احساس

اندیشه (تعبیر)

دلواپسی

مبادا در امتحان نمره خوب نگیرم

لرزش بدن

کنترلی بر اوضاع نخواهم داشت

نگرانی

امتحان مشکل خواهد بود

تپش قلب

نکند مطالب را خوب دوره نکرده باشم و سؤالات نا آشنا باشند

جدول ۱ . نمونه هایی از روابط اختصاصی بین احساس ها و افکار

1. 1. استفاده از تجسم یا ایفای نقش برای تجدید یک تجربه هیجانی :

   

در این فن از مراجعان خواسته می شود تجربه امتحانی خود را با جزئیات هر چه تمامتر با بهره گرفتن از تجسم ،تجدید نمایند. ‌دستورالعمل برای احیای یک تجربه هیجانی با بهره گرفتن از تجسم می‌تواند به شکل زیر باشد:

« برای کمک به شما ابتدا می‌خواهیم درباره تصاویر روشن ، کمی تمرین کنیم : یک گل سرخ را تصور کنید ، آیا می توانید گلبرگ های گل سرخ را ببینید؟ چه رنگی هستند؟ آیا قطره شبنمی بر روی گلبرگ ها می بینید؟ …..» « حالا دیگر درباره تصاویر روشن تمرین کردید . از شما می خواهم خود را در موقعیت جلسه امتحان تصور کنید . در همان ابتدا هر چه را می بینید برایم شرح دهید. آرام آرام صحنه را به جلو ببرید…… چه احساسی دارید و در ذهنتان چه می گذرد. حالا چه می بینید؟ ».

چالش کلامی با افکار خودآیند

تکلیف : بیشتر کار در شناخت درمانی ، بین جلسات اتفاق می افتد . تکالیف خاصی برای کمک به مراجع ، جمع‌ آوری اطلاعات ، سنجش و ارزیابی تغییرات شناخت و رفتار ، و کار بر روی اطلاعاتی است که در جلسات قبلی جریان داشته است ، می‌باشد ( فریمان و دیگران ، ۱۹۹۰ ) . اگر مراجع تکلیف را انجام ندهد ، می‌تواند در ارزیابی مشکلات در رابطه بین مراجع و درمانگر یا مشکلات در تعیین تکالیفی که ممکن است نشان دهنده عدم وضوح یا مشکلات دیگر باشد ، مهم باشد . معمولاً تعیین تکلیف در هر جلسه بحث می شود و به صورت تازه ای اجرا می شود.

برای آنکه بتوانیم به مراجعان کمک کنیم تا افکار خودآیند منفی خود را ارزیابی کنند و افکار واقع بینانه تری را جایگزین آن ها کنند ، از یک سلسله سؤالات استفاده می شود . درمانگر و مراجعان با هم همکاری می‌کنند تا بتوانند پاسخهای منطقی به افکار خود آیند را پیدا کنند . در بین جلسات مراجعان می کوشند تا مهارت هایی را که فرا گرفته اند ، به کار گیرند این کار با بهره گرفتن از ثبت افکار خودآیند و چالش با آن ها صورت می‌گیرد. یک راه مناسب ، ثبت افکار در برگه یادداشت (جدول۲) افکار ناکارآمد است.

موقعیت

توضیح دهید : یک تجربه امتحانی که منجر به هیجانهای ناخوشایند می شود.

هیجان (ها)

۱- مشخص کنید : دلتنگی ،اضطراب ، نگرانی

۲- میزان هیجان را درجه بندی کنید . ۱۰۰- ۱

افکار خود آیند

۱- افکار مقدم بر هیجان ها را بنویسید.

۲- اعتقاد خود ‌به این افکار را درجه بندی کنید. ۱۰۰-۱ درصد

پاسخ منطقی

۱- پاسخ منطقی به افکار را بنویسید.

۲- اعتقاد به پاسخ منطقی را درجه بندی کنید.۱۰۰- ۱ درصد

نتیجه

۱- اعتقاد خود به افکار خودآیند را مجددا درجه بندی کنید. ۱۰۰-۱ درصد

۲- هیجانهای بعدی را مشخص و درجه بندی کنید. ۱۰۰- ۱

کارهای دیگر

جدول (۲) یادداشت افکار خودآیند

برخی از سؤالها که مخصوصاً در بررسی و آزمون واقعیت افکار خود آیند منفی مفید هستند ، عبارتند از:

1. 1. «چه شواهدی در تأیید این فکر وجود دارد؟» « آیا به طریق دیگر می توان به موقعیت نگاه کرد؟»

1. 1. «موقعیت را فرد دیگر چگونه می نگرد؟»

1. 1. «آیا قضاوت های شما ‌بر اساس احساستان صورت می‌گیرد یا بر اساس آنچه انجام داده اید؟»

1. 1. « آیا برای خودتان معیارهای غیر واقع بینانه و دست نیافتنی وضع کرده اید؟»

1. 1. « آیا ‌بر اساس معیارهای همه یا هیچ می اندیشید؟»

1. 1. «اگر چیزی که از آن می ترسید ، اتفاق بیفتد چه می شود؟»

1. «آیا احتمال وقوع رویداد یا اتفاقی ناگوار را در جلسه بیش از حد واقعی برآورد می کنید؟

فنون مربوط به فرض ها

برای مقابله با فرض های ناکارآمد فنونی خاص به کار می‌روند . بعد از تشخیص فرض های ناکارآمد ( مراجعه به یادداشت افکار ناکارآمد و استفاده از فن پیکان رو به پایین از جدول ۳ که در برگیرنده پاسخ های منطقی به فرض ها است) استفاده می شود. مراجعان خود را در طیف وسیعی از تجارب اضطرابی در جلسه آزمون می پندارند . صحبت در باره این موقعیت ها تقریباً همه ی نگرانی را در افراد برانگیخته می‌سازد . به نظر می‌رسد نگرانی ها از فرضی که در جدول نشان داده شده است بر می خیزد. برای مقابله با این فرض و ایجاد تغییر در آن از چند فن استفاده می شود. با بهره گرفتن از یک مرور تاریخچه ای فرد قادر می شود دریابد که این فرض ، احتمالاً از سابقه تقویتی اولیه او برخاسته است . این بصیرت به او کمک می‌کند که از این اعتقاد تا حدی فاصله بگیرد. بحث درباره محاسن و معایب این اعتقاد ، روشن ساخت که با وجود آن که اهمیت دادن به موفقیت ، انگیزه پیشرفت را افزایش می‌دهد ، اما افراط در این اعتقاد ، به اضطراب مداوم و احتمالاً پسرفت منجر می شود. همچنین افراد مبتلا به اضطراب امتحان ‌در مورد احساس ارزشمندی خویش تردید دارند . به منظور خنثی سازی این تردید ها و احساس ارزشمندی از آن ها خواسته می شود فهرستی از توانمندی های خویش را تهیه و شواهد له وعلیه ‌در مورد کمبودهای مورد نظر را با درمانگر در میان بگذارند و بالاخره تشویق شوند بر علیه این فرض عمل کنند.

من معتقدم « تا نتوانم در آزمون نمره بالایی بگیریم ، فرد بی کفایتی هستم . موفقیت هایم در گذشته هیچ ارزشی ندارند . این آزمون بسیار مشکل و طاقت فرسا خواهد بود ، اگر موفق نشوم کسی مرا دوست نخواهد داشت».

1. پاسخ های منطقی و طرحی برای تغییر

قابل درک است که چرا این اعتقاد ر ا دارم چون در گذشته آزمون هایی مشکل داشته ام . ولی موفقیت های خودم را در آزمون های زیاد به خاطر ندارم و فراموش کرده ام که چه طور در گذشته به خوبی شایستگی خودم را ثابت کرده ام.

اما این اعتقاد درست نیست چون امتحاناتی در گذشته داشته ام که خوبند و به خوبی در آن ها نمره گرفته ام .از طرف دیگر حتی اگر در آزمونی هم ناموفق عمل کنم ، من همان شخص سابقم و افراد خانواده هنوز مرا دوست دارند.به علاوه این اعتقاد ناکارآمد است چون پیوسته مرا مضطرب می‌سازد و چون مدت‌ها ‌است این اعتقاد را دارم پس برای تغییر آن باید سخت کار کنم ……….

جدول (۳) نمونه ای از فرض ناکارآمد و پاسخ منطقی در برابر آن