۸/۸۰

۶/۸۵

۷/۸۵

رطوبت نسبی
(درصد)

مأخذ : داده های سازمان هواشناسی استان گیلان، ایستگاه بندر انزلی سال های ۱۳۹۱- ۱۳۷۲

نمودار۳-۳- درصد رطوبت نسبی ماهانه در ایستگاه هواشناسی بندر انزلی

جنگل و مراتع

مساحت حوزه طبیعی شهرستان صومعه سرا ۹۱۳۲ هکتار است که ۵۵ درصد آن جلگه ای و ۴۵ درصد آن کوهستانی است مهمترین گونه های درختی و درختچه ای روستاهای مورد مطالعه عبارتند از : لیلکی ، انجیری ، توسکا ، بلوط ، افرا ، راش ، نمدار ، گردو ، داغداغان ، ارس ، ملچ ، خرمندی ، سفید پلت ، گراس وحشی ، شمشاد ، ولیگ ، ازگیل و …..
در ارتفاعات منطقه تنیان گونه های منحصر به فرد وجود دارد . میانگین درختان جنگلهای صومعه سرا ۲۰۵ کیلومتر مربع و رشد سالانه درختان به میزان ۲/۳ متر مکعب در سال برآورد شده است . در حوزه ی منابع طبیعی صومعه سرا مرتع وجود ندارد . اداره ی منابع طبیعی شهرستان به منظور حفظ و حراست عرصه های ملی شده تنیان و جلوگیری از تجاوز افراد به جنگل ، از سال ۱۳۶۲ به حصار کشی بین مرز جنگل و مستثنیات مردم اقدام نموده و ۱۵۷۰ هکتار از ناحیه تنیان را بوسیله سیم خاردار محصور کرده است .( کتاب گیلان ، جلد دوم : ص ۲۱ )

منابع آب

نیاز فزاینده به آب که ناشی از توسعه کشاورزی است ممکن است از طریق بهره برداری فشرده و یا گسترده از منابع موجود تأمین گردد. آبیاری فشرده در سطح کوچک به وسیله ی آب چاه و آبیاری گسترده می تواند توسط کانالها صورت گیرد. زراعت در زمینهای خشک و کم آب خطرناک است. روستاهای مورد مطالعه از نظر منابع آب به ویژه آبهای سطحی نسبتآ غنی است .

• رود پلنگ ور ( کلسر ) از سه شاخه تطف رود ، سیاه رود و تنیان رود تشکیل شده و پس از عبور از اباتر و کلسر به بخش سیاه کیشه تالاب انزلی می ریزد .

• ماسوله رودخان ( چمثقال ) این رود از ارتفاعات ماسوله داغ سرچشمه گرفته در مسیر جریان خود در شهرستان فومن از ماکلوان ، باغبانان و لولمان عبور کرده و وارد گستره ی جغرافیایی صومعه سرا می شود و در ادامه ی مسیر خود پس از عبور از کسما و چمثقال به بخش سیاه کیشه تالاب انزلی می پیوندد

• شاخرز ( پیش رودبار ) این رود از ارتفاعات یال شمالی البرز سرچشمه گرفته از دو شاخه قلعه رودخان و گشت رودخان که در بوئین فومن به هم می پیوندد ، تشکیل گردیده است . رود مزبور در مسیر جریان خود از شهرستان فومن ، پس از عبور از فلاح آباد ، وارد گستره شهرستان صومعه سرا شده از جمعه بازار ، لاکسار و سیاه درویشان می گذرد و به تالاب انزلی می ریزد . ( کتاب گیلان )

از چهل رودخانه جاری در گیلان بیش از ده رودخانه کوچک و بزرگ در شهرستان صومعه سرا جریان دارد که همگی از ارتفاعات شهرستان ماسال و فومن سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی و عبور از روستاهای متعدد به تالاب منتهی می شوند . میزان آبدهی این رودخانه ها در تمام طول سال یکسان نیست و معمولا” از اواخر فروردین تا پایان مرداد آب رودخانه ها کاهش می یابد و همین رودخانه ها علاوه بر نعمتی که به مردم ارزانی می دارند در مقاطعی از سال با طغیان خود موجب ضرر و زیان خصوصا” به بخش کشاورزی می شوند . این رودها علاوه بر مشروب نمودن زمین های کشاورزی از نظر صید ماهی نیز مورد استفاده روستاییان قرار دارند و در اقتصاد روستا نقش ارزنده ای را ایفا می کنند . مهمترین این رودها عبارتند از :
رودهای مهم روستاهای مورد مطالعه به ترتیب عبارتند از :
تنها رودخانه ای که در روستای ازگم جریان دارد از ماسوله سرچشمه گرفته و به دریای خزر می ریزد ، در روستای تنیان رودخانه ها از قلب ییلاقات تنیان سرچشمه گرفته و به رودخانه میان بر روستاهای پایین تنیان می ریزد . رود مهم روستای چمثقال ماسوله رودخان است که از ماسوله سرچشمه گرفته و به مرداب سیاه کشی می ریزد و در روستای سیاه درویشان رودی با نام پیش رودبار جریان دارد . نام رودی که در روستای صوفیانده جاریست تولاب خاله بوده که از پسیخان سرچشمه گرفته و به تالاب صومعه سرا می ریزد .

زندگی جانوری

در حوالی سیاه درویشان ، در مجاورت تالاب حفاظت شده سیاه کیشم ( جنوب غربی تالاب انزلی ) ، که یک منطقه حفاظت شده به مساحت ۵۰۰۰ هکتار است پناهگاه حیات وحش سلکه ایجاد شده است این پناهگاه که از نوع اکوسیستم آبی است و ۳۶۶ هکتار مساحت دارد ، به امور تحقیقات و پژوهش های مربوط به پرندگان می پردازد و از نظر زیبایی شناسی و چشم انداز مشاهده پرندگان واجد اهمیت بسیار است .
روستای سیاه درویشان به دلیل واقع شدن در کنار تالاب همه ساله پذیرای پرندگان مهاجر از اقسا نقاط دنیا است که همین امر باعث شده تا گردشگران زیادی را برای دیدن این پرندگان زیبا و منحصر به فرد به سوی خود فرا خواند . (کتاب گیلان )

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در روستاهای ازگم ، چمثقال ، سیاه درویشان و صوفیانده گونه های حیواناتی متنوع مثل : گربه وحشی که به زبان محلی به آن ( پیشی کاشال ) ، قرقاول که به آن ( تورینگ ) و عقاب وحشی (وحشک ) ، جغد (کرقوقو ) ، کبوتر جنگلی ، مرغابی ، چنگر و انواع پرندگان مهاجر وجود دارند که باعث منحصر به فرد بودن این روستا نسبت به دیگر روستاهای گیلان شده است که همه ساله گردشگرانی را برای دیدن این حیوانات متنوع به سوی خود فرا می خوانند .
روستای تنیان دارای گونه های حیوانی مانند : گوزن ، خوک ، بز کوهی ، ترنگ که بیشتر در ییلاقات آن مورد مشاهده هستند .

۳-۲-۳ ویژگیهای جمعیتی

جمعیت و خانوار

برطبق جدول ۵ در سال ۱۳۹۰ تعداد خانوارهای روستاهای ازگم، تنیان، چمثقال، سیاه درویشان و صوفیانده افزایش یافته است.
جدول ۳-۵- تعداد و تراکم جمعیت روستاهای مورد مطالعه

نام روستا

کل

۱۳۹۰

۵۶۰۵

۱۷۱۰۶

۰۵/۳

تغییرات ۹۰ – ۱۳۴۵

۴۷۴۷

۱۳۰۹۲

۶۳/۱-

ماخذ : مرکز آمار ایران ، سرشماری عمومی نفوس و مسکن سالهای ۴۵ ، ۵۵ ، ۶۵ ، ۷۵ ، ۸۵ ، ۹۰سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، سایت مرکز آمار ایران
۳-۵-۳- ترکیب جنسی و سنی جمعیت
مقایسه نسبت جنسی در روستاهای بخش خمام به تفکیک سه دهستان چاپارخانه ، چوکام و کته سر خمام در سالهای ۱۳۷۵ و ۱۳۹۰ نمایانگر این مطلب است که نسبت جنسی روستاها عمدتاً در طبقات ۱۱۰ – ۹۰ می باشد . شهر خمام به عنوان تنها نقطه شهری در بخش خمام در سال ۱۳۹۰ دارای نسبت جنسی ۱۰۱ می باشد . ( در مقابل هر ۱۰۰ نفر زن ۱۰۱ نفر مرد ) وجود دارد. توزیع گروه سنی جمعیت در روستاهای بخش خمام به تفکیک دهستان در سالهای ۱۳۷۵ و ۱۳۸۵ در سه گروه عمده ۱۴ – ۰ و ۶۴ – ۱۵ و ۶۵ سال و بیشتر قابل دسته بندی می باشد . بنا بر آمار بدست آمده گروه سنی ۶۴ – ۱۵ سال به عنوان دوره بازدهی یا بهره دهی شامل جوانان و میانسالان در هر سه دهستان و در سالهای مذکور بیشترین تعداد و درصد جمعیت را در خود جای داده اند . بطوریکه بر اساس آمار سال ۱۳۷۵ جمعیت نقاط روستایی بخش خمام در گروه سنی ۶۴ – ۱۵ سال ، ۲۹/۶۰ درصد بوده است که این گروه سنی در سال ۱۳۸۵ حدود ۳۷/۷۰ درصد از جمعیت نقاط روستایی محدوده مورد مطالعه را در خود جای داده است . در گروه سنی ۱۴ – ۰ سال در طی سالهای ۱۳۷۵ و ۱۳۸۵ با کاهش تعداد و درصد جمعیت دوره آماده سازی در نقاط روستایی ( اطفال ، نوباوگان ، کودکان روستایی ، و نوجوانان ) روبرو بوده است بطوریکه این گروه در سال ۱۳۷۵ در کل بخش ۱۷/۳۳ درصد از جمعیت را در خود جای داده بود که در سال ۱۳۹۰ به ۱۵/۲۱ درصد کاهش یافته است . گروه سنی ۶۵ سال و بیشتر به عنوان دوره بهره گیری و گروه سالخوردگان روستایی در سال ۱۳۷۵ حدود۵۴/۶ درصد از جمعیت نقاط روستایی بخش را شامل می شد که این گروه سنی در سال ۱۳۸۵ به ۴۸/۸ درصد افزایش یافته است .
۳-۵-۴-مهاجرت
برای بررسی میزان مهاجرت و روند آن در بخش خمام بر مبنای اطلاعات و آمار اخذ شده از مرکز بهداشت شهرستان رشت در قالب ۵ مرکز بهداشت درمانی ( خمام )۱و۲ ، چوکام ، کته سر و شالکو از بخش مرکزی شهرستان رشت ) که کل روستاهای بخش خمام را پوشش می دهند ، به نتایج جدول زیر دست یافته ام

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در بررسی وضعیت مهاجرت در بخش خمام می توان به مهاجرت های درون مرزی روستاییان اشاره نمود که این گونه مهاجرت ها عمدتاً از روستا به شهر می باشد ، بطوریکه بر اساس مطالعات میدانی به عمل آمده ، ۸۰ درصد مهاجران که از روستا به شهر می روند یا جوانان جویای کار هستند و یا خانواده های مرفه روستایی که برای اسکان دائم و برخورداری از خدمات برتر در شهرها ، مهاجرت دائم داشته اند . البته بیشتر اینگونه مهاجرتها جنبه اقتصادی داشته و مهاجرین برای دست یافتن به فرصت های شغلی بهتر و خصوصاً فعالیت در بخش صنایع و خدمات تمایل به جابجایی مکان را دارند . لازم به ذکر است مهاجرت از روستا به روستا نیز در برخی روستاهای بخش خمام صورت گرفته است که اینگونه مهاجرت ها عمدتاً با خرید زمین های زراعی و اشتغال در بخش کشاورزی صورت گرفته است و در برخی موارد نیز برای دسترسی به خطوط ارتباطی و خدمات برتر از روستاهای کوچک به روستاهای بزرگتر با خدمات بیشتر مهاجرت نمودند .
۳-۵-۵- سواد و آموزش
توزیع میزان باسوادی در روستاهای بخش خمام در طی سالهای ۸۵ – ۱۳۷۵ نمایانگر این مطلب است که بالاترین رقم نرخ باسوادی در روستاهی بخش خمام در طبقه ۸۰ – ۷۰ می باشد . البته در سال ۱۳۸۵ نرخ باسوادی روستاها رشد یافته است بطوریکه تعداد روستاها با نرخ رشد ۹۰ – ۸۰ درصد در سال ۱۳۸۵ به ۱۱ روستا رسیده است . بررسی نرخ با سوادی روستاهای دهستان چوکام نشان می دهد که در سال ۱۳۸۵ تمام روستاهای این دهستان بالای ۷۰ درصد باسواد هستند که در مجموع رشد نرخ باسوادی در دهستانهای بخش خمام در طی سالهای ۷۵ تا ۸۵ مثبت بوده است. برای دست یافتن به وضعیت فعالیت در روستاهای بخش خمام از آمار رسمی سال ۱۳۷۵ بهره گرفته شده است که بر اساس بررسی های به عمل آمده از نقاط روستایی بخش به تفکیک دهستان بالاترین و پایین ترین رتبه میزان اشتغال در هر دهستان مورد بررسی قرار گرفته است که در مجموع سه دهستان ، بالاترین میزان اشتغال با ۰۱/۸۵ درصد به دهستان چوکام تعلق دارد و دهستان های چاپارخانه و کته سر به ترتیب ۲/۸۲ و ۹/۷۷ درصد در رتبه دوم و سوم قرار دارند . در مجموع جمعیت فعال اقتصادی در نقاط روستایی بخش خمام حدود ۸۲/۸۱ درصد شاغل و ۲/۱۸ درصد بیکار می باشند ، در حالیکه از کل جمعیت ۱۰ ساله و بالاتر در نقاط روستایی تنها ۴۶/۴۰ درصد فعال اقتصادی و ۵۴/۵۹ درصد غیر فعال می باشند که این امر نمایانگر بالا بودن بار تکفل در نقاط روستایی بخش خمام می باشد . البته لازم به ذکر است زنان به عنوان نیمی از جمعیت در نقاط روستایی که در بخش های کشاورزی و صنایع روستایی فعالیت دارند و به عنوان زنان خانه دار در بخش غیر فعال اقتصادی در روستاها محسوب می شوند در حالیکه بخش کشاورزی و فعالیت زراعت و باغداری و حتی دامداری با تلاشهای زنان روستایی به نتیجه می رسند و این زنان سهم بسزایی در کمک به اقتصاد خانوار روستایی همواره داشته و دارند .
بر اساس آمار سال ۱۳۷۵ جمعیت فعال اقتصادی در بخش خمام ۶۷/۳۹ درصد است در حالیکه جمعیت غیر فعال ۲۳/۶۰ درصد بوده است که ارقام فوق نمایانگر بالا بودن بار تکفل در محدوده بخش خمام می باشد . برای بررسی بیشتر جهت تفکیک گروه های سنی و بار تکفل به مراکز بهداشتی – درمانی و خانه های بهداشت مستقر در روستاها مراجعه گردیده و بررسی بار تکفل در دهستانهای بخش خمام به ترتیب دهستان کته سر ۹۶/۴۱ ، دهستان چوکام ۸۵/۳۹ و دهستان چاپارخانه ۳۸/۳۸ درصد بوده است .
۳ – ۶ –ویژگی های اقتصادی
۳ –۶ – ۱ – کشاورزی
۳ – ۶– ۱ – ۱ – زراعت
زراعت بخش نسبتاً مهمی از فعالیت های اقتصاد روستایی را در بخش خمام به خود اختصاص می دهد فعالیت های زراعتی خصوصاً کشت برنج در تمام روستاهای بخش خمام با توجه به موقعیت بسیار مناسبی که این بخش از نظر حاصلخیزی خاک از آن برخوردار است انجام می پذیرد و همواره با کیفیت ترین محصولات را به بازار مصرف عرضه می نمایند و به این ترتیب درصد بالایی از مساحت روستاها به کاربری زمین های زراعی اختصاص یافته است . در بخش خمام بر اساس آمار ارائه شده در سال زراعی ۷۹ – ۱۳۷۸ به ترتیب روستای کلاچاه با ۶۴۱ هکتار و روستای اسماعیل آباد با ۲۵ هکتار دارای بیشترین و کمترین میزان زمین زراعی بوده اند
در بررسی های به عمل آمده در خصوص میزان سطح زیر کشت برنج و میزان تولید این محصول زراعی می توان گفت که دهستان کته سر خمام با ۵۲/۳۵ درصد از کل مساحت زمین های زراعی بخش خمام را با ۲۰/۳۵ درصد از تولیدات زراعی به خود اختصاص داده است . این دهستان به جهت سطح زیر کشت و تولید دارای رتبه اول در بخش خمام می باشد و همانطوریکه قبلاً اشاره شد روستای کلاچاه به عنوان بزرگترین روستا از لحاظ مساحت زمین های زراعی در این دهستان قرار دارد و دهستانهای چوکام و چاپارخانه به ترتیب در رتبه دوم و سوم سطح زیر کشت فعالیت زراعی که اغلب برنج می باشد قرار دارند . میزان تولید در واحد سطح به تفکیک دهستانها به ترتیب دهستان کته سر خمام با ۲۰ / ۳۵ ، چاپارخانه با ۳۴/۳۳ و چوکام با ۳۶/۳۱ درصد می باشند .
۳ – ۶ – ۱ – ۲ – باغداری
محصولات باغی یکساله در بخش خمام در درجه اول حبوبات ( باقلا ، لوبیا ، نخود فرنگی ) محصولات جالیزی ( خیار ، هندوانه ، کدو ، گوجه فرنگی ، بادمجان و فلفل سبز ) صیفیجات از قبیل ( ترب ، کاهو ، تره ، جعفری ، هل و نعناع ) و نباتات علوفه ای ( شبدر ) می باشد که این محصولات عمدتاً برای مصرف خانوارهای روستایی و در صورت مازاد جهت فروش به بازارهای هفتگی که در شهر خمام برگزار می گردد ( یکشنبه بازار ) ویا بازارهای هفتگی شهرهای همجوار عرضه می گردد . بررسی آمار ارائه شده در سال زراعی ۷۹ – ۱۳۷۸ نمایانگر این مطلب است که کاشت انواع حبوبات در روستاهای دهستان کته سر دارای کمترین و بیشترین مساحت از جهت سطح زیر کشت در کل بخش را دارا است . اراضی باغی برای محصولات جالیزی در بخش خمام عمدتاً به کشت کدو ، خیار ، گوجه فرنگی ، بادمجان و فلفل سبز اختصاص دارد. این محصولات در روستاها از یک هکتار تا چهار هکتار مساحت را اشغال کرده اند و بیشترین فضای اشغال شده توسط محصولات جالیزی در دهستان چاپارخانه میباشد .
جدول ۳-۹- رتبه بندی دهستانهای بخش خمام به لحاظ سطح زیر کشت و تولید

شرح

سطح زیر کشت ( هکتار )

تولید ( تن )

مساحت

درصد

رتبه

تولید

درصد

رتبه

دهستان چاپارخانه

۳۲۴۹

۶/۳۱

۳

در این دوره منشأ قدرت در روستا دولت است و مالکین با نفوذ خود در دولت و استفاده از ایادی خود در روستاها، از طریق مقامات دولتی اعمال نفوذ می کنند. غیر از کدخدا عوامل دیگری در ده ساکن بوده و یا رابطه بسیار مستمری با روستاییان داشتند مانند سپاهیان دانش، ترویج و سرپرست حوزه های تعاونی در روستا بارزتر می کرد و کدخدا همواره سعی در هماهنگی با این افراد که نمایندگان دولت محسوب می شدند داشت. روستاییان مانند قبل عملآ نقشی در انتخاب کدخدا نداشتند در این دوره غیر از کدخدا عوامل متعدد دولتی استقرار یافتند و در نهایت با جایگزینی دهبان به جای کدخدا امور اجرایی ده زیر نظر انجمن ده قرار گرفت. اگرچه قانون اجازه داده بود که مردم از طریق انجمن ده که ظاهرآ منتخب خود انان بود در تعیین کدخدا دخیل باشند. به هر حال به دلیل تجزیه مدیریت هر بخش وظایف تعیین شده خود را انجام می داد که اغلب متداخل یا موازی بودند، مثلآ انجمن ده، سپاه دانش یا سپاه بهداشت و کدخدا در امور عمرانی ده فعال بودند وظایفی در حد ساخت وساز موسسات رفاهی و بهداشتی داشتند که با بعضی از وظایف کدخدا و انجمن ده در این راستا تداخل می یافت. از بعد اقتصادی نیز نبود مالک و ناتوانی تعاونی موجب گردید که پای سلف خران، میدان داران و … نیز به عرصه اقتصادی ده باز شود ( طالب، ۱۳۷۶ : ۸۷ -۸۴ )
از جمله شاخص های این دوره ایجاد وزارت تعاون و امور روستاها بود که مدیریت کلان نواحی روستایی را برعهده گرفته وقانون تشکیل انجمن ده و دهبانی را در سال ۱۳۴۵ به تصویب رسانید و (( دهبان )) جایگزین (( کدخدا )) شد که امور اجرایی ده را زیر نظر انجمن ده به عهده داشت ( رضوانی، ۱۳۸۳ : ص ۲۱۸ )
– مدیریت روستا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ( ۱۳۹۰ -۱۳۵۷ )
با پیروزی انقاب اسلامی و انحلال موسساتی مانند ؛ سپاه دانش، ترویج، عدالت خانه انصاف و انجمن ده، مدتی خلاء مدیریت روستاها به وجود امد. نهادهای جهاد سازندگی برای سازندگی روستاها در خرداد ماه ۱۳۵۸ و بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به منظور کمک در امر تأمین مسکن محرومان در فروردین ماه ۱۳۵۸ به فرمان امام خمینی ( ره ) و تشکیل هیأت های هفت نفره، در زمینه ی ارتباط دولت با روستا گردید ( مهدوی، ۱۳۷۷ : ص ۱۹۴ – ۱۸۴ ).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

قبل از تصویب قانون شوراهای اسلامی، این شوراها از طریق جهادسازندگی در روستاها شکل گرفتند در سال ۱۳۶۱ مجلس شورای اسلامی قانون تشکیلات شوراهای اسلامی را به تصویب رساندوبرگزاری انتخابات این شوراها را در روستا به جهاد سازندگی واگذار نمود. شوراهای اسلامی روستایی در این دوره با وجود سپری شدن دوره ی قانونی خود، تا سال ۱۳۶۷ و تاقبل از تشکیل شوراهای جدید به فعالیت های خود ادامه دادند. جهاد سازندگی و بنیاد مسکن به ترتیب در روستاهای تحت پوشش خود در زمینه ی تهیه و اجرای طرحهای بهسازی و هادی (( خانه همیار روستا )) و (( دفتر عمران روستا )) تشکیل شدند که این مراکز در روستاهای تشکیل شده تا قبل از دوره ی جدید شوراهای اسلامی به فعالیت خود دامه داد ( رضوانی، ۱۳۸۳ : ص ۲۲۰ -۲۱۹ )

۲-۲-۳ سطوح مدیریت محلی

نهادها به مثابه سازمان های رسمی و غیر رسمی نقش انکار ناپذیری در رفتارهای مدیریت محلی و سرزمینی از جمله کیفیت زندگی روستاها دارند. نهادها در ایجاد، خلق و شکل گیری تعلقات، منافع، علاقه مندی ها، هدف گزینی بازیگران و قرار دادن بازیگران در دستیابی به اهداف از جمله کیفیت زندگی نقش بسزایی دارند. ( ارمکی و خوش فر، ۱۳۹۱ : ص ۱۴۰ )
نهادها ویژگی های خاصی دارند، اول اینکه هدف اصلی هر نهاد، براوردن نیازهای اجتماعی خاصی است. دوم اینکه نهادها ارزش های غایی اعضای خود را متبلور می سازند. سوم اینکه نهادها به نسبت پایدارند به گونه ای که الگو های رفتاری جا افتاده در نهادها به صورت بخشی از سنت فرهنگی یک جامعه در می ایند. چهارم اینکه مبانی اجتماعی نهادها چندان گسترده اند که فعالیت های انها پهنه وسیعی از جامعه را پوشش می دهند. هر تغییری در نهاد احتمالآ دگرگونی هایی در نهادهای دیگر را به بار می اورد. پنجم اینکه اگرچه همه نهادهای یک جامعه به هم وابسته اند، ولی هر نهادی بر محور یک رشته هنجارها، ارزش ها و الگو های رفتاری مورد انتظار به شدت ساختارمند وسازمان یافته است حال چه انها در این نهادها عملآ مشارکت داشته باشند ویا نداشته باشند ( مبانی برنامه ریزی روستایی )
در همین راستا، سازمان محلی که شکل رسمی و سازمان یافته نهاد اجتماعی می باشد، سازمانی است عمومی که با اختیاراتی وسیع در قسمتی از خاک یک کشور مانند؛ استان، شهرستان، بخش، دهستان و یا شهر و روستا به منظور اداره ی امور محلی ان به وجود می اید. سازمان محلی از این جهت متمایز از حکومت به معنی اعم است که جزییات مقررات مربوط به اداره ی ان به وسیله ایالات و یا حکومت مرکزی تعیین نمی شود، بلکه خود مردم محل به موجب اختیاراتی که طبق قانون اساسی ویا قوانین مادی به انها داده شده، می توانند با تنظیم و تصویب مقررات جدید، امور محلی خود را اداره نمایند. اختیارات و قدرت های محلی از طریق مصوبات و ایین نامه هایی که شوراها و انجمن های محلی تصویب می کند، به وسیله ی مجریان اجرا می گردد ( طاهری و ابوالقاسم، ۱۳۷۸ : ص ۴۷ )

۲-۲-۴ وظایف و مسئولیت های مدیریت محلی

گسترش وتوسعه نهاد دهیاریها در سراسر کشور و انتقال بخشی از وظایف دولت به این مراکز، زمینه را برای شکل گیری جامعه مدنی و تحقق شاخص های توسعه فراهم نموده است. تأسیس نهاد عمومی و غیر دولتی دهیاریها طی سالهای اجرای برنامه برنامه سوم توسعه را می توان اقدام مهمی در تکمیل حلقه مدیریت روستایی در فرایند توسعه متوازن و پایدار و هم چنین نشانه ای از حرکت به سوی اجرای نظام جدید مدیریت روستایی مبتنی بر مشارکت های محلی دانست که می توان تحولی را در فرایند مدیریت و توسعه روستاها ایجاد کند. دهیاریها دارای کارکردهای متعددی هستند که از ان جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد ؛
– تکمیل کننده زنجیره حکومت مردم بر مردم
– ارائه دهنده ی خدمات و تسهیلات عمومی
– بستر ساز شهرهای اینده، و کنترول کننده ی روند مهاجرت از روستا
– حافظ امکانات زیر بنایی احداث شده در نواحی روستایی
-تقویت کننده روند توسعه کشاورزی
– قابلیت تصدی بسیاری وظایف بخش ( در بان استانه و اکبری، ۱۳۸۳ : ص ۱۵)
جایگاه مناسب و قانونی دهیاریها، قابلیت ها و کارکردهای متعدد و متنوع ان باعث شد. که در برنامه چهارم توسعه، برخی از وظایف جدید مدیریت روستایی مستقیمآ به عهده دهیاری قرار گیرد. به این ترتیب دهیاری به عنوان اخرین حلقه در نهاد اجرایی کشور است که قانون منبعث از قانون اساسی، تشکیل شوراهای اسلامی روستا را برای نظارت به اجرای هرچه مطلوب تر وظایف ان تعیین کرده است. از سوی دیگر با توجه به نهاد غیر دولتی و خودکفا بودن، ماهیتی مستقل از دولت یافته است که این امر موقعیت ویژه ای را برای دهیاری نسبت به سایر دستگاه های اجرایی کشور که دولتی و منصوب به دولت هستند، ایجاد می کند. زیرا از یک سو دهیاری همچون شهرداری، نهادی عمومی و غیر دولتی است که با نظارت و تصویب و تأیید شورا فعالیت می کند و از سوی دیگر موظف به انجام کارکردهایی است که در حیطه وظایف دستگاه های دولتی در سطوح بالاتر از روستا می باشد. این مسأله جایگاه و ماهیتی خاص برای دهیاری ایجاد می نماید که فراتر از مسوول اجرایی مصوبات شورا خواهد بود. به این ترتیب وظایف اصلی دهیاری و هم چنین دهیار را می توان در محورهای زیر خلاصه کرد ؛
– اجرای مصوبات شورای روستایی ذی ربط
– همکاری با دستگاه های اجرایی در جهت انجام هرچه مطلوب تر وظایف ان ها
– نگهداری از تاسیسات عمومی
– انجام کلیه اموری که دستگاه های دولتی در رده های بالاتر تقسیمات کشوری همچون بخش، شهرستان و استان عهده دار ان هستند و در روستا برای ان ها مسئول یا متولی تعیین نشده است. (کوچکیان فرد، ۱۳۸۶ : ص ۱۸ – ۱۷ )
طبق ماده ۱۰ فصل دوم در اساس نامه، تشکیلات و سازمان دهیاری ها وظایف تفصیلی دهیار و دهیاری برای اداره و حفظ توسعه پایدار روستا بر اساس قانون شوراها و با رعایت قوانین و مقررات مربوطه، ۴۸ وظیفه برای دهیار تعیین شده که این وظایف را می توان به شرح زیر دسته بندی کرد ؛
وظایف خاص دهیاری : وظایف خاص صرفآ باید توسط دهیاری انجام گیرد و و نهاد موازی و دستگاه های دیگری در این خصوص وظیفه ای ندارد. وظایفی مانند مدیریت پسماندهای روستایی، ایمنی و اتش نشانی، مدیریت گورستان، اجرای مصوبات شورای اسلامی روستا، وصول عوارض مصوب، صدور مجوز ساخت وساز و تفکیک اراضی از جمله این وظایف محسوب می شوند که ذاتآ توسط دهیار و دهیاری انجام می گیرد.
وظایف عام دهیاری : در این گونه وظایف، دهیاری بسترساز و تسهیل کننده وظایف سایر دستگاه های متولی توسعه و عمران در سطح روستا می باشد. وظایفی مانند ثبت احوال، حفظ، احیاء و توسعه منابع طبیعی در روستاها، صیانت و حفاظت از میراث فرهنگی، توسعه گردشگری، اجرای فرامین دولتی، حفظ نظم و امنیت روستا، کمک به احداث تأسیسات اب، برق، گاز و تلفن در روستاها، پیگیری و ایجاد زمینه نظارت بر امور بهداشت عمومی روستا از قبیل کشتارگاهها، نانوایی ها و مانند ان، معرفی و بازاریابی محصولات کشاورزی، صنایع دستی روستا، فراهم سازی زمینه های اشتغال در روستا، مناسب سازی فضاهای عمومی روستا برای تردد جانبازان و معلولین جسمی -حرکتی، مساعدت با خانواده های بی سرپرست و بی بضاعت روستا، در این دسته بندی جای می گیرد. ( بدری و موسوی، ۱۳۸۸ : ص ۹۰ )
وظایف شوراهای اسلامی روستا عبارتند از ؛
– مشارکت در تهیه طرح های هادی روستایی و بهسازی بافت های فرسوده و ضوابط و مقررات ساخت و ساز
– بررسی برنامه های پیشنهادی ارگانهای اجرایی در زمینه های اجتماعی و اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، اموزشی و سایر امور رفاهی
– ارائه پیشنهاد جهت رفع کمبودها، نارسایی ها و نیازها به مقامات ذی ربط
– نظارت و پیگیری اجرای طرح ها و پروژه های عمرانی اختصاص یافته به روستا
تأکید زیاد دین مبین اسلام بر مشورت و شورا تا بدان پایه است که یکی از سوره های قران مجید (( شوری )) نام دارد. با این حال در ایران پیدایش حکومت محلی ( به شکل امروزی ان ) در قالب شورا به انقلاب مشروطیت باز می گردد در سالهای پراشوب قبل از انقلاب مشروطیت و تشکیل مجلس شورای ملی، در شهرهای مهم، به ویژه تبریز و تهران نهادهایی شکل گرفتند که انجمن خوانده می شدند. طی سالها، شمار این انجمن ها به بیش از ۱۰۰ می رسید. یک سال پس از تشکیل مجلس شورای ملی، این مجلس به رغم مخالفت با انجمن ها به دلیل دخالت انها در کلیه امور و در برخی موارد تعدی به حقوق برخی شهروندان، مجبور به پذیرش انجمنها و رسمیت بخشیدن بدان گردید و ملی الحاق یک متمم به قانون اساسی که از خود قانون مفصل تر بود، قانونی را با نام قانون انجمن های ایالتی و ولایتی به تصویب رساند ( پیران، ۱۳۸۷ : ص ۵۱۴ -۵۱۳ )
یکی از ابزارهای مهم برای دست یابی به توسعه ملی، ایفای نقش مردم و مشارکت انها در جهت تسریع و توسعه ملی است. لازمه رسیدن به مشارکت مردمی، نظام مند کردن مدیریت محلی است. راهکار ایجاد شوراهای اسلامی به عنوان یک واحد مدیریت محلی وسیله ای برای دست یابی به توسعه روستایی و در نهایت توسعه ملی است .( شفیعی، ۱۳۷۹ : ص ۳۴)
تأکید بر توسعه روستایی با راهکار فعالیت شوراهای اسلامی در دوره ی پس از انقلاب یکی از اهداف عمده با راهبرد توسعه مشارکتی بود.توجه به مسائل و مشکلات محلی از طریق شوراها و انتقال این مشکلات است. به هر حال شوراها را می توان یکی از عوامل موثر و نقش افرین در عرصه مدیریت محلی دانست که زمینه ی بهبود وضیت روستاییان وحل مشکل انان را فراهم می کند. به عبارت دیگر عملکرد موثر سیستم شوراهای اسلامی با انجام وظایف در قبال مردم، اثرات مهمی را در رسیدن به نتایج توسعه روستایی بر جای می گذارد ( احمدی ۱۳۸۶ : ص ۱۶ )
با توجه به اهمیت شورا و مشارکت، پس از پیروزی انقلاب اسلامی حمایت های امام خمینی ( ره ) از مشارکت مردم و سپردن امور به انها، پشتوانه محکمی برای جهانگردان در جهت تشکیل و اموزش شوراها بود در این رابطه به بخشی از بیانات ایشان در تاریخ ۱۹/۲/۱۳۵۸ اشاره می شود. (طالب، ۱۳۷۶ : ص ۵۱ )
((شوراها همه جا باید باشند و هرجایی خودش منطقه خود را اداره کند. این هم برای ملت خوب است وهم برای دولت، دولت نمی تواند همه جا را تحت نظر بگیرد. و باید کارها را به مردم منطقه محول کند. انها هم برای خود دلسوزترند وهم از احتیاجات خود بهتر اطلاع دارند ))

۲-۲-۵ مدیریت محلی و توسعه روستایی

توسعه روستایی فرایند چند بعدی است که موضوع آن بهبود و ارتقاء کیفیت زندگی اقشار فقیر وآسیب پذیر اجتماع روستایی ( ازکیا و غفاری، ۱۳۸۳ : ص ۲۲ )
مشارکت شامل مهیا کردن منابع مردم محلی وحمایت از داده های درونی در داخل برنامه هایی برای ایجاد کارایی و تأثیرات موثر است در واقع اصل مشارکت در برنامه ریزی توسعه همزمان با تکامل و اصلاح نگرش به مفهوم «توسعه» جایگاه بیشتری یافته است(۱۹۹۹: ۱۲ Lowe)
به عبارت دیگر، تأکید بر اصل مشارکت در برنامه ریزی به این دلیل است که توسعه بیش از همه به انگیزش ویاد گیری نیازمند است. مشارکت در برنامه ریزی فرایندی از تحقیق و گفتمان است که از طریق ان افراد عقاید خود را به متصدیان امور اعلام می دارند تا به این وسیله درکی چند جانبه از نیازهای خود به دست دهند. متصدیان از سوی دیگر، علل و اثرات این نیازها را تجزیه تحلیل می کنند و به تصمیمی مشترک و موثر دست می یابند. برای برنامه ریزی توسعه روستایی موفقیت امیز، تحرک بخشیدن به منابع محلی و دست یابی به مشارکت اجتماع ضرورت دارد. به طور کلی سه شکل اساسی از مشارکت اجتماع قابل تشخیص است. اولین ان (( تحرک )) است که در امر مشارکت به عنوان یک تسهیل کننده مد نظر می باشد برنامه توسعه روستایی به وسیله کارگزاران دولتی بر اساس نیازهای محلی اماده می شود و سپس مردم وادار ویا ترغیب می شوند تا در مرحله اجرا، مشارکت نمایند. این رویکرد به واسطه ی فشارها و اجبارها در توانایی و اموزش در زمینه ی اتصال و تفسیر نیازهای محلی در برنامه های جامع تهیه شده. به ویژه در ان دسته از برنامه هایی که مربوط به گروه های فقیر است دچار محدودیت می شود
شکل دوم (( میانجیگری )) نامیده می شود که هم دولت و هم مردم محلی از طریق نمایندگان و یا سازمان‏هایشان در زمینه برنامه‏ ریزی و اجرا از طریق یک فرایند متقابل درگیر می شوند
شکل سوم مشارکت مفهوم (( توانمندی )) را مورد توجه قرار می دهد. در این شکل از مشارکت، اجتماعات، خود سازمان یافته هستندآن ها در زمینه اهداف طرح و برنامه ها و پروژ ه های توسعه رروستایی تحرک ونظارت بر منابع و اجرای فعالیت های توسعه ای تصمیم می گیرند. در این رویکرد تأکید بر روی گسترش یابی و پایداری ظرفیت های توسعه ای یک اجتماع در امتداد با خوداتکایی در برنامه ریزی و مدیریت توسعه می باشد. مردم در زمینه آینده خودشان و مسیر توسعه بر اساس نقطه ضعف های فعلی و توانمندی های آتی تصمیم می گیرند. در مفهوم فوق مشارکت محلی در برنامه ریزی توسعه روستایی چهار نوع مشارکت را در بر می گیرند:
– مشارکت در تصمیم سازی؛
-مشارکت در اجرا؛
– مشارکت در سهم بردن از منافع؛
– مشارکت در نظارت و ارزیابی؛
ترکیب این چهار نوع تحت هر نوع اصطاحی، چرخه ای برای برنامه ریزی و فعالیت های توسعه روستایی پایدار می باشد. کارایی مشارکت اجتماع به طور گسترده ای به روش ها وتناسب ارتباطات توسعه ای با همه ی عناصر در برگیرنده ساز و کارهای کارایی تحویل دهنده و گیرنده، بستگی دارد. به عنوان مثال هماهنگی، نظارت، سپردن قدرت تصمیم‏سازی، مسئولیت پذیری و درگیر شدن که شامل ناصر فنی وانسانی می‏شود. (یوفاف، ۱۹۸۹ : ۱۲۱)

۲-۲-۶-محدودیت های اجرایی مدیریت محلی

مدیریت محلی مانند هر سازمان دیگر یک محیط کالبدی، فن شناختی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی قرار دارد. این محیط بر کارکرد ان تأثیر زیادی می گذارد. تمامی عناصری که مورد اشاره قرار گرفت با محیط خود ارتباط زیادی دارند و از انها تأثیر زیادی می پذیرند. زمینه های اقتصادی، اجتماعی اعضاء و نوع روابطی که انها با محیط اطراف خود به ویژه جامعه محلی و مدیران سازمانهای دولتی دارند، تأثیر زیادی بر عملکرد دارد. در محیطی که روابط عمومآ ماهیتی خاص گرایانه دارد، پیشبرد اهداف سازمان، زمانی با سهولت بیشتر امکان پذیر است که اعضاء بتوانند روابط نزدیک و صمیمانه ای با مدیران سازمانهای دولتی برقرار کنند. ( ایمانی جاجرمی و فیروز ابادی، ۱۳۸۶ : ص ۱۱۱- ۹۱ )
برخی از این محدودیتها عبارتند از:

نقشه ۳-۱- موقعیت شهرستان سواد کوه
۳-۳-پل سفید:
پل سفید ، مرکز شهرستان سوادکوه در استان مازندران . شهر پل سفید در مشرق شهرستان سوادکوه ، در دامنه شمالی رشته کوه البرز میانی ، در ارتفاع ششصدمتری و در قسمت علیای رود تالار ، بر سر راه اصلی تهران ـ قائم شهر (معروف به جاده فیروزکوه ) در حدود ۷۵ کیلومتری شهر ساری (مرکز استان ) قرار دارد. فیروزکوه در ۵۸ کیلومتری جنوب غربی و قائم شهر در ۵۰ کیلومتری شمال آن است.
ناحیه ای که پل سفید در آن قرار دارد کوهستانی است و در گذشته ، جبال شروین نامیده می شد. پیرامون شهر پل سفید را کوههایی فرا گرفته است که مهمترین آنها، سامان سی در شمال ، سیتَک و اَلوات / الواط در مشرق ، غِل غِلوک و گَتو/ گت تول در جنوب و لالَتا در مغرب است (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلّح جمهوری اسلامی ایران ، ج ۲۸، ص ۱۳۹). رود تالار، که از دره غربی کوه الوات به سوی پل سفید جریان می یابد، از میان شهر می گذرد (جعفری ، ج ۲، ص۱۴۴ )آب مصرفی اهالی شهر و زمینهای کشاورزی از این رود و از چشمه ها تأمین می شود ( جغرافیای کامل ایران ، ج ۲، ص ۱۱۴۳؛ حسینعلی رزم آرا، ج ۳، ص ۶۴ ). راه آهن سراسری شمال در این شهر ایستگاه دارد و پل معروف وِرِسْک در حدود سی کیلومتری جنوب غربی شهر قرار دارد از جمله معادن مهم پل سفید، معدن زغال البرز مرکزی در چهار کیلومتری شمال غربی شهر است (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلّح ، ج ۲۸، ص ۳۱۰).
۳-۴-ویژگی آب و هوایی منطقه مورد مطالعه:
آب وهوای سوادکوه متاثرازدوعامل ۱- جهان اقلیمی ۲- عوامل ژِنتیکی(جغرافیایی وزمین اقلیمی) می باشد اب وهوای این منطقه متاثرازتوده هواهای غربی که از اقیانوس اطلس سرچشمه می گیرند وپس ازعبورازروی دریای مدیترانه رطوبت زیادی رادریافت می دارد می باشد بنابراین درجه حرارت دراین شهرستان زیاد بالا نمی رود وفصل خشک در این شهرستان در طول سال یافت نمی شود وبطور متوسط سالانه حدود ۹۰۰میلی متر باران دراین منطقه خوش آب وهوامی بارد حرکت توده های مرطوب دریای خزر درفصل بهاروتابستان باعث ریزش بارنهای نرم وریزمی شود که حال وهوای خاص بهشتی را در منطقه حاکم میکند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بهشت جغرافیایی منطقه سوادکوه متشکل از:
۱-دشت وجلگه در پایین دست وقسمت شمال شهرستان
۲- کوهپایه ای باپوشش زیبا وانبوه جنگلی درقسمت مرکزی شهرستان
۳- کوهستانی درقسمت بالادست وجنوب وجنوب غربی منطقه دارای پوشش جنگلی انبوه تاارتفاع ۲۰۰۰متری وبالاتراز آن جنگلهای تنک ومراتع وچراگاههای زیبا باانواع گلها وگیاهان دارویی کمیاب بطور کلی شهرستان سوادکوه دارای آب و هوای کوهستانی معتدل ویا مدیترانه ای کوهستانی و مرطوب خزری برخوردار است.
از ویژگی های آب و هوایی سوادکوه نوسان اندک تغییرات دمای سالیانه و دامنه کوتاه ، تغییرات شبانه روزی ها ، رطوبت نسبی بالا ، ریزش باران تقریباً در تمام طول سال می باشد. دمای متوسط سوادکوه در دی ماه با پایین ترین میزان یعنی۲/۷ درجه سانتی گراد و در مرداد ماه اوج دما در شمال ۴/۲۶ و در جنوب ۸/۲۱ درجه سانتی گراد می رسد . در سردترین ماه سال یعنی دی و بهمن به زیر خط صفر نمی رسد و علت نم موجود دریای مازندران است . به همین خاطر اختلاف دمای سالیانه زیاد نیست .
۳-۵-بررسی خصوصیات اجتماعی و اقتصادی شهر پل سفید:
شهرپل سفید مرکزفرمانداری شهرستان سوادکوه است.این شهرکه درمسیرجاده ارتباطی فیروزکوه به قایمشهرقراردارداین شهردرمسیرراه آهن شمال قرارگرفته است وایستگاه هفدهم راه آهن رابعدازتهران تشکیل میدهد.وجه نامگذاری این شهر،وجودپل رودخانه تالاراست که دوچشمه دارد ومربوط به دوره قاجاریه است.توسعه نخستین این شهربااحداث ایستگاه راه آهن وسکونت کارگران راه آهن وسپس معدنچیان معادن زغال سنگ آغازگردیده است. در سال ۱۳۸۱ شهرپل سفید ۴/۱۴۵هکتارمساحت داردکه ۶/۴هکتارآن مربوط به تاسیسات راه آهن می باشد وبقیه راکه برابر۸/۱۴۰هکتاراست اراضی شهرباکاربریهای شهری تشکیل میدهد.
۳-۶-توزیع جمعیت وتراکم محلات شهری پل سفید
شهر پل سفید از نه محله تشکیل شده که در جدول ۳-۱ جمعیت ،مساحت ،سطوح مسکونی و تراکم جمعیتی مشخص شده است. .تراکم ناخالص درکل شهرمعادل۳/۵۹نفردرهکتاروتراکم خالص جمعیت درمقایسه بااغلب شهرهای استانهای شمال،تراکم زیادوفشرده ای است که نمایانگرمحدودیت فراوان اراضی مناسب برای سطوح مسکونی دراین منطقه است.سطوح کوهستانی وشیب های فراوان واراضی سنگلاخی فراوان توسعه شهری رادراین محدوده بامشکلات فراوان روبرو ساخته است.
ازمجموع ۸/۱۴۰هکتاراراضی این شهرفقط ۸/۱۹هکتارآن که برابر۱/۱۴درصد آن است به سطوح مسکونی اختصاص یافته وبه همین تراکم وفشردگی جمعیت دربرخی محلات بسیارزیادترحد معمول است .برداشت مشاورنشان میدهدکه درمحله های شماره۳و۵و۶و۹میزان تراکم خالص جمعیت درسطح بیشتراز۱۲۰۰نفردرهکتاراست که سرانه زمین مسکونی برای هرنفررامعادل ۸مترمربع نشان میدهد.درحالیکه درسایرمحلات شهری این تراکم به میزان متعادل نزدیک شده وبین۳۰۰ تا۴۰۰ نفردرهکتارمیباشد
جدول۳-۱-توزیع جمعیت وتراکم محلات شهری پل سفید

شماره

جمعیت

مساحت(هکتار)

سطوح مسکونی(هکتار)

تراکم جمعیت خالص تراکم جمعیت ناخالص

۱

۱۰۷۴

۳/۱۲

۶/۴

۳/۸۷

۵/۲۳۳

۲

۱۲۶۶

۳/۱۲

۸/۶

۹/۱۰۲

۲/۱۸۶

۳

۱۸۴۸

۷/۱۶

۵/۱

۶/۱۱۰

۰/۱۲۳

۶- مشارکت فرایند چند جانبه، که اشکال گوناگون فعالیت اجتماعی را مانند فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی و نظایر اینها را در بر می گیرد، است.
۷- مشارکت فرایندی چند فرهنگی که همه اجزای فرهنگی و قومی تشکیل دهنده جامعه را در بر می گیرد، می باشد. (ارجمندنیا، ۱۳۸۰، صفحه ۳۰).
۲-۶- ویژگیها و خصوصیات مشارکت:
الف : مشارکت فعالیتی کمی و کیفی است که دارای سطوحی است، مشارکت در سطح پایین، مشارکت در سطح یک یا چند گروه که با توجه به شکل، ماهیت، شدت و فراوانی تماسهای افراد با گروه قابل تعریف است. مشارکت در سطح بالا و از دیدی وسیع تر با در نظر گرفتن کل جامعه و بخشهای گوناگون سازمان آن، مشارکت به معنای تعلق همراه با فعالیت به مجموعه ای از وظایف و هم چنین امکان سود بردن از آن است.
ب : مشارکت حق مردم است و مستلزم آگاهی آنها است. مشارکت امری تحمیلی یا دعوتی نیست بلکه مشارکت نوعی توان بخشی به گروهای ضعیف است که در نتیجه آن بتواند سهمی بر آنچه بر زندگی آنها تأثیر خواهد گذاشت داشته باشد.
پ : مشارکت یک نوع فرایند یا محصول نهایی و ثابت توسعه است.
ج : مشارکت مشروط به برابری انسانها و منوط به آزادی آنهاست. در یک نظام مشارکتی مردم باید فرصت مناسب برای تأثیرگذاری بر سیاستها و اجرای سیاستها را که زندگی عمومی و خصوصی آنها را تأثیر می گذارد را داشته باشند و دولت باید امکان رقابت را براساس شایسته سالاری افراد فراهم کند. (حسینی، ۱۳۸۶، صفحات ۹۹-۹۸).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۷- طبقه بندی الگوهای مشارکت شهروندان:
الگوهای مشارکت در جهان نشان می دهد که می توان این الگوها را بر حسب سه معیار متفاوت طبقه بندی کرد :
۱-نوع مشارکت
۲- زمینه مشارکت
۳- سازماندهی مشارکت
از این دیدگاه می توان الگوهای زیر را از یکدیگر متمایز ساخت :
۱-نوع مشارکت :
الف : مشارکت در تتصمیم گیری و مدیریت :
در این زمینه مشارکت افراد را می توان در چهار بخش تقسیم بندی کرد. تعیین هدف ها، گرفتن تصمیمات، گشودن دشواری ها و پدید آوردن دگرگونی در مجموعه یا سازمان. (علوی تبار، ۱۳۷۹، ص۲۶). در برنامه ریزی و تصمیم گیری مشارکتی، مردم محلی مورد مشورت قرار گرفته و بازخورد آنها در فرایند تصمیم گیری مورد توجه قرار می گیرد. (مقیمی، ۱۳۸۲، صفحه ۲۶۴).
ب : مشارکت در تأمین مالی هزینه انجام طرحها :
گاه منظور از مشارکت در امور شهرها این است که افراد سعی کنند تا بخشی از بار مالی مربوط به انجام یک طرح را بر عهده گیرند. میزان مشارکت در تأمین مالی هزینه ها به دو عامل بستگی دارد: میزان مطلوبیت این طرحها برای آن فرد و قدرت و توان مالی او. (همان ، صفحه ۲۶۴).
ج : مشارکت در تأمین نیروی انسانی :
یکی دیگر از انواع مشارکت این است که افراد نیروی انسانی لازم را برای انجام یک فعالیت خاص تأمین می کنند، یعنی با در اختیار گذاشتن نیرو و توان خویش به صورت داوطلبانه از هزینه های اجرایی آن می کاهند و در عمل می کوشند تا طرح مورد توافق خود را به اجرا در آورند. (علوی تبار؛ ۱۳۷۹، صفحه ۲۶).
۲- برحسب زمینه مشارکت:
به دلیل گستردگی فعالیتهایی که توسط مدیریت شهرها انجام می گیرد، زمینه های مختلفی از مشارکت را می توان در شهرها شناسایی کرد. لذا زمینه های مشارکت درامور شهرها را می توان تحت عنوان های زیر طبقه بندی کرد:
الف: فعالیتهای عمرانی (ایجاد خیابان، کوچه، ایجاد میدان ها و ….).
ب: فعالیتهای مربوط به محیط زیست (ایجاد فضای سبز و زیبا سازی شهر).
پ: فعالیتهای مربوط به ایمنی شهر (ایجاد ایستگاههای آتش نشانی، رفع خطر از بناها).
ت: فعالیتهای نظارتی (نظارت بر حسن انجام قوانین و مقررات مربوط به زندگی شهری).
ج: خدمات شهری (تنظیف معابر، دفع زباله، ارائه خدمات مربوط به غسالخانه و گورستان).
ح: فعالیت های مربوط به رفاه اجتماعی (تأسیس فرهنگ سراها، تأسیس کتابخانه و ….).(مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری، ۱۳۸۰، صفحه ۱۰۴).
۳- بر حسب نوع سازماندهی :
بر حسب نوع سازماندهی می توان دو نوع سازماندهی الگوی مشارکت را از یکدیگر متمایز ساخت :
الف : سازماندهی رسمی:
که تشکل های رسمی یا نسبتاً رسمی و برانگیخته را شامل می شود. این سازماندهی بر مبنای دستاوردهای حداکثر کارایی صورت می پذیرد.
ب : سازماندهی غیر رسمی :
که اساساً تشکل های خود جوش و خود انگیخته جامعه را شامل می شود. سازماندهی غیر رسمی، بدون توجه به دستاوردهای دانش جدید مدیریت صورت گرفته و مبتنی بر تجربیات شخصی و سنن اجتماعات است. (علوی تبار، ۱۳۷۹، صفحه ۳۰).
۲-۸- اهداف مشارکت :
الف : اهداف سیاسی، اجتماعی مشارکت :
یکی از مهمترین اهداف مشارکت در عرصه سیاسی و اجتماعی را می توان ایجاد و یا زایش وفاق اجتماعی میان مردم دانست. مشارکت چه در سطح گروه های کوچک و چه در سطح گسترده منجر به احساس نزدیکی بین افراد می شود و آنها احساس سهیم بودن در نظام را می کنند و نظامهای سیاسی نیز در زمان انتخابات توجه زیادی به آرای مردم دارند.
ب : اهداف معنوی مشارکت :
در بیانیه ۱۹۴۸ حقوق بشر آمده است تعداد افراد بشر آزاد به دنیا آمده اند و از لحاظ شأن و مقام و حقوق هم مساویند. در نتیجه مشارکت تلاش برای رسیدن به آزادگی و حفظ حقوق یکایک افراد است. که از طریق مشارکت در تصمیم گیری و اجراء بتوانند بطورموثر بر زندگی خود تأثیر بگذارند.
ج : اهداف اقتصادی مشارکت :
۱-مشارکت کمک به کار و استفاده از منابع را فراهم می آورد.
۲- تفکرات واندیشه های مختلف مورد بحث و نقد قرار می گیرد.
۳- مردم تصمیمات را که خود در اتخاذ آن شرکت داشته باشند بهتر می پذیرند.
۴- مردم در اتخاذ تصمیماتی که در وضعیت آنها تأثیر مثبت داشته باشد مشارکت بیشتری می کنند.
۵- مشارکت مردم در امور عامل تحرک در کارائی مدیریت خواهد شد. (حسینی، ۱۳۸۰، صفحات ۹۹- ۱۰۰).
۲-۹- مراحل مشارکت :
یکی از کامل ترین تعریف مشارکت توسط آبهوف و کوهن (۱۹۷۶) بیان شده است. اهمیت این تعریف به گونه ای است که از آن به عنوان تعریفی استاندارد نام می برند و امروزه دارای شهرتی جهانی است. این دو معتقد هستند مشارکت یعنی شرکت افراد در ” تصمیم گیری، اجرا، ارزشیابی و تقسیم منافع” حاصل از یک پروژه.
نمودار۲-۱-مراحل مشارکت از دیدگاه آبهوف وکوهن. منبع :بهروان
مراحل مشارکت از دیدگاه آبهوف و کوهن را به شرح زیر می توان تشریح کرد: