_۳۱۷ق: ابوالهیجاء حمدانی، امیر موصل،به بنای حرم افزود و آن را توسعه داد.
_۳۳۴ق: آل بویه عراق را گرفتند و ۱۲۷ سال در آن حکومت کردند.
_ ۳۳۸ق: ساخت گنبد سفید برای حرم توسط عمر بن یحیی حاکم کوفه

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

_۳۶۶ق: عضد الدوله بویه ای بنای عظیمی بر قبر ساخت.
_۳۶۹ق :کشاندن آب فرات به نجف توسط عضد الدوله به وسیله قنات
_۴۰۰ق: ساخت دیوار دور حرم توسط وزیرآل بویه
_۴۴۸ق: مهاجرت شیخ طوسی ملقب به شیخ الطائفه از بغداد به نجف در این سال آغاز تحول علمی این شهر به حساب می‌آید. از آن تاریخ نجف اشرف قطب علمی جهان تشیع می‌گردد، و از اقصی نقاط جهان تشیع طلاب و علما به نجف می‌شتابند.

۴ – ۳- ۵ تاریخچه آستانه سامراء(حرم عسکرین)

سامرا یکی از شهرهای بزرگ استان صلاح الدین در عراق است.که در بخش شرقی رود دجله در ۱۲۵کیلومتری شمال بغداد واقع است. «مسجدجامع سامراء»و «حرم عسکرین» دوبنای مشهور سامراء است. این شهریکی از شهرهای مهم ومقدس شیعیان در عراق به شمار می رودوبدلیل اینکه مدفن امام علی نقی(ع)وامام حسن عسکری(ع) وهمچنین زادگاه ومحل غیبت امام زمان مهدی موعود (عج) است، اهمیت مذهبی دارد. (یعقوبی، ۵۱۳:۱۳۷۱)
معتصم بالله(۲۱۸ق)خلیفه عباسی دستورساخت این شهرراداد،و این شهر به«عسکر المعتصم» مشهور شد،ولقب امام حسن عسکری(ع) از این شهر گرفته شده است.(همانجا) این آستانه مطهر مدفن مقدس حضرت امام علی الهادی(ع)(۲۱۴-۲۵۴ق) و امام حسن عسکری(ع) (۲۳۱-۲۶۰ق) است.
همچنین مقبره نرجس وحکیمه زنان امام حسن عسکری(ع) و جدۀ مادر امام حسن عسکری(ع) وسرداب معروف به غیبت المهدی محل غیبت کبری حضرت مهدی (عج) امام دوازدهم شیعیان جهان می باشد.
اتفاق نظراست که حضرت امام علی الهادی(ع)پس از مرگ خود درخانۀ خویش دفن گشت، وحضرت این خانه را از، دلیل فرزندیعقوب نصرانی، خریداری فرموده بودند. (همان:۵۳۵) پس ازفوت امام حسن عسکری(ع)جسد مطهر او رانیز در جنب قبر شریف پدرش به خاک سپردند. ولی چون در اطراف آن پادگان نظامی بودشیعیان مخفیانه به زیارت می رفتندوپنجره ای به سمت خیابان باز نمودن که زائرین ازآن پنجره زیارت کنندالبته تولیت آن با شیعیان بود.(دایره المعارف تشیع،۱:۱۳۶۶/۹۲)
عمارت دوم توسط«ابومحمدالحسن مشهور به ناصرالدوله فرزندابی الهیجاء عبدالله آل حمدان درسال(۳۳۳ق )ایجاد شد.
وی اولین حاکم شیعی بود که حرم و گنبد راساخت، و برشهر سامراء حصار کشید. در سال(۳۳۴ق)ابی الحسین احمدبن بویه مشهوربه «معزالدوله» پس ازپیروزی بر ناصرالدوله آل حمدان و وقوع صلح با او واردسامرا شد واموال زیادی در عمران شهر صرف کردوگنبد بزرگی بر مزار برآوردو حرم مجللی اطراف قبرساخت، و صحنی برای آستانه احداث کرد. به دستور او ضریحی از چوب ساج ساخته و بر قبر مطهر نهاد و سرداب را که ازآب پربود، پرکرد. (ابن بطوطه،۳۴۶:۱۳۷۰)
عمارت چهارم درزمان عضدالدوله از سال(۳۶۷تا۳۷۲ق)که سال مرگ او بوددر نهایت شکوه وجلال وعظمت به اتمام رسیدواین عظیم ترین عمارتی بود،که برمزار عسکرین بناگشت.آن بنا تا عصر حاضر پا برجا می باشد،وی همچنین حصار محکمی جهت امنیت شهر سامرا بنا کرد. اقداماتی که در این شهر توسط حاکمان آل بویه انجام شد، بر توسعه و رونق این شهر افزود.(همانجا)

۴ –۳ – ۶ تاریخچه و وجه تسمیه کاظمین

شهر کاظمین از نظر تاریخی و جغرافیایی یکی از شهرهای مهم عراق است. شهری آباد و سرسبز در شش کیلومتری بغداد در شمال غربی رودخانه دجله است. سرگذشت این شهر با تاریخ شهر بغداد، گره خورده است. شهر کاظمین که دراصل محل خاکسپاری اشراف قریش بود، باخاکسپاری حضرت موسی الکاظم(ع) وحضرت محمد التقی(ع)هفتمین و نهمین امامان شیعه در آنجا به جغرافیای مقدس و روحانی شیعه پیوست. (دائرۀ المعارف تشیع، ۱۰۷:۱۳۷۳)
منطقه ای که امروز بخشی از آن کاظمین نامیده می شود، درگذشته مقابرقریش نامیده می شد. اسم این منطقه قبل از بناء بغداد شونیزی بوده است ودرسال(۱۴۵ق)منصور دوانیقی شروع به ساختن شهر بغدادنمود.پس از آن این منطقه را از بغدادجدا کردواحتمالاَ آن رامخصوص دفن اموات خاندان خود وسایر خویشاوندان قرار داد،ومقابر قریش نامید.(آل یاسین،۱۲:۱۳۸۱)
شاید انتخاب لفظ قریش اشاره به شرکت عموم قریشیان بویژه عباسیان وعلویان در استفاده از این گورستان باشد.اولین کسی که در این گورستان دفن گردیدجعفر اکبر فرزند منصور دوانیقی بود،که در سال(۱۵۰ق) از دنیا رفت.(طبری،۱۳۸۵: ۱۲/۵۲۳۸) ظاهرا اولین بنای اسلامی که در این گورستان بوجود آمده است بارگاه و گنبدی بود،که بر روی قبر جعفربن منصور بنا شد.(آل یاسین،۱۴:۱۳۸۱)
بعدازشهادت امام موسی کاظم(ع)درسال(۱۸۳ق)پیکرمطهرش به مقابرقریش حمل شد و در آنجا دفن شد، و از آن زمان توجه مسلمانان به این مزار مقدس جلب شد. (همانجا)
سی و هشت سال پس از آن امام محمد تقی جوادالائمه(ع) درسال (۲۲۰ق) به شهادت رسیدند و در کنار جد بزرگوار خود دفن شدند، و به برکت نام این دو بزگوار نام این مکان به کاظمین منسوب شد. کاظمین غیظ؛ فروخورندگان خشم ، و این نام بر گرفته از لقب امام هفتم و نهم شیعیان می باشد. (دهخدا،۱۱:۱۳۷۳/۱۵۹۰۱)
ابتدا این دو قبر ازیکدیگرجدابود،وساختمان آنها بسیارساده و مختصر بود،وشیعیان با مشکلات بسیار به زیارت آن می رفتند.(دائرۀ المعارف،۱۴:۱۳۹۰/۱۰۸) در کاظمین نیز مثل نجف و کربلا با به قدرت رسیدن آل بویه اولین عمارت بزرگ و با شکوه بنا شد.

۴ –۳- ۷ اقدامات حاکمان آل بویه در کاظمین

از آغاز سلطه آل بویه بر بغداد حکمرانان و صاحب منصبان این سلسله به مرمت و آبادانی و تجدید بنای قبور ائمه(ع) توجه زیادی می نمودند، و سبب احیای آرامگاه های ائمه و مرمت و بازسازی آنان شدند. درسال (۳۳۴ق) معزالدوله بغداد را به تصرف خود در آورد وامور را به دست گرفت از جمله کارهایش این بود که درسال (۳۳۶ق) دستور داد حرم مطهر کاظمین را تجدید بنا کنند. وی ساختمان تازه ای ساخت وضریح و دو گنبد از چوب ساج روی آن دو قبر بنا کردسپس دستور دادتا عده ای از سربازان دیلمی که تعدادی از اهالی مرو با آنان بودند، برای خدمتگزاری وحفاظت وامنیت آنجا مستقر شوند.(آل یاسین،۲۷:۱۳۸۱)
معز الدوله همچنین روزهای پنجشنبه باوزراء واعیان واشراف وفرماندهان به زیارت کاظمین مشرف می شد، و صبح شنبه به مقر حکومت خویش در بغدادبازمی گشت.(پور احمدی، ۱۱۵:۱۳۸۲)
همین توجه به آبادانی و بنای جدید واقامت برای زیارت باعث کثرت خانه سازی در اطراف روضه مقدسه گردید، و به علت برقراری امنیت حوزه سکونت در آنجا توسعه یافت و موقوفات وهدایا رونق و گسترش و آبادانی کاظمین را در پی داشت. در سال (۳۵۶ق) که معزالدوله فوت کرد، ابتدا در خانه اش و سپس در سال (۳۵۸ق) در مقابر قریش دفن گردید. (ابن اثیر، ۱۲: ۱۳۸۳/۵۱۰۳)
چون مقر حکومت معزالدوله در بغداد و نزدیک به مشهد کاظمین بود، وازسوی دیگر آرامگاه این دو امام همواره در یک رقابت باآرامگاه ابوحنیفه ودیگر اماکن مقدس اهل سنت قرارداشت، مورد توجه ونظارت مستقیم معزالدوله قرارگرفت واین نشانه علاقه ایشان به تشیع وائمه وحمایت ازشیعیان بود. او تمام امارت را تخریب کرد،و آن را بر طبق نقشه ومعماری صحیح بنا نمود.
بعد ازاین توجه و تجدید بنا هدایای مردم تقدیم روضه مقدس می شدواین خود نشانه از علاقه مردم وشیعیان به ائمه است، واز سوی دیگرتوجه حاکمان بویهی به احیا و مرمت و تجدید بنای اماکن مقدسه در ایران وعراق سبب جلب توجه مردم به این اماکن مقدس و رونق آنها می شد.(فقیهی،۱۴۵:۱۳۵۷)
در زمان عضدالدوله وبه سبب سیلی که خرابی هایی در بغداد بوجود آورد.دیواری اطراف حرم ایجادشد. وبه بازسازی وتوسعه حرم و تشویق مردم به ساکن شدن دراطراف حرم با پرداختن پاداش کرد.
در بین سالهای(۳۷۶-۳۷۹ق) که پسرعضدالدوله در بغداد بود،ابوطاهرسبلشی وزیر ترک زبان او اقدام به حفر کانالی از رود دجله نمود، وآب راازآنجا به کاظمین برد، واین اقدامی دیگر جهت آبادانی ورونق کاظمین بود. ابوطاهر جلال الدوله بن بهاء الدوله در سال (۴۳۵ق) پس از فوتش در کاظمین به خاک سپرده شد.(آل یاسین،۳۰:۱۳۷۱)
بنابراین دراثر اقدام های حاکمان آل بویه اماکن مقدس ائمه در عراق دارای شکوه وعظمت شدندوبه سرعت توسعه ورونق یافتند، وشیعیان زیادی در آن مکانها سکونت گزیدند،که این مهم در اثر ایجاد امنیت وتسهیلات و تشویق مردم توسط حاکمان شیعی مذهب آل بویه بود.

فصل پنجم

وضعیت آرامگاههای امامزادگان در ایران دورۀ آل بویه

(فارس- ری-مشهد-قم)

۵-۱ حرم امامزادگات در شیراز

۵ – ۱ -۱ نام و نسب حضرت احمد بن موسی(ع)

حضرت احمد بن موسی (ع) فرزند هفتمین پیشوای شیعیان، حضرت امام موسی کاظم (ع) و ام احمد است. (عرفان منش،۲۱:۱۳۸۷)
حضرت سید میر احمد (ع) شاهچراغ و محمد بن موسی(ع) برادرش از یک مادر بودند، و مادر ایشان«ام احمد»در میان همسران آن حضرت،محبوبترین و داناترین بودند. (کلانتری، ۱۴:۱۳۹۰)
در میان فرزندان امام موسی الکاظم (ع) احمدبن موسی (ع) به کرم، جلالت و شجاعت از همه امتیاز داشت و شبها تا صبح به عبادت مشغول بود، و در عمر هزار بنده آزاد کرد. (جنید شیرازی، ۲۸۹:۱۳۶۴)
پس از شهادت پدر بزرگوارشان باشناختی که مردم از بزرگی، جلال و عبادات و طاعات حضرتش داشتندو توجهات خاصی که امام موسی کاظم (ع) نسبت به ایشان مبذول می داشتند به خدمت حضرت شاهچراغ (ع)آمدندتا باوی با عنوان امام هشتم بیعت کنند،اما حضرت بر منبر رفتند و اظهار داشتند:«پس از پدرم، برادرم امام رضا (ع)امام هشتم شیعیان و خلیفه بحق و ولی خدا است و اطاعت آن بزرگوار از جانب خدا و رسول بر من و شما واجب است» و سپس به اتفاق مردم به حضور امام مشرف شدند،و با ایشان بیعت کردند. (رستگار،۲۳:۱۳۷۷)

۵-۱-۲ علل مهاجرت حضرت شاهچراغ (ع) به ایران

یکی از دلایل عمومی مهاجرت علویان و شیعیان همان طورکه گفته شد،ظلم وتعدی حاکمان اموی وعباسی بر آنان بود بنابراین در زمان هایی که فشار و سختگیری برعلویان زیاد می شد، ومناطق شیعه نشین درعراق و حجاز ناامن می گردید علویان به سرزمین های دورتر از مرکز خلافت به خصوص به ایران مهاجرت می کردند. مهاجرت علویان به ایران عمدتاَاز قرن دوم هجری آغاز شد هر چند که قبلاَ هم مهاجرت هایی انجام شده بود به خصوص مهاجرت علویان به خراسان و طبرستان که تحت تاثیر اعمال خشونت آمیز علیه شیعیان به وقوع پیوست. گریز پس از شکست قیام علیه امویان وعباسیان دلیل دیگر مهاجرت علویان بود.
نخستین گروه از علویان که تحت تعقیب خلفای اموی به ایران گریختند، یحی بن زید بن علی (ع) بود،که قبلاَبه آن پرداخته شد.علاوه براین دلیل هاعلتی که سبب شد، سادات و امامزادگان بسیاری به ایران در اواخر قرن دوم و اوایل قرن سوم مهاجرت کنند. ورود امام رضا(ع) به ایران و ماجرای ولایتعهدی در سال (۲۰۱ق) است. درسالهای پس از ورود امام به ایران تاهنگام شهادت ایشان ما شاهد ورود سادات و امامزادگان هستیم که از راه های مختلف وبه شوق دیدارو حمایت ازامام رضا(ع)به ایران مهاجرت کردند. (عرفان منش ،۶۹:۱۳۹۰)
در زمان مامون عباسی در شرایطی که او دریافت عوامل تهدید کننده قدرتش پس از کشتن امین هم چنان پابرجا مانده بود.نصربن سیاردر نواحی حلب سر به شورش برداشت و حسن هرشی با شعار الرضا من آل محمد در عراق و ابن طباطبا و ابواسرایا درکوفه و زیدبن موسی در بصره واهواز به پا خواسته بودند، و حکومت او را تهدید می کردند، و علاوه برعلویان خاندان عباسی منبع خطر به شمار می آمدند و بغداد را کانون توطئه برضد مامون تبدیل کرده بودند در چنین شرایطی مامون حیات سیاسی خود رادر گروه حمایت از عنصر علوی در برابر عنصر عباسی و عنصر ایرانی در برابر عنصر عربی یافت، و ولایتعهدی را به امام رضا(ع) تحمیل کرد.(عرفان منش، ۵۷:۱۳۸۷)
پس از ناکام ماندن مامون در اجرای اهدافش از ولایتعهدی امام و تصمیم بر شهادت امام، علویان دست به قیام زدند که یکی از این قیام ها، قیام احمد بن موسی(ع) و برادران آن حضرت بود،که در راه ایران و پیوستن به امام رضا (ع) بودند.

۵ – ۱- ۳عزیمت از مدینه به سوی طوس

حضور با برکت امام رضا(ع)در خراسان می شود،که شیعیان و محبان اهل بیت رسالت به اشتیاق زیارت امامت و ولایت به سوی ایران حرکت کنند. حضرت احمد بن موسی(ع) در همین سالها(۱۹۸-۲۰۳ق) با جمعی از نزدیکان و شیعیان و محبان اهل بیت(هفتصدتا شش هزار تن)از مدینه حرکت می کنند، تا از طریق شیراز به طوس عزیمت کنند. (رستگار ،۲۴:۱۳۷۷)