۲- ۸ انواع صندوق های سرمایه گذاری

صندوق های سرمایه گذاری که در واقع همان شرکت‌های مدیریت سرمایه گذاری^[۳۵] هستند، بر حسب ساختار به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

الف) صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت^[۳۶]

ب ) صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه متغیر^[۳۷]

۲- ۸- ۱ صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت

صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت یا صندوق های سرمایه گذاری بسته، صندوق هایی هستند که واحدهای سرمایه گذاری خود را همانند سایر شرکت‌ها در بازار بورس و یا خارج از بورس به فروش میرسانند.در این صندوق ها، میزان سرمایه آن ها ثابت بوده و تنها در دوره عرضه واحدهای سرمایه گذاری و پس از تصویب مجمع عمومی اقدام به انتشار واحدهای سرمایه گذاری جدید می‌نمایند و پس از اتمام دوره پذیره نویسی، سرمایه گذاران می‌توانند واحدهای سرمایه گذاری این صندوق ها را فقط در بازار بورس و یا خارج از بورس معامله نمایند. شرکت‌های سرمایه گذاری در ایران در زمره این صندوق ها می‌باشند.

قیمت واحدهای سرمایه گذاری این صندوق ها از طریق جریان عرضه و تقاضای بازار تعیین می‌گردد و می‌تواند کمتر یا بیشتر از ارزش خالص دارایی های صندوق باشد. این نوع صندوق ها همانند سایر شرکت‌ها به فروش واحدهای سرمایه گذاری خود اقدام می‌نمایند. واحدهای سرمایه گذاری آن ها در هر بازار سهامی، قابل معامله بوده و قیمت گذاری می‌شوند. سرمایه گذارانی که بخواهند از خود صندوق، واحدهای سرمایه گذاری را خریداری نمایند، در زمان خرید، متحمل کارمزد شده و به هنگام فروش بایستی حق العمل فروش بپردازند. (راعی و تلنگی،۱۳۸۳)

۲- ۸- ۲ صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه متغیر

این صندوق ها، پیوسته سهام جدید منتشر می‌کنند تا از محل وجوه حاصل از فروش سهام جدید، در سایر اوراق بهادار سرمایه گذاری نمایند. سرمایه این صندوق ها متغیر بوده و صندوق هر لحظه آمادگی بازخرید سهام منتشره خود را به قیمت ارزش خالص دارایی ها^[۳۸] دارد.

ارزش خالص دارایی های صندوق با محاسبه ارزش بازار پرتفوی صندوق به قیمتهای پایانی بازار در هر روز تعیین می شود و از طریق فرمول ذیل به دست می‌آید:

فرمول (۲-۱)

ارزش روز بدهی های صندوق – ارزش روز اوراق بهادار و دارایی های صندوق

تعداد سهام منتشره صندوق

NAV= ═ ارزش خالص دارایی ها

NAV، بیانگر ارزش خالص هر سهم صندوق، در روز محاسبه بوده و مبنای خرید و فروش سهام صندوق، در روز بعد در نظر گرفته می شود.

۲- ۸- ۳ مقایسه صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت و صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه متغیر:

وجوه اشترک و افتراق صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه متغیر، که به لحاظ زمانی در تعاقب صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت بوده و به عنوان نسل جدید شرکت‌های تجمیع کننده منابع مالی، وارد عرصۀ بازار های پول و سرمایه شده اند، را می توان در موارد ذیل دانست(هیبتی،۱۳۸۰،ص۱۴):

الف ) وجوه اشتراک: هر دو نوع صندوق به جمع‌ آوری وجوه سرمایه گذاران برای خریداری اوراق بهادار اقدام می نمایند. ویژگی های اشتراکی این صندوق ها عبارتند از:

1. 1. برای سرمایه گذاران کوچک سود آور خواهند بود.

1. 1. با تنوع بخشی، خطر ورشکستگی هر دو گروه از صندوق ها، کاهش می‌یابد.

1. 1. توسط مدیرانی اداره می‌شوند که یک تیم از محققان و مدیران با تجربه آن ها را یاری می نمایند.

1. 1. موجب صرفه جویی های اقتصادی در هزینه های خرید و فروش اوراق بهادار، هزینه های حسابداری، محاسباتی و مالیاتی و سایر فعالیت‌ها برای سرمایه گذاران کوچک خواهد داشت.

ب ) وجوه افتراق:

۱- بیشتر صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت بر خلاف صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه متغیر، ارزش خالص دارایی های خود را به صورت روزانه محاسبه نکرده و نتیجه را اعلام نمی نمایند.

۲- بسیاری از صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت در بازار های خاص، نظیر معادن طلای آفریقای جنوبی و بازارهای نو ظهور^[۳۹]، سرمایه گذاری می نمایند. اما توجه صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه متغیر، صرفاً به اوراق بهادار با قابلیت نقد شوندگی کافی معطوف است.

۳- دستمزد کارگزاران در صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت، بالا است.

۴- در صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه متغیر، قیمتی که در آن سرمایه گذار انفرادی می‌تواند سهام را خرید و فروش نماید، در سطح ارزش خالص دارایی است؛ ولی در صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت، قیمت سهام بر اساس عرضه و تقاضای بازار تعیین می شود که ممکن است کمتر یا بیشتر از ارزش خالص دارایی های صندوق باشد.

۵- خرید و فروش سهام صندوق های سرمایه گذاری با سرمایه ثابت، به کسر یا صرف، می‌تواند فرصت‌های سود آوری برای دارندگان آن ایجاد نماید.

۲- ۸- ۴ انواع صندوق ها از نظر ابزارهای مورد استفاده

صندوق ها را از نظر ابزارهای مورد استفاده و افق زمانی میتوان به صندوق های کوتاه مدت^[۴۰] شامل صندوق های بازار پول^[۴۱]و صندوق های بلند مدت شامل صندوق های بازار سهام^[۴۲] و صندوق های اوراق قرضه(اوراق بهادار با درآمد ثابت)^[۴۳] و صندوق های ترکیبی^[۴۴]، تقسیم بندی نمود.

۲- ۸- ۴- ۱ صندوق های بازار پول

صندوق هایی هستند که بر روی اوراق بهادار کوتاه مدت با سررسید حداکثر یک سال سرمایه گذاری می‌کنند و غالباً به دنبال منافع ثابت یا بهره کوتاه مدت هستند.ویژگی اصلی این صندوق ها ریسک پایین و بازده پایین(به ویژه در حالت پایین بودن نرخ بهره) می‌باشد. انواع این صندوق ها عبارت است از: صندوق های بازار پول معاف از مالیات^[۴۵]، صندوق های دولتی بازار پول مشمول مالیات^[۴۶]، صندوق های غیر دولتی بازار پول مشمول مالیات^[۴۷]، صندوق های ملی بازار پول معاف از مالیات^[۴۸].

۲- ۸- ۴- ۲ صندوق های اوراق قرضه

این صندوق ها در وهلۀ اول بر روی اوراق قرضه های دولتی یا شرکتی، سرمایه گذاری می‌کنند و هدف اصلی آن ها ایجاد درآمد است. صندوق های اوراق قرضه بر خلاف اوراق قرضه های معمولی دارای سررسید یا ضمانت بازپرداخت سرمایه نیستند.انواع این صندوق ها عبارت اند از : صندوق های اوراق قرضه جهانی^[۴۹]، صندوق های اوراق قرضه دولتی^[۵۰]، صندوق های با بازده بالا^[۵۱]، صندوق های با پشتوانه وام^[۵۲]، صندوق های اوراق قرضه شهرداری ها^[۵۳].

۲- ۸- ۴- ۳ صندوق های سهام

این صندوق ها در درجه اول بر روی سهام سرمایه گذاری می‌کنند و سهام انتخابی، بستگی به هدف سرمایه گذاری صندوق دارد. به طور کلی صندوق های سرمایه گذاری یکی از اهداف ذیل را دنبال می‌کنند:

الف) درآمدی: تمرکز اصلی بر فراهم نمودن یک جریان نقدی مداوم از طریق سود نقدی؛

ب) رشدی: تأکید بر افزایش ارزش سرمایه گذاری اولیه سهام دار؛

ج) درآمدی و رشدی: ترکیبی از دو رویکرد فوق است.

انواع صندوق های سهام عبارتند از:صندوق های سرمایه گذاری با رشد پر ریسک^[۵۴]، صندوق های سهام جهانی^[۵۵]، صندوق های سهام بازارهای نو ظهور^[۵۶]، صندوق های رشدی^[۵۷]، صندوق های درآمدی^[۵۸]، صندوق های رشدی و درآمدی^[۵۹]، صندوق های سهام بین‌المللی^[۶۰]، صندوق های سهام منطقه ای^[۶۱] و … .

۲- ۸- ۴- ۴ صندوق های ترکیبی