در تحقیقی ارتباط بین احتکار و نشانه های وسواسی فکری- عملی میان افراد غیر بالینی بررسی شده است(رید^[۱۱۳] و همکاران۲۰۱۳)،در این مطالعه بین رفتار احتکار و شناختهای احتکار همبستگی مثبت مشاهده شد.رفتار احتکار همچنین با اضطراب اجتماعی، نگرانی و افسردگی نیز همبستگی داشت.مدل رگرسیون معنی دار نشان داد که نشانه های افسردگی بیشتر

گزارش ها حاکی از آن است که اختلال ذخیره سازی معمولأ ریشه در محرومیت های کودکی دارد. شاید به خاطر همین مسئله است که بیماران مبتلا ‌به این اختلال، رفتارهای انبار کردن خود را راهبردی در مقابل ترس از محرومیت های آینده می دانند. با این حال، شواهد تجربی از علی بودن این مسئله برای تبیین اختلال احتکار کمتر حمایت می‌کنند (فروست و گراس، ۱۹۹۳).در عوض مدل های کنونی برای تبیین اختلال احتکار، بیشتر به نقص در فرایند شناختی و الگوهای رفتاری تأکید دارند (فروست و تولین، ۲۰۰۸). علاوه بر این، همچنین شواهد تجربی از مکانیسم های عصب- روانشناختی^[۱۱۴] در پدیدآیی و تداوم اختلال احتکار حمایت می‌کنند.

از عوامل خطر دیگر در پدیدآیی این اختلال عوامل خلق و خویی و محیطی می‌باشد. دو دلی ویژگی برجسته افراد مبتلا به اختلال ذخیره سازی و خویشاوندان درجه یک آن ها‌ است. افراد مبتلا ‌به این اختلال اغلب به صورت گذشته نگر از وقایع زندگی آسیب زا و استرس زای قبل از شروع این اختلال یا عامل تشدید کننده آن خبر می‌دهند. مطالعات ژنتیکی و فیزیولوژیکی نشان می‌دهند که، رفتار ذخیره کردن خانوادگی است، به طوری که تقریبأ ۵۰ درصد افرادی که ذخیره می‌کنند خویشاوندی دارند که او نیز ذخیره می‌کند. تحقیقات دوقلویی نشان می‌دهند که تقریبأ ۵۰ درصد تغییرپذیری در رفتار ذخیره سازی ناشی از عوامل ژنتیکی می‌باشد(انجمن روانپزشکی آمریکا،۲۰۱۳).

۲-۴۵- فرایند شناختی ناسازگارانه و ناکارآمد^[۱۱۵]

مطالعات و گزارش های افراد مبتلا به اختلال احتکار حاکی از آن می‌باشد که این بیماران سوگیری توجه به مسائل بی اهمیت و جزئی مانند اندوختن غیر ضروری اشیاء دارند(تولین و همکاران،۲۰۰۹).همچنین بعضی نتایج نشان داده است که این افراد در حافظه^[۱۱۶] و عملکرد اجرایی^[۱۱۷] نیز مشکل دارند(گریشام و همکاران، ۲۰۰۷).

۲-۴۶- مشکلات محتوایی در شناخت

مسئولیت پذیری زیاد ‌در مورد حفظ اشیاء و کمال گرایی در حفظ و نگهداری اشیاء می‌تواند نقش مهمی در شروع و حفظ اختلال احتکار داشته باشد. مسئولیت پذیری افراطی، باعث می شود تا بیمار خود را وقف حفاظت از اشیاء و جلوگیری از هدر رفتن آن ها کند. همچنین خیتی از این افراد بر این باورند که حفظ اشیاء و اموال احساس کنترل زندگی و دوری از مشکلات را برای فرد فراهم می‌کند. همچنین خیلی از این بیماران بر خلاف بیماران OCD که به افکار و اعمال وسواسی خود بینش و آگاهی دارند، نسبت به وسواس احتکار خود آگاهی و بینش ندارند و فکر می‌کنند که این اعمال و افکارشان غیر منطقی نیست و حتی مفید هم هست.بعضی از محققان این ضعف بینش را در این بیماران به آسیب عملکرد در ناحیه پیش پیشانی و قشر پیشانی حدقه ای^[۱۱۸] نسبت می‌دهند(ووگل^[۱۱۹] و همکاران،۲۰۰۵؛ سالمون^[۱۲۰] و همکاران،۲۰۰۶).

۲-۴۷- دلبستگی هیجانی نسبت به اشیاء^[۱۲۱]

بعضی از نظریه پردازان(مانند استکی و همکاران،۲۰۰۳) بر این باورند که افراد مبتلا به اختلال احتکار در کودکی به جای انسان به اشیاء و حفظ آن ها دلبستگی دارند. به عبارت دیگر، این نظریه پردازان بر این باورند که این افراد با حفظ و نگهداری اشیاء به امنیت و آرامش روانی می‌رسند و با تلاش برای دور انداختن آن ها احساس تنش و احساس از دست دادن منبع امنیت و از دست دادن جزئی از خود به آن ها دست می‌دهد(ربیعی، ۱۳۹۳).

۲-۴۸- رفتارهای اجتنابی

چنانچه پیش تر آمد بیماران مبتلا به اختلال احتکار، باورها و افکاری دارن که باعث احتکار و جمع‌ آوری وسایل و اشیاء می شود و زمانی که این افراد سعی می‌کنند اشیاء و وسایل را دور بیندازند دچار اضطراب و تنش می‌شوند و همین عامل باعث می شود که از این عمل اجتناب کنند. از دیدگاه رفتاری، دلیل اصلی دوام اختلال احتکار رفتارهای اجتنابی ‌در مورد دور انداختن اشیاء و لوازم غیر ضروری است. به عبارت دیگر، از منظر این دیدگاه بیماران مبتلا به وسواس احتکار از دور انداختن اشیای غیر لازم اجتناب و دوری می‌کنند و همین مسئله باعث تداوم بیماری و اصلاح نشدن افکار غیر منطقی در این افراد می شود.

رفتارهای افراطی خرید، ذخیره کردن و انبار کردن از جمله رفتارهایی است که از بهبودی این افراد جلوگیری می‌کند. رفتارهای اجتنابی و وسواسی به طور موقت اضطراب و تنش را در این افراد کاهش می‌دهد ولی در درازمدت باعث ماندگاری و دوام بیماری در این افراد می شود. این افراد اغلب بعد از اعمال اکتساب و ذخیره کردن احساس هیجان مثبت می‌کنند. حتی گاهی اوقات این افراد نسبت به ذخیره سازی و احتکار دید مثبت دارند و بر این عقیده هستند که با این کار از بعضی مشکلات آینده جلوگیری می‌کنند.

در نظریه فراشناخت، این تجربه و دید مثبت نسبت به ذخیره سازی بی مورد که معمولأ می‌تواند شروع کننده اختلال احتکار در افراد باشد با عنوان باور مثبت فراشناختی شناخته می شود. نظریه پردازان فراشناختی بر این باورند که دید و باور مثبت به یک عمل و رفتار غیر ضروری می‌تواند باعث شروع و تداوم آن عمل شود(ربیعی، ۱۳۹۳).

۲-۴۹- پنج خطای فکر بنیادین در افراد مبتلا به اختلال وسواس احتکار

الف) وابستگی(دلبستگی) هیجانی افراطی به اشیاء: ممکن است فرد مبتلا به وسواس احتکار فکر کند که این انباشته ها و وسایل بخشی از وجود اوست. در نتیجه فکر رها کردن برخی از آن ها ممکن است برایش احساس تهدید ایجاد کند، انگار که قرار است بخشی از وجودش را از فرد جدا کنند.

ب) ترس از مشکلات حافظه: ممکن است این افراد نگران آن باشند که اگر چیزی دور از چشمان آن ها باشد از ذهنشان هم بپرد؛و دچار فراموشی ‌در مورد آن ها شوند. نگرانی ‌در مورد حافظه ممکن است ‌به این افراد این انگیزه را بدهد که چیزهای مختلف را جمع و جور نکنند که این کار به طور زیانباری باعث به هم ریختگی اطراف می شود.

پ) نیاز مبالغه آمیز برای کنترل دارایی ها: ممکن است این افراد نیاز بسیار شدیدی به کنترل چیزهایی داشته باشند که جمع‌ آوری کرده‌اند. وقتی کسی آن ها را جابجا کند یا حتی به آن ها دست بزند، ممکن است این احساس را داشته باشند که حق و حقوق شخصی شان پایمال شده است.

ت) تزلزل در تصمیم گیری: ممکن است برای تصمیم گیری حتی در موارد جزئی نظیر اینکه برای شام چه چیزی خورده شود یا امروز چه لباسی پوشیده شود، با مشکلات زیادی مواجه باشند. در نتیجه، وقتی مجبور به اقدام در موردی می‌شوند، نمی خواهند که تصمیم اشتباهی بگیرند و چیزی را دور بریزند که بعدأ از دور ریختنش پشیمان شوند.

ث) مشکل طبقه بندی کردن: ممکن است برای مرتب کردن اشیا و اینکه کدام اشیاء باید نگهداری شود و کدام دور ریخته شود با مشکل مواجه شوند(اردن و دالکورسو، ۲۰۰۹؛ ترجمه جان بزرگی و آگاه هریس،۱۳۹۴).

۲-۵۰- شیوع

یکی از مهم ترین مدلهایی که بهزیستی روانشناختی را مفهوم سازی و عملیاتی کرده، مدل ریف و همکاران^[۴۹] است. ریف بهزیستی روانشناختی را تلاش فرد برای تحقق توانایی‌های بالقوه واقعی خود می‌داند .این مدل از طریق ادغام نظریه های مختلف رشد فردی عملکرد سازگارانه شکل گرفته و گسترش یافته است بهزیستی روانشناختی در مدل ریف و همکاران از شش مؤلفه تشکیل شده است: مؤلفه پذیرش خود به معنی داشتن نگرش مثبت به خود و زندگی گذشته خویش است. اگر فرد در ارزشیابی، استعدادها توانایی ها و فعالیت های خود در کل احساس رضایت کند و در رجوع به گذشته خود احساس خشنودی کند، کارکرد روانی مطلوبی خواهد داشت. همه انسان ها تلاش می‌کنند علی رغم محدودیت هایی که در خود سراغ دارند، نگرش مثبتی به خویشتن داشته باشند، این نگرش پذیرش خود است مؤلفه خودمختاری به احساس استقلال، خودکفایی و آزادی از هنجارها اطلاق می شود .فردی که بتواند بر اساس افکار، احساسات و باورهای شخصی خود تصمیم بگیرد، دارای ویژگی خودمختاری است .در حقیقت، توانایی فرد برای مقابله با فشارهای اجتماعی، ‌به این مؤلفه، مربوط می شود داشتن ارتباط مثبت با دیگران، دیگر مؤلفه این مدل، به معنی داشتن رابطه باکیفیت و ارضاکننده با دیگران است. افراد با این ویژگی عمدتاًً انسانهایی مطبوع، نوع دوست و توانا در دوست داشتن دیگران هستند و می کوشند رابطه ای گرم بر اساس، اعتماد متقابل با دیگران، ایجاد کنند مؤلفه هدفمندی در زندگی، به مفهوم دارا بودن اهداف درازمدت و کوتاه مدت در زندگی و معنادار شمردن آن است. فرد هدفمند نسبت به فعالیت ها و رویدادهای زندگی علاقه نشان می‌دهد و به شکل مؤثر با آن ها، درگیر می شود. یافتن معنی برای تلاش ها و چالش‌های زندگی در قالب این مؤلفه قرار می‌گیرد. تسلط بر محیط مؤلفه دیگر این مدل به معنی توانایی فرد برای مدیریت زندگی و مقتضیات آن است . لذا فردی که احساس تسلط بر محیط داشته باشد، می‌تواند ابعاد مختلف محیط و شرایط آن را تا حد امکان دستکاری کند، تغییر دهد و بهبود بخشد مؤلفه رشد شخصی به گشودگی نسبت به تجربیات جدید و داشتن رشد شخصی پیوسته باز می شود. فردی با این ویژگی همواره درصدد بهبود زندگی شخصی خویش و از طریق یادگیری و تجربه است.

۲-۲-مکانیسم های دفاعی :

مکانیسم های دفاعی به ما اجازه ی انعطاف پذیری با موفقیت‌های مختلف را می‌دهد و شامل رفتار پسندیده و حتی برای مقابله با محرومیت هم لازم می‌باشد. ولی افراط در این رفتارها ممکن است به ناراحتی های روانی منجر شود (شاملو ، ۱۳۷۸).

بر اساس نظریه فروید ، من در مقابله با خواهشهای نهاد، جهان خارج، و من برتر عاجز نیست اضطراب زنگ خطری برای فرد در مقابل تهدیدهایی از قبیل وجود تعارضهای شدید خود آگاه یا تمایلات نامطلوب است. اگر این اضطراب نتواند منتهی به عمل مستقیمی شود.اگر خواسته ی فرد نتواند ارضاء گردد، من دفاعهای ناخود آگاه را برای دور ساختن تعارض از خود آگاه به کار می‌گیرد.عکس العملهای دفاعی گوناگون برای مقابله با خطر وجود دارد چون همه افراد خطراتی را تجربه می‌کنند ‌بنابرین‏ استفاده از مکانیزم های دفاعی جزء خصوصیات ویژه رفتار ناسازگار محسوب نمی شود افراد در مواقع مختلف یک مکانیسم دفاعی یا ترکیبی از آن ها را به کار می‌برند میزان رفتار ناسازگار یک فرد مورد مطالعه به ویژگی‌های مجموعه ی دفاعی وی بستگی دارد. (آزاد، ۱۳۷۴)

۲-۲-۱- ویژگی‌های مکانیسم های دفاعی :

مکانیسم های دفاعی از بعضی جهات مشابهند و با یکدیگر عناصر مشترک دارند نخست اینکه در همه آن ها دو مسئله خود فریبی و فرار از حقیقت نقش مهمی به عهده دارند و دیگر آنکه طبعاً عملیات دفاعی با شناخت و مواجهه با مسائل منافات دارند، یعنی اولاً شخصی که دایم برای موجه جلوه دادن اشتباهات خود دلیل می تراشد نمی تواند واقف شود و از آن عبرت بگیرد و دوم آن که چون سازش متضمن رد و بدل افکار و احساسات است طبعاً برای کسی که پیوسته در پی یک سنگر دفاعی زندگی می‌کند، امکان آن بسیار کم است.

ویژگی‌های مشخص مکانیسم های دفاعی عبارتند از :

• • تمام این مکانیسم ها جنبه ناخود آگاه دارند و فرد ظاهراًً از فعالیت آن ها در رفع اضطراب آگاه نیست، حتی کسانی که از مکتب فروید تبعیت نمی کنند معترف اند که انگیزش رفتار، هنگام به کارگیری مکانیسم های دفاعی ناخود آگاه است.

• • مکانیسم های دفاعی قدرت سازگاری دارند زیرا سبب کاهش اضطراب و اثرات سوء آن می‌گردد و به فرد فرصت سازگاری و تطابق بهتری با عوامل نامساعد محیطی می‌دهند.

• • علی رغم قدرت سازگاری ، مکانیسم های دفاعی در حقیقت نوعی تسکین تلقی می‌شوند و جنبه گول زدن و خدعه و فریب آدمی در آن ها نمایان است استفاده از آن ها با سلامت فکر آدمی موافقتی ندارد و باعث می شود نتواند با بهره گرفتن از منطق و دلیل مشکلات را حل نموده و سازگاری مناسبتری با محیط به دست آورد.

• • استفاده شدید و مکرر از مکانیسم های دفاعی سبب دوری و جدایی از واقعیات می‌گردد و به ویژه در ناهنجاریهای روانی ، به شدت به کار برده می‌شوند و امکان دسترسی به بیماران دشوار می‌کند.(احمد وند، ۱۳۸۲)

• • باعث حفظ واپس زنی تعارضات می‌شوند.

• • اعتقاد بر این است که مکانیسم های دفاعی از ده سالگی به خوبی شکل می گیرند.

• مکانیسم های دفاعی نوعی یادگیری معمولی بیش نیستند و انتخاب و سنجش آگاهانه ای در اتخاذ آن ها مطلقا صورت نمی گیرد.( اسلامی نسب ، ۱۳۷۳)

۲-۲-۲-تقسیم بندی مکانیسم های دفاعی :

کوشش‌های بسیاری برای طبقه بندی مکانیسم های دفاعی انجام شده که به توافق یکسانی منجر نشده است.

(سیموندز)^[۵۰] بر حسب نوع فعالیت مکانیسم های دفاعی را به چهار گروه تقسیم کرده :

1. 1. ممانعت از ظاهر شدن تمایلات (سرکوبی )

1. 1. فرار از شرایط تحریک کننده و با ایجاد کننده ی تمایلات (برگشت ، انکار، خیالبافی ، ترس و فراموشی)

1. 1. استتار منبع تمایلات (جابه جایی، درون فکنی ، همانندسازی ، فرافکنی، دلیل تراشی )

1. تغییر ماهیت ظهور تمایلات.(تصعید ، عکس العمل سازی، جبران) (به نقل از احمد وند)

ویلنت (۱۹۷۱) مکانیسم های دفاعی مورد استفاده آزمودنیهای (طرح گرانت)^[۵۱] را بر اساس میزان تحریف واقعیت به سه دسته تقسیم کرد:

1. 1. مکانیسم های دفاعی ناپخته : شدیداًً واقعیت را تحریف می‌کردند (انکار، فرافکنی، رویای روز برای حل مشکلات )

1. 1. مکانیسم های دفاعی روان رنجور: صرفاً یک تحریف متوسط از واقعیت به عمل می آورند.(توجیه عقلی ، واپس رانی، جابه جایی و واکنش وارونه)

1. مکانیسم های دفاعی پخته : تحریف بسیار کمی از واقعیت دارند.(والایش ، فرونشانی ،نوعد دوستی ، انتظار، پیش‌بینی و شوخ طبعی ( به نقل از اندروار ، ۱۳۷۹)

۲-۳- دلبستگی

۲-۳-۱-مفهوم دلبستگی

مزایای حاصل از سرمایه > هزینه نگهداری روابط میان اعضا

دومین تهدید ناشی از به کار گیری سرمایه اجتماعی به پیوندهای قوی به وجود آمده در سازمان مربوط می شود؛ بدین صورت که سرمایه اجتماعی گرایش به تقویت روابط میان اعضا و استحکام این روابط دارد، اما تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان داده است که سازمان و تیم های که دارای پیوندهای قوی با سایر واحد ها هستند برای انجام وظایف خود نسبت به تیم های که پیوند ضعیفتر دارند کندتر عمل می‌کنند. به عبارتی، پیوند و ارتباط قوی ۰که حاصل سرمایه اجتماعی است( دارای اثر بخشی کمتری نسبت به پیوندهای ضعیف است و تیم های که دارای پیوند ضعیفی با سایر واحدها هستند مار سریعتر و بهتر انجام می‌دهند.

ایراد دیگر سرمایه اجتماعی به مزیت (( یکپارچگی )) مربوط است. این مزیت که در قسمت قبلی به آن اشاره شد ممکن است، در برخی موارد نتیجه عکس برای بازیگران اصلی به بار بیاورد. داشتن اتحاد و یکپارچگی بیش از اندازه با اعضا یک گروه ممکن است بازیگران را مشغول روابط و ارتباط با آنان ساخته و از توجه به اهداف و مأموریت های اصلی می کاهد و در برخی مواقع حتی ‌جابجایی هدف و وسیله صورت می‌گیرد، بدین صورت که حفظ روابط میان اعضا جایگزین اهداف و مأموریت های سازمان می شود. علاوه بر امکان جابجایی اهداف، تقویت روحیه (( یکپارچگی )) می‌تواند موجب کاهش افکار جدید در سازمان، تنبلی و کوته نظر اعضا شود. همان گونه که (( دور و پایول )) متذکر می‌شوند پیوندهای که موجب وسعت دید و تقویت بینش اعضا در سازمان می شود ممکن است، تبدیل به پبوندهای شود که موجب کوری و نابینایی آنان شود . (آلدر و ووکون، ۱۹۹۹ به نقل از الوانی، ۱۳۸۰ ) .

۲-۹- معرفی مدل های مختلف سرمایه اجتماعی

۲-۹-۱- مدل سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال ( ( ۱۹۹۸

ناهاپیت و گوشال از دیدگاه سازمانی به مقوله سرمایه اجتماعی پرداخته‌اند. آن ها جنبه‌های مختلف سرمایه اجتماعی را در سه طبقه جای دادند : ساختاری، رابطه ای و شناختی. به عبارت دیگر گوشال و ناهاپیت برای سرمایه اجتماعی سه بعد را در نظر گرفته اند که می توان آن را به صورت شکل زیر نمایش داد (گوشال و ناهاپیت، ۱۹۹۸ به نقل از ثمری و مقیمی، ۱۳۸۹ ) .

شکل۲-۳- مدل سرمایه اجتماعی ناهاپیت و گوشال

۲-۹-۲- مدل سرمایه اجتماعی و ایجاد ارزش تسای و گوشال ( ۱۹۹۸ )

۲-۹-۳- مدل سرمایه اجتماعی پاکستون ( ۱۹۹۹ )

۲-۹-۴- مدل ساختاری سرمایه اجتماعی پاتنام و کلمن

۲-۹-۲- مدل سرمایه اجتماعی استون ( ۲۰۰۱ )

۲-۹-۳- مدل سرمایه اجتماعی هدسون ( ۲۰۰۵ )

۲-۹- انتخاب مدل مورد استفاده و دلیل انتخاب

در قسمت قبل چهار مورد از مهمترین مدل ها پیرامون سرمایه اجتماعی ذکر گردید و مؤلفه‌ های مرتبط با هر یک از این مدل ها را نیز آورده شد. ما در این پژوهش قصد داریم تا از مدل (( گوشال و ناهاپیت )) استفاده نماییم .

مدل۲-۶- مدل سرمایه اجتماعی انتخاب شده

از دلایل انتخاب این مدل می توان به مواردی از قبیل :

کاربرد ی بودن این مدل با توجه به اهداف اصلی پژوهش که بررسی نقش سرمایه اجتماعی در ایجاد سرمایه فکری می‌باشد.

تناسب مدل با توجه به عنوان پژوهش این مدل نسبت به مدل های دیگر کامل تر می‌باشد چرا که ابعاد سرمایه اجتماعی را بهتر تشریح نموده است.

۲-۱۰- ابعاد سرمایه اجتماعی بر اساس مدل های ارائه شده

۲-۱۰-۱- ابعاد سرمایه اجتماعی ‌بر اساس مدل ناهاپیت و گوشال

ناهاپیت و گوشال با رویکردی سازمانی جنبه‌های مختلف سرمایه اجتماعی را در سه طبقه جای می‌دهند :

ساختاری، رابطه ای ) مشتری ( و شناختی.

۲-۱۰-۱-۱- عنصر ساختاری

عنصر ساختاری سرمایه اجتماعی اشاره به الگوی کلی تماسهای بین افراد دارد یعنی شما به چه کسانی و چگونه دسترسی دارید. مهمترین جنبه‌های این عنصر عبارت است از روابط شبکه ای بین افراد ، پیکربندی شبکه ای، و سازمان مناسب.

۲-۱۰-۱-۱روابط شبکه ای : پیشنهاد اصلی تئوری سرمایه اجتماعی این است که روابط شبکه ای امکان دسترسی به منابع ) مثل دانش ( را فراهم می‌سازند. روابط اجتماعی، ایجاد کننده کانال‌های اطلاعاتی هستند که میزان زمان و سرمایه گذاری مورد نیاز برای گردآوری اطلاعات را کاهش می‌دهند .

۲-۱۰-۱-۱-۲- پیکربندی روابط شبکه ای : پیکربندی کلی روابط شبکه ای یک جنبه مهم سرمایه اجتماعی را شکل می‌دهد که می‌تواند بر توسعه سرمایه فکری تاثیر بگذارد. برای مثال سه میژگی ساختار شبکه : تراکم، پیوند و سلسله مراتب همگی از طریق تاثیر بر میزان تماس یا قابلیت دسترسی اعضا شبکه باعث انعطاف پذیری و سهولت تبادل اطلاعات می‌شوند.برای مثال برت بحث می‌کند که شبکه پراکنده با تعداد تماسهای بسیار کم فراهم کننده مزایای اطلاعاتی بیشتری است. شبکه متراکم از این جهت که فراهم کننده اطلاعات متنوع کمتر با همان هزینه شبکه پراکنده است، شبکه ای ناکارا است. همچنین هانس پی برده است که پیوندهای ضعیف مانع انتقال دانش می‌شوند.

۲-۱۰-۱-۱-۳-سازمان مناسب: سرمایه اجتماعی ایجاد شده از جمله روابط و پیوندها ، هنجارها و اعتماد در یک محیط خاص، اغلب می‌تواند از یک محیط اجتماعی به محیط اجتماعی دیگر انتقال داده شود و بدین ترتیب بر الگوی تبادل اجتماعی تاثیر گذارد.سازمان های اجتماعی مناسب می‌توانند یک شبکه بالقوه به افراد و منابع شان از جمله اطلاعات و دانش را فراهم کنند و از طریق ابعاد شناختی و رابطه ای سرمایه اجتماعی ممکن است انگیزش و قابلیت را برای تبادل تضمین کنند .

۲-۱۰-۱-۲ عنصر شناختی

این عنصر اشاره به منابعی دارد که فراهم کننده مظاهر، تعبیرها و تفسیرها و سیستم های معانی مشترک در میان گروه ها است.مهمترین جنبه‌های این بعد عبارتند از زبان و کدهای مشترک و حکایات مشترک.

۲-۱۰-۱-۲-۱-زبان و کدهای مشترک : به دلایل مختلفی زبان مشترک بر شرایط ترکیب و تبادل دانش تاثیر می‌گذارد. اول اینکه، زبان کارکرد مستقیم و مهمی در روابط اجتماعی دارد، چرا که ابزاری است که افراد از طریق آن با یکدیگر بحث می‌کنند ، اطلاعات را مبادله می‌کنند ، از یکدیگر سوال می پرسند و در جامعه امور تجاری انجام می‌دهند. دوم اینکه ، زبان بر ادراکات مان تاثیر می‌گذارد. کدها همچنین یک چارچوب مرجع برای مشاهده و تفسیرمان از محیط فراهم می‌کنند. سوم اینکه ، زبان مشترک قابلیت ترکیب اطلاعات را افزایش می‌دهد.

۲-۱۰-۱-۲-۲- حکایات مشترک : اسطوره ها، داستان ها و استعاره ها ابزارهای قدرتمندی در

اجتماعات برای ایجاد، تبادل و نگهداری مجموعه های معانی فراهم می‌کند. ظهور حکایت های مشترک در یک اجتماع باعث خلق و انتقال تفسیرهای جدیدی از رویدادها شده و ترکیب اشکال مختلف دانش ، که عموما به صورت پنهان هستند را تسهیل می‌کند.

۲-۱۰-۱-۳- عنصر رابطه ای

این عنصر توصیف کننده نوعی روابط شخصی است که افراد با یکدیگر به خاطر سابقه تعاملاتشان برقرار می‌کنند.مهمترین جی این بعد از سرمایه اجتماعی عبارتند از : اعتماد، هنجارها، الزامات و انتظارات، هویت

• تئوری سنتی قیمت سهام

‌بر اساس این تئوری عامل اصلی نوسانات، مربوط به تغییر عایدی درآمد شرکت می‌باشد. این تئوری در واقع بر این عقیده است که قیمت یک سهم تابعی از ارزش فعلی سود تقسیمی آتی می‌باشد.

• تئوری اعتماد

بر اساس این تئوری عامل اصلی در تغییرات نوسانات قیمت سهام، افزایش یا کاهش اعتماد سرمایه گذاران و دلان به آینده قیمت سهام، عایدی هر سهم و سود تقسیمی می‌باشد.‌بر اساس این تئوری جو روانی بازار در توجیه قیمت سهام نسبت به تجزیه و تحلیل های مبتنی بر آمار و ارقام از ارجحیت بیشتری برخوردار می‌باشد.

• تئوری بازار کارا

بازارکارا به بازاری اطلاق می‌گردد که در آن قیمتهای اوراق بهادار بسرعت نسبت به اطلاعات جدید تعدیل می‌گردند. بعبارت دیگر اطلاعات جهت تعیین قیمت مورد استفاده قرار گرفته و به سرمایه گذار اطمینان می‌دهند که اوراق بهادار موردنظر به اندازه قیمت بازاری خود دارای ارزش است. یا بعبارتی دیگر در یک بازارکارا، اطلاعات مالی به سرعت در بازارهای مالی انتشار می‌یابد و فوراً بر قیمت اوراق بهادار تاثیر می‌کند.

۲-۸-۱ بازده سیستماتیک

در یک بازار متعارف که در آن عوامل بازار واجد اطلاعات می‌باشند، بازده بالا همواره ریسک بالاتری را نیز به دنبال خواهد داشت . این موضوع موجب می شود که همواره تصمیم گیری جهت سرمایه گذاری بر اساس روابط میان ریسک و بازده صورت گیرد و یک سرمایه گذار همواره دو فاکتور ریسک و بازده را در تجزیه و تحلیل و مدیریت سبد سرمایه گذاری های خود مدنظرقرار دهد (فروغی و نعل شکن، ۱۳۸۹) .

بازده سیستماتیک تابعی از ریسک سیستماتیک می‌باشد .یعنی با توجه به متغییرهای کلان اقتصادی حاکم در جامعه بازده سیستماتیک نیز برآورد می شود. آبوگری (۲۰۰۶) در تحقیق خود رابطه بین متغییرهای کلان اقتصادی و بازده را در بازار نوظهور ۴ کشور آمریکای لاتین مورد بررسی قرار داد. نکته برجسته در بازارهای نوظهور ،حساسیت ‌بیشتر آن‌ها به متغییرهای اقتصادی با بیشتر بازارهای توسعه یافته است.آن ها نشان دادند که کلیه متغییرهای کلان اقتصادی مانند نرخ ارز، نرخ بهره، بهره وری صنعتی و عرضه پول به طور معناداری با بازده بازارها مرتبط هستند(شهر آبادی و بالسینی ،۱۳۹۱). ‌بنابرین‏ بازده متواتر از ریسک سیستماتیک می‌تواند به عنوان بازده نشان دهنده عوامل خارج از کنترل هیات مدیره مورد توجه قرار گیرد.

۲-۸-۲ بازده فوق العاده

در اینجا موضوعی که دارای اهمیت است موضوع محاسبه بازده فوق العاده سهام است که بیش از هر چیز دیگر به وجود یک بازار فعال ، پرتحرک و کارا متکی است، بازاری که معاملات سهام شرکت ها بی وقفه در آن جریان دارد و نسبت به اطلاعات حساس است و واکنش نشان می‌دهد . در ادامه با توجه به وضعیت خاص بازار اوراق بهادار به روش های مختلف بازده فوق العاده پرداخته می شود .

الف ) مدل بازار

۱-استفاده از مدل بازار با آلفا و بتا مستقل برای هر شرکت : معمول ترین روش تعیین بازده فوق العاده سهام شرکت ها استفاده از مدل شناخته شده بازار است که درآن بین بازده سهام یک شرکت و بازده مجموعه اوراق بهادار بازار(پرتفوی) یک رابطه رگرسیونی برقرار می شود و با به دست آوردن ضرایب آلفا و بتا رگرسیون ، ‌بر اساس اطلاعات گذشته ، تخمینی از بازده موردانتظار آینده سهام شرکت متناسب با بازده بازار به دست می‌آید .به منظور محاسبه بازده یک شرکت از مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای (CAPM) استفاده می شود . این مدل دارای دو پارامتر اساسی (ریسک و بازده ) بوده و از قدرت پیش‌بینی پذیری بالایی برخوردار است . مدل مذبور در بازار سرمایه بسیار کارا که در آن ، محدودیت در سرمایه گذاری نباشد ، سرمایه گذاران کاملا آگاه ، هزینه داد و ستد مالی صفر ، انتظارات سرمایه گذاران نسبت به ریسک و بازده مشابه ، نرخ بهره به منظور قرض دادن یا قرض گرفتن صفر یا نزدیک به صفر وسرمایه گذار بزرگی که بتواند در قیمت سهام تاثیر بگذارد وجود نداشته باشد ، کاربرد دارد . البته مدل مذکور به دلیل ناکارآمدی بازار ، مشکل بودن انتخاب شاخص و افق زمانی مناسب به منظور تخمین بتا و اینکه ترکیب پرتفوی واقعی بازار ناشناخته است در عمل قابل به کارگیری نمی باشد .

۲- استفاده از مدل بازار با آلفا و بتا نمونه : اگرچه روش بیان شده در بند اول شناخته شده ترین روش اندازه گیری بازده فوق العاده است ، اما می توان روش دیگری را نیز مورد استفاده قرار داد و آن استفاده از مجموعه اطلاعات ماهانه شرکت ها برای یافتن آلفا و بتا دقیق تر برای شرکت های نمونه و تشکیل مدل بازده مورد انتظار هر شرکت برای تک تک شرکت های عضو نمونه است.

با همین مدل ، بازده مورد انتظار ماهانه هر شرکت محاسبه وتفاضل آن با بازده واقعی شرکت ، بازده فوق العاده شرکت تلقی می شود (هیگنز و بکمن،۲۰۰۶).

۳- استفاده از تفاضل بازده شرکت و بازده بازار : یکی دیگر از شیوه های تعیین بازده فوق العاده استفاده از تفاضل بازده شرکت و بازده بازار و تلقی آن به عنوان بازده فوق العاده است . در این روش عملا با از دست دادن آلفا ومساوی یک قرار دادن بتا به شکلی ساده تر تبدیل شده است . با بهره گرفتن از این مدل که در برخی پژوهش های مبتنی بر بازده سهام مورد استفاده قرار گرفته است ، می توان تفاضل بازده بازار با بازده واقعی شرکت را مقایسه و تفاضل حاصله را بازده فوق العاده آن شرکت تلقی کرد .

با توجه به اینکه دو روش قبل(ا و ۲ ) بر پایه مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای می‌باشد و مفروضات مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای در عمل قابل اجرا نیست معمولا از این روش استفاده می شود (رضایی و حیدرزاده ،۱۳۹۲).

ب( مدل سه عامله فاما و فرنچ^[۱۴]

در سال ۱۹۹۳ ، فاما و فرنچ عوامل مرتبط با ویژگی های شرکت مانند اندازه ، ارزش دفتری به ارزش بازارسهام ، اهرم و… را بر بازده سهام بررسی کردند . ‌بر اساس آن تحقیق ، مدل سه عامله را برای توضیح بازده سهام ارائه کردند.این عوامل شامل :

1. مازاد بازده موردانتظار از پرتفوی بازار نسبت به نرخ بازده بدون ریسک (عامل بازار)

۲- اختلاف بین بازده پرتفوی های متشکل از سهام شرکت های بزرگ و پرتفوی های متشکل از سهام شرکت های کوچک (عامل اندازه)

۳- اختلاف بین بازده پرتفوی های متشکل از سهام شرکت‌های سرمایه پذیر بالا و سرمایه پذیر پایین( عامل نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار ) .

ج ( نظریه قیمت گذاری آربیتراژ :

رأس ، وستر فیلد و جف (۱۹۹۵) مدل منطقی نظریه قیمت گذاری آربیتراژ را ارائه کردند . ‌بر اساس این نظریه، نرخ بازده هر دارایی در بازار مالی از دو بخش تشکیل شده است:

1. 1. بخشی مربوط به بازده مورد انتظار

اما،در این قرارداد چون«چند عقد معین، تحت یک پیمان جمع شده و در عرف استقلال و شخصیت خاص دارد و عملاً با یک قصد انشاء، عقد مستقلی که از این اختلاط به وجود آمده موضوع توافق قرار گرفته است و عقود جزء تنها ‌به این اعتبار که همراه و ملازم عقد اصلی است واقع می شود، باید کل پیمان را به طور مستقل در نظر آورد و آن را در زمره عقود نامعین، تابع قواعد عمومی قراردادها شناخت؛چنان چه قانون‌گذار نیز درباره عقود معین چنین ‌کرده‌است. برای مثال با این که عقد حواله در واقع ترکیبی از دو عمل حقوقی انتقال طلب و انتقال دین است، به طور کامل تابع قواعد هیچ یک از آن دو نیست و آثاری ویژه خود دارد.علاوه بر این وحدت عوض و وحدت عنوان قرارداد، استقلال قرارداد را به ذهن متبادر می‌کند.البته به وسیله قیاس می توان از قواعد تکمیلی هر یک از عقود معین برای تعبیر اراده دو طرف استفاده کرد زیرا این گونه قیاس ها با استقلال شخصیت پیمان اصلی منافات ندارد ولی عمل حقوقی را که در محیط آزاد پرورده شده است نمی توان تجزیه کرد و به قالب های پیشین بازگرداند^[۱۹۱].»چراکه ،اولا؛ انتفاع از وسایلی که این شرکت ها برای اجرای خدمت مورد نظر به کار می‌برند در قرارداد چهره تبعی و فرعی دارد وکاربرنیز اصولا از نوع و چگونگی ابزارها اطلاعی ندارد و شرکت طرف قرارداد نیز گاه آن را پنهان می‌دارد و خود را نیازمند به توصیف نمی بیند و عرف نیز با این اجمال کاری موافق است ، دوما؛ دو طرف در چگونگی ارائه خدمات حساس و هوشیارند و در تراضی تکیه را بر این بعد می نهند.پس باید این گونه قراردادها را در شمار اقسام اجاره اشخاص و خدمات آورد. در قانون فرانسه اجاره خدمات این گونه تعریف شده است: قراردادی که به موجب آن یکی از دو طرف ملتزم به انجام کاری برای دیگری در برابر مبلغ مورد توافق آنان می شود(ماده ۱۷۱۰)^[۱۹۲].در قرارداد میزبانی وب نیز وضعیت مشابهی حکم فرماست چرا که هدف نهایی تراضی طرفین ارائه خدمات است و آن چه برای کاربر مهم است کیفیت ارائه خدمات است نه سخت افزارها یا نرم افزارهایی که شرکت ارائه دهنده از آن بهره می‌گیرد.

‌بنابرین‏ مورد معامله در اینجا ارائه خدمت است که بر اساس قرارداد، مطلوب کاربر باشد و شرکت ارائه دهنده به آن متعهد شده است. اصولاً خدمات، ارائه یک خروجی خاص از جمله اطلاعات است که به یک یا چند نیاز مورد نظر دریافت کننده پاسخ می‌دهد و منجر به دستیابی به نتیجه است^[۱۹۳]. ‌بنابرین‏ قرارداد میزبانی را نباید به چند جزء منحل کرد و هر یک از آن ها را تابع احکام عقد معین ویژه خود دانست و برای مثال ادعا کرد که در قرارداد پشتیبانی به کاری مجهول یا مبهم تعهد شده و ثمنی که به آن اختصاص می‌یابد معین نیست پس قرارداد از این جهت باطل است. آن چه که مسلم است قرارداد تابع قصد مشترک دو طرف است و نباید جزئی از انشاء طرفین را که به طور استقلال مورد نظر نبوده است، بر خلاف آنچه خواسته اند ارزیابی کرد.

گفتار سوم: حق انتفاع و میزبانی وب

۱-تعریف حق انتفاع

مطابق ماده”۴۰ ق. م.” : “حق انتفاع عبارت از حقی است که به موجب آن شخص می‌تواند از مالی که عین آن ملک دیگری است یا مالک خاصی ندارد استفاده کند.”حق انتفاع یکی از ‌شاخه‌ها و مراتب مالکیت است، که در اثر قرارداد به شخصی واگذار می شود. «پس در حق انتفاع همیشه برای مال موضوع آن، دو صاحب حق وجود دارد: اول: منتفع که حق استعمال و انتفاع از عین به او واگذار شده و دوم مالک که صاحب عین است و در اثر قرارداد سهم بزرگی از حقوق خود را به منتفع واگذار ‌کرده‌است.^[۱۹۴]»

در قانون مدنی سه قسم حق انتفاع ذکر شده است:

۱٫عمری،رقبی،سکنی وحبس مطلق، حق انتفاع به معنی خاص نامیده می‌شوند.

۲٫وقف

۳٫حق انتفاع از مباحات.

کلیه این اقسام مشمول عنوان حق انتفاع یا حبس به معنی عام اند. ولی آنچه که در این پژوهش مورد بحث واقع می شود حق انتفاع رقبی است، چرا که مطابق ماده” ۴۲ ق. م. “رقبی حق انتفاعی است که از طرف مالک برای مدت معینی برقرار می شود و این تعریف با قرارداد میزبانی وب از جهت مضبوط شدن به وقت نزدیک تر است.

۲- شرایط عمومی حق انتفاع

حق انتفاع معمولاً از تجزیه حق مالکیت به وجود می‌آید بدین معنی که مالک پاره ای از حقوق خود را که لازمه مالکیت است به منتفع واگذار می کند. ‌بنابرین‏ برای برقراری آن باید قراردادی بین مالک و منتفع منعقد گردد^[۱۹۵] (مواد ۴۱ و ۵۶ ق.م.).

این قرارداد جز ‌در مورد وقف که تابع شرایط خاصی است در قانون مدنی عنوان مخصوص ندارد و شرایط درستی آن را با توجه به مواد”۱۰ و ۱۹۰ ق.م.” و قواعد عمومی معاملات باید تعیین کرد. قرارداد حق انتفاع سبب می شود که حق استفاده انحصاری از مال به شخصی غیر از مالک آن تعلق پیدا کند. پس موضوع عقد باید مالی باشد که در برابر استفاده صاحب حق باقی بماند. چنان که ماده” ۴۶ ق.م.” در این باره می‌گوید: «حق انتفاع ممکن است فقط نسبت به مالی برقرار شود که استفاده از آن با بقاء عین ممکن باشد، اعم از این که مال مذبور منقول باشد یا غیر منقول و مشاع باشد یا مفروز.»

برای برقرار کردن حق انتفاع توافق دو طرف عقد کافی نیست موضوع حق نیز باید به قبض منتفع داده شود یعنی در استیلاء و اقتدار او قرار گیرد یعنی تا زمانی که عین مال به تصرف منتفع داده نشده است تراضی ایشان هیچ حقی ایجاد نمی کند و اگر یکی از آنان در این فاصله بمیرد، عقد باطل می شود.^[۱۹۶]

ماده “۴۷ ق.م.” مقرر می‌دارد: «در حبس اعم از عمری و غیره، قبض شرط صحت است.» هم چنین در حکم شماره ۱۱۱۲ مورخ ۱۹/۵/۱۳۱۶ صادره از شعبه ۴ دیوان عالی کشور درباره شرط قبض در حبس به معنی عام چنین آمده است: در صورتی که شرط صحت حبس که قبض است موجود نشده باشد چنین حبسی قابل ترتیب اثر نخواهد بود^[۱۹۷].

به عبارت دیگر عقدی که موجد حق انتفاع است از اقسام عقود عینی به شمار می‌آید که قبض از ارکان آن است. ‌بنابرین‏ حق انتفاع از هنگامی برقرار می شود که قبض محقق گردد و قبل از قبض، انتفاع از مال از آن مالک است.^[۱۹۸]

نتیجه این که :

۱٫حق انتفاع با عقد ایجاد می شود.

۲٫ موضوع حق انتفاع باید مالی باشد که استفاده از آن با بقاء عین ممکن است.

۳٫ قبض از ارکان آن است.

علاوه بر این دارنده حق انتفاع (منتفع) باید در حین عقد موجود باشد.

۳-تفاوت حق انتفاع با اجاره

حق انتفاع با مالکیت منافع که مستأجر به دست می آورد نزدیک است زیرا در هر دو مورد، شخصی غیر از مالک عین، حق بهره برداری انحصاری از آن را پیدا می‌کند. ولی از این جهت متفاوت است که در حق انتفاع، اثر عقد جدا کردن منفعت از عین نیست؛ مالک این دو یکی است و صاحب حق، اختیار بهره برداری از منافع را پیدا می‌کند ولی در اثر اجاره، منافع ملک به مستأجر تعلق می‌یابد. ‌بنابرین‏ در اجاره دو مالک برای عین وجود دارد: مستأجر، که مالک منفعت است و می‌تواند آن را به دیگری واگذارد یا خود استفاده کند ،و مالک عین بدون منفعت، که تنها در حدود مالکیت خود می‌تواند در آن تصرف کند، بدون این که به انتفاع مستأجر خللی برساند. ‌بنابرین‏ در اجاره، ذره ها و لحظه های منفعت در ملک مستأجر به وجود می‌آید در حالی که در حق انتفاع باز هم این ذره ها در ملک صاحب عین ایجاد می شود و منتفع تنها حق بهره برداری از آن را می‌یابد.