فصل اول:
مقدمه و معرفی
فصل اول:
کلیات تحقیق
۱-۱. مقدمه
جمعیت روستایی از ارکان مهم جامعه به شمار میرود. نقش روستاها در توسعه پایدار کشورها باعث شده است که دولتها توجه خاصی را به این بخش نشان دهند و در برنامههای کلان خود، به دنبال دستیابی به اهداف و چشماندازهایی از طریق این بخش باشند (سینکلر ^[۱] و همکاران، ۲۰۰۶). بیشک توسعه اقتصادی یک کشور در گرو سلامت افراد تولیدکنندۀ آن است و جامعه روستایی نیز -به عنوان یکی از مهمترین ارکان تولید- از این موضوع مستثنی نیست. فراهم ساختن امکانات و شرایطی که سلامت جامعه روستایی را تأمین کند و زمینه مشارکت بیشتر این نیروی کار مهم را امکان پذیر سازد، در اکثر کشورهای پیشرفته جزء اولویتهای اساسی محسوب میشود. پارک اسکوکی^[۲] یکی از مناطقی است که دولت امریکا با ایجاد آن، برنامههای تفریحی مناسب و متنوعی را برای مردم محلی و حتی بازدیدکنندگان از این مناطق فراهم کرده است تا بتواند یکی از اولویتهای خود- یعنی رفاه جامعه محلی و روستایی- را فراهم سازد (گروه تحقیق دولتی پارک اسکوکی^[۳]، ۲۰۱۳).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

همچنان که دولتها در برنامههای توسعه خود، جامعه روستایی را به عنوان یکی از ارکان مهم تولید به شمار میآورند، از سوی مقابل لازم است در برنامههای خود، به همان اندازه به توسعه این بخش اهمیت دهند (نظام جامع توسعه تربیتبدنی و ورزش کشور، ۱۳۸۴). ورزش همواره به عنوان ابزاری کارآمد برای دست یافتن به این منظور مورد استفاده قرار گرفته است. نقش ورزش و تفریحات سالم در حمایت از نوسازی روستاها غیرقابل انکار است (سیرل^[۴]، ۲۰۰۶). ورزش، همچنین، به انسجام و مشارکت بیشتر مردم در امور اجتماعی کمک میکند و منجر به سلامت و رفاه بیشتر آنها میگردد (سیرل، ۲۰۰۶). دولتها معمولاً به منظور افزایش مشارکت روستاییان و استانداردهای عملکرد ورزشی در روستا، طرحهای اجتماعی را در این زمینه اجرا میکنند. به عنوان مثال، از مهمترین استراتژیهای دولت انگلیس در بخش روستایی، فراهم کردن فرصتهای بیشتر رقابت در ورزش برای سنین مختلف، کمک به ارتقای ورزشهای تیمی و فراهم ساختن امکان توسعه مشارکتی تأسیسات ورزشی در روستاها است (سینکلر و همکاران، ۲۰۰۶). در همین راستا، در ایالات متحده امریکا، انجمنهای ورزشی روستایی تأسیس شدهاند تا برنامههای تفریحی- ورزشی را برای مردم روستا به اجرا در آورند و از این طریق جذابیتهای بیشتری در روستاها به وجود آید. انجمن ورزشی روستای بلاویستا^[۵] یکی از این انجمنهاست که در تعطیلات آخر هفته و شبها امکان استفاده از تسهیلات ورزشی- تفریحی را برای مردم فراهم کرده است. این انجمن حتی به منظور ایجاد جذابیتهای بیشتر، از شبکه های اجتماعی اینترنتی استفاده و طرحهای تجاری را اجرا میکند (مورگان^[۶]و همکاران، ۲۰۱۳).
با توجه به اینکه روستاها بخش مهمی از جوامع را تشکیل می دهند و در کشور ما این بخش از جامعه به دلایل مختلف از جمله مشکلات اقتصادی و معیشتی رو به کاهش است( خانه ملت، ۱۳۹۳)، و طبق سرشماری سال ۹۰ نسبت جمعیت شهری به روستایی ۷۱ به ۲۹ درصد بوده است که در مقایسه با سرشماری سال ۸۵ نسبت جمعیت شهری به روستایی ۶۸ به ۳۲ درصد کاهش داشته است( مرکز آمار ایران، ۱۳۹۱)، لذا مطالعه وضعیت روستاها و روستائیان کشور می تواند در توسعه روستاها نقش مهمی داشته باشد و به این جهت در این تحقیق به مطالعه وضعیت ورزش در گروه های محتلف جامعه شناختی روستائیان شهرستان بردسکن پرداخته شده است.
۱-۲. بیان مسأله
در ایران، توزیع نامتوازن امکانات و کمبود تسهیلات، همواره از معضلات زندگی در روستاها به شمار رفته است و همین موضوع باعث نبود یا کمبود برنامههای تفریحی ورزشی در روستاها شده است که خود در تشدید روند مهاجرت روستائیان به شهرها نقش اساسی داشته است (عظیمی، ۱۳۸۸). با اینکه ۳۹ درصد جمعیت کشور را روستائیان تشکیل میدهند، ولی از گسترش بازیهای بومی محلی بهعنوان بخشی از ورزش همگانی اطلاعاتی در دسترس نیست. گذران زمان زیادی از اوقات فراغت مردم، از طریق تلویزیون، گرایش به کم تحرکی، محدودیت ورزش زنان، گرایش به فعالیت تفریحی و کم تحرکی، کمبود امکانات و عدم آگاهی موجب شده است که هنوز ورزش همگانی به ویژه ورزش بومی محلی جایگاه سازنده خود را برای ارتقای سطح عمومی سلامت جامعه پیدا نکند (رمضانی نژاد، ۱۳۸۷). جعفری در سال ۱۳۸۴، در نظرسنجی از زنان روستایی (۱۰ تا ۶۰ ساله) و سنجش نیازهای ورزشی آنها، به این نتیجه رسید که امکانات ورزشی برای ورزش زنان روستایی کافی و مناسب نیاز آنها نیست. احتمالاً این موضوع با درصد کمتری در مورد ورزش مردان نیز درست است. این درحالی است که جمعیت روستایی حدود ۳۵ درصد از کل جمعیت ایران را تشکیل میدهد و بدین خاطر میتواند نقش مهمی را در توسعه کشور ایفا کند. در دهه های اخیر اقداماتی در روستاها به اجرا در آمده اما تأثیر مورد انتظار را در تولیدات و کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها و … را نداشته است. عدم توجه کافی به جامعه روستایی بهعنوان یک گروه مشخص با ویژگی، نگرش، علایق و نیازهای خاص خود باعث شده است تا برنامههایی که برای آنها اجرا میشود منطبق با نیازها و خواستههایشان نباشد و در عمل تغییر مثبت اندکی را در وضع زندگی آنان ایحاد کند (وارثی و همکاران، ۱۳۸۵).
تحقیق توماس^[۷] (۱۹۹۹) نشان میدهد که استفاده از فعالیتهای ورزشی و برنامه‌های آمادگی جسمانی باعث می‌شود که میزان صدمات و جراحات افراد در حین کار کاهش یابد و بازدهی آنها افزایش پیدا کند. با توجه به این موارد، به نظر میرسد که توجه بسیار اندکی به رفاه قشر روستایی شده است و آنها کمترین امکانات تفریحی ورزشی را دارا هستند. البته، این تفکر که قشر روستایی نسبت به جامعه شهری از تحرک جسمانی بیشتری برخوردار هستند، احتمالاً باور صحیحی است. اما، این نکته را نباید نادیده گرفت که فعالیت‌های روزانه یکنواخت و برخی عادات غلط و تفکّرات خاص اجتماعی- فرهنگیِ روستا مانع این بوده است که ورزش به صورت علمی در روستاهای ایران نهادینه شود. بنابراین، برنامه ریزی در جهت استفاده کاربردی از ورزش در زندگی روستایی به واسطه نقش آن در ترویج فرهنگ تحرکپذیری از جمله راهبردهای موثر در تحقق برنامههای توسعه روستایی به شمار میرود، که این کار جز با برنامه ریزی مدون و شناخت نیازهای جامعه روستایی تحقق پیدا نخواهد کرد. کند. بنابراین، تحقیق حاضر به دنبال پاسخگویی به این مسئله انجام شد که ورزش در بین روستاییان شهرستان بردسکن، به عنوان بخش بزرگی از جمعیت روستایی کشورمان، از چه جایگاهی برخوردار است؟ و در همین راستا، نیازهای ورزشی جامعه روستایی، با توجه به فرهنگ و نگرشهای اجتماعی حاکم بر روستاها، وضعیت پرداختن به فعالیتهای ورزشی آنها چه وضعیتی دارد؟ و بدین منظور، مردم روستاهای شهرستان بردسکن و بخشهای آن به عنوان بخشی از جمعیت روستایی کشور مورد مطالعه قرار گرفت. جامعه آماری این تحقیق کلیه روستاییان شهرستان بردسکن و بخشهای شهرآباد و انابد واقع در استان خراسان رضوی بود این شهرستان در حاشیه شمالی کویر نمک با آب .هوایی گرم و خشک، از سمت شمال با شهرستان سبزوار، از شرق با شهرستان خلیل‌آباد، از شمال شرق با کاشمر و از جنوب با طبس در استان خراسان جنوبی و از غرب با شاهرود در استان سمنان محدود بوده و در فاصله ۲۶۵ کیلومتری جنوب غربی مشهد مقدس قرار دارد. همچنین بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای ۳ بخش مرکزی، انابد و شهرآباد، هفت دهستان و ۳۹۳ روستای می‌باشد. و بر اساس آخرین آمار بهدست آمده از سایت آمار و اطلاعات روستایی تعداد جامعه آماری برابر۴۰۴۲۴نفر در سال ۱۳۹۰ بود (ویکیپدیا شهرستان یردسکن، ۱۳۹۳).
۱-۳. اهمیت و ضرورت پژوهش
یکی از بحثهای اساسی در حوزه برنامه ریزی ورزشی ضرورت تناسب برنامههای موجود با نیاز و مسائل فردی و گروهی است. از آنجایی که نیازها به دلیل تغییرات مداوم در ساختار اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در هر جامعه تغییر میکنند، ضروری است که در برنامهها، هماهنگی و همسویی با نیازهای افراد ذینفع وجود داشته باشد. نیازسنجی از اقشار مختلف جامعه ایران در خصوص ارائه خدمات ورزشی از قدمت چندانی برخوردار نیست. این در حالی است که کشورهای پیشرفته در ورزش قهرمانی و همگانی، در ارائه خدمات ورزشی به عموم مردم، خواسته‌ها و نیازهای اعلام شده آنها را مبنا قرار میدهند و با توجه به شرایط و امکانات موجود خود برنامه ریزی میکنند (اتقیاء، ۱۳۸۴). توسعه ورزش همگانی در روستاها به شکلی درست، یکی از بهترین راهبردهایی است که میتواند در کاهش آسیب‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مؤثر باشد. بهعلاوه، پرداختن به فعالیتهای ورزشی مطلوب میتواند احساس آرامش، شادابی و امید به زندگی را در بین اقشار روستایی افزایش ‌دهد. در این خصوص با عنایت به نقش و جایگاه ورزشکاران روستایی که در سایه تلاش و پشتکار خاص موفق به کسب رتبه های در خور توجه در سطوح مختلف ورزش قهرمانی میشوند تبیین و تدوین برنامههای مستمر به منظور حمایت و پشتیبانی از فعالیتهای ورزشی در مناطق روستایی و عشایری، فرآیندهای توسعه فراگیر و پایدار ورزشی در این مناطق را تسهیل و تسریع مینماید (سایت فدراسیون روستایی عشایری، ۱۳۹۲). از سوی دیگر، ورزش قهرمانی نیز جنبه مهم دیگری است که در سالهای اخیر در روستاها مورد توجه قرار گرفته است. در عرصه ورزشهای روستایی-عشایریِ خراسان رضوی، استعدادهای فراوانی شناسایی شدهاند که در سطح استانی، کشوری، آسیایی و حتی جهانی مقامهایی را کسب کردهاند. برنامه ریزی مناسب برای پرورش این استعدادها و ایجاد زمینه ترویج ورزش همگانی در روستاها، نیازمند تحقیق علمی و مطالعه خواسته ها، امکانات و نگرشهای مردم روستا است.
اولویتهای مهم هیئتهای ورزشهای روستایی-عشایری در سال ۱۳۹۲، سه محور عمده را شامل میشود: ۱) انجام تکمیل پروژه های نیمه تمام ورزشی؛ ۲) احیای ورزشهای بومی محلی؛ و ۳) برگزاری مسابقات ورزشی در روستاها (عظیمی، ۱۳۸۸). بررسی چگونگی پیشبرد این سه محور در سالهای قبل و برنامه ریزی مناسب برای آینده، یکی از موضوعات دیگری است که نیاز به تحقیق علمی را ایجاب میکند. در واقع، ارزیابیِ امکانات ورزشی روستا و نحوه مشارکت مردم روستا در ورزش میتواند به دو دلیل عمده صورت گیرد: اول اینکه، این کار بازخوردی از استراتژیهای اجرا شده در مورد فعالیت بدنی و ورزشی روستاها در اختیار میگذارد و مبنایی را برای چهارچوب توسعه محلی ورزش شکل میدهد؛ دوم اینکه، چنین کاری به ارزیابی کیفی و کمی امکانات و شناخت نیازهای آتی جامعه روستایی کمک میکند. این دو موضوع میتواند جهتدهی مناسبی را برای اختصاص منابع ایجاد کند (سیرل، ۲۰۰۶).
انجام تحقیق حاضر میتواند جایگاه و وضعیت ورزش روستاهای شهرستان بردسکن را مشخص کند و میزان دسترسی مردم این روستاها را به فضاها و امکانات ورزشی موجود در منطقه مورد ارزیابی قرار دهد. همچنین ورزشهای مورد علاقه و فعال و نگرشهای متفاوت جامعه روستایی را به ورزش را میسنجد. به طور کلی، نتایج و اطلاعات بدست آمده از تحقیق و ارائه این نتایج به مدیران ادارات تربیت بدنی و برنامهریزان ورزش روستاهای بردسکن به منظور جلوگیری از اتلاف هزینه، زمان و نیروی انسانی در تصمیمگیری و برنامه ریزی مناسب و تبیین جایگاه مطلوب برای ورزش روستایی، و در نهایت به توسعه پایدار جامعه کمک خواهد کرد.
۱-۴. اهداف پژوهش
۱-۴-۱. هدف کلی
مقایسه علایق و اولویتها و نیازمندیهای ورزشی روستاییان شهرستان بردسکن و بخشهای شهرآباد و انابد.
۱-۴-۲. اهداف اختصاصی
تعیین میزان نیاز به امکانات ورزشی در روستاهای شهرستان بردسکن
تعیین اولویت ورزشهای مورد علاقه و فعال روستائیان شهرستان بردسکن
تعیین میزان شرکت روستائیان شهرستان بردسکن در فعالیت ورزشی
مقایسه نگرش روستائیان در مورد شرکت در ورزش بر حسب ویژگیهای فردی (تحصیلات، جنسیت و سن)
مقایسه نیازمندیهای ورزشی روستائیان بر حسب ویژگیهای فردی (تحصیلات، جنسیت و سن)
مقایسه نوع رسانه مورد استفاده روستائیان برای کسب اطلاعات ورزشی بر حسب ویژگیهای فردی (تحصیلات، جنسیت و سن)
مقایسه نوع برنامه ورزشی مورد علاقه روستائیان بر حسب ویژگیهای فردی (تحصیلات، جنسیت و سن)
۱-۵. فرضیه های پژوهش
بین نگرش روستائیان در مورد شرکت در ورزش بر حسب جنسیت تفاوت وجود دارد.
بین نگرش روستائیان در مورد شرکت در ورزش بر حسب سن تفاوت وجود دارد.
بین نگرش روستائیان در مورد شرکت در ورزش بر حسب تحصیلات تفاوت وجود دارد.
بین نیازمندیهای ورزشی روستائیان بر حسب جنسیت تفاوت وجود دارد.
بین نیازمندیهای ورزشی روستائیان بر حسب سن تفاوت وجود دارد.
بین نیازمندیهای ورزشی روستائیان بر حسب تحصیلات تفاوت وجود دارد.
بین نوع رسانه مورد استفاده روستائیان برای کسب اطلاعات ورزشی بر حسب جنسیت تفاوت وجود دارد.
بین نوع رسانه مورد استفاده روستائیان برای کسب اطلاعات ورزشی بر حسب سن تفاوت وجود دارد.
بین نوع رسانه مورد استفاده روستائیان برای کسب اطلاعات ورزشی بر حسب تحصیلات تفاوت وجود دارد.
۱۰- بین نوع برنامه ورزشی مورد علافه روستائیان بر حسب جنسیت تفاوت وجود دارد.
۱۱- بین نوع برنامه ورزشی مورد علافه روستائیان بر حسب سن تفاوت وجود دارد.
۱۲- بین نوع برنامه ورزشی مورد علافه روستائیان بر حسب تحصیلات تفاوت وجود دارد.
۱-۶. تعریف واژهها و اصطلاحات
الف) تعاریف مفهومی
روستا: آن قسمت از کشور که اقتصادش بر پایه زمین و دریا برای کشاورزی، ماهیگیری و جنگل میباشد را مناطق روستایی می نامند. عمومأَ جمعیت آن کم و امکانات رفاهی مثل وسایل حمل و نقل، مرکز درمانی و … در کمبود است. مردم آن کم توقعتر و پایبند به سنت منطقه و مذهبیتر میباشند (ظروفچی بنیس، ۱۳۸۹).
ورزش: ورزش عبارت است از یک فعالیت ورزش نهادینه شده که مستلزم کاربرد نیروی جسمانی شدید و یا استفاده از مهارت های جسمانی پیچیده به وسیله شرکتکنندگانی است که توسط عوامل درونی و بیرونی تحریک میشوند (جعفری، ۱۳۸۴).
ورزشهای بومی و محلی: به بازیهایی اطلاق میگردد که بر اساس سنن و آداب و رسوم هر منطقه به صورت گروهی یا انفرادی تحت عناوین مختلف انجام میگیرد (جعفری، ۱۳۸۴).
نیازسنجی ورزشی: فرایند شناخت مشکلات، مسائل و معایب موجود در برنامه ریزی ورزش و تعیین اولویتبندی نیازیهای ورزشی افراد (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۱).
نیازمندیهای ورزشی: کمبودهای برنامهای، امکاناتی و تجهیزاتی که در ورزش یک منطقه وجود دارد و در حقیقت به فاصله بین وضع موجود و اهداف مورد نظر گفته میشود (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۱).
رسانه: هر نوع واسطه یا مجاری انتقال پیام است که از طریق فرستنده اعمال میشود. یک رسانه عبارت است از هر ابزاری برای برقراری ارتباط (مختاری، ۱۳۹۳).
انواع برنامه ورزشی تلویزیونی: قالبهای مختلف ساخت برنامههای ورزشی که از طریق آن محتوا و پیام مورد نظر سازنده به مخاطب منتقل میشود (اداره کل اطلاعات و برنامه ریزی سیما).