اختلال نارساخوانی می‌تواند با نشانگان مختلف همراه باشد، چرا که زبان نقش اساسی در مهار رفتار ایفا می‌کند. نتایج آزمایش‌های روگل^[۲۰] (۱۹۷۴) در زمینه بهره هوشی کودکان نارساخوان نشان می‌دهد که گروه کودکان نارساخوان در خرده آزمون‌های حساب، رمزگردانی پیام‌ها، دانش عمومی و حافظه کوتاه‌مدت برای حفظ نشانه ها (نیمرخ ACID^[21]) معمولا امتیاز کمتری به دست می‌آورند. درون‌داد، حافظه، یکپارچه‌سازی، برون‌داد، چهار مرحله تبیین فرایند یادگیری بر مبنای نظام پردازش‌گری اطلاعات هستند که ناتوانی در انجام این مراحل فرایند اختلال یادگیری را تبیین می‌کند. افراد مبتلا به اختلال یادگیری، به طور معمول حافظه درازمدت مناسب و اختلال در حافظه کوتاه‌مدت دارند (افروز، ۱۳۸۵).

همان طور که گفته شد اختلال در حافظه از عوامل همراه با ناتوانی یادگیری به ویژه نارساخوانی می‌باشد. ارائه ‌راهکارهای مؤثر یادگیری از طرف روانشناسان معاصر، بیانگر نقش و اهمیت حافظه فعال و راهبردهای یادگیری در تسهیل فرایند یادگیری است. روانشناسان تربیتی بر این باورند، پی‌بردن به نقش تعیین کننده حافظه فعال در یادگیری و دیگر تکالیف پیچیده شناختی و نیز استفاده درست از راهبردهای یادگیری در کتاب‌های درسی در طول مطالعه، به دانش آموزان کمک خواهد کرد که بیشتر و بهتر یاد بگیرند. به واسطه استفاده کردن از محتویات دستگاه‌های اندوزش حافظه متعدد، حافظه فعال ما را قادر به یادگیری می‌کند (اسد زاده، ۱۳۸۸).

پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهند حافظه فعال نقش کلیدی در فعالیت‌های یادگیری دانش آموزان در طول سال‌های مدرسه به عهده دارد و این حمایت تا بزرگسالی نیز ادامه می‌یابد، زیرا حافظه فعال با وجود داشتن یک ظرفیت یا گنجایش محدود، هم وظیفه ذخیره‌سازی اطلاعات و هم وظیفه پردازش اطلاعات را به عهده دارد (گترکول^[۲۲] و همکاران، ۲۰۰۶). پژوهش‌های پیکرینگ^[۲۳] و گترکول (۲۰۰۱)، گترکول (۲۰۰۴)، آلووی^[۲۴]، گترکول و لامنت^[۲۵] (۲۰۰۶)، و گترکول (۲۰۰۸) نشان می‌دهند حافظه فعال با یادگیری و پیشرفت تحصیلی رابطه دارد و ضعف حافظه فعال می‌تواند در ایجاد مشکلات یادگیری مؤثر باشد؛ همچنین، پژوهش توازنی^[۲۶] و همکاران (۲۰۰۶) حاکی از آن است که بهبود و پیشرفت در عملکرد حافظه فعال از اثر تمرین، با راهبردهای یادگیری ارتباط مستقیم دارد و می‌تواند عملکرد حافظه را به سطح مطلوب برساند. دویل^[۲۷](۱۹۷۹) نشان داده که وقتی از آزمون‌های هنجارگزینی شده هوش در ارزیابی کودکان بهنجار و نارساخوان استفاده می‌شود به طور معمول نارساخوان‌ها در آزمون‌های ارزشیابی حافظه کوتاه‌مدت به خوبی موفق نمی‌شوند (دادستان، ۱۳۷۹). در تحقیقات بسیاری ضعف حافظه فعال دانش آموزان ناتوان یادگیری به خصوص نارساخوان مورد تأیید قرار گرفته است (نظام‌آبادی و همکاران؛ ۱۳۸۱؛ شیران و برزنیس، ۲۰۱۱). بر اساس تحقیقات اسپیرونلی و همکاران (۲۰۰۸)، در مطالعه‌ای با تصویر برداری از مغز نارساخوانان در هنگام خواندن، نقایصی را در حافظه فعال کلامی و بد عملکردی‌هایی در لوب پیشانی-گیجگاهی و پیشانی-آهیانه‌ای نشان دادند. بال و اسکریرف (۲۰۰۱) نشان داده‌اند که کودکانی که ریاضیات آن ها ضعیف است، در کارکردهای اجرایی از جمله بازداری پاسخ و حفظ اطلاعات در حافظه فعال دچار مشکلات زیادی هستند. عملکرد ﻛﻮدﻛﺎن ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ نارساخوانی، از ﻧﻈﺮ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻓﻌﺎل بسیار ﺿﻌﻴﻒتر از کودکان عادی اﺳﺖ (میرمهدی و همکاران، ۱۳۸۸). همچنین پژوهش‌های بسیاری نشان می‌دهد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ آﻣﻮزش، ﻇﺮﻓﻴﺖ اﻳﻦ ﺣﺎﻓﻈﻪ را اﻓﺰاﻳﺶ داد. ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﻐﺰی ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻓﻌﺎل ﺑﻌﺪ از آﻣﻮزش در اﻳﻦ ﺣﺎﻓﻈﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ. ﻣﺪاﺧﻼت ﺑﺮای ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻓﻌﺎل ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ آﻣﻮزش راﻫﺒﺮدﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻓﻈﻪ اﺳﺖ (آقابابایی و عابدی، ۱۳۸۹).

ﺑﺮﺧﻲ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ اﻓﺮاد نارساﺧﻮان، ﻣﻬﺎرتﻫﺎی ﺿﻌﻴﻒ‌ﺗﺮ در ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻓﻌﺎل ﻛﻼﻣﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻓﻌﺎل دﻳﺪاری-ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ (ﭼﻴﺎﭘﻪ، ﻫﺎﺷﺮ و سیگل^[۲۸]، ۲۰۰۰؛ برونسان و همکاران، ۲۰۰۲؛ جفریز و اورات^[۲۹]، ۲۰۰۴؛ سوانسون، هووارد و سائز، ۲۰۰۶). حافظه، به خصوص حافظه فعال یکی از فرایندهای شناختی اصلی برای تفکر و یادگیری است. اگر چه با استناد به متون علمی و دانشگاهی دانش آموزان ناتوان یادگیری دارای مشکلات معنادار در حافظه فعال هستند، اما بیشتر پژوهش‌های صورت گرفته در این زمینه روی دانش آموزان دارای اختلال ریاضی بوده و ‌در مورد حافظه فعال دانش آموزان نارساخوان مطالعات کمی صورت گرفته است. آموزش نرم‌افزار ان‌بک با توجه به تمرکزی که بر تقویت توجه، سرعت، دقت و اندوزش دارد، در امر غنی‌سازی و بهبود حافظه فعال بسیار مؤثر است. در این پژوهش سعی شده است که تاثیر آموزش نرم‌افزار ان‌بک بر بهبود حافظه فعال دانش آموزان نارساخوان بررسی گردد. در صورت کارایی این نرم‌افزار، می‌توان از آن به عنوان راهکاری برای افزایش حافظه فعال بهره برد که به نوبه خود می‌تواند برای شخص نارساخوان و خانواده‌اش و همین طور مربیان و معلمان مفید باشد. همچنین انجام این پژوهش می‌تواند راهگشایی برای انجام تحقیقات وسیع‌تر در حوزه دانش آموزان نارساخوان باشد.

هدف‌های پژوهش

هدف کلی

هدف کلی از انجام این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش نرم‌افزار ان‌بک بر بهبود حافظه فعال دانش آموزان نارساخوان است.

هدف‌های جزیی

۱- بررسی اثربخشی آموزش نرم‌افزار ان‌بک بر بهبود حافظه فعال دانش آموزان نارساخوان

۲- بررسی اثربخشی آموزش نرم‌افزار ان‌بک بر بهبود توانایی خواندن دانش آموزان نارساخوان

فرضیه‌ها

۱- آموزش نرم‌افزار ان‌بک موجب بهبود حافظه فعال دانش آموزان نارساخوان می‌گردد.

۲- آموزش نرم‌افزار ان‌بک موجب بهبود توانایی خواندن دانش آموزان نارساخوان می‌گردد.

معرفی متغیرهای پژوهش

متغیر مستقل: آموزش نرم‌افزار ان‌بک

متغیرهای وابسته: حافظه فعال، توانایی خواندن

متغیرهای کنترل: هوش، جنسیت، سن، مقطع تحصیلی

تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

تعریف مفهومی نرم‌افزار ان‌بک: یک ابزار تقویت حافظه فعال اجرایی استاندارد در علوم عصب‌شناختی است که محرک‌های دیداری و شنیداری گوناگون را به طور همزمان به آزمودنی ارائه می‌دهد (جگی^[۳۰] و همکاران، ۲۰۱۰).

تعریف عملیاتی نرم‌افزار ان‌بک: در تکلیف ان‌بک، آزمودنی با موجی از محرک‌ها روبرو می‌شود و آزمودنی باید تصمیم بگیرد که آیا محرک ارائه شده با آن محرکی که در n (از ۰ تا ۱۲) دفعه قبل ارائه شده بود، یکسان است یا خیر؟ تمرکز این نرم‌افزار بر دو بعد اندوزش و پردازش حافظه فعال می‌باشد.