۲-۲-۷- دارایی و دارایی­ های مالی

دارایی، حقوق نسبت به منابع اقتصادی آتی یا سایر راه­های دستیابی مشروع به آن منابع که در نتیجه معاملات یا سایر رویدادهای گذشته به کنترل یک واحد تجاری درآمده باشد (سازمان حسابرسی، ۱۳۹۰).

دارایی­ های مالی^[۱۹] به صورت اوراقی هستند که توسط دولت­ها و شرکت­ها منتشر می­ شود. در واقع دارایی مالی حقوق قانونی نسبت به منفعت یا ارزش معمول نقدینگی در آینده است که دارای دو عملکرد عمده اقتصادی ‌می‌باشد:

عملکرد اول، انتقال وجوه از دارندگان وجوه اضافی به کسانی که نیازمند وجوهی برای سرمایه ­گذاری در دارایی­ های مالی می­باشند و عملکرد دوم، توزیع خطر ناشی از جریان نقدی حاصل از دارایی بین متقاضیان وجوه و دارندگان وجوه است.

۲-۲-۸- اوراق بهادار

اوراق بهادار اوراقی که نماینده شرکت یا مؤسسه به صورت بلندمدت بوده و قابل معامله ‌می‌باشد. این اوراق که اغلب در بورس معامله می­شوند، اوراق بورس نیز نامیده می­شوند. در نگاه کلی اوراق بهادار شامل اسکناس و کلیه اسناد تجاری می­باشند ولی امروزه به طور خاص منظور از اوراق بهادار سهام و برگه­های قرضه ‌می‌باشد، که اغلب در بورس مورد معامله قرار ‌می‌گیرد.

به عبارت دیگر اوراق بهادر شامل سهام شرکت­های سهامی و اوراق قرضه صادر شده از سوی شرکت­ها، شهرداری ­ها و مؤسسات وابسته به دولت و خزانه داری کل که قابل معامله و نقل انتقال باشد. انواع مهم اوراق بهادار عبارتند از: اوراق بهادار غیرقابل معامله، ابزارهای بازار پولی، اوراق بهادار بازار سرمایه (شامل اوراق بهادار با سود ثابت و اوراق بهادار صاحبان سهام)، سایر اوراق بهادار و سرمایه ­گذاری­های غیرمستقیم به شکل سهام شرکت­های سرمایه ­گذاری (جونز، ۲۰۰۳).

۲-۲-۹- سهام عادی

سهام عادی دلالت بر حقوق صاحبان سهام در شرکت­ها را دارد. دارندگان سهام عادی، مالکان شرکت هستند و بعد از پرداخت مطالبات اوراق با درآمد ثابت (مثل سهام ممتاز) بر باقیمانده دارایی­ ها مالکیت دارند. در حالت انحلال شرکت، وقتی که سایر مطالبات (از قبیل سهام ممتاز) پرداخت شد بقیه دارایی­ ها به سهام‌داران سهام عادی تعلق ‌می‌گیرد و به دلیل اینکه حقوق صاحبان سهام عادی پس از پرداخت سایر مطالبات پرداخت می­ شود، به سهام عادی، مطالبات باقیمانده^[۲۰] شرکت گفته می­ شود.

سهام‌داران سهام عادی، به عنوان مالکین، در اصل کنترل شرکت را در اختیار دارند. این سهام‌داران در مجمع عمومی سالانه شرکت ‌می‌کنند وبه مسادل عمده شرکت از قبیل انتخاب هیئت مدیره و انتشار اوراق جدید سهام، رأی می­ دهند. سهام‌داران همچنین از مسئولیت محدود^[۲۱] برخوردار هستند، ‌به این معنی که سهام‌داران نمی ­توانند بیشتر از سرمایه ­گذاری خود در شرکت متضرر شوند. سهام عادی دارای تاریخ سررسید نبوده و اوراق بهادار دائمی محسوب می­گردد (جونز، ۲۰۰۳).

۲-۲-۱۰- ارکان اصلی سرمایه ­گذاری (ریسک و بازده)

اوراق بهادار موجود برای معامله در بورس دارای مقادیر مختلفی ریسک^[۲۲] و بازده^[۲۳] می­باشند. اصولاً سرمایه ­گذاران ریسک گریزند و به هنگام سرمایه ­گذاری از بین اوراق بهادار با بازده یکسان به دنبال گروهی هستند که ریسک کمتری را دنبال ‌می‌کنند. ولی درجه ریسک­پذیری سرمایه ­گذاران متفاوت است. گروهی در اسناد و اوراق خزانه بدون ریسک، سرمایه ­گذاری ‌می‌کنند و برخی برای کسب بازده بیشتر در سایر اوراق بهادار، نظیر سهام عادی سرمایه ­گذاری ‌می‌کنند که ریسک بالاتری دارند. ‌بنابرین‏ در ادامه به بررسی این دو رکن سرمایه ­گذاری یعنی ریسک و بازده خواهیم پرداخت.

الف) مفهوم ریسک

سرمایه ­گذاران دوست دارند بازده آن ها تا جایی که امکان داشته باشد زیاد باشد؛ ولی باید توجه داشت که میزان بازده تحت تأثیر ریسک قرار دارد. تصمیم سرمایه ­گذاری همیشه باید بر اساس ریسک و بازده صورت گیرد و این دو عامل هیچ­گاه منفک از هم نیستند. ریسک دارای انواع مختلفی است و به همین دلیل تعاریف متعددی نیز دارد. ریسک عبارت است از میزان اختلاف بازده واقعی یک سرمایه ­گذاری از بازده مورد انتظار آن. عوامل گوناگونی باعث ایجاد ریسک می­ شود که برخی از آن ها شامل نوسانات نرخ بهره، نوسانات کلی بازار، تورم، تغییرات نرخ ارز، سیاست­های کشورها و غیره ‌می‌باشد (جونز، ۲۰۰۳: ۱۱۶).

تجزیه وتحلیل­گران انواع ریسک را این­گونه معرفی ‌می‌کنند که شامل دو نوع ریسک ‌می‌باشد، ریسک سیستماتیک و ریسک غیرسیستماتیک^[۲۴]، و ‌می‌توان به صورت زیر نشان داد (همان):

(۲-۱) ریسک غیر سیستماتیک + ریسک سیستماتیک = ریسک کل

آن قسمت از تغییرپذیری در بازده کلی اوراق بهادار که به تغییرپذیری کلی بازار بستگی ندارد را ریسک غیرسیستماتیک می­گویند. در واقع این ریسک را می­توانیم با عملی همچون ایجاد پرتفوی سهام کاهش دهیم. اما ریسک دیگر که مربوط به بازار است و غیر قابل کاهش ‌می‌باشد را ریسک سیستماتیک می­گویند. به عبارت دیگر تغییرپذیری در بازده کلی اوراق بهادار، مستقیماً به تغییرات بازار یا اقتصاد بستگی دارد که به آن ریسک سیستماتیک یا ریسک بازار گفته می­ شود (همان).

ب) مفهوم بازده

بازده در فرایند سرمایه ­گذاری نیروی محرکی است که ایجاد انگیزه می­ کند و پاداشی برای سرمایه ­گذاران محسوب می­ شود (جونز، ۲۰۰۳: ۱۱۳). هدف سرمایه ­گذاران حداکثر کردن بازده مورد انتظار است، اگرچه در راستای حداکثر کردن بازده آن ها همواره قصد دارند ریسک را نیز کاهش دهند. بازده ناشی از سرمایه ­گذاری برای سرمایه ­گذاران از اهمیت خاصی برخوردار است، برای اینکه تمامی فعالیت­های سرمایه ­گذاری در راستای کسب بازده صورت ‌می‌گیرد. ارزیابی بازده، تنها راه منطقی (قبل از ارزیابی ریسک) است که سرمایه ­گذاران می ­توانند برای مقایسه سرمایه ­گذاری­ها جایگزین و متفاوت از هم انجام دهند. برای درک بهتر عملکرد سرمایه ­گذاری، اندازه ­گیری بازده واقعی (مربوط به گذشته) لازم است. مخصوصاً اینکه بررسی بازده مربوط به گذشته درز تخمین و پیش ­بینی بازده­های آتی اهمیت به­سزایی دارد (همان).

۲-۲-۱۱- اجزای بازده

بازده معمولاً از دو بخش تشکیل می­ شود: ۱- سود دریافتی^[۲۵] و ۲- سود (زیان) سرمایه^[۲۶].

۱- سود دریافتی:

مهم­ترین جزء بازده، سودی است که به صورت جریانات نقدی دوره­ای سرمایه ­گذاری بوده و می ­تواند به شکل بهره یا سود تقسیمی باشد. ویژگی ممتاز این دریافت­ها این است که منتشرکننده پرداخت­هایی را به صورت نقدی به دارنده دارایی پرداخت می­ کند. این جریانات­نقدی با قیمت اوراق­بهادار نیز مرتبط است (جونز، ۲۰۰۳: ۱۱۵).

۲- سود (زیان) سرمایه: