۲-۸ ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ و ﺟﺎﯾﮕﺎه رﯾﺴﮏاﻋﺘﺒﺎری در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎﻧﮑﯽﮐﺸﻮر

رﯾﺴﮏ ﻫﻤﻮاره ﻫﻤﺮاه زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ وﺳﺎزﻣﺎﻧﻬﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ و ﮐﻠﯿــﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖﻫﺎی ﺗﺼﻤﯿﻢﮔﯿﺮی ﺑﺎ ﯾﮏ‬ ﻧﻮع ﯾﺎ ﻃﯿﻒ ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ از رﯾﺴﮏﻫﺎ روﺑﺮو ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی رﯾﺴﮏﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺑﺎﻧﮏ ﯾﺎ ﻣﻮﺳﺴﻪ اﻋﺘﺒﺎری‬ در ﻃﻮل ﺣﯿﺎت ﺧﻮد ﺑﺎ آن روﺑﺮو اﺳﺖ، رﯾﺴﮏ اﻋﺘﺒﺎری ﯾﺎ رﯾﺴﮏ ﻧﺎﺷﯽ از ﻗﺼﻮر در ﭘﺮداﺧﺖ ﺟﺎﯾﮕﺎه وﯾﮋه ای‬ دارد، ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ ﻧﻘﺶ ﺑﺎﻧﮏ در اﻗﺘﺼﺎد ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺮدآوری ﺳﭙﺮده و اﻋﻄﺎی وام ﻣﺮﺗﺒﻂ اﺳﺖ. رﯾﺴﮏاﻋﺘﺒﺎری‬ از آن ﺟﻬﺖ در ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﭘﻮﻟﯽ ﺣﺎﯾﺰ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺮای ﺗﺨﺼﯿﺺ ، درﺣﻘﯿﻘﺖ ﺑﺪﻫﯽ‬ ﻧﻬﺎد ﭘﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﺳﻬﺎمداران ، ﻣﺮدم و ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﮔﺮدش ،ﻫﻢ ﺗﻮان اﻋﺘﺒﺎردﻫﯽ و ﻫﻢ ﻗﺪرت‬ ﺗﺎدﯾﻪ ﺑﺪﻫﯽ ﻧﻬﺎد ﭘﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان وام دﻫﻨﺪه را ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ‬‬

اﻣﺎ در اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ، ﺑﺴﯿﺎری از ﻋﻮاﻣﻞ ﻏﯿﺮﻗﺎﺑﻞ ﭘﯿﺶﺑﯿﻨﯽ ﺑﻮده و ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ ، ﻟﺬا ﯾﮏ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬار ﺑﺮای ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻮﭼﮏ، ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﮔﺬﺷﺘﻪ ، ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﮑﻦ‬ ‬ ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮای اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﯾﺎ رﯾﺴﮏ ﻣﯽﮔﺬارد ، وﻟﯽ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮاﻗﻊ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﺘﺼﺎد ﺑﺮ اﺳﺎس اﻧﺘﻈﺎرات وی‬ ﺗﺤﻘﻖ ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪ و اﯾﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ در اﺛﻨﺎی ﮐﺎر ، وی ﺑﺎ ﻋﻮاﻣﻠﯽ روﺑﺮو ﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﺣﺪﺳﯽ‬ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﯾﺠﺎد آن ﻧﺪاﺷﺘﻪ ، از اﯾﻨﺮو دﯾﮕﺮ ﻗﺎدر ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪات ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و از دﯾﺪ ﺑﺎﻧﮏ ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺘﺮی ﺗﻠﻘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﻬﺪات ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺎﻧﮏ را در درﯾﺎﻓﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ داده ﺷﺪه ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻞ و در ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﺑﺎ زﯾﺎن ﻣﻮاﺟﻪ ﺳﺎزد. ‬‬‬

در ﮐﺸﻮر ﻣﺎ ﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ ، ﻣﻮﺿﻮع رﯾﺴﮏ و آﺳﯿﺐﻫﺎی ﻧﺎﺷﯽ از آن ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ و ﺧﺼﻮﺻﺎً ‬ ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ اﻣـﺎ ﺑﻪ رﻏﻢ اﻫﻤﯿﺖ آن ، ﭼﺎرﭼﻮب ﯾﮑﺴﺎن و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺮای ﭘﯿﺎدهﺳﺎزی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ‬ رﯾﺴﮏ و ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی دﻗﯿﻖ ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ رﯾﺴﮏ اﻋﺘﺒﺎری وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و ﺻﻨﻌﺖ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی در ﮐﺸﻮر ﻫﻨﻮز ﺟﺎﯾﮕﺎه ‬ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻧﯿﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻋﻤﺪه دﻻﯾﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﭼﻮن ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، اﻗﺘﺼﺎدی، آﻣﻮزش، ‬ﻓﻘﺪان ﺑﺎﻧﮏﻫﺎی اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ، ﺧﻸ ﺷﺒﮑﻪ ﺗﺒﺎدل اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﻗﻮی و ﮐﺎرآﻣﺪ، ﻋﺪم وﺿﻊ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﻣﻘﺮرات ‬ ﮐﺎﻓﯽ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد. ﻟــﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺪاﺑﯿﺮی اﻧﺪﯾﺸﯿﺪه ﺷﻮد ﺗﺎ ﻫﻢ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن ﺗﺎﻣﯿﻦ ‬ ﺷﺪه و ﻫﻢ ﺑﺎﻧﮏ اﺻﻠﯽﺗﺮﯾﻦ وﻇﯿﻔﻪ ﺧﻮد ﯾﻌﻨﯽ اﻋﻄﺎی ﺗﺴﻬﯿﻼت را ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ رﯾﺴﮏ ﻣﻤﮑﻦ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ. زﯾﺮا در ‬ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺘﺤﻮل اﻣﺮوز، اﺳﺎﺳﺎً ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻫﺮ ﺑﻨﮕﺎه ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻂ آن ﺑﺮ رﯾﺴﮏﻫﺎ و ﻧﻮع ﻣﺪﯾﺮﯾﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ اﻧﻮاع رﯾﺴﮏﻫﺎ اﻋﻤﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ. ‬اﻟﺒﺘﻪ ﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اﺧﯿﺮ اﻗﺪاﻣﺎت ﺷﺎﯾﺎن ﺗﻮﺟﻬﯽ در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ، ﭘﺲ از ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻗﺎﻧﻮن ‬ ﻃﺮح ﺗﺴﻬﯿﻞ اﻋﻄﺎی ﺗﺴﻬﯿﻼت و اﺑﻼغ رﺳﻤﯽ آﺋﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻈﺎم ﺳﻨﺠﺶ اﻋﺘﺒﺎر، ﻣﺼﻮب ﻫﯿﺎت ﻣﺤﺘﺮم وزﯾﺮان در ﺳﺎل‬ ۱۳۸۶ ، ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺸﺎوره رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی اﻋﺘﺒﺎری اﯾﺮان ﮐﻪ در آﺑﺎن ﻣﺎه ﺳﺎل ۱۳۸۵ ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻠﯿﻪ ﺑﺎﻧﮏ ﻫﺎی ﮐﺸﻮر و ‬ ﺗﻌﺪادی از ﺷﺮﮐﺖﻫﺎی ﺑﺰرگ ﺑﯿﻤﻪ و ﻟﯿﺰﯾﻨﮓ ﺑﺎ ﻧﻈﺎرت ﺑﺎﻧﮏ ﻣﺮﮐﺰی ﺗﺎﺳﯿﺲ ﺷﺪه ﺑﻮد ؛ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻬﺎد ﻣﺎﻟﯽ ‬ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی اﻋﺘﺒﺎری و اﻋﺘﺒﺎرﺳﻨﺠﯽ ﺑﻪ ﻧﻈﺎم ﺑﺎﻧﮑﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﻌﺮﻓﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮوع ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻬﺎد ﻣﺮﺟﻊ ، ﻧﺴﺒﺖ ‬ﺑﻪ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی اﻋﺘﺒﺎری اﺷﺨﺎص ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﺣﻘﻮﻗﯽ و اراﺋﻪ ﮔﺰارشﻫﺎﯾﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ اﻗﺪام ﻧﻤﻮده اﺳﺖ. ﺷﺮوع ‬ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﯾﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﮔﺎﻣﯽ ﻣﻮﺛﺮ در راﺳﺘﺎی ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎت و ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از اﻋﻄﺎی ﺗﺴﻬﯿﻼت ﺑﺪون ‬ اﻋﺘﺒﺎر ﺳﻨﺠﯽ ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ، ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از درﺟﺎت اﻋﺘﺒﺎری ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﻣﺆﺳﺴﻪ اﻋﻼم ‬ ﻣﯽﺷﻮد، ﺑﺮای ﺳﻨﺠﺶ رﯾﺴﮏ اﻋﺘﺒﺎری ﻣﺸﺘﺮﯾﺎن ﺧﻮد ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎی ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ. اﻟﺒﺘﻪ ‬ ﺑﺎﻧﮏﻫﺎ در ﮐﻨﺎر اﺳﺘﻔﺎده از درﺟﺎت اﻋﺘﺒﺎری ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺸﺎوره رﺗﺒﻪ ﺑﻨﺪی اﯾﺮان، ﻻزم اﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﯿﺴﺘﻢ رﺗﺒﻪﺑﻨﺪی ‬اﻋﺘﺒﺎری داﺧﻠﯽ وﯾﮋه ﺧﻮدﺷﺎن را ﻫﻢ اﯾﺠﺎد و ﯾﺎ ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﺑﺎ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮاردادن رﺗﺒﻪﻫﺎی اﻋﺘﺒﺎری داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﮐﺎرا ﺗﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازﻧﺪ .‬ (اصلی، ۱۳۹۰).‬‬‬‬

۲-۹ مدل مفهومی تحقیق

مدل مفهومی پژوهش حاضر با توجه به متغیرهای مدیریت ریسک اعتباری و انواع مطالبات بانکی درذیل ارائه شده است . با توجه به مدل زیر، متغیر مستقل مدیریت ریسک اعتباری می‌باشد. همچنین، متغیر وابسته در این مدل مطالبات بانکی می‌باشد که دارای چهار مؤلفه‌ مطالبات سر رسید گذشته، معوق، مشکوک الوصول و سوخت شده می‌باشد.

مدیریت ریسک اعتباری

مطالبات سوخت شده

مطالبات مشکوک الوصول

مطالبات معوق

مطالبات سررسید گذشته

شکل( ۲-۲) مدل مفهومی تحقیق(محقق ساخته)

۲-۱۰ نتیجه گیری بخش اول

به طور خلاصه، در ادبیات تحقیق مورد نظر به بررسی مفهوم کلی ریسک و انواع آن در سیستم بانکی کشور به طور جامع بحث شد و در ادامه ریسک اعتباری و تاریخچه ای از جایگاه ریسک اعتباری در کشور و همچنین مدیریت ریسک اعتباری از دیدگاه باسل تشریح شد. و همچنین در ادامه مدل های ارزیابی مدیریت ریسک اعتباری بیان گردید و سپس انواع مطالباتی که در سیستم بانکی کشور وجود دارند تشریح شد و طبقه بندی از مطالبات ارائه گردید و سپس انواع خدمات بانکی اعم از سپرده ها، تسهیلات و خدمات ارزی بیان شد و در انتها فرایند اعطای تسهیلات اعطایی به مشتریان تشریح شد. و در ادامه با توجه به موضوع مورد نظر، پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی بررسی می شود.

۲-۱۱ مقدمه پیشینه تحقیق

تاکنون تحقیقی درباره بررسی تاثیر مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات در بانک‌ها (مطالعه موردی : بانک‌های خصوصی) در کشور به صورت مشخص انجام نشده است. اما تحقیق های زیر تا حدودی با این پژوهش مرتبط می‌باشند . از آن جایی که هدف از این پژوهش تعیین تأثیر مدیریت ریسک اعتباری بر عدم ایجاد مطالبات سررسید گذشته ، معوق ، مشکوک الوصول و سوخت شده در بانک‌های خصوصی استان کرمانشاه است لذا بررسی و نقد پژوهش های انجام شده در خصوص متغیرهای ریسک اعتباری و مطالبات و تسهیلات بانکی می‌تواند کمک بسیاری در چگونگی انجام تحقیق نماید. این بخش شامل بررسی و تحلیل پژوهش های مشابه صورت گرفته می‌باشد که به طور خلاصه در ذیل به آن ها اشاره می شود و شامل اهداف، چگونگی، شیوه و ابزارها در انجام هر تحقیق بیان شده است.

۲-۱۲ تحقیقات انجام شده

تحقیقات داخلی

1. 1. 1. فردوسی و همکاران (۱۳۹۲) مقاله ای با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر بهبود وصول مطالبات بانک کشاورزی شعبه مراغه انجام دادند. برای این منظور ، مطالبات به صورت چهار حالت وصول به موقع، سررسید گذشته ، معوقه و مشکوک الوصول طبقه بندی شدند و اطلاعات مورد نیاز از طریق بررسی پرونده های وام گیرندگان برای هر گروه از شعب گردآوری شد. برای دستیابی به هدف مطالعه از الگوی لاجیت چندگانه بهره گرفته شد. نتایج حاصل از انجام آزمون راست نمایی و والد نشان ‌می‌دهند که امکان ترکیب ‌گروه‌های وصول مطالبات وجود ندارد و نتیجه آزمون هاسمن حکایت از این امر دارد که چهار گروه وصول مطالبات مستقل از هم می‌باشند . نتایج به دست آمده از برآورد الگوی لاجیت چندگانه نشان می‌دهد متغیرهای مبلغ وام پرداختی، فاصله اقساط، تعداد اقساط، نوع تضمین، تمدید، فعالیت باغداری، زراعت ، خدمات و نوع تسهیلات از لحاظ آماری معنادار می‌باشند که در این میان متغیرهای مبلغ وام پرداختی و تمدید اثر منفی بر بهبود وصول مطالبات دارد و متغیرهای دیگر اثر مثبتی بر بهبود وصول مطالبات دارند. در نهایت ، اثرات نهایی و کشش برای تمام متغیرها به تفکیک هریک از ‌گروه‌های وصول مطالبات محاسبه گردید.