۲-۸:کتاب گویا

۲-۸-۱:تعریف کتا ب گویا

کتاب گویا تلفیقی است از متن کتاب و صدای خوانده شدن آن.کتاب گویا از گوینده ای کمک می‌گیرد که متنی را برای مخاطبی می‌خواند این گوینده می‌تواند خود پدید آورنده­ی اثر باشد، یا یک گوینده­ی حرفه ای. گاهی درکتاب گویا از جلوه های موسیقیایی و صوتی نیز استفاده می شود و گاهی فقط صدای گوینده یا گویندگان شنیده می شود (ایروین،^[۱۵]۲۰۰۹).واژه نامه­ی پیوسته کتابداری و اطلاع رسانی در مقابل کتاب گویا آورده است :« کتابی که با صدای بلند خوانده می شود و برروی نوار یا سی دی ضبط می شود و معمولا این کار توسط یک بازیگر یا گوینده­ی حرفه ا­ی یا نویسنده کتاب انجام می ­شود.دانشنامه آزاد ویکی پدیا در ذیل مدخل کتاب گویا آورده است:«کتاب گویا یا کتاب صوتی، متن کتابی است که توسط یک یا چندگوینده خوانده می شود و به صورت فایل های صوتی درمی آید و یا گاهی به صورت نمایشنامه بازی ­می شود. کتاب گویا ممکن است با موسیقی یا افکت های صدایی همراه بشد. گاهی نویسنده با صدای خودش کتاب را ­می­خواند گاهی گویندگان حرفه ای این کار را انجام ­می‌دهند.» در برخی از تعاریف نیز به جنبه­ سرگرمی و عامه پسندبودن این محصول تأکید می شود مانند تعریف پیترز^[۱۶](۲۰۰۷) از کتاب گویا: « کتاب های گویا آثار داستانی ، غیرداستانی ، شعر و درام هستند که دردرجه­­ی اول به جای خواندن بصری، گوش داده می­شوند.» هدف از ضبط کتاب گویا ، انتقال متن کامل یک کتاب یا نوشته روی یک محمل صوتی است؛ به نحوی که برای هرکسی که قادر به خواندن نیست، قابل درک و شنیدن باشد. از این رو کتاب گویا بیشتر به کتاب خوانی با صدای بلند شبیه است.

۲-۸-۲:تاریخچه کتاب گویا:

‌در سال‌ ۱۹۳۱، ایالات متحده آمریکا اولین بار این نوع کتاب ها را برای نابینایان مطرح کرد و اولین کتاب گویا در سال ۱۹۳۲ تولید شد.به اعتقاد برخی کتاب های گویا ارائه سنت دیرینه­ی قصه گویی و نقالی است . این سنت تا به امروز به شیوه ­های مختلف ادامه داشته و به عقیده­ی برخی موج جدید علاقه به کتاب گویا نوعی احیای این سنت است (ایرون، ۲۰۰۹).اولین کتاب­های گویا، جنبه­ آموزشی داشتند و به دنبال آن کتاب های ادبی نیز ‌به این رشته اضافه شد در سال ۱۹۷۰ شرکت های مختلف توزیع این کتاب ها را برعهده گرفتند و در اواسط دهه­ بعد بود سودشرکت ها­ی تولیدکتاب گویا از چندین میلیارد دلار در سال فراتر رفت . مؤسسه‌­ی ناشران صوتی در سال ۱۹۸۶ توسط ۶ شرکت رقیب و با هدف ارتقا­ی آگاهی مخاطبان از این گونه کتاب ها پایه گذری شده است. با ظهور اینترنت، تکنولوژی های با پهنای باند بالا، فرمت های فشرده فایل های صوتی و پخش کننده­ موسیقی قابل حمل، محبوبیت کتاب های صوتی به طور معناداری افزایش پیدا کرد. این رشد با پیدایش سرویس های اشتراک دانلود دو چندان شد و این امر به گسترش ناگهانی کتاب های تولید شده منجر شده است(آلن^[۱۷] ،۲۰۱۰).

۲-۸-۳:سابقه کتاب گویا درایران: در سال ۱۳۴۹ دولت، مؤسسه‌­ی ملی بهزیستی نابینایان را تأسیس کرد که به تهیه و توزیع کتاب بریل ‌و کتاب گویا برای نابینایان اقدام کرد .پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تأسیس سازمان بهزیستی کشور، مؤسسه‌­ی ملی نیز به سازمان بهزیستی خدمات نابینایان رودکی تغییر نام داد .

تولیدکتاب های درسی به صورت گویا و بریل به سازمان کودکان استثنایی که وابسته به وزارت آموزش و پرورش است،واگذار شد.در چند سال اخیر مؤسسات فراونی در زمینه تولید کتاب گویا فعال شده اند، مانندکتاب خانه­ی عمومی حسینیه ارشاد، مؤسسه‌ نهادگذاری مطالعات علمی و پژوهشی گویا، دفترفرهنگ معلولین و در سال (۱۳۹۱) بر اساس برنامه درسی ملی که نگاشت آن در چندین سال قبل شکل گرفت تولید بسته های آموزشی در مدارس سراسری ایرن شروع شد و ‌در سال‌(۱۳۹۲) وزارت آموزش و پرورش کتاب های گویا فارسی و قرآن را در قالب یک نرم افزار و بسته های آموزشی در اختیار مدارس قرارداد و این سیاست ‌بر اساس این است که فراگیری کودکان و نوجوانان ازطریق گوش و شنوایی موثرتر از یادگیری با خواندن و مطالعه به وسیله چشم است . برخلاف گذشته که تلاش می­شدیادگیری را در کودکان با خواندن پیش ببرند. در چند دهه اخیر تجربه های مکرر نشان ­می‌دهد که شنیدن و شنوایی یادگیری را بهتر و زودتر به ثمر می رساند . از این رو کانون پرورشی فکری کودکان ،مرکزی برای تهیه نوارموسیقی و قصه برای بچه ها تأسیس کرد که نام آن مرکز تهیه نوار و صفحه برای کودکان و نوجوان بود. (مکتبی فرد ،۱۳۸۴). شماری از قصه های کانون به صورت نوار کاست منتشر شده از جمله تولیدات این مرکز خرس سیاه کوچولو ، لیلی حوضک، صدای شاعرو…بود.

۲-۸-۴: انواع کتاب گویا

کتاب های گویا را می توان از جنبه‌های مختلف دسته بندی کرد. از جمله ‌بر اساس قالب، ویرایش، سبک ، روایت و نحوه تعامل .

۲-۸-۴-۱:قالب:

۱- یکی از قالب های قدیمی کتاب گویا نوار کاست است که در سال اخیر خرید و فروش آن رو به کاهش است

۲- قالب دیگر عرضه کتاب گویا لوح فشرده است که تا سال ۲۰۰۶ روند روبه افزایش را دنبال می­کرد.

۳- عرصه کتاب گویا با فرمت فایل صوتی قابل دانلود است از دیگر قالب هایی که در این سال این قالب گسترش پیدا ‌کرده‌است( ای.پی.ای^[۱۸]، ۲۰۰۸).

۲-۸-۴-۲: ویرایش:

کتاب های گویا ‌بر اساس ویرایش به دو دسته مشروح و خلاصه تقسیم می­شوند.کتاب گویای مشروح حاوی محتوای اصل اثرچاپی است که بدون تغییر ضبط شده است. کتاب گویای خلاصه با کاهش حلول و تغلیظ متن کتاب چاپی منتشر می­ شود.

۲-۸-۴-۳: سبک:

۱- دوگونه کلی کتاب گویا ‌بر اساس سبک عبارتند ‌از گونه داستانی و غیر داستانی

۲-۸-۴-۴:روایت:

تفاوت اصلی میان کتاب های گویا را باید توجه به نوع صدای سازنده­ی آن دانست( صدای انسان در مقابل صدای مصنوعی)؛ روایت توسط یک عامل انسانی انجام می شود یا توسط رایانه.

کتاب های گویا را از نظر تعامل را می توان به دو دسته تعاملی و غیر تعاملی تقسیم کرد . درکتاب گویای تعاملی ،برخلاف کتاب های گویای غیر تعاملی که شنونده کتاب که منفعل عمل می‌کند و فقط می ­تواند به داستانی که از قبل ساخته شده است و یک سرخطی ثابت دنبال می­ کند، گوش کند. ایده این است که داستان به قطعات مختلف تقسیم می‌کنند به کاربراجازه داده می شود که از یک قطعه به قطعه دیگر، به منظور توسعه شخصی خط داستان حرکت کند.در این روش، خط داستانی ممکن است از کاربری به کار کاربر دیگر و هم چنین از زمانی به زمان دیگر برای همان کاربر متفاوت باشد(فورینی، ^[۱۹]۲۰۰۸).

۲-۸-۵: قابلیت ها و مزایای کتاب گویا:

۲-۸-۵-۱:تناسب با شیوه­ زندگی انسان امروزی

کتاب های گویا به خوبی با سبک زندگی ماشینی و شلوغی امروز تناسب دارد. خوانندگان و دانش آموزان و کودکان موفقیت شان هنگام گوش کردن به کتاب گویا نسبت به نشستن وخواندن بصری یک کتاب چاپی بسیار مناسب تر و راحت تر است. کتاب گویا را ­می توان هنگام پیاده رویی، ورزش ،انتظا دراتوبوس یا مترو…. گوش کرد. علاوه براین بسیاری از افرادی که در سفر یا در رفت و آمدهای طولانی هستند می ­توانند یک تجربه صوتی لذت بخش و در دسترس داشته باشند( پیترز ، ۲۰۰۷).

۲-۸-۵-۲: سهولت دسترسی و استفاده