آیه‌الکرسی: آیه ۲۵۵، از سوره بقره

ق: آیه ۱، از سوره ق

ص: آیه ۱، از سوره ص

الکهف: سوره ۱۸

سوره الشعرا: سوره ۲۶

سبح: آیه ۱، سوره‌های حدید ۵۷، حشر ۵۹، صف ۶۱
حم: آیه ۱، از سوره فصلّت
حم عسق: آیه ۱، از سوره شورا ۴۲

حم: آیه ۱، از سوره زخرف ۴۳

حم: آیه ۱، از سوره دخان ۴۴

ن والقلم و مایسطرون: آیه ۱و۲، از سوره قلم ۶۸

طه : آیه ۱، از سوره طه ۲۰
و طه یکی از القاب پیغمبر اسلام است:
فاروق اعظم آنکه چو طاها و هو شنید در های و هوی آمد و شد صید طا و ها
(دیوان عطار، ص ۷۰۴ ، به نقل از تعلیقات دیوان مجیر، صص. ۴۶۹-۴۶۷).
معنی بیت: قسم به آیات و سوره‌های قرآنی و کلمات رمزی و مقطع قرآن و سوره های یاسین و آیه‌الکرسی و قاف و صاد و کهف و به سوره الشعرا سوگند.
۴۷)به مهر ختم رسالت که نوشدارو ساخت نسیم دعوتش از بیخهای مهرگیا
نوشدارو: پادزهر، معجونی که در علاج زخمها به کار می‌رفته است، داروی اثر بخش (فرهنگنامه شعری).
مهرگیا: مهرگیاه، نیز مردم گیا: قصیده ۲، بیت ۲۹
بین مهر و مهر جناس ناقص وجود دارد.
معنی بیت: به مهر خاتم پیامبران که رایحه و دعوت او از ریشه‌های مهرگیاه، داروی حیات بخش برای همگان فراهم ساخت سوگند!

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴۸)ز بهر خدمت درگاه شرع اوست که هست شهاب و شب به صفت حربه‌ای به دست کیا
شهاب: قصیده ۷، بیت ۱۹. شهاب ظاهراً اشاره است به آیه ۹ از سوره جن ۷۲:
«و انّا کنّا نقعد مقاعد للسمع فمن یستمع الان یجد له شهاباً رصداً»
ترجمه: و اینکه ما (پیش از این) در جاهایی از آن برای گوش فرا دادن می‌نشستیم و اکنون هر کس گوش فرا دهد برای خود شهابی باز دارنده می‌یابد (تعلیقات دیوان مجیر).
معنی بیت: به خاطر خدمتگذاری به آستانه‌ی دین اوست که تاریکی شب و سنگهای آذرین، همچون سلاحی برای راندن اهریمنان در دست نگهبان عرش قرار داده شده است.
۴۹)به صدق همدم هجرت به عدل شمع بهشت به خون خسته‌ی غوغا به شیر صف و غا
همدم هجرت: مراد ابوبکر صدیق یکی از یاران حضرت محمد(ص) است (فرهنگنامه شعری).
ابوبکر: عبدالله بن ابی قحافه ملقّب به عتیق و صدیق و ذوالخلال و شیخ الخلفا و یار غار نبی… و صدیقش به جهت آن گفتند که او در قعدد بود چون نبوت شنید در حال تصدیق کرد. ابن عمر از پیامبر اکرم روایت می‌کند که در حق ابوبکر فرمود:« انت صاحبی علی الحوض و صاحبی فی‌الغار» برای توضیح بیشتر تعلیقات دیوان مجیر، ص، ۴۷.
شمع بهشت: کنایه از عمربن خطّاب که بعد از وفات ابوبکر به خلافت رسید و در سال ۲۳ هجری در سن شصت و سه سالگی به دست ابولؤلؤ فارسی به قتل رسید… حضرت رسول اکرم فرموده که عمر شمع بهشت است. با مراجعه به مأخذ به حدیث مزبور دست نیافتم ]مرحوم آبادیج[ ولی در منطق‌الطیر و دیوان عطار ابیات زیر آمده که به حدیث یاد شده اشارت دارد:
چون نبی میدید کو می‌سوخت زا ر گفت شمع جنّت است این نامدار
(منطق‌الطیر، مشکور،ص۳۰، به نقل از تعلیقات دیوان مجیر)
هرگز ندید اگر چه بسی دیده برگماشت شمعی ازو فروخته‌تر جنّه العلا
( دیوان عطار، ص ۷۰۵، به نقل از همان)
عدل عمر (روایت است که عمر در کارها جانب عدل و انصاف پیشه داشته است).
تورا صدق بوبکر و علم علی تو را فضل عثمان و عدل عمر
(مسعود سعد، دیوان، ۲۰۱، به نقل از فرهنگنامه شعری )
خسته غوغا: کنایه از عثمان بن عفّان ملقّب به ذوالنورین… به دست گروهی از اهل سیر و آثار به روز اضحی کشته گردید، و در مدینه در مکانی که آن را خشّ کوکب گویند مدفون شد، و ایام خلافت او یازده سال و یازده ماه و بیست و دو روز بود (تعلیقات دیوان مجیر، صص ۴۷۲-۴۷۱).
شیر صف و غا: علی بن ابیطالب فرزند عبدالمطلّب که ابوالحسن کنیه می‌کرد. در روزی که عثمان به قتل رسید، مردم بدو بیعت کردند، مسعودی گوید:… و مدت خلافت او چهار سال و نه ماه و هشت روز بود و در شهر کوفه در اوایل آخرین دهه ماه رمضان سال ۴۰ هجری به دست ابن ملجم به شهادت رسید و مقدار عمرش مورد اختلاف است و قومی برآنند که موقع شهادت شصت و هشت ساله بود (همان).
معنی بیت: به صداقت ابوبکر که یار غار رسول در شب هجرت بود و به دادگری و عدالت عمر که پیامبر او را شمع بهشت لقب داد و به خون به ناحق ریخته‌ی عثمان که به دست شورشیان مجروح شد و به علی که همچون شیری در جنگ و میدان جنگ با دشمنان می‌جنگید قسم.
۵۰)به تشنه مرده که به رشگ غنچه سیراب به زهر خورده که بد نور دیده زهرا
تشنه مرده: کنایه از حسین بن علی بن ابیطالب هاشمی قرشی مکنی به ابوعبدالله اما سوم شیعه اثنی عشریه و پنجمین تن از اصحاب کسا. وی در مدینه سال چهارم هجرت در سوم شعبان از فاطمه دختر پیغمبر (ص) متولد گردید و دومین پسر وی بود… چون معاویه پسر خویش یزید را به ولایت‌عهد منصوب کردی حسین(ع) این امر را خلاف دستورات اسلام تشخیص داد و پس از مرگ معاویه و جانشینی یزید، با وی بیعت نکرد و سرانجام در زمینی که بعداً به نام حائر و کربلا و غاضریه معروف شد، پس از زد و خورد با لشکر یزید، حسین و حدود هفتاد و دو تن از یارانش در روز جمعه دهم محرم سال ۶۱ هجرت شهید شد و در ادبیات شیعی وی را به لقب شهید و سیدالشهدا و خامس آل عبا و سید شباب اهل الجنّه خوانده‌اند. (همان. به تلخیص از لغت نامه).
زهر خورده: کنایه از حسن بن علی بن ابیطالب است که ابو محمد کنیه می‌کرد، مادرش فاطمه دختر رسول خدا بود. دو روز بعد از وفات پدرش هفت روز مانده از رمضان سال چهل هجری مردم دست بیعت بدو دادند، سپس در ماه ربیع الاول سال چهل و یک هجری با معاویه صلح کرد و مدت خلافت او تا روزی بود که با معاویه صلح کرد شش ماه و سه روز بود و او نخستین خلیفه‌ای است که خود را خلع کرده و حکومت به دست دیگری سپرد چنانکه مذکور است در ماه ربیع الاول سال چهل و نه هجری به سن چهل و شش سالگی در مدینه مسموم و شهید شد و در کنار گور مادرش فاطمه علیها سلام در قبرستان بقیع مدفون گردید (همان).
غنچه سیراب: گل سرخ
این بیت نیز تلمیح و اشاره‌ای به سرگذشت دو تن از امامان ما شیعیان دارد.
در این بیت موازنه رعایت شده است.
معنی بیت: به امام حسین آن شهید تشنه لب که گلهای سرخ بر زیبایی او حسد می‌برند و به امام حسن(ع) آن شهید شده به وسیله زهر که نور چشمان زهرا علیهاسلام بود سوگند.
۵۱)به صدق لهجه بوذر به بوی آه او یس به سوز سینه سلمان به درد بودردا
بوذر: ابوذر: جندب بن جناده بن سفیان بن عبید، یکی از بزرگان صحابه و از مؤمنان قدیم (ف ۳۲ ه‍.ق،/ ۶۵۲م) گویند وی پس از چهار کس ایمان آورد. در راستی به او مثل زنند و وی نخستین کسی است که رسول(ص) را به شیوه اسلام تحیت گفت… (معین، ذیل غفاری). نیز تعلیقات دیوان، ص ۴۷۳.
بوی آه اویس: اویس بن عامر بن جزء بن مالک قرنی از طایفه بنی مراد یکی از پارسایان و از تابعان است. اصل وی از یمن است، او زندگانی حضرت رسول را ادراک نکرد و به درک صحبت آن حضرت موفق نگردید و بر عمر بن خطاب وارد شد و در جنگ صفین با حضرت علی بن ابیطالب بود و بیشتر برآنند که وی در همین واقعه کشته شد به سال ۳۷ هجری برابر ۶۵۷ میلادی/ و ایضاً رک به: کشف المحجوب الهجویری به تصحیح ژوکوفسکی، ص ۱۰۰۱) و در سفینه البحار آمده که حضرت رسول(ع) فرمودند:
«تفوح روائح الجنّه من قبل قرن واشوقاه! الیک یا اویس القرنی الا و من لقیه فلیقرء منی السلام»
ترجمه: بویهای خوش بهشتی از جانب قرن می‌وزد، وه! چه مشتاقم به تو ای اویس قرنی! هان! هر کس که او را ببیند او را از من سلام گوید. (تعلیقات دیوان مجیر، ص ۴۷۴).نیز قصیده ۹، بیت ۳۰