• 1. پرسش‌های تحقیق

1. 1. آیا بین کیفیت اقلام تعهدی و بازده آتی سهام رابطه معنی داری وجود دارد؟

1. 1. آیا حساسیت بازده آتی سهام به کیفیت اقلام تعهدی در طول زمان مشابه است؟

   

1. 1. آیا شاخص کیفیت اقلام تعهدی معرف خطرپذیری است؟

      1. فرضیه ‏های تحقیق

1. 1. بین کیفیت اقلام تعهدی و بازده آتی سهام رابطه معنی داری وجود دارد.

1. 1. حساسیت بازده آتی سهام به کیفیت اقلام تعهدی در طول زمان مشابه است.

1. شاخص کیفیت اقلام تعهدی معرف خطرپذیری است.

   1. روش تحقیق

تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کاربردی و به روش تحلیلی از نوع همبستگی است که به صورت تحلیل رگرسیون با بهره گرفتن از رگرسیون‌های چند متغیره انجام پذیرفته است.

• 1. جامعه آماری و نمونه مورد بررسی

جامعه آماری تحقیق، کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران از ابتدای سال ۱۳۷۹ تا پایان سال ۱۳۹۰ است. در این پژوهش تمامی اعضای جامعه آماری با اعمال محدودیت‌هایی مورد بررسی قرار گرفته‌اند یعنی روش نمونه‌گیری در این پژوهش روش قضاوتی است.

• 1. تعریف واژه‏ ها و اصطلاحات عملیاتی

اصطلاحات اصلی مورد استفاده در این پژوهش به صورت زیر تعریف می‌شوند:

شاخص کیفیت اقلام تعهدی (AQ)، معیار تعدیل‌شده کیفیت اقلام تعهدی دیچو و دچو (۲۰۰۲) به عنوان متغیر توضیحی اصلی انتخاب شده است که برابر با انحراف معیار باقی‌مانده های حاصل از برازش اقلام تعهدی کل بر مبنای جریان نقدی گذشته، حال و آینده به اضافه تغییرات در درآمد و دارایی‌های ثابت مشهود به صورت مقطعی در یک دوره پنج ساله است.

مدل فاما و فرنچ:

SMB برابر با تفاوت بین متوسط بازده شرکت‌هایی با اندازه کوچک و بازده شرکت‌هایی با اندازه بزرگ؛

HML برابر با تفاوت بین متوسط بازده شرکت‌هایی با نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام بالا و بازده شرکت‌هایی با نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام پایین و

AQFactor برابر با تفاوت بین متوسط بازده شرکت‌هایی با بیشترین کیفیت اقلام تعهدی و بازده شرکت‌هایی با کمترین کیفیت اقلام تعهدی است.

• 1. قلمرو تحقیق

     1. قلمرو زمانی تحقیق

با توجه ‌به این‌که شاخص قیمت و بازده نقدی^[۱۳] یا همان شاخص بازده کل از فروردین ۱۳۷۷ در بورس تهران محاسبه و منتشر شده و پیش‌نویس استانداردهای حسابداری ایران نیز از سال ۱۳۷۸ منتشر شده است، لذا محدوده زمانی این پژوهش سال‌های ۱۳۷۹ الی ۱۳۹۰ است.

• • 1. قلمرو مکانی تحقیق

قلمرو مکانی این تحقیق، شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است، زیرا:

اول: اطلاعات شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران توسط حسابداران رسمی حسابرسی می‌شود، لذا نسبت به اطلاعات سایر شرکت‌ها از قابلیت اتکای بالاتری برخوردار است.

دوم: اطلاعات این شرکت‌ها قابل دسترسی است.

• • 1. قلمرو موضوعی تحقیق

قلمرو موضوعی این تحقیق در حیطه دانش حسابداری و مدیریت مالی در زمینه‌ی تحلیل و تبیین متغیر‌هایی نظیر شاخص کیفیت اقلام تعهدی، اندازه شرکت، بتا و بازده سهام، در چارچوب شاخص‌ها، نرخ‌ها و اطلاعات مندرج در صورت‌های مالی شرکت‌ها است که توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران ‌در مورد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس از طریق گزارش‌های هفتگی، ماهانه و یا سالانه ارائه می‌شود.

• 1. ساختار تحقیق

در فصل دوم، مفاهیم اساسی در رابطه با صرف خطرپذیری، کیفیت اقلام تعهدی و رابطه‌ بین آن‌ ها؛ در فصل سوم، روش‌شناسی تحقیق، فرایند انتخاب نمونه و مدل‌های آزمون فرضیات؛ در فصل چهارم، یافته های تجربی حاصل از اجرای مدل‌های به کارگرفته‌شده به همراه تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده ارائه شده و در نهایت در فصل پنجم نتیجه تحقیق بیان شده است.

• 1. خلاصه فصل اول

در این فصل ابتدا مقدمه‌ای بر موضوع تحقیق ارائه شد و سپس به بیان مسئله تحقیق، اهمیت، وجه تمایز تحقیق حاضر با تحقیقات پیشین، قلمرو تحقیق، تعریف واژگان عملیاتی تشریح شد.

فصل دوم

مبانی نظری و مروری بر پیشینه تحقیق

بخش اول: مبانی نظری

• 1. مقدمه

موضوع مورد بحث در ادبیات مالی این است که آیا کیفیت اطلاعات حسابداری، هزینه های سرمایه سهام را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بخش عمده از مباحث در این خصوص است که یک عامل خطرپذیری قیمت‌گذاری شده در ارتباط با کیفیت اقلام تعهدی وجود دارد. در این راستا، فرانسیس و همکاران (۲۰۰۵ و ۲۰۰۴) استدلال می‌کنند که کیفیت اقلام تعهدی بر هزینه سرمایه تأثیر می‌گذارد^[۱۴]. آن‌ ها پایه نتیجه‌گیری خود را تا حدودی بر همبستگی مثبت معنی‌دار بین بازده عامل کیفیت اقلام تعهدی^[۱۵]و بازده‌های سهام قرار داده‌اند. با این حال با بهره گرفتن از آزمون‌های قیمت‌گذاری دارایی‌های دو مرحله‌ای (همانند فاما و مکبث ۱۹۷۳)، کور و همکاران (۲۰۰۸) نشان می‌دهند که بار عامل کیفیت اقلام تعهدی هرچند به طور متوسط مثبت است، اما تغییرات مقطعی بازده را تبیین نمی‌کند. علاوه بر این، کور و همکاران (۲۰۰۸) استدلال می‌کنند که کیفیت اقلام تعهدی (به عنوان یک ویژگی)، بازده‌های تحقق‌یافته آتی (یک سال آینده) را نیز پیش‌بینی نمی‌کند (اُگنوا ۲۰۱۰، ص ۱).

از طرفی نیز یافته های پژوهش ماشرووالا و ماشرووالا (۲۰۱۱) نشان‌دهنده تمرکز صرف شاخص کیفیت اقلام تعهدی در ژانویه است، که این امر باعث ایجاد شک و تردید جدی نسبت ‌به این دیدگاه می‏ شود که شاخص کیفیت اقلام تعهدی ‌منعکس کننده خطرپذیری است. زیرا هیچ دلیل نظری (تئوریک) برای خطرپذیری نظام‌مند وجود ندارد که تنها در ژانویه نمود پیدا کند. یافته های کور و همکاران (۲۰۰۸) و ماشرووالا و ماشرووالا (۲۰۱۱) با قیمت‌گذاری کیفیت اقلام تعهدی توسط بازار مغایرت دارد.

با وجود این ابهام درباره وضعیت خطرپذیری شاخص کیفیت اقلام تعهدی، همچنان در بخش بزرگی از ادبیات حسابداری استنتاج بر مبنای این فرض صورت می‌گیرد که کیفیت اقلام تعهدی معیاری برای خطرپذیری اطلاعاتی است. ‌بنابرین‏ درک بهتری از این‌که آیا قیمت‌گذاری شاخص کیفیت اقلام تعهدی با تفسیری بر مبنای خطرپذیری سازگار است، مهم به نظر می‏رسد (ماشرووالا و ماشرووالا ۲۰۱۱، ص ۱۳۴۹).

پیش از پرداختن ‌به این موضوع که آیا شاخص کیفیت اقلام تعهدی یک عامل خطرپذیری است، لازم است ابتدا به طور مختصر مطالبی ‌در مورد اقلام تعهدی و شیوه های اندازه‌گیری آن‌ ها بیان شود.

• 1. اقلام تعهدی