′۲۸ ^◦۳۰عرض
′۶ ^◦۴۸طول
″۶۲۷′ ۲۶ ^◦۳۰عرض
″۱۱۶′ ۰۸ ^◦۴۸ طول
″۶۶۳ ′۲۶ ^◦۳۰ عرض
″۰۴۴ ′۰۸ ۰^◦۴۸طول
″۶۵۸ ′۲۶ ^◦۳۰ عرض
″۰۷۵′ ۰۸ ^◦۰۴۸ طول
شکل۳-۱- نقشه جغرافیایی محدوده مطالعاتی
شکل ۳-۲ – موقعیت جغرافیایی مورد مطالعه در منطقه اروند رود
الگوی جزرومد در بخش شمالی خلیج فارس آمیخته است و از نیمه روزانه تا روزانه تغییر می‌کند. جزرومد در بهمنشیر و اروندرود از این الگو پیروی می‌کند. اندازه گیری نوسانات سطح آب آمیخته بودن جزرومد در این خورها را تایید می کند. به عبارت دیگر جزرومد در این خورها ترکیبی از جزرومدهای نیمه روزانه و روزانه می‌باشد که برتری با جزرومدهای نیم روزانه است. حداکثر سرعت جریان به هنگام جزر بیشتر از حداکثر سرعت جریان در هنگام مد است. علت این امر هم جهت بودن جریان رودخانه با جریان جزر است. بیشتر بودن دامنه جزرومد از اختلاف ارتفاع بین دهانه رودخانه تا سه راهی کارون در خرمشهر موجب شده که در تمامی طول این قسمت از رودخانه نوسانات سطح آب مشاهده شود. چون عمق رودخانه اروند از بهمنشیر بیشتر است سرعت حرکت موج جزرومدی در اروند بیشتر می‌باشد.
۳-۲ روش‌های نمونه‌برداری به کار رفته در مطالعه حاضر
نمونه برداری طبق زمان شروع لایروبی قبل، در طول مدت لایروبی و دو مرحله بعد از آن در سه ایستگاه از اسکله ۱۳و یک ایستگاه شاهد در اروند رود انجام شد. در این مطالعه روش‌ها شامل روش‌های میدانی، روش‌های آزمایشگاهی و روش‌های محاسبه‌ای می‌باشد.
۳-۲-۱-روش های میدانی
۳-۲-۱-۱- نمونه‌برداری از آب
به منظور جمع آوری نمونه‌های مورد نیاز جهت مطالعه، ابتدا بطری‌های پلی‌اتیلن با مواد شوینده به طور کامل شسته شدند، سپس در محلول نیتریک اسید ۱۰% به دست آمده از نیتریک اسید ۶۵% Merck با آب دوبار تقطیر به مدت ۲۴ ساعت قرار گرفتند، بعد از این مدت ظروف با آب دوبار تقطیر شسته شدند و در آون ۴۰ درجه سانتی گراد خشک شدند (Yap et al., 2002).
نمونه‌های آب در بطری‌های ۲۵۰ میلی لیتری، آماده شده طبق روش‌های استاندارد و در ایستگاه‌های تعیین شده از آب اروند رود جمع ‌آوری گردید (APHA,1998). برخی از پارامترهای محیطی مانند: شوری، دما، اکسیژن، کدورت، هدایت الکتریکی و pH در محل توسط دستگاه مولتی متر اندازه گیری شد. لازم به ذکر است که این دستگاه در هر مرحله از نمونه‌برداری از قبل در آزمایشگاه استاندارد و کالیبره شده بود. در شکل(۳-۴) دستگاه مولتی متر جهت سنجش فاکتورهای محیطی دیده می‌شود.
نمونه‌های آب جمع‌ آوری شده جهت اندازه گیری نیترات، فسفات، BOD,COD و تعیین غلظت فلزات سنگین در آب پس از گذاشتن بر چسب و نوشتن مشخصات، با ۲ میلی لیتر سولفوریک اسید Merck 98% تثبیت شدند، و در یخدان محتوی یخ به منظور جلوگیری از اکسیداسیون مواد آلی قرار گرفتتند، سپس به آزمایشگاه انتقال داده شد و تا انجام آزمایش در یخچال ۲۰- درجه سانتی گراد نگه‌داری شد. شکل(۳-۵) عملیات میدانی نمونه برداری آب را نشان می‌دهد.

شکل۳–۴ نمونه برداری آب در اروند رود اسکله ۱۳
شکل۳–۳ دستگاه سنجش فاکتورهای محیطی
شکل۳–۵ اندازه گیری برخی از فاکتورهای آب
۳-۲-۱-۲ نمونه‌برداری از رسوب
جهت نمونه‌برداری از رسوب از گرب ون وین^[۲۳] ۲۵/۰ متر مربع از ۱۰-۰ سانتی متری سطح رسوبات برداشته شد (Harikumar and Jisha, 2010). و در ظروف پلی اتیلنی درب دار قرار گرفت. از هر ایستگاه سه نمونه رسوب برای جداسازی و شناسایی ماکروبنتوز‌ها و یک نمونه برای آنالیز دانه بندی^[۲۴] رسوبات و سنجش میزان مواد آلی^[۲۵] درون رسوبات یا TOM و یک نمونه هم برای سنجش غلظت فلزات سنگین برداشته شد. پس از برچسب گذاری، نمونه های رسوب به وسیله فلاسک یخ به آزمایشگاه انتقال داده شد و تا زمان شروع آزمایش در فریزر ۲۰- نگهداری شدند (Holm and Mclntyre, 1984). شکل(۳-۷) نمونه برداری از رسوب در محدوده مطالعاتی را نشان می‌دهد. غلظت فلزات سنگین توسط دستگاه ICP-oes اندازه‌گیری شد. شکل(۳-۸).

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

شکل۳-۸ – دستگاه ICP-oes
شکل۳-۷- نمونه برداری از رسوب در اروند رود
۳-۲-۲ روش‌های آزمایشگاهی
۳-۲-۲-۱ اندازه‌گیری آب
نمونه‌های آب که در بطری پلی‌اتیلن جمع‌ آوری و با سولفوریک اسید غلیظ با PH کمتر از ۲ تثبیت شده بود (۱۹۹۸ APHA,). به وسیله دستگاه ICP از نظر غلظت فلزات درون آب مورد اندازه‌گیری قرار گرفتند.
برای سنجش BOD₅ از روش سنجش بطری و آزمایش ۵ روز استفاده شد. نمونه ها در بطری‌هایی به حجم ۲۷۲ میلی لیتر در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد به مدت ۵ روز در داخل انکوباتور گذاشته شد و بعد از ۵ روز با بهره گرفتن از روش وینکلر با محلول تیوسولفات سدیم ۱% نرمال عمل تیتراسیون انجام و در نتیجه میزان اکسیژن محلول شاهد و نمونه های ایستگاه‌ها اندازه گیری شد. با توجه به اختلاف میزان اکسیژن محلول به دست آمده ،‌میزان اکسیژن محلول مصرفی که معادل با میزان BOD₅ است محاسبه گردید. برای کاهش خطای آزمایش از هر نمونه دو بار آزمایش به عمل‌ آمد(APHA, 1998). اندازه گیری COD با افزودن ۲ میلی لیتر از نمونه آب به معرف‌ در آزمایشگاه انجام شد. شکل(۳-۹) دستگاه انکوباتور و نمونه‌های آب درون بطری‌های مخصوص سنجش BOD₅ را نشان می‌دهد.
به منظور اندازه گیری نیترات، ۷۲۱۷/۰ گرم از KNO₃ خشک در آب مقطر حل شد و به حجم ۱۰۰۰ میلی‌لیتر رسید. ۱۰۰ میلی لیتر از استوک به حجم ۱۰۰۰ رسانده شد. محلول HCL ۱ مولار تهیه کرده و یک میلی لیتر از آن به ۵۰ میلی لیتر از هر کدام از نمونه‌های فیلتر شده اضافه شد و جذب آن‌ها در طول موج‌های ۲۲۰ و ۲۷۰ نانومتر توسط دستگاه اسپکتروفتومتر اندازه گیری شد شکل(۳-۱۰) دستگاه اسپکتروفتومتر را نشان می‌دهد.

شکل۳-۱۰- دستگاه اسپکتروفتومتر
شکل۳-۹- دستگاه انکوباتور
جهت تهیه استاندارد نیترات غلظت های ۵/۰، ۵/۱، ۵/۲، ۵/۳ و ۵ از محلول نیترات تهیه گردید و هر کدام به حجم ۵۰ میلی لیتر رسانده شد و جذب هرکدام در طول موج‌های ذکر شده مورد اندازه گیری قرار داده شد.
جذب واقعی از کم کردن مقدار جذب در طول موج ۲۲۰ از ۲۷۰ بدست آمد. این جذب‌ها را به همراه غلظت های استاندارد هر کدام در نرم افزار Excell وارد و نمودار استاندارد آن رسم شد. بعد از رسم نمودار معادله خط به دست آمد. که در آن جذب، a عدد، x غلظت و b نیز یک عدد می‌باشد. با جایگزین کردن میزان جذب هر نمونه در معادله، غلظت نیترات محاسبه گردید (APHA, 1998).
جهت اندازه گیری فسفات، ۷۰ میلی لیتر H₂SO₄ با آب مقطر به حجم ۵۰۰ رسانده شد، سپس ۷ میلی لیتر از آن به حجم ۵۰ رسانده شد. در مرحله بعدی ۱۳۱/۰ گرم پتاسیم آنتیموان تارتارات به حجم ۵۰ رسانده شد، سپس ۲ گرم آمونیوم مولیبدات در ۵۰ میلی لیتر آب مقطر حل شد. در مرحله آخر ۷۶/۱ گرم آسکوربیک اسید در ۱۰۰ میلی لیتر آب مقطر حل شد.
برای تهیه معرف فسفات ۵۰ میلی لیتر H₂SO₄، ۵ میلی لیتر پتاسیم آنتیموان تارتارات به همراه ۱۵ میلی لیتر آمونیوم مولیبدات و ۳۰ میلی لیتر آسکوربیک اسید با هم مخلوط شد (APHA, 1998).
برای تهیه استاندارد فسفات ۲۱۹۵/۰ گرم از نمک فسفات در ۱۰۰۰ میلی لیتر آب مقطر حل گردید، سپس ۱ میلی‌لیتر از آن برداشته و به حجم ۵۰ رسانده شد. برای استاندارد فسفات، غلظت‌های ۵/۰، ۱، ۲، ۳ و ۵ تهیه گردید و هر کدام جداگانه به حجم ۵۰ رسانده شد و جذب آن‌ها در طول موج ۸۸۰ نانومتر مورد اندازه گیری قرار گرفت.
برای ساخت blank، ۵۰ میلی لیتر H₂SO₄ را با ۱۵ میلی لیتر آمونیوم مولیبدات مخلوط شد. در انتها ۸ میلی‌لیتر از معرف به ۵۰ میلی‌لیتر از هر کدام از نمونه‌ها اضافه شد و حدود ۲۰-۱۰ دقیقه بعد رنگ نمونه کمی متمایل به آبی شد. در نهایت جذب هر کدام از نمونه ها در طول موج ۸۸۰ نانومتر در دستگاه اسپکتروفتومتر اندازه گیری گردید.
۳-۳-۲-۲ اندازه‌گیری رسوب
برای آنالیز نمونه‌های رسوب ابتدا نمونه‌هایی از رسوب که جهت شناسایی ماکروبنتوزها برداشته شده بود، بوسیله‌ی الک با قطر چشمه^[۲۶] ۵۰۰ میکرون شستشو داده شد. سپس باقیمانده الک به درون ظروف پلاستیکی ریخته شد و برچسب حاوی اطلاعات زمان نمونه برداری، نام ایستگاه و تکرار، روی ظروف زده شد. جهت تثبیت به کلیه‌ نمونه‌ها الکل۹۶ درصد اضافه شد. در آزمایشگاه پس از شستشوی دوباره با الک ۵۰۰ میکرون، به مدت ۲۰ دقیقه با محلول رزبنگال یک گرم در لیتر رنگ‌آمیزی شدند (Holm and Mclntyre,1984,). جانوران مختلف از نمونه جداسازی شده و شناسایی و جداسازی گروه‌های جانوری به وسیله‌ی استریومیکروسکوپ دو چشمی و با بهره گرفتن از کلیدهای شناسایی فون بنتیک انجام شد (Bouch, et al., 1995; Day, 1967; Jones, 1986; Fauvel, 1953).
جهت تعیین میزان مواد آلی در رسوبات و محاسبه درصد آن از نمونه‌های رسوب در کروزه‌های چینی پس از درج مشخصات به مدت ۸ ساعت در کوره با دمای ۵۵۰ درجه سانتیگراد قرار گرفت (Buchanan,1984).
۱- ابتدا مشخصات مربوط به هر نمونه رسوب در ته بوته‌های چینی نوشته خواهد شد(۳ بوته چینی مربوط به هر ایستگاه).
۲- بوته‌های چینی خالی و خشک به دقت وزن خواهد شد. وزن با حرف C نشان داده خواهد شد.
۳- مقداری از رسوب را معمولاً تا نیمه درون بوته چینی قرار خواهیم داد و مدت ۲۴ ساعت در دمای ۷۰ درجه سانتیگراد آون نگهداری خواهیم نمود و بعد آنها را در دسیکاتور سرد خواهیم کرد و سپس با ترازوی دیچیتالی با دقت وزن خواهیم نمود. وزن با حرف A نشان داده خواهد شد.