یکی از این نمایندگان به نام سید حسن تقی زاده وکیل تبریز که از جمله نمایندگان تندرو مجلس بود در این باره سخنانی گفت. که برای آن روز شگفت انگیز مینماید: «هیچ ایراد شرعی از برای اجتماع نیست و زنهای اسلام همیشه و در همه جا دور یکدیگر جمع میشدند و میشوند و به موجب قانون اساسی هم هیچ ایرادی وارد نیست وقتی میگوید ایرانی، این لفظ شامل مرد و زن هر دو است مادامی که اجتماعات مُخل دینی و دنیوی نباشد ضرری ندارد ممنوع نیست.^[۱۵۴]»

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

در شهر تبریز نهضت مشروطه بسیار قدرتمند بود و آزادی خواهان در نخستین هفته ها بعد از اعلان مشروطیت عملاً قدرت حاکم را به دست گرفتند. مقاومت مردم تبریز در برابر کودتای محمد علی شاه که در تهران و تمامی نقاط کشور موفق به سرکوب مشروطه طلبان و آزادی خواهان شده بود، نقشی اساسی در سقوط «استبداد صغیر» و بر پا داشتن نظام مشروطه ایفا نمود.
روزنامه انجمن در شماره ۴۱ سال سوم (۱۷ صفر ۱۳۲۷) در مقالهای تحت عنوان «انقلاب و نسوان تبریز» مینویسد: «شیرزنان تبریز را در این دوره انقلاب موقع مخصوصی است که تاکنون در اوراق ملی موضوع بحث نگردیده … به موجب استخبارات صحیحه و اطلاعات موثقه که در دست داریم هستند زنان شیرافکنی در یک نقطه مهمه شهر که به گاه جنگ با تغییر قیافت به یک مهارت خصوصی که در کار تیراندازی دارند سینه دشمن را میشکافند و آتش به فرق نامردانه سپاه یزید میبارند.^[۱۵۵]»
در دنباله مقاله مذکور نامهای به امضای «عموم نسوان تبریز» خطاب به عین الدوله (والی) منصوب شده محمد علی شاه و فرمانده نیروهای مستبدین به چاپ رسیده است.
زنان تبریز خطاب به وی که با بستن راه ورود مواد غذایی به شهر قصد از پای در آوردن مشروطه طلبان را داشت، میگویند: «ما تا چند ماه آذوقه داریم، بعد از آن برگ درختان و گیاه را میخوریم، با میوه سد جوع مینماییم، حتی گوشت گربه و سایر حیوانات را میخوریم، بالاخره در خون خود میغلتیم و تابع هوای نفس محمد علی میرزا نمیشویم.^[۱۵۶]»
در سالهای بعد، تعدادی از زنان روشنفکر ایرانی اقدام به تأسیس روزنامه نمودند. روزنامههای «دانش» به مدیریت و صاحب امتیازی خانم دکتر کمال، «شکوفه» به مدیریت خانم مزین السلطنه «زبان زنان» به مدیریت خانم صدیقه دولت آبادی و «نامه بانوان» به مدیریت خانم شهناز آزاد دختر میرزا حسن رشدیه نقش مهمی در طرح و بیان مسائل مربوط به جامعه زنان ایرانی ایفا نموده و در بیداری زنان ایرانی مؤثر واقع گردیدهاند.
۲-۴-۳- تصویر زن در شعر شاعران مشروطه
در میان شاعران عصر مشروطه پیش از همه سید اشرف الدین حسینی است که به وضع زنان توجه خاص مبذول داشته است. حمایت وی از زنان و دلسوزی او برای آنان در آن دوران حیرت انگیز است او سعی در بیداری دختران داشته و با نقل فرمایشاتی از حضرت رسول اکرم (ص)، دختران را تشویق به آموختن علم و دانش مینماید:
«… فرمود ختم المرسلین، تحصیل علم و خط و دین
از بهر نسوان الزم است، ای دخترک بیدار شو^[۱۵۷]»
او به ویژه مشوق ملکات اخلاقی در دختران است
«یک چادری از عفت و ناموس به سر کن و آن گاه برو مدرسه، تحصیل هنر کن^[۱۵۸]»
وی با تشریح وضعیت زنان عصر جاهلیت و حمایت حضرت رسول اکرم (ص) از حقوق زنان قرینههایی از زندگی اجتماعی زنان ایران را به تصویر کشیده است.
ابراهیم پور داود مسئله تعدد زوجات را موضوع شعر بلندی قرار داده و در تشریح مضرات آن راه اغراق را پیموده و خواری و عقب ماندگی کشور را پیامد این پدیده عنوان میکند.
بهار نیز؛ شعر بلندی با عنوان «زن شعر خداست» تعدد زوجات را مورد نکوهش قرار داده است.
«… زن یکی بیش مبرزان که بود فتنه و شر فتنه آن به که در اطراف تو کمتر باشد
کی توان داد میان دو زن انصاف درست کاین چنین مرتبه مخصوص پیمبر باشد^[۱۵۹]»
نسیم شمال نیز با ملاحظه وضعیت نابسامان خانواده های چند همسری تک همسری را توصیه میکند.
میرزاده عشقی در شعری به توصیف حال دختری فرهیخته میپردازد که در اثر فقر مالی و جهل مادر مجبور به ازدواجی ناخواسته با مرد سالمندی شده است.
عارف قزوینی اعتقاد دارد اگر زنان بتوانند حقوق خود را از مردان بگیرند همفکران او بی شمار خواهند بود. در اشعار ایرج نیز قطعاتی زیبا در وصف مادر و مقام و جایگاه وی یافت میشود که بسیار جالب توجه است.
ابوالقاسم لاهوتی متاثر از تحولات مغرب زمین و حقوقی که زنان در آنجا به دست آوردهاند در شعری که در سال ۱۹۱۸ در تبعید استانبول سروده خطاب به زنان مشرق زمین گوید:
«زنهای غرب در سر کار حکومتند
در دست مرد شرق تو چون بردهای هنوز
البته هم اسیری و هم بردهای از آنک
ایمان به انقلاب نیاوردهای هنوز^[۱۶۰]»
از عبدالحسین حسابی شعر بلندی تحت عنوان «ترقی نسوان» در شماره ۱۱ سال ۱۳۳۸ ﻫ .ق روزنامه گل زرد به چاپ رسیده است. او در این شعر به شرح نظرات خود درباره این موضوع پرداخته و ضمن طرح یک رشته مطالب مانند الزام آموزش دختران و عدم تبعیض میان آنها و پسران، رعایت حال آنها و شرح عقب ماندگی زنان ایرانی و ترقی زنان اروپایی، شرط آبادانی کشور را تربیت زنان میداند.
شاعر دیگری به نام جودی در شعری تحت عنوان «پرده دار حقیقت» پس از تأکید روی نقش زن در حیات انسانی، مژده آزادی آنان را میدهد.
اسمعیل دهقان در شعری در روزنامه طلوع از فلاکت «زنان رنجبر» سخن میگوید.
تصاویری که در شعرها از زنان متصور است با دورانهای قبل فرق دارد اینک به ذکر نمونههایی از آن میپردازیم.
تصویر غم و اندوه و ناامیدی، بیشترین و برجستهترین جنبهی سیمای زن در شعر معاصر را تشکیل میدهد. این تصاویر در اشعار فروغ فرخزاد، فراوان یافت میشود. زن در شعر او بی رحمانه مورد ستم واقع میشود و به خاطر اندیشه های پوچ و بی اساس خُرد میشود.
توجه به زن هر جایی و بی بند و بار و به اصطلاح «روسپی» در شعر شاعران نشانگر حضور چنین زنانی در جامعه است با اینکه این تصاویر خوشایند نیست و این زنان به دلایل مختلف تن به این کار میدهند و ارزش حقیقی خود را نادیده میگیرند. اکثر شاعران با بیان این موضوع قصد نکوهش آنان را ندارند. در نظر طاهره صفار زاده اگر چنین زنی بخواهد به شهر نجابت پا بگذارد با مشکل روبرو میشود نیما نیز این عمل را وسیله گذران زندگی زنان دانسته است.
در شعر شاعران معاصر دل نگرانی زن مقولهای جدا ناشدنی است زن در این انتظار تصویر زیبایی از خود به نمایش میگذارد.
فداکاری و صبر زن در شعر امروز جایگاه ویژهای دارد و یکی از زنان عرصه صبر حضرت زینب (س) است. سکوت زن و عدم حضور او در اجتماع، برگرفته شده از نظام مرد سالاری است و ریشه در تاریخ گذشته دارد. که در شعرها انعکاس یافته است در شعر فروغ به نام «حلقه» از دختری میگوید که زندگیش را در بندگی و اسارت مرد خلاصه نموده است و حلقهی ازدواج برای او، مثل حلقهی بردگی است.
زن و تنهایی یکی از جنبه های مهم و درخور توجه به حساب میآید.
در شعر معاصر وصف و تمجید از زنان بسیار دیده میشود، اما این زن، زن شرعی و قانونی شاعر یعنی همسر شاعر محسوب میشود و در حقیقت، معشوقه همان همسر شاعر است که در مشکلات و شادیهای زندگی پا به پای او پیش رفته است. شاعر در این گونه اشعار، در مقام قدردانی از همسرش بر آمده است مثل شعرهای شاملو برای همسرش (آیدا در آینه) و شعر اخوان ثالث و نیما.
تصویر زنانی که در حال دعا و عبادت هستند یکی از جنبه های زیبا در شعر معاصر است مثلاً در شعر مهدی اخوان ثالث شاعر از دعای بی اندازهی زن مطمئن گشته حتماً خواستهاش اجابت میشود.
زن گاهی در شعر به شب و خورشید و ماه مانند شده است و گاهی به فرشته و پری.
گاهی فقط به جنبهی جسمی و مادی زن توجه شده است سپهری در شعر خود از زن به عنوان «چراغ لذت» نام میبرد و معتقد است برای رسیدن به تنهایی باید از چراغ لذت گذشت.
بی عدالتی نسبت به زن خمیر مایه اصلی این مبحث است که از طرف جامعه به زن تحمیل میشود و گاهی در قوانین رسمی جامعه رخنه میکند و شکل قانونی به خود میگیرد. و زن گاهی برای اثبات خود و رهایی از بی عدالتیهای رایج در جامعه، دست به هر کاری میزند و گاهی از زندگی خود دست بر میدارد، تا در مسلخ بی عدالتی خود را تبرئه کند همین قانون باعث شده است فروغ از دیدار تنها فرزندش محروم شود.
در جای دیگر زن را به آیینه سبزی، آسمان نور، پرنده مانند کردهاند که نشان از پاکی و قداست است. پیوند زن با این واژهها، بیان کنندهی اهمیّت و مقام زن در نزد شاعر است.
اعتقاد همگان بر این است که زنان در برابر مشکلات، کاری جز گریستن نمیدانند حتی گاهی، برای نرم کردن دل مردان، گریه آخرین حربهی زنان به حساب میآید. اگرچه این تصور، نشأت گرفته از اجتماع است، اما دور از حقیقت و زن به خاطر عاطفی بودنش، هر رفتار خشونت آمیزی را تحمل نمیکند. و گریه هم یکی از پاک ترین و طبیعی ترین کار زن در اعتراض به این خشونتها است. بنابراین گریستن از ناتوانی و ضعف زنان خبر نمیدهد، بلکه از جنبهی عمیق عاطفی زن سرچشمه میگیرد.
شکایت زن به جامعه و اجتماع از آگاهی او خبر میدهد او به کسانی که ناقص العقل، کم خرد، شیطان صفت و حیلهگر معرفیاش میکنند اعتراض میکند و میگوید این نسبتهای ناروا نشان از قلمی است که در دست نااهلان روزگار قرار گرفته است این تصاویر در شعرهای فروغ فرخزاد دیده میشود.
در شعر امروز شاعر برای نشان دادن حالات مختلفی چون عشق، وفاداری، استواری و … از تلمیح استفاده میکند و این تلمیحات به زنانی زبانزد و معروف چون شیرین، لیلی، منیژه … بر میگردد.
به همان اندازه که زنان در دوره های قبل در پشت پردهها از امکانات زندگی محروم ماندند، به همان میزان در سبز فایل و با پیشرفت صنعت و ماشین، از او به عنوان کالای تبلیغاتی استفاده گردید.
در مجلات، روزنامهها، رادیو و تلویزیون زن مؤثرترین جنبهی تبلیغاتی به حساب میآمد بعدها جنبه تبلیغاتی زن از حدود اقتصادی فراتر رفته و از زن در مسایل سیاسی نیز بهره گرفته شد. شاعران این حقیقت تلخ را در شعرهایشان بیان نمودهاند و به انتقاد از آن پرداختهاند.