انتظار برای گرم بودن

باز بودن و صداقت در خانه

رفتار
رفتاری: الزامات رفتاری در یک نقش رفتار بر اساس الزامات نقش دیگر را دشوار سازد.
رفتار

انتظار پنهان کاری

رعایت مسائل امنیتی عینیت در کار

عامل جلوگیری کننده از انجام وظایف

برجستگی نقش

جدول شماره ۱-۲٫ مدل نظری ناسازگاری فشارهای نقش خانواده-کار، گرین هوس و بیوتل (۱۹۸۵)؛ (برگرفته از؛ لیگ سو، ۲۰۰۹؛ صفحه ۲۳۲)

در مدل نظری گرین هوس و بیوتل، سه حیطه بروز تعارض (زمان-توان-رفتار)، بخوبی نشان داده شده است. به طور مثال ساعات کار طولانی و یا نوبت­کاری (شیفت کاری) در حیطه شغلی و الزام به نگـهداری از کودک خـردسال و علاوه بر آن شاغل بودن همسر، در حیطه خانواده، از نظر زمانی محدودیت­هایی را برای فرد کارکن ایجاد می­ کند و این فشار ناشی از محدود بودن زمان، زمینه­ای برای ایجاد تعارض و عدم هماهنگی و سازگاری میان دو نقش وی در خانه و در محل کار به وجود ‌می‌آورد. تعارض مبتنی بر زمان، رایج­ترین نوع تعارض به شمار می­رود که مبتنی بر نظریه کمبود است. این نظریه بیان می­ کند که میزان انرژی انسان ثابت و محدود است و نقش­های چندگانه به طور اجتناب ناپذیری زمان و انرژی لازم برای برآوردن همه نیازهای نقش را کاهش می­دهد، ‌بنابرین‏ فشار و تعارض کار-خانواده رخ خواهد داد (مارکز^[۴۵]،۱۹۷۷).

در نهایت با در نظر گرفتن سه زمینه ساز ناسازگاری نقش­ها و همچنین در دو جهت تداخل مسائل کار در خانواده و تداخل مسائل خانواده در کار، شش شکل مختلف از تعارض کار-خانواده به دست می ­آید:

1. 1. تداخل کار در خانواده مبتنی بر زمان: بازتاب دهنده حالتی است که در آن خواسته­ های شغلی مانع نیاز کارکنان به صرف وقت در امور منزل و خانواده­شان می­ شود.

1. 1. تداخل کار در خانواده مبتنی بر توان فرسایی: مشخص کننده این است که عوامل فشارزای شغلی، منجر به تحلیل رفتن سطوحی از توان فرد شده که نشاط و انرژی کارکن، حتی هنگامی که در خانه به سر می‌برد را مختل می­ کند.

1. 1. تداخل کار در خانواده مبتنی بر رفتار: مشخص کننده آن است که رفتارهایی که در محل کار اعمال آن­ها انتظار می‌رود، اگر در محیط خانواده فرد نیز ابراز و وضع شوند ایجاد مشکل می­نمایند.

1. 1. تداخل خانواده در کار مبتنی بر زمان: بازتاب دهنده حالتی است که در آن خواسته­ های مربوط به زندگی خانوادگی مانع نیاز کارکنان به صرف وقت در امور کاری­شان می­ شود.

1. 1. تداخل خانواده در کار مبتنی بر توان فرسایی: مشخص کننده این است که عوامل فشارزای زندگی خانوادگی، منجر به تحلیل رفتن سطوحی از توان فرد شده که نشاط و انرژی کارکن، حتی هنگامی که در محل کار به سر می‌برد را مختل می­ کند.

1. تداخل خانواده در کار مبتنی بر رفتار: مشخص کننده آن است که رفتارهایی که در محیط خانه انجام آن­ها انتظار می­رود، اگر در محل کار فرد نیز به کار روند، ایجاد مشکل می­نمایند(بذر افکن۱۳۹۰).

کریمی در مطالعه خود با هدف بررسی تعارض کار-خانواده در کارکنان ایرانی در سازمان­ های مختلف دریافت که تجربه کارکنان ایرانی در تفسیر تعارض کار–خانواده مشابه کارکنان اروپایی است. مرکز کار و استخدام دانشگاه ناپییر علت اساسی دلایل تعارض کار-خانواده زندگی را بررسی کرده و یافته ­های به دست آمده شامل :

۱-پایین بوده حمایت سازمانی،

۲-تعداد نوبت­های کاری و انعطاف کاری پایین، نوبت کاری شب و روز،

۳-ساعات کاری طولانی که از یک سو تداخلات جدی در تعادل کار و زندگی ایجاد کرده و از سوی دیگر تهدیدی برای سلامتی آن­ها محسوب می­ شود(وایز^[۴۶]،۲۰۰۴).

نظریه­ های متعددی هستند که تضاد کار و خانواده را از جنبه­ های گوناگون تفسیر و تبیین ‌می‌کنند. یکی از پذیرفته­شده­ترین تفسیرها متعلق به نظریه نقش است. طبق این نظریه انتظارات سایرین و آنچه رفتار مناسب در یک موقعیت به­خصوص (مثلاً در جایگاه همسر، همکار، زیردست، پدر یا مادر) دانسته می­ شود، نقش­های کاری و خانوادگی فرد را شکل می­دهد. هر یک از حوزه ­های کار و خانواده نقش­های چندگانه­ای برای فرد تعریف ‌می‌کنند که هر کدام تقاضاهای متعددی به همراه دارند. این وضعیت در نهایت منجر به بروز تضاد می­ شود. نظریه تضاد که ریشه در نظریه نقش دارد، با قبول فرض کمیابی منابع (ثابت بودن میزان انرژی و زمان در دسترس) ادعا می­ کند که پرداختن به نقش­های یکی از این دو حوزه (به عنوان مثال کار) موجب کاهش توجه به نقش­های حوزه­ دیگر (مثلاً خانواده) می­ شود. بدین ترتیب تضاد بین کار و خانواده به صورت تضاد بین نقش­های موجود در حوزه ­های کار و خانواده تعریف می­ شود (میچِل، میچِلسون، کوتربا، لِبرِتون و بالتز، ۲۰۰۹)^[۴۷]

‌در مورد رابطه­ کار و فعالیت­های غیرکاری که فعالیت­های خانوادگی مهمترین آن­هاست مدل­های گوناگونی وجود دارد. مدلی که در بیشتر مطالعات مربوط به تضاد کار و خانواده مورد توجه قرار ‌می‌گیرد مدل تضاد است (بایرون، ۲۰۰۵)^[۴۸].

مطابق مفروضات این مدل در همه حوزه ­های زندگی انتخاب­های دشواری باید انجام شود. در نتیجه ممکن است تضادهایی رخ دهد و بار سنگینی را بر دوش فرد قرار دهد. نظریه تضاد بر این عقیده استوار است که مجمـوعه­ی الزامات متناقـضی از شـرکت در نقش­های گوناگون ناشی می­ شود. هر چه نقش­های کاری و خانوادگی برای فرد اساسی­تر یا برجسته­تر باشند یا تنبیه شدیدی برای عدم پیروی از ملزومات نقش وجود داشته باشد تضاد بیشتر می­ شود(کوهِن و لیانی، .(۲۰۰۹^[۴۹]

تضاد بین کار و خانواده نوعی تضاد بین نقشی است که در آن فشارهای نقشی برخاسته از حوزه­ کار و خانواده به نحوی با یکدیگر در تضاد هستند. به عبارت دیگر، ایفای نقش کاری (یا خانوادگی) به واسطه­ داشتن نقش خانوادگی (یا کاری) دشوار می­ شود(گرین هاوس و بوتل،۱۹۸۵).^[۵۰]

مطالعات ابتدایی در دهه­ هشتاد قرن بیستم مفهوم تضاد کار و خانواده را ‌یک‌سویه می­پنداشتند. پژوهش­های متأخرتر تداخل کار با خانواده و تداخل خانواده با کار را ابعاد متفاوت این مفهوم کلی در نظر گرفتند (ابی و دیگران، ۲۰۰۵)^[۵۱].

۲-۳حمایت سازمانی

مفهوم «حمایت ادراک شده از سوی سازمان» نخستین بار در سال ۱۹۸۶ مطرح و از رشته روانشناسی وارد ادبیات مدیریت شد از همان آغاز با استقبال پژوهشگران سازمانی و مدیران اجرایی روبرو شد. حمایت ادراک شده از سوی سازمان به «باور کارکنان از این که سازمان تا چه حد برای همکاری­هایشان ارزش قائل می­ شود و به رفاه آن­ها اهمیت می­دهد، اشاره می­ کند» (آیزنبرگر^[۵۲]، ۱۹۸۶).