• • مرحله تحت‌نظر : نگهداری تحت نظر یا بازداشت پلیسی، اختیاری است که به موجب قانون به ضابط دادگستری(پلیس قضایی) داده شده تا کسانی را که در جرایم مشهود یا در ضمن تحقیقات مقدماتی شواهدی علیه آنان به دست آمده است به منظور گردآوری ادله و شواهد جرم و با اطلاع مقام قضایی برای مدت محدود نگهداری کنند .(اردبیلی، ۱۳۸۳، ص ۲۰۷)

  

۱-۹- روش تحقیق

این پژوهش، از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی می‌باشد. در این نوع تحقیق که زیر مجموعه تحقیق توصیفی است، علاوه بر تصویر‌سازی آنچه هست به تشریح و تبیین دلایل چگونه بودن و چرایی وضعیت مسئله و ابعاد آن پرداخته می‌شود. (در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است و می‌خواهد بداند پدیده، متغیر، شیء یا مطلب چگونه است.)

۱-۱۰- روش گردآوری اطلاعات

در این تحقیق برای جمع‌ آوری داده ها از روش کتابخانه ای استفاده شده است.

با توجه به نوع تحقیق، با مراجعه به منابع و مأخذ علمی شامل کتاب، مجله‌ ها و نشریات ادواری موجود در کتابخانه ها و همچنین سایت های اینترنتی حاوی تحقیقات و مقالات علمی معتبر اطلاعات مورد نیاز تحقیق گردآوری شده است.

۱-۱۱- ابزار گردآوری اطلاعات

بر اساس روش تحقیق کتابخانه ای برای جمع‌ آوری اطلاعات بعد از مأخذ شناسی و گردآوری منابع،‌ از ابزارهای فیش و فرم های مربوط به نکته برداری استفاده شده است. بدین صورت که بعد از مأخذیابی کتب، مجلات و اسناد مربوط به موضوع، فهرست موقت مطالب مورد نیاز را تهیه و سپس با آماده سازی فیش ها،

مرحله فیش برداری شروع، و مطالب با بهره گرفتن از ‌تکنیک مأخذ‌گذاری به روش علمی تنظیم شده است.

در واقع؛ پس از اتمام کار فیش برداری قدم اول ، مرتب کردن آن ها بر اساس موضوعات فرعی و جزئی است. فیش هائی که موضوع فرعی آن ها یکی است را در یک« بخش» قرار می‌دهیم سپس از بین آن ها نیز فیش هائی که موضوع جزئی آن ها یکی است را در یک « فصل » قرار می‌دهیم.پس از آن فیش های هر فصل را بر اساس سؤالات تحقیق مرتب می‌کنیم و به آن نظم منطقی می‌دهیم.

۱-۱۲- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

بعد از جمع‌ آوری اطلاعات و تنظیم از طریق فیش برداری و فرم های مربوطه، فیش‌ ها با توجه به عنوان، موضوع و فصل بندی تحقیق، طبقه بندی شده و اطلاعات و مطالب در بخش های مختلف آورده و تجزیه و تحلیل اطلاعات به صورت توصیفی و تحلیلی انجام گرفته است.

۱-۱۳- ساختار پژوهش

این تحقیق به چهار فصل اصلی و یک نتیجه‌گیری تقسیم خواهد شد.

فصل اول به طرح تحقیق اختصاص دارد. در این فصل بیان مسئله و اهمیت پژوهش در کنار فرضیه‌ها و تعریف اصطلاحات و روش تحقیق بیان شد.

در فصل دوم، مفاهیم و مبانی پژوهش، تبیین و تشریح خواهد شد.

در فصل سوم و چهارم، ابداعات قانون آیین دادرسی کیفری ایران مصوب ۱۳۹۲، در زمینه نگه‌داری تحت‌نظر و مدت آن و همچنین حقوقی که فرد در این مرحله دارا می‌باشد و مقایسه آن با قانون آیین دادرسی کیفری فرانسه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

و در فصل پنجم که به نتیجه گیری اختصاص دارد با تشریح خلاصه‌ای از تحقیق، جمع بندی از بحث ارائه می‌گردد.

در پایان، منابع و مأخذ ارائه خواهد شد.

مفاهیم، مبانی و تاریخچه

حقوق دفاعی متهم تحت‌نظر کلیه حقوقی است که از بدو تحت‌نظر تا خاتمه تحت‌نظر باید از آن برخوردار باشد. اگر در حقوق آیین دادرسی کیفری ایران، چندان از واژه تحت نظر استفاده نشده، قواعد مرتبط با تحت نظر در آیین دادرسی کیفری فرانسه تحولات متعددی را به خود دیده است. البته تصویب قانون احترام به آزادی های مشروع و حفظ حقوق شهروندی، نشان از تلاش قانون‌گذار ایران برای رفع خلاء‌های قانونی موجود درباره وضعیت و سرنوشت متهم بازداشتی است.

در این نوشتار سعی بر آگاهی یافتن همه مدافعان حقوق انسانی افراد جامعه که بعضاً در جایگاه متهم قرار می‌گیرند و در نتیجه؛ حفظ حرمت و کرامت متهم به عنوان عضوی از شهروندان جامعه- که وظیفه همگان به ویژه مجریان قانون است- گردیده است.

۲-۱- مفاهیم

۲-۱-۱- حقوق بشر^[۱]

تعریف واحدی از مفهوم حقوق‌بشر ارائه نشده و توافقی در این مورد وجود ندارد و این مفهوم بارها تعریف شده است. مفهوم حقوق‌بشر در دنیا کهن سال‌تر از آن است که بتوان آن را به تمدن و دوره‌ای خاص منتسب کرد، از دیرباز همه اندیشمندان، همه مذاهب و کتب بزرگ حکمت و ادب از آن دم زده‌اند و در مدح آن سخن‌ها گفته‌اند.

حق به معنای توانایی و اختیار قانونی افراد است.واحدی(۱۳۷۶،ص۱۲)، و حقوق(جمع حق) مجموعه مقرراتی است که در زمان معین بر جوامع حکومت می‌کند.کاتوزیان(۱۳۷۷،ص۳۲)، برخی گفته‌اند: دانش قانون را حقوق می‌گویند که منظور همان علم حقوق است.(جعفری لنگرودی،۱۳۷۶،ص۱۴)

‌بنابرین‏؛حقوق مجموعه قواعد، نظام‌ها و مقرراتی است که برای تنظیم روابط افراد و استقرار نظم وضع گردیده و دارای ضمانت‌اجرایی کافی و مؤثر است.(مهرپور،۱۳۷۴،ص ۳۶)

در مسئله حقوق بشر «امر تابعیت» نباید دخالت داده شود؛ زیرا این حداقل حقوقی است که انسان هرجا که هست، باید دارا باشد. در همین معنی حقوق انسان هم به کار می‌رود.حقوق بشر، حقوق ذاتی تمامی انسان‌ها است. تمامی ما انسان‌ها به یک اندازه و رها از هر گونه تبعیض باید از حقوق انسانی برخوردار باشیم؛ صرفنظر از ملّیت، محل اقامت، جنسیت، خاستگاه ملی یا قومی، رنگ، مذهب، زبان و یا هر گونه وضعیت دیگرمان، از جمله سن، معلولیت، وضعیت سلامت، گرایش یا هویت جنسی. این حقوق، خواه حقوق مدنی و سیاسی باشند (مانند حق زندگی، برابری در مقابل قانون و آزادی بیان) و یا حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی باشند(مانند حق کار، داشتن امنیت اجتماعی و آموزش‌و‌پرورش) حقوقی جهان شمول، جدایی‌ناپذیر و مرتبط با یکدیگرند.

در حقوق بشر دو دسته حقوق وجود دارد :

اول حقوقی که مطلق هستند و انسان‌ها بدون هیچ شرایطی از این حقوق برخوردار هستند مانند حق بر منع شکنجه، در هیچ شرایطی این حق استثناء‌بردار نیست و نباید محدودیتی بر آن اعمال شود؛ این حق برای انسان به طور مطلق در نظر گرفته شده است.

دسته دوم حقوقی هستند که مطلق نیستند.آزادی‌ها مطلق نیستند. کلمه آزادی که به‌ معنای مانع نداشتن و محدود نبودن، یک آزادی خاص است،‌ وقتی در جامعه معنادار است که دولت حضور دارد و نظم و تنظیم بهره‌مندی از این آزادی‌ها را برعهده دارد. لذا آزادی‌ها مطلق نیستند و محدودیت دارند.

سنت نوشتن اعلامیه حقوق به زمان‌های خیلی قدیم برمی‌گردد^[۲] لکن در قرون اخیر این سنت از ایالات متحده سرچشمه می‌گیرد.

هر چند اسناد سیاسی انگلیس مانند عرض حال حقوق مورخ ۱۶۲۸،‌ قانون هابس کورپس^[۳] مورخ ۱۶۷۹ و اعلامیه حقوق مورخ ۱۶۸۹ به صورت اعلامیه‌های رسمی در ایجاد سنت مذبور تأثیر داشته است، لکن چنان که بعداً خواهیم دید این اعلامیه‌ها از اعلامیه‌های آمریکایی متفاوت می‌باشند.