۲-۵-۳٫ پیشینه در داخل

همان­طور که ذکر شد، تا کنون محققان بسیار کمی نسبت به بررسی ارتباط میان کیفیت زندگی کاری و دیگر متغیرهای سازمانی توجه نشان داده ­اند. مهم­ترین و جدیدترین پژوهش در این زمینه در سال ۱۳۹۰ توسط اسلامی (اسلامی، چاکلی، و زارعی، ۱۳۹۱) به انجام رسید. اسلامی (اسلامی، چاکلی، و زارعی، ۱۳۹۱) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود به بررسی رابطه میان کیفیت زندگی کاری با عملکرد مدیران کتابخانه­ های عمومی استان مازندران پرداخت. یافته ­های حاصل از این پژوهش، که با بهره گرفتن از روش تحقیق پیمایشی به انجام رسیده بود، نشان داد که از دیدگاه مدیران کتابخانه­ های عمومی استان مازندران، سطح میانگین عوامل کیفیت زندگی کاری به ترتیب برای عامل وابستگی اجتماعی زندگی کاری، ۳٫۰۳۸۵؛ یکپارچگی و انسجام اجتماعی، ۲٫۲۹۸۱؛ محیط ایمن و بهداشتی، ۲٫۱۹۲۳؛ توسعه قابلیت ­های انسانی، ۲٫۱۱۹۲؛ قانون­گرایی در سازمان، ۱٫۹۲۹۵؛ تأمین فرصت رشد و امنیت، ۱٫۸۷۰۲؛ و پرداخت منصفانه و کافی، ۱٫۴۹۳۶ است و تنها عاملی که در سطح متوسط قرار دارد عامل وابستگی اجتماعی زندگی کاری است. همچنین، تمامی عوامل شناخته شده کیفیت زندگی کاری بر عملکرد این مدیران مؤثر هستند که عامل محیط ایمن و بهداشتی بیشترین تأثیر و عامل وابستگی اجتماعی زندگی کاری کمترین تأثیر را بر عملکرد آن‌ ها دارد.

اما در یک نگاه گسترده ­تر، تا کنون پژوهشگران فراوانی مسئله رضایت شغلی (از قبیل: پایی و دیگران، ۱۳۸۳؛ عباسی، ۱۳۷۹؛ حریری و اشرفی­ریزی، ۱۳۸۸ الف؛ حریری و اشرفی­ریزی، ۱۳۸۸ ب؛ باقری، ۱۳۷۸؛ سلیمانی، ۱۳۷۹؛ کهن، ۱۳۸۴؛ اشرفی­ریزی و کاظم­پور، ۱۳۸۸؛ اشرفی­ریزی، ۱۳۸۲؛ دری­منش، ۱۳۷۹؛ حریری، ۱۳۸۱؛ ترکیان­تبار، ۱۳۸۳؛ کیل‌قاسمی‌پور، ۱۳۷۶؛ محمدزاده، ۱۳۷۸، محمودی، ۱۳۸۸) و همچنین استرس شغلی (از قبیل: باب­الحوائجی و پاشازاده، ۱۳۸۹؛ شعاری، ۱۳۷۳؛ اشرفی­ریزی و کاظم­پور، ۱۳۹۰؛ کاظم­پور، ۱۳۸۸؛ خسروی، ۱۳۸۲) در کتابداران و کارمندان و مدیران کتابخانه­ ها را مورد بررسی و کنکاش قرار داده ­اند. لازم به ذکر است که اکثر تحقیقات مذکور به صورت پایان نامه کارشناسی ارشد به انجام رسیده است.

باقری (۱۳۷۸) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود میزان رضایت کتابداران کتابخانه­ های تخصصی و دانشگاهی را مورد بررسی قرار داد و در نهایت ‌به این نتیجه رسید که کلاً ۵۰ درصد از کتابداران از شغل خود رضایت دارند، این در حالی است که رضایت آنان از امکانات رفاهی و بهداشتی، امکانات آموزشی، ارتقاء شغلی، و نیز امنیت شغلی پایین­تر از حد متوسط قرار دارد. عباسی (۱۳۷۹) نیز در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان “بررسی میزان رضایت شغلی کتابداران دانشگاه فردوسی مشهد و عوامل مؤثر بر آن” ‌به این نتیجه رسید که میزان رضایت شغلی کتابدارانی که با امکانات رایانه­ای کار ‌می‌کنند با آن‌هایی که از این امکانات استفاده نمی­کنند تفاوت معنی­داری وجود دارد. همچنین، این تفاوت ‌در مورد کتابدارانی که تحت نظر مدیران متخصص کتابداری کار ‌می‌کنند با آن‌هایی که از این امکان بهره­مند نیستند معنی­دار است. همچنین، پژوهش محمودی (۱۳۸۸) بر روی کتابداران کتابخانه­ های عمومی وابسته به سازمان فرهنگی هنری شهرداری شهر تهران نشان داد که میزان رضایت کتابداران از امکانات آموزشی، پژوهشی و ارتقا شغلی کمتر از حد متوسط (بر اساس طیف لیکرت) در حالی که بقیه مؤلفه­ ها (امکانات رفاهی و مادی، روابط انسانی، امنیت شغلی، پایگاه اجتماعی، سیاست­ها و خط­مشی مدیریت، ماهیت کاری) بیشتر از حد متوسط بوده است. ‌بنابرین‏ فرضیه پژوهش او، مبنی بر رضایت شغلی بیش از ۵۰ درصد کتابداران کتابخانه­ های مورد مطالعه، مورد تأیید قرار گرفت.

به علاوه، در پژوهش اخیر که توسط اشرفی­ریزی و کاظم­پور (۱۳۸۸) انجام شد؛ محققان ضمن مطرح کردن رضایت شغلی به عنوان مسئله­ای مهم و فراموش­شده در ادبیات حوزه­ کتابداری و اطلاع­رسانی، پژوهشی با هدف بررسی مفهوم رضایت شغلی و اهمیت آن و همچنین عوامل مؤثر بر رضایت شغلی و در نهایت اثرات این متغیر در محیط کتابخانه را به انجام رساندند. محققان با اشاره به اهمیت روزافزون کتابخانه­ ها، و به خصوص کتابخانه­ های دانشگاهی، در دنیای امروز، شناخت و توجه به نیازهای کتابداران شاغل در این کتابخانه­ ها و تلاش در تأمین رضایت شغلی آن‌ ها تأثیر بسیاری بر کیفیت خدمات کتابخانه ­ای خواهد داشت.

از طرف دیگر، بررسی موضوع استرس شغلی در کتابداران و کارمندان کتابخانه از موفقیت کمتری نسبت به رضایت شغلی برخوردار بوده و تحقیقات کم­تری در این زمینه به انجام رسیده است. باب­الحوائجی و کاظم­پور (۱۳۸۸)، با هدف بررسی میزان استرس شغلی کتابداران و مدیران کتابخانه­ های عمومی وابسته به نهاد کتابخانه­ های عمومی کشور در شهر تهران در سال ۱۳۸۸، پژوهشی در این زمینه با بهره گرفتن از روش تحقیق پیمایشی و ابزار پرسشنامه بر روی ۱۰۳ نفر از کتابداران و مدیران کتابخانه­ های عمومی انجام دادند. آن‌ ها ‌به این نتیجه رسیدند که تنیدگی کلی استرس شغلی نمونه مورد بررسی در حد تنیدگی طبیعی بوده ­است، لذا استرس شغلی در نمونه مورد بررسی مشاهده نشده است و بیشترین میانگین ابعاد استرس شغلی مربوط به بعد بار کاری نقش، و کمترین میانگین ابعاد استرس مربوط به بعد محیط فیزیکی ‌می‌باشد. همچنین، بین استرس شغلی و ویژگی­های جمعیت­شناختی رابطه معناداری شناسایی نکردند.

در پژوهش دیگری در زمینه استرس شغلی، اشرفی­ریزی و کاظم­پور (۱۳۹۰) به بررسی عوامل استرس­زای شغلی کتابداران شاغل در کتابخانه­ های دانشگاه علوم پزشکی اصفهان پرداختند. در این مقاله، که از یک طرح پژوهشی با همین عنوان استخراج شده است، پژوهشگران ‌به این نتیجه می­رسند که اثرگذارترین عامل استرس ­زا، عدم حمایت سرپرستان، و کمترین تأثیر مربوط به مشخص نبودن گروه مخاطبین ‌می‌باشد. سپس، آن‌ ها اظهار ‌می‌کنند که رتبه ­بندی عوامل استرس ­زا در ابعاد چهارگانه لوتانس^[۹۱] نشانگر آن است که بعد ساخت­های سازمانی، بیشتری میانگین و بعد شرایط فیزیکی سازمان، کمترین میانگین را به خود اختصاص داده است. اما، وجود رابطه معنادار میان ویژگی­های جمعیت­شناختی و استرس شغلی، یکی دیگر از نتایج مهم این تحقیق بوده ­است.

صیامیان و همکارانش (۲۰۰۶) نیز در مقاله­ای به بررسی استرس و فرسودگی شغلی در کتابداران کتابخانه­ ها و مراکز اطلاع­رسانی دانشگاهی مازندران پرداختند. نتایج این تحقیق، که بر روی نمونه ­ای ۳۰ نفره از کتابداران انجام شد، نشان داد که فرسودگی شغلی در میان کتابداران مناسب نیست و نیاز به تحقیقات و اقدامات جدی در این زمینه وجود دارد.