تعریف مسئله

هوشمندی سازماندهی یک راهبرد و عرضه ذهنی راه حل

تجریه اجزای کسب دانش رمز گذاری انتخابی

ترکیب انتخابی

جهان بیرون مقایسه انتخابی

قانون گذاری

کارکرد اجرا

قضاوت

سلطنتی

نظریه سه وجهی خلاقیت سبک‌های شناختی خود رهبری اشکال سلسله مراتبی

تنفذ سالاری

هرج و مرج

کل نگر

سطوح جزء نگر

تحمل ابهام درونی

تمایل به فایق آمدن بر موانع حوزه بیرونی

شخصیت تمایل به رشد محافظه کاری

انگیزش درونی یادگیری پیشرفت گرایی

خطر پذیری

آرزوی دست یابی به شناخت

شکل ۲-۱- (اقتباس از استرنبرگ، ۱۹۸۹)

۲-۳- الگوهای فرایند خلاقیت

فرایند خلاق چیست؟ راه حل­های خلاق طی چه فرایندی برای مسائل شکل می‌گیرد. آیا فرایند خلاق از الگوی خاصی پیروی می‌کند؟ (میرکمالی و خورشیدی، ۱۳۸۷).

بعضی نظریه­پردازان مانند گشتالتی‌ها اعتقاد دارند فرایند تفکر خلاق خط کاملی از تفکر است که به طرحی از یک الگو منجر نمی­گردد (به نقل از پلسک^[۲۵]، ۱۹۹۶‌). برخلاف این نظریه، اغلب نظریه‌پردازان وجود الگو را در تحلیل فرایند خلاقیت مفید و مؤثر می­دانند اما این بدان معنی نیست که یک الگو و مراحل آن را باید بدون کم و کاست پذیرفت (حسینی، ۱۳۸۶).

۲-۳-۱- الگوی والاس^[۲۶]

از قدیمی‌ترین الگوهای فرایند خلاقیت، نظریه والاس است که خلاقیت را شامل چهار مرحله می‌داند (۱۹۸۶):

1. 1. آمادگی (تعریف موضوع، مشاهده و مطالعه) آمادگی از طریق بررسی، جستجو، مطالعه، جمع‌ آوری مدارک درباره موضوع موردنظر، مطالعه عقاید و نظریات دیگران حاصل می­گردد.

1. 1. نهفتگی (کنار گذاردن مطلب برای زمان مناسب) نهفتگی با توقف در کار برای آمادگی جهت حل مسئله همراه است.

1. 1. اشراق (هنگام ظهور نظریه جدید) شکل‌گیری تفکر و حل مسئله به صورت ناگهانی در این مرحله انجام ‌می‌گیرد.

1. اثبات (ارزیابی مطلب) سنجش شواهد و آزمون منطقی مطلب در مرحله اثبات تحقق می­یابد.

۲-۳-۲- الگوی بارون^[۲۷]

اساس الگوی بارون (۱۹۸۹) نشأت گرفته از دیدگاهی است که خلاقیت را فرایند اسرارآمیز تفکرات ناخودآگاه تحت کنترل مخترع می­داند وی به طور مشابهی الگوی خلق روان­شناختی خود را بر فرایند نیمه­هشیار و تصادف در چهار مرحله طرح نمود:

۱- ادراک (در یک ذهن آماده)

۲- ترکیب (زمان، هماهنگی در هم پیچیده(

۳- زایش (تولد، تابیدن نور)

۴- پرورش (دوره طولانی تکامل)

۲-۳-۳- الگوی آمابیل^[۲۸]

آمابیل (۱۹۹۳) الگوی جالبی از فرایند خلاق ارائه داد فرایندی که در این الگو خلاصه شده است در سطوح بالا و پایین خلاقیت به کار می‌رود. ارزش این الگو از لحاظ ارتباط مراحل با عناصر مخلتف خلاقیت است. در مرحله اول ارائه کار یا مسئله، انگیزه تاثیر مهمی دارد، زیرا برای شروع فرایند خلاق، وجود انگیزه ضرورت دارد. دومین مرحله، آمادگی برای ارائه پاسخ یا راه حل است که به منابع اطلاعاتی درباره کار مراجعه می‌شود. مرحله سوم تازگی محصول یا پاسخ است. در این مرحله تمام پاسخ­های ممکن با جستجوی راه­های قابل دسترس و روشن کردن محیطی که با کار مربوط است‏، ارائه می­ شود. در مرحله چهارم تعیین می‌شود؛ آیا محصول یا پاسخ مناسب درست و ارزشمند است یا نه؟ آیا کار تازه‌ای تحقق یافته است یا نه؟ مرحله پنجم بر مبنای مرحله چهارم تحقق می­یابد چرخش فرایند با نتیجه کار ارتباط مستقیم دارد. اگر نتیجه موفقیت‌آمیز باشد فرد برای کار مشابه بعدی تقویت می‌شود. اگر با شکست همراه باشد، انگیزه کاهش می‌یابد و اگر قسمتی با موفقیت باشد نیز انگیزه تقویت می‌شود و شخص تلاش می‌کند برای رسیدن به هدف مجددا دست به فعالیت بزند. اما در صورت شکست احتمالا فعالیت متوقف می‌شود. اگر شخص به طور کامل به هدف برسد نیز کار پایان می‌یابد، اما به سبب افزایش انگیزه فعالیت­های مشابهی را ‎آغاز می‌کند. نقطه قوت این الگو روشن نمودن رابطه فرایند خلاقیت با اجزا و عناصر آن است. بدین سبب می‌توان از این الگو در زمینه‌های کاربردی آموزش و برنامه‌ریزی بهره گرفت به خصوص از این جهت که سیر تقویت یا تضعیف خلاقیت را به خوبی نشان داده است.

۲-۴- تدریس

در بحث تدریس ابتدا به مفهوم تدریس و سپس به بحث الگوهای تدریس و روش­های تدریس پرداخته می­ شود.

۲-۴-۱- مفهوم تدریس

از تدریس تعاریف متفاوتی به عمل آمده است. در گذشته تدریس را نوعی انتقال معلومات از معلم به فراگیرندگان می­دانستند، امروزه این تعریف اعتبار خود را از دست داده است. لانجرن^[۲۹] تدریس را فرایند پیچیده و از قبل برنامه­ ریزی شده­ای می­داند که توسط معلم در کلاس درس اجرا می­ شود و هدف عمده­اش ایجاد درگیری و تعامل ذهنی یادگیرنده با مطالب یادگرفتنی است (به نقل از نصر اصفهانی، ۱۳۷۱). فتحی­آذر (۱۳۸۲) تدریس یک متغیر بیرونی است به شرطی که متغیر درونی (یادگیری) را به دنبال داشته باشد. تدریس عبارت است از تعامل متقابل معلم و شاگرد بر اساس طراحی منظم و هدف دار معلم برای ایجاد تغییر در رفتار شاگرد (شعبانی، ۱۳۹۰). هانتر^[۳۰] تعریف وسیعی از تدریس را به کار برده است: فرایند تصمیم ­گیری و اجرای آن، قبل، در خلال و بعد از آموزش جهت افزایش احتمال یادگیری (به نقل از سلیور، جی گالن و همکاران^[۳۱]، ۱۳۷۸).

(گیج^[۳۲]، ۱۳۷۶) تدریس را این گونه تعریف ‌کرده‌است: هر فعالیتی از جانب یک فرد که به منظور تسهیل یادگیری فرد دیگری انجام می­پذیرد. عبدالهی (۱۳۸۷) فرایند کنش هدف دار و متقابل یاددهنده و یادگیرندگان بر اساس برنامه با بهره گرفتن از روش­ها و فنون مؤثر و نیز به کارگیری فناوری متناسب با محتوای یک موضوع درسی به منظور ایجاد یا تسهیل یادگیری در یادگیرندگان است.

با توجه به آن چه گذشت همه این تعاریف در دو ویژگی ۱٫ وجود تعامل یا رابطه متقابل بین معلم و یادگیرنده و ۲٫ هدف دار بودن این فعالیت ها از جانب معلم، مشترک هستند. از این رو تدریس را به طور کلی می توان چنین تعریف کرد: فعالیت هایی که جهت ایجاد تغییر در رفتار یادگیرنده از جانب معلم طرح­ریزی می­شوند و این فعالیت ها بین معلم و یک یا چند یادگیرنده به صورت رابطه متقابل صورت ‌می‌گیرد (وکیلیان، ۱۳۸۶).

۲-۴-۲- الگوهای تدریس

شعبانی (۱۳۹۰) معتقد است که الگوی تدریس چهارچوب ویژه­ای است که عناصر مهم تدریس در درون آن قابل مطالعه است و شناخت و آگاهی از عناصر و عوامل مذکور می‌تواند معلم را در اتخاذ روش­های مناسب تدریس کمک نماید. فتحی­آذر (۱۳۸۲) نیز الگوهای تدریس را الگوی رفتاری معلم می­داند که تکرارپذیر بوده، قابلیت استفاده در تمامی موضوعات درسی را دارد، به بیش از یک معلم اختصاص دارد و به امر یادگیری ارتباط دارد.

از الگوهای تدریس، طبقه بندی­های مختلفی صورت پذیرفته است. معروف­ترین و در عین حال جامع­ترین طبقه ­بندی الگوهای تدریس که سایر طبقه بندی­ها را هم پوشش می­دهد طبقه بندی جویس و همکاران است (بهرنگی، ۱۳۸۷). در این طبقه بندی الگوهای تدریس در چهار خانواده به شرح زیر گروه­بندی شده است (قورچیان، ۱۳۷۹):

۱) خانواده پردازش اطلاعات ۲) خانواده اجتماعی تدریس

۳) خانواده تدریس فردی ۴) خانواده سیستم­های رفتاری

ج)پی بردن به علل رفتار: در هر عملی باید اصل علت و معلول حکمفرما باشد زیرا که از نظر علم، هیچ پدیده ای خود به خود به وجود نمی آید. از نظر علمای روان شناسی، رفتار خوب و بد وجود ندارد، بلکه هر رفتاری عللی دارد و اگر رفتاری برای فرد و جامعه مضر باشد، باید مانند برطرف کردن مرضی جسمی، سعی بر درمان آن نمود، ‌بنابرین‏ اولین قدم برای از بین بردن اختلال رفتار، یافتن دلیل آن است.

د) درک اینکه رفتار، تابع تمامیت فرد است: رفتار بشر تمامیت وجود اوست. بدین معنی که هر انسانی بر اثر ارتباط خصوصیات روانی و جسمی خود دست به انجام عمل می زند. هیچ رفتاری جداگانه و در خلاء نجام نمی گیرد و هیچ عملی مستقل از سایر اعمال و خصوصیات موجود بروز نمی کند. مثلا ناراحتی های جسمانی، اختلالات روانی را باعث می شود و بالعکس، نارسائی های روانی سبب بروز علایم جسمانی خواهد شد.

ه) شناسایی احتیاجات اولیه ا ی که سبب ایجاد رفتار و اعمال انسان می‌گردد: بهداشت روانی مستلزم دانستن و ارزش دادن به احتیاجات اولیه ی افراد بشر است. بعضی از این احتیاجات جسمانی است، مانند نیاز به آب و غذا و گروهی از آن ها روانی می‌باشد مانند احتیاج به پیشرفت. بشر دائما تحت تاثیر این نیازهاست و به نسبت محرومیت و یا ارضاء آن ها رفتار می‌کند، ‌بنابرین‏ زندگی او هیچ وقت در حالت سکون مطلق نیست، بلکه دائما در کشمکش و تلاش برای به دست آوردن غذا، آب، مسکن و عشق به پیشرفت موقعیت اجتماعی و امنیت جسمی و روانی است. شخصی که این اصول را بداند و بپذیرد، واقع بینانه با مشکلات زندگی مقابله کرده و دارای سلامت روانی خواهد بود( شاملو،۱۳۷۶).

خصوصیات افراد دارای سلامت روانی:

بنابر تحقیقات انجمن ملی بهداشت روانی، افراد دارای سلامت روانی دارای خصوصیات زیر هستند:

آنان احساس راحتی می‌کنند، خود را آن گونه که هستند می‌پذیرند، از استعدادهای خود بهره مند می‌شوند، نگرانی، ترس واضطراب و حسادت کمی دارند و دارای اعتماد به نفس می‌باشند. سیستم ارزشی آنان از تجارب شخصی خودشان سرچشمه می‌گیرد. احساس خوبی نسبت به دیگران دارند، به علایق افراد دیگر توجه می‌کنند و نسبت به آن ها احساس مسئولیت نشان می‌دهند. سعی نمی کنند بر دیگران تسلط یابند. آن ها با مشکلات روبرو می‌شوند و نسبت به اعمال خود احساس مسئولیت می‌کنند. محیط خود را تا آنجا که ممکن است شکل می‌دهند و تا آنجا که ضرورت دارد با آن سازگار می‌شوند(بنی جمال واحدی،۱۳۷۰).

تحقیقات متعددی در خصوص سلامت روانی انجام گرفته است که برخی از این تحقیقات رابط بین سلامت روانی و خانواده و همچنین ازدواج مجدد را مورد بررسی قرار داده‌اند، پس لازم است تحقیقاتی که در این زمینه انجام گرفته است مورد بررسی قرار گیرند.

در مطالعه ای که تحت عنوان مقایسه ی بهداشت روانی بین دانشجویان مجرد و متاهل خوابگاهی انجام گرفت به شرح زیر می‌باشد. نمونه تحقیق مذکور۱۲۰ نفر(۶۰ نفر مجرد و۶۰ نفر متاهل ) می‌باشد که به صورت تصادفی انتخاب شده اند و نتایج نشان داد که بین دانشجویان مجرد و متاهل نمره کل سلامت روانی(یعنی از نظر اضطراب، افسردگی، اختلال در کارکرد اجتماعی و علایم جسمانی) تفاوت معنی داری وجود ندارد. محقق علت معنی ندار بودن دو گروه از لحاظ سلامت روان را به علت وجود عوامل مزاحم مانند نمونه های انتخاب شده هر دو گروه خوابگاه دانشجویی زندگی می‌کنند و چون هر دو گروه از خانواده همسرشان دور هستند وهمچنین مشکلات مربوط به خوابگاه ها و مشکلات خاص خود دانشجویان می‌داند(اختیاری امیری،۱۳۸۳).

در تحقیقی که تحت عنوان: بررسی رابطه ی عملکرد خانواده و سلامت عمومی فرزندان انجام گرفت. نتایج نشان داد که بین عملکرد خانواده به طور کلی و سلامت عمومی دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. از میان متغییرهای عملکرد خانواده، بین میزان همبستگی خانواده و سلامت عمومی دانش آموزان رابطه مثبت و معنی داری به دست می‌آمد. بین میزان ابزار و بیان خود و سلامت عمومی دانش آموزان نیز رابطه ی مثبت و معنی داری مشاهده شد. نتایج به دست آمده چه در ابعاد نظری وچه در بعد تحقیقاتی نشانگر این است که نحوه ی تعاملات درون خانواده با میزان سلامت عمومی فرزندان آن ها در ارتباط است(حنانی،۱۳۸۳).

در تحقیق دیگری که تحت عنوان: ارتباط بین سازگاری خانواده با سلامت روانی و سطح رضاء نیازهای روانشناختی فرزندان نوجوان انجام گرفت. نتایج نشان داد که عملکرد خانواده در ابعاد شش گانه حل مشکل، ارتباط نقش همراهی عاطفی و کنترل عاطفی و نیز عملکرد با مشکلات روانی(شکایت جسمانی، ناسازگاری اجتماعی، اضظراب و افسردگی) همبستگی مثبت و معناداری وجود دارد. به صورتی که هر چه عملکرد خانواده ضعیف تر باشد مشکلات روانی نیز بیشتر خواهد شد. همچنین عملکرد با میزان احساس نیازهای روانی، آزادی عمل، شایستگی و ارتباط، همبستگی منفی معناداری داشت. به صورتی که هر چه عملکرد خانواده ضعیف تر باشد، عدم ارضای نیازهای روانی، ارتباط، شایستگی و آزادی عمل نیز بیشتر خواهد بود. یافته دیگر نشان داد که عملکرد کل، آمیزش عاطفی و همراهی عاطفی خانواده ها با مقیاس ،تفاوت معنی داری نداشت، اما حل مشکل ارتباط کنترل رفتار و نقش ها با جامعه، تفاوت معنی داری داشت و ضیعف تر بود. نتایج تحقیق بیانگر اهمیت تاثیر پذیری فرزندان از ناساگاری والدین و محیط ناآرام خانواده بود ونتایج نشان داد که چنانچه خانواده به وظایف خود عمل نکند، سلامت روانی روزه مره فرزندان، ارتباط کلامی و غیر کلامی اعضاء الگو های رفتاری مناسب و نهایتاًً تعیین قواعدی برای کنترل رفتار، دارای عملکرد ضعیف هستند.(رحیمی نژاد و پاک نژاد، ۱۳۸۳).

در پژوهشی که در شهر اهواز تحت عنوان: مقایسه ی سلامت روان زنان در خانواده های تک همسره با زنان در خانواده های چند همسری انجام گرفت. نتایج نشان داد که احتمالاً فشار روانی ناشی از چند همسر داشتن یک مرد، ‌به‌تدریج‌ تعادل روانی زنان چنین خانواده هایی را بر هم زده و آن ها را مستعد ابتلاء به بیماری‌های روانی می‌کند. آشتفگی ناشی از بر هم خوردن شکل طبیعی خانواده منجر به عقاید ضد سازشی و کاهش رضایت از زندگی، عصانیت، عدم کنترل رفتار و … خواهد شد.(زارعی و همکاران، ۱۳۸۳).

همچنان که در جریان طبیعی رشد جوانان در صدد تثبیت هویت بزرگسالانه ای برای خود هستند سطوح مختلف افسردگی و استرس مرتبط با مشکلات در میان نسل جوان در حال گسترش است علاوه بر این اسمیت^[۵۵]۱ و راتر^[۵۶]۲ (۱۹۹۵) گزارش کرده‌اند که از سال ۱۹۴۵، اختلالات روانی، اجتماعی که در برگیرنده ی افسردگی، اختلالات تغذیه، و رفتار های خودکشی است در بزرگسالان به طور اساسی شیوع بیشری یافته است. همچنین بر اساس گزارش سازمان بهداشتی، طی ده سال گذشته، تعداد جوانانی که بیمار تشخیص داده شده و به بیمارستان های روانی ارجاع داده شده اند افزایش قابل ملاحظه ای یافته است. پژوهشی که روی جوانان ۱۸ ساله در اسکاتلند انجام شده است نشان می‌دهد که ۳/۱ پسران و ۵/۲ دختران دارای اختلالات روانشناختی هستند(بهرامی احسان، ۱۳۸۱).

نتایج مطالعه ات تطبیقی که در سه کشور اروپایی انجام شده است حکایت از آن دارد که حدود ۲۷ درصد افراد از افسردگی رنج می‌برند. همچنین کاچر^[۵۷]۳ (۱۹۹۴) گزارش ‌کرده‌است که بین۱۰ تا ۱۵ درصد جوانان دارای مشکلات رجدی هیجانی، رفتاری هستند(بهرامی احسان،۱۳۸۱).

• محصول اضافه شده

بر اساس نظر مولفان این محصول شامل قابلیت دسترسی ، جو حاکم ، تعامل مشتری با سازمان خدماتی ، مشارکت مشتری و تعامل مشتریان با یکدیگر است ، این ها در حاشیه محصول اصلی قرار دارند (لومسدون ۱۳۸۰ : ۱۹۹-۲۰۰) .

۱-۱-۱-۱۱-۲ کالا در گردشگری خرید

مفهوم کالا در گردشگری خرید جدای از مفهوم کلی کالا در گردشگری به معنای کالاهای فیزیکی یا نمادینی است که در مقاصد خاصی تولید یا عرضه می شود و مشتری برای خرید این کالاها جذب این مقاصد می شود . این کالا خود دارای سه بخش اصلی است که سعی در تبیین آن ها می‌کنیم .

۱-۱-۱-۱-۱۱-۲کالاهای خاص

جستجوی کالاهای خاص از معمولترین اشکال گردشگری خرید به حساب می اید . کالاهای منحصر به فرد به خاطر خاصیت یگانه بودن و بی نظیر بودن خود از مهمترین محرک‌های گردشگران خرید به حساب می ایند . کریپن^[۶۵] (۲۰۰۰) استدلال می‌کند که گروه مشخصی از گردشگران هستند که مقاصدی را تنها به دلیل تولید نوع خاصی از منسوجات به نام ایکات^[۶۶] و باتیک^[۶۷] انتخاب می‌کنند . کریپن این شکل گردشگری را گردشگری منسوجات می نامد که غالبا در استرالیا و ویکتوریای امریکا واقع شده است . علاوه بر این کلکسیونرها برای تکمیل کلکسیونهای خانگی خود و یافتن عتیقه سفر می‌کنند (میکاییل^[۶۸]۲۰۰۲) . مکانهایی مثل گلندال در اریزونا به شدت ‌به این نوع خاص از خرید گردشگری وابسته هستند (بارتلت ۲۰۰۰) . این نوع گردشگری را در بعضی از شهرها و مناطق ایران نیز می توان دید برای مثال ساخت سبد ها وابزار دیگر از چوب خاصی که تنها مختص منطقه هورامان در کردستان است .

۲-۱-۱-۱-۱۱-۲سوغاتی / صنایع دستی

سفرهای خرید در غالب موارد به دلیل سوغاتی یا صنایع دستی صورت می‌گیرد . سوغاتی و صنایع دستی درغالب موارد نمادی بارز از زندگی و فرهنگ کلی مردمان یک منطقه ، شهر ، روستا یا حتی یک کشور هستند . ریشه‌های سوغاتی به مصر باستان باز می‌گردد جایی که افرادبعد از مسافرت‌های تجاری خارجی با خود یادگاری می ‌آوردند (هودمن و هاوکینز ۱۹۸۹)^[۶۹]. در قرون وسطی مسافران بعد از فتح امریکا ، اسیا و افریقا از سرزمین‌های کشف شده و فتح شده یادگاریهایی می ‌آوردند که نمایانگر ان سرزمین بود و ازین طریق این سرزمینها را برای مردمشان معرفی می‌کردند . احتمالا واقعیترین ریشه سوغاتیها به سفرهای زیارتی مربوط است ، زائرانی که در زمان امپراطوری روم و قرون وسطی به مکان‌های مقدس مسافرت می‌کردند از این اماکن مقدس با خود یادگاریهایی می بردند . نمونه بارز این سوغاتیهای زیارتی به فلسطین ونمادهای دین مسیح مربوط می شود که در اطراف دریای مدیترانه جمع اوری می گشت(هولیهان ۲۰۰۰)^[۷۰] . اگرچه سوغاتیهای جدید ریشه ساده ای دارند اما امروزه جزء مهمی از سیستم خرده فروشی گردشگری به حساب می ایند که باعث ایجاد کار برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان می‌گردند و تاثیر چشمگیری در اقتصاد مقاصد گردشگری دارند . گوردون پنج نوع سوغاتی را مشخص کرد که در فهم سوغاتی ها مهم است (جدول ۲-۵).

جدول ۵-۲ : انواع سوغاتی ها

تصاویر
قطعات سخت
نشانه ها
کالاهای محلی
ماکت نمادین

کارت پستال

سنگ

لیوان قهوه

غذا

مجسمه ای جاذبه های مشهور

کتاب

صدف

اسکیت

نوشیدنی

تصاویر مینیاتوری

پوستر

گیاهان

لیوان

ابزار اشپزی

کالاهای تولید شده که نشانگر محل خرید هستند

عکس

چوب

قاشق

لباس

استخوان

صنایع دستی

منبع : گوردون ۱۹۸۶

• • نوع اول : تصاویر است که رایج ترین نوع سوغاتی در دنیای مدرن است و شامل کتاب و عکس و پوستر و تصاویری است که نوعی تصویر بصری از مقصد برای مسافر تداعی می‌کنند .

• • نوع دوم : سوغاتی قطعات سخت است که شامل سنگ‌ها ، گیاهان ، ‌صدف‌ها ، چوبها ، فسیل ، استخوان و دندان حیوانات و میوه کاج می‌باشد . این اشیائ وقتی که در محیط معمول خود قرار دارند ارزش چندانی ندارند اما وقتی به مقصد منتقل می‌شوند ، به نشانه مهمی تبدیل می‌شوند که تمام انرژی مرتبط با محیط اصلی خود را القا می‌کنند (گوردون ۱۹۸۶) .

• • نوع سوم : ماکتهای نمادین هستند که با تصاویر ‌و نوشته های خود تداعی گر مکانی هستند که از انجا خریداری شده اند . پیناتاس از مکزیک ، ماکت مجسمه ازادی از نیویورک و مجسمه های باستانی کالسیوم در روم ، نمونه های از یادگاریهای کوچک شده هستند .

• نوع چهارم : نشانه ها و خطوطی که به خودی خود ربطی به مکان ، شخص یا رویداد خاصی ندارند اما دارای کلمات و علامت هایی هستند که نشانه مکان و مقصدی هستند که در انجا بوده اند برای مثال لیوان ربطی به ابشار نیاگارا ندارد اما وقتی که در این مکان به فروش برسد خاطرات انجا را احیا می‌کند .

یکی از رایج ترین انواع سوغاتی صنایع دستی و اثار هنری است . صنایع دستی کالاهایی هستند که توسط دست تولید شده و به طرح و کیفیت و جنس آن ها توجه خاصی می‌گردد . این اثار ممکن است نقش تزیینی و یا کاربردی یا هر دو نقش را داشته باشند (لیترل و همکاران ۱۹۹۴). رایج ترین سوغاتی ها در صنعت گردشگری شامل سفالینه ها ، مجسمه ها ، اثار حکاکی شده چوبی ، سبد ، پتو ، لباس ، پارچه ، کالاهای چرمی و جواهرات می‌شوند . اثار هنری و صنایع دستی که در ابتدا جنبه کارکردی داشت و از مواد محلی درست می شد برای گردشگران و مصرف کنندگان ان جنبه بازرگانی و تجاری پیدا کرد (هلیود و هانام ۲۰۰۰). این امر سبب تغییر در شکل و جنس و کارکرد صنایع دستی شد . صنعتی شدن فرهنگ صنایع دستی و تجاری شدن ان مسئله ای است که باید مورد توجه برنامه ریزان گردشگری قرار بگیرد و ضمن استفاده از این جاذبه های با ارزش ، ارزش هنری و فرهنگی آن ها را نیز حفظ کنند .

۳-۱-۱-۱-۱۱-۲ کالاهای معاف از مالیات ^[۷۱]

شایان یادآوری است در بین مطالب بیان شده در فصل‌های دوم و سوم به بیان نظریه های مشورتی ثبت اسناد و املاک به فراخور مطلب پرداخته شده است.

فصل نخست
مفهوم سند و مالکیت

به جهت اهمیت و اعتباری که سند در روابط حقوقی، مالی، اداری و شخصی افراد (اعم از حقوقی و حقیقی) دارد بحث دقیق در خصوص آن از ابعاد مختلف ضرورت داشته و شناخت دقیق و تحلیلی سند در معنی لغوی و حقوقی لازم می‌باشد. از این رو کار بررسی را در قسمتهای زیر پی خواهیم گرفت:

مبحث نخست: سند و اقسام آن

گفتار نخست: تعریف سند

سند واژه‌ای عربی است از ریشه فعل ماضی سَنَدَ که در فرهنگ‌های لغت به معنای: «مدرک، مستند، حجت، معتمد، آنچه که بدان اعتماد کنند و نوشته‌ای که قابل استناد باشد» آمده است.^[۱] در فرهنگ‌های حقوقی نیز سند «هر نوشته مکتوبی که در مقام اثبات مطلبی و یا دفاع بتوان به آن استناد کرد» آورده‌اند.^[۲]

در فقه، واژه سند چندان به معنای امروزی آن مورد توجه نبوده،^[۳] آمده است که در فقه، فقها سند را از جنس اشارات دانسته‌اند، یعنی همان گونه که آدم لال وقتی می‌خواهد مطلبی بگوید با سر و دست خود اشاراتی می‌کند، متن سند هم از جنس همین اشارات است، برخلاف الفاظ و افعال که دلالت آن ها بر مفادشان از صراحت بیشتری برخوردار است.^[۴] اما در فقه، واژه سند بیشتر در علم حدیث و برای استحکام و اعتبار احادیث رسیده از جانب معصومین و سلسله راویان آن ها استفاده شده و شاید به همین جهت بوده که در اکثر کتب لغت عرب، واژه سند را در معانی تکیه‌گاه و محکم مانند دیوار و ستون تعریف کرده‌اند.^[۵]

سند در ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی چنین تعریف شده: «سند عبارت است از هر نوشته که در مقام اثبات دعوی یا دفاع قابل استناد باشد».

به طور کلی سند نوشته‌ای است که برای اثبات چیزی قابل تمسک و استفاده باشد و نیز به نوشته‌ای گویند که وام یا طلب کسی را معین سازد و یا مطلبی را ثابت کند.^[۶]

گفتار دوم: عناصر سند

با توجه به تعریفی که قانون‌گذار از سند در ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی ارائه داده است، برای آنکه بتوانیم نوشته‌ای را سند خطاب کنیم باید شرایط و عناصری وجود داشته باشد. در ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی کتبی بودن نوشته و قابل استناد بودن، دو رکن اساسی سند برشمرده شده است و بر همین مبنا برخی از حقوق ‌دانان همین دو رکن یادشده در این ماده را، برای سند دانستن نوشته‌ای کافی دانسته‌اند، اما برخی دیگر از آنان، رکن سومی را نیز افزون بر مکتوب و قابل استناد بودن لازم می‌دانند و آن امضا، مهر یا اثر انگشت است، حتی اگر در متن ماده ‌به این مورد اشاره‌ای نشده باشد.

بند یکم: کتبی بودن

کتبی یا نوشته بودن، اولین رکن و عنصر یک سند است که در ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی بدان اشاره شده در این ماده، قانون‌گذار سند را «… هر نوشته که در مقام دعوا یا دفاع قابل استناد باشد»، تعریف ‌کرده‌است، برخی از نویسندگان حقوقی نوشته را عبارت از «مجموعه‌ای از کلمات و ارقام با علامات دیگر مانند علامات رمز که به وسایلی از قبیل دست انسانی، ماشین تحریر، مهر، یا به وسیله چاپ و غیره روی شیئی نگاشته شده به نحوی که با نشان دادن آن ها مقصود نگارنده را بیان نماید و به عبارتی ساده، «نوشته» حروف و کلماتی هستند که قابل خواندن باشند»، تعریف کرده‌اند.^[۷] برخی دیگر از نویسندگان در بیان منظور مقنن از عبارت «هر نوشته‌ای» در ماده یادشده، آن را، خط یا علامتی می‌دانند که «در روی صفحه نمایان باشد خواه از خطوط متداول باشد یا غیر متداول، مانند رمزها و علاماتی که دو یا چند نفر برای روابط بین خود قرار داده‌اند. صفحه‌ای که نوشته بر آن نمایان است فرقی نمی‌نماید که کاغذ یا پارچه باشد یا آنکه چوب، سنگ، آجر، فلز و یا ماده دیگری. خطی که بر صفحه نمایان است فرقی ندارد که با ماده رنگی با دست نوشته شده یا ماشین کپی و یا چاپ شده باشد همچنانی که فرق نمی‌نماید که بر صفحه حک شده باشد یا آنکه با آلتی برجستگی بر صفحه ایجاد کرده باشند».^[۸] «نوشته های مذبور ممکن است به صورت برجسته یا فرورفته در سطح و یا هم سطح آن باشد؛ چه بسا نوشته هایی یافت شود که در حالت معمولی و یا با چشم غیر مسلح قابل ملاحظه نباشد و به وسیله عملیاتی، خطوط نامرئی، آشکار شود و یا خطوط بسیار ریز، به وسیله ذره‌بین و یا با بهره گرفتن از عینک‌های مخصوص قابل ملاحظه گردد».^[۹] با توجه به همین علت اخیر است که امروزه از نوشته ها و سندهای مجازی که با دست قابل لمس نبوده و تنها با چشم قابل رویت هستند، سخن به میان می‌آید، در واقع با توجه به «پیشرفت علوم و ابداع و اختراع دستگاه‌ها و فناوری‌های جدید و استفاده از تکنیک‌های ارتباطی الکترونیکی از قبیل اینترنت و نمابر، موضوع سندیت نوشته های الکترونیکی روز به روز از ارزش و اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود. قانون تجارت الکترونیکی ایران نیز ‌به این امر توجه نموده و موادی را به آن اختصاص داده و نوشته های الکترونیکی را که با امضای دیجیتالی مطمئن نزد اشخاص مورد وثوق تهیه و تنظیم می‌شود، در حکم نوشته های کاغذی و دارای ارزش و اعتبار قانونی می‌شناسد. ‌بنابرین‏ امروزه دیگر کاغذی بودن یا به عبارت بهتر مادی بودن نوشته جزء ارکان سند محسوب نمی‌شود و نوشته های مجازی نیز از اعتبار قانونی برخوردار هستند».^[۱۰]

دومین دلیل از ادله اثبات دعوا در بند دوم ماده ۱۲۸۵ قانون مدنی «اسناد کتبی» است، با آمدن قید کتبی در بند یادشده و عنوان «نوشته بودن» که در تعریف سند در ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی آمده، «همه دلایلی که به شکل مکتوب در نیامده‌اند از تعریف مذبور بیرون می‌روند. ولی، از مفهوم مخالف این مطلب نمی‌توان استفاده کرد که هر نوشته‌ای سند است».^[۱۱] همچنین، با توجه به قوانین مختلف ثبتی، مدنی و دادرسی مدنی، می‌توان قائل بر آن شد که در حقوق ایران ادله شفاهی به طور اعم و قرارداد شفاهی به طور اخص از زمره اسناد بیرون است، واقعیت این امر آن است که «به رغم حذف مواد ۱۳۰۶ و ۱۳۰۷ و ۱۳۰۸ قانون مدنی در سال ۱۳۶۱ و اعلام مغایرت ماده ۱۳۰۹ قانون مذبور با شرع از سوی شورای نگهبان که موجب رفع محدودیت توان اثباتی شهادت در اثبات اعمال حقوقی شده است، لیکن جایگاه سند کتبی همچنان خلل‌ناپذیر باقی مانده و رویه قضایی نیز تمایل خود را نسبت به آن از دست نداده است و کماکان به عنوان مهمترین و رایج‌ترین دلیل در دعاوی مدنی شمرده می‌شود».^[۱۲] ‌بنابرین‏، می‌توان بر این عقیده بود که خصوصیت کتبی یا نوشته بودن سند همواره مورد توجه و حائز اهمیت بوده و وجود همین ویژگی باعث افتراق سند از سایر دلایل و ترجیح آن بر ادله دیگر شده است.

تغذیه (داشتن الگوی غذایی و انتخاب غذا)، فعالیت بدنی (تعقیب الگوی ورزشی منظم)، مسئولیت پذیری ‌در مورد سلامت، مدیریت استرس (شناسایی منابع استرس و اقدامات مدیریت استرس)، رشد معنوی یا خودشکوفایی (داشتن حس هدف مندی، به دنبال پیشرفت فردی بودن و تجربه خودآگاهی و رضایتمندی) و حمایت بین فردی (حفظ روابط همراه با احساس نزدیکی) از مؤلفه های قابل اندازه گیری سبک زندگی است و پرسشنامه سبک زندگی ارتقاء دهنده سلامت (والکر، سچریت و پندر^[۲۳]، ۱۹۸۷)، ابزار استاندارد سنجش کمیت های مفهوم سبک زندگی می‌باشد و نمره ای که آزمودنی ها در این پرسشنامه کسب می‌نمایند، معیار ارزیابی سبک زندگی آن ها می‌باشد.

تعریف مفهومی باورهای شناختی:

باورهای شناختی یکی از مفاهیم پایه ای رویکرد شناختی – رفتاری در روان شناسی است. باورهای شناختی عوامل تعیین کننده رفتار می‌باشند (بک و ویشار^[۲۴]، ۲۰۰۰؛ به نقل از کوری، ۱۳۹۰). بک (۱۳۶۹) در تعریف کلمه شناختی به طرز قضاوت، تصمیم گیری و تعبیر و تفسیر درست یا اشتباه اشاره دارد.

تعریف عملیاتی باورهای شناختی:

ضرورت تأیید و حمایت دیگران، انتظار بالا از خود، تمایل به سرزنش خود، واکنش به ناکامی، بی مسئولیتی عاطفی، دل مشغولی زیاد همراه با اضطراب، اجتناب از مسائل، وابستگی، ناامیدی نسبت به تغییر و ‌کمال‌گرائی از مؤلفه‌ های باورهای غیر منطقی است و نمره ای که آزمودنی ها در پرسشنامه آزمون باورهای غیر منطقی (جونز، ۱۹۶۸) کسب ‌می نمایند، معیار ارزیابی باورهای شناختی آن ها می‌باشد.

تعریف مفهومی نگرش به مرگ:

بر طبق نظریه وجود گرایی (فرانکل^[۲۵]، ۱۹۶۳) که بیان می‌کند افراد برای جستجو و یافتن یک معنای شخصی برانگیخته می‌شوند، افرادی که به درکی از زندگی خود به عنوان یک انسان رسیده اند، تا حدی مرگ را نیز پذیرفته اند. البته ممکن است اضطراب مرگ و پذیرش مرگ به طور همزمان وجود داشته باشند (ونگ، رکر و گسر^[۲۶]، ۱۹۹۴). می‌توان فرایند درک وابستگی دوسویه زندگی و مرگ (یالوم، ۱۳۹۰) را نگرش به مرگ نامید، که در پنج حیطه ترس از مرگ، اجتناب از مرگ، پذیرش خنثی، پذیرش گرایشی و پذیرش اجتنابی، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تعریف عملیاتی نگرش به مرگ:

به منظور سنجش مؤلفه‌‌های نگرش به مرگ، نمره ای که آزمودنی ها در ابزار نیم رخ تجدید نظر شده نگرش نسبت به مرگ (ونگ، رکر و گسر، ۱۹۹۴) به دست می آورند، ملاک اندازه گیری این متغیر می‌باشد.

فصل دوم

ادبیات و پیشینه پژوهش

در این قسمت از پژوهش به مبانی نظری مرتبط با نگرش به مرگ، باورهای شناختی، سبک زندگی و تحول رشدی افراد میانسال پرداخته شده و در انتها نیز تحقیقات انجام شده در ارتباط با متغیرهای پژوهش ارائه می‌گردد.

فصل دوم

ادبیات و پیشینه پژوهش

در این قسمت از پژوهش به مبانی نظری مرتبط با نگرش به مرگ، باورهای شناختی، سبک زندگی و تحول رشدی افراد میانسال پرداخته شده و در انتها نیز تحقیقات انجام شده در ارتباط با متغیرهای پژوهش ارائه می‌گردد.

الف) پیشینه نظری

۱٫ نگرش به مرگ:

انسان با سایر مخلوقات، در تولد، بیماری، جوانی، بلوغ، سالخوردگی و مرگ سهیم است ولی از میان همه جانداران تنها انسان است که به عنوان موجودی هوشمند می‌داند که روزی خواهد مرد و تنها انسان است که قادر است پایان کار خویش را به انتطار کشد. آگاه است از اینکه بالاخره زمان مرگش فرا خواهد رسید و تدابیر و دوراندیشی های خاصی به خرج می‌دهد تا از خود در برابر خطر نابودی محافظت کند (الیاس^[۲۷]، ۱۳۸۵)‌. ارتباط نهادین مرگ و زندگی درکی است که برایمدت هایی طولانی در شاخه هایی از علوم تجربی و به ویژه زیست شناسی سابقه داشته است. قطعی ترین امر درباره زندگی، مرگ است. بااین وجود، شیوه های رنگارنگ انکار مرگ، الگوهای متنوع واژگونه ساختن معنای آن و روش های هوشمندانه بازتفسیر و بازخوانی این رخداد طبیعی، چنان رواجی دارند که هر ذهن کنجکاوی را در رویارویی با این مفهوم دچار سردرگمی می‌سازند. گویا ابهامی که در مفهوم زندگی تنیده شده است، به مرگ نیز سرایت کرده باشد (معتمدی، ۱۳۸۹).

دلم نمی خواهد به فرقه ی مرده گرایان بپیوندم یا از مرگ اندیشی منکر زندگی هواداری کنم. ولی نباید فراموش کرد که معضل اساسی این است که هر یک از ما در این پهنه وجه خوب و بد را با هم داریم؛ مخلوقات میرایی هستیم که چون خودآگاهیم، می‌دانیم فانی و میرنده ایم. انکار مرگ در هر سطحی، انکار ماهیت اساسی مان است و موجب محدودیت فراگیر آگاهی و تجربه می شود. پیوستگی با اندیشه ی مرگ نجاتمان می‌دهد، به جای آنکه به وحشت یا بدبینی و منفی بافی جانفرسا محکوم مان کند، همچون میانجی ای ما را در شیوه های اصیل تر و موثق تر زندگی غوطه ور می‌کند و بر لذت زیستن می افزاید (یالوم^[۲۸]، ۱۳۹۰).

تعریف مرگ :

مَرگ در زیست‌شناسی پایان زندگی موجودات زنده است و در پزشکی به معنای توقف برگشت‌ناپذیر علائم حیاتی می‌باشد (کاستنبام^[۲۹]، ۲۰۰۶). مرگ رویدادی نیست که در یک لحظه روی دهد، بلکه فرایندی است که طی آن اندام ها به ترتیب از فعالیت باز می ایستند و از فردی به فرد دیگر فرق دارد (برک، ۱۳۸۴).

سیر تحقق مرگ :

مرگ بالینی (ظاهری)، مرگ فیزیولوژیک (حقیقی)، مرگ جامعه شناختی و مرگ روانی.

مرگ بالینی : توقف قابل برگشت علائم حیاتی ( نبض، تنفس، فشارخون) را گویند. در این مرحله، آسیب های وارده قابل برگشت بوده و فرد به ظاهر مرده را می توان احیاء نمود.

مرگ فیزیولوژیک : توقف دائم تمام اعمال حیاتی را گویند که در آن به علت تأخیر درآغاز احیا، فقدان اکسیژن رسانی منجر به آسیب های جبران ناپذیر مغز و سپس سایر ارگان ها شده و فرد قابل احیا و برگشت نیست. در واقع‌کاهش جریان خون و هیپوکسی بیش از ۶-۴ دقیقه منجر به مرگ فیزیولوژیک می‌گردد (رایس، ۱۳۹۰).

علائم مشترک مرگ بالینی و فیزیولوژیک :

۱ – فقدان نبض، تنفس، فشارخون

۲ – اختلال سیستم عصبی مرکزی: بی هوشی، بی حرکتی ، بی حسی، اختلال رفلکس ها (محمدی و طیب، ۱۳۸۵).

علائم ویژه مرگ بالینی و فیزیولوژیک :

۱- حرارت بدن: در مرگ حقیقی، حرارت بدن برابر با دمای محیط و سرد است ولی در مرگ بالینی حرارت بدن تابع محیط نبوده و گرم است.

۲- قوام عضلات: در مرگ حقیقی، عضلات سفت شده ولی در مرگ بالینی عضلات قوام طبیعی دارند.

۳- رفلکس مردمک: در مرگ حقیقی، مردمک ها گشاد و در مقابل نور واکنشی نشان نمی دهند ولی در مرگ بالینی مردمک های در مقابل نور تنگ می شود (همان).

مرگ جامعه شناختی:

به معنی کناره جویی دیگران و دوری گزینی آنان از بیمار است. این حالت ممکن است ‌هفته‌ها قبل از خاتمه زندگی پیش بیاید. برای مثال بیمار را به حال خود رها کنند تا بمیرد. یا خانواده، سالمند را به سرای سالمندی بسپارد، جایی که فرد ممکن است سال ها در آن، مثل یک مرده، زندگی کند (رایس، ۱۳۹۰).

مرگ روانی: