۱-۲- فرستنده
۲-۲- شخصی که از جانب فرستنده عمل می کند.
۳-۲- مستخدمین و کارکنان فرستنده
۴-۲- نماینده و عامل.
۵-۲- گیرنده کالا.
۶-۲- مستخدمین و کارکنان فرستنده.
۷-۲- شخص ثالث.
۳- اشخاصی وابسته به محموله در کنوانسیون روتردام:
۱-۲- فرستنده
۲-۲- فرستنده اسنادی.
۳-۲- گیرنده.
۴-۲- دارنده.
۵-۲- کنترل کننده.
۶-۲- نماینده فرستنده و فرستنده اسنادی.
۷-۲- پیمانکار فرعی فرستنده.
۸-۲- کارکنان فرستنده و فرستنده اسنادی.
۴-۲-۱- فرستنده
در حقوق حمل و نقل، “فرستنده”^[۲۸۰] کسی است که از طریق عقد قرارداد با متصدی حمل، کالا را برای شخص دیگری ارسال می نماید. طبق این تعریف لازم نیست فرستنده کالا، خود به شخصه صاحب کالا باشد بلکه می تواند نماینده وی یا شخصی باشد که طرف قرارداد با صاحب کالا است.^[۲۸۱] در کنوانسیون لاهه علی رغم تعریف “متصدی حمل”^[۲۸۲] در بند a1 ماده ۱^[۲۸۳] تعریفی از «فرستنده» نشده است، معذلک از انشاء همین بند می توان عنوان نمود از نظر کنوانسیون لاهه، فرستنده تعریفی شبیه متصدی حمل و در تقابل با آن دارد، یعنی فرستنده کسی است که در قرارداد حمل، طرف قرارداد با متصدی حمل می باشد و ملاحظه می گردد که این تعریف با تعریفی که در حقوق حمل و نقل از فرستنده می شود تطابق دارد.

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۴-۲-۱-۱- حقوق، وظایف و مسئولیت های فرستنده در کنوانسیون لاهه
همانگونه که ذکر شد کنوانسیون لاهه بر بر مبنای تعیین وظایف، اختیارات و مسئولیت های متصدی حمل بنا شده است معذلک در مواردی نیز بصورت مستقیم یا تلویحی حقوق و تعهداتی برای فرستنده پیش بینی شده است که ذیلا این موارد تشریح می شوند:
الف- حقوق فرستنده در کنوانسیون لاهه
در کنوانسیون لاهه تنها حقی که برای فرستنده لحاظ شده است حسب «صدر بند ۳ ماده ۳»^[۲۸۴] و «بند ۷ ماده ۳»^[۲۸۵] محدود به دریافت بارنامه دریایی از متصدی حمل با اوصاف تشریح شده در این بندها می باشد. حق دیگری که برای متصدی حمل متصور است حق استرداد محموله می باشد که در ماده ۶۵ قانون دریایی ایران^[۲۸۶] به آن اشاره شده است. البته این حق با توجه به وضعیت خاص حمل دریایی منحصر به فرستنده نیست و دارنده بارنامه دریایی یا اشخاصی که ادعای حقی نسبت به محموله دارند می توانند از این حق قانونی استفاده نمایند.
ب- تعهدات و مسئولیت های فرستنده در کنوانسیون لاهه
یکی از بنیادی ترین تعهدات فرستنده در حمل و نقل دریایی ارائه صحیح اطلاعات مربوط به محموله می باشد که برای صدور بارنامه دریایی لازم می باشد. حسب بندهای a3 و b3 ماده ۳ کنوانسیون لاهه، فرستنده مکلف است “علائم مشخصه کالا”، “تعداد، مقدار و وزن محموله” را به متصدی حمل اعلام نماید. تعهد فرستند در این خصوص ناشی از وضعیت خاص حمل و نقل به صورت عام و حمل و نقل دریایی به صورت خاص می باشد چرا که هنگام بارگیری محموله، به لحاظ کمبود امکانات و محدودیت زمانی و از طرفی محدودیت های قانونی از جمله محدودیت های بندری و گمرکی عملا متصدی حمل امکان کنترل و بررسی اوصاف و مقدار و تعداد و وزن محموله را نخواهد داشت و این موضوع متصدی حمل را در موقعیت بسیار شکننده و آسیب پذیری در مقابل فرستنده کالا قرار می دهد. این در حالیست که کالا از اول در تصرف و اختیار فرستنده قرار داشته است و ایشان معمولا از کمیت و کیفیت آن اطلاع کامل دارد یا باید اطلاع داشته باشد در صورتیکه امکان بررسی و تعیین مشخصات کالا و همچنین مقدار و وزن و تعداد آن برای متصدی حمل در زمان تحویل و بارگیری محموله عملا مقدور نمی باشد. فلذا مسئولیت ارائه این اطلاعات برای درج در بارنامه دریایی طبق بندهای a3 و b3 ماده ۳ کنوانسیون لاهه^[۲۸۷]، به عهده فرستنده گذاشته شده است و متعاقب این تعهد، براساس بند ۵ ماده ۳ کنوانسیون لاهه^[۲۸۸]، فرستنده در مقابل عدم صحت اطلاعات ابرازی در مقابل متصدی حمل مسئول شناخته خواهد شد.
نکته قابل توجه اینکه در بند ۵ ماده ۳ کنوانسیون لاهه، تنها از مسئولیت فرستنده در مقابل متصدی حمل سخن گفته شده و در خصوص خساراتی که ممکن است به اشخاص ثالث وارد آید مطلبی عنوان نشده است در حالیکه این سکوت را نمی توان به معنی عدم مسئولیت فرستنده در مقابل چنین اشخاصی دانست بلکه فرستنده در این موارد طبق قواعد عام مسئولیت مدنی دارای مسئولیت شناخته خواهد شد.
همچنین فرستنده حسب مفهوم مخالف بند ۳ ماده ۴ کنوانسیون لاهه به صورت عام در مقابل خساراتی که به متصدی حمل و کشتی وارد می شود وقتی این خسارات قابل انتساب به فعل یا قصور (ترک فعل) خود وی یا نماینده و عامل یا کارکنان و مستخدمین وی باشد مسئول خواهد بود.
۴-۲-۱-۲- حقوق، وظایف و مسئولیت های فرستنده در کنوانسیون هامبورگ
برخلاف کنوانسیون لاهه در کنوانسیون هامبورگ فرستنده همانند متصدی حمل در ماده ۱ تعریف شده است. حسب بند ۳ ماده ۱ این کنوانسیون، فرستنده شخصی است که در قرارداد حمل، طرف قرارداد متصدی حمل می باشد. همچنین در قسمت بعدی بند ۳ ماده ۱ از «فرستنده عملی» نام برده شده است. از نظر کنوانسیون هامبورگ «فرستنده عملی» شخصی است که کالا توسط او یا به نام او یا به حساب وی کالا تحویل متصدی حمل شده است تصریح کنوانسیون هامبورگ بر تعریف فرستنده عملی بدین خاطر است که با توجه به گسترش روزافزون حرفه فورواردینگ و همچنین دخالت شرکت های بزرگ در امر حمل و نقل فروش های بین المللی، معمولا کارمندان فرستنده اقدام به تحویل فیزیکی کالا می نمایند در صورتیکه این اشخاص به نمایندگی اقدام نموده و فرستنده محسوب نمی شوند. همچنین ممکن است در مواردی به نحوی از انحاء نام فرستنده در بارنامه دریایی قید نشده باشد و در این مورد شخصی که عملا عملیات تحویل کالا را انجام داده است از نظر کنوانسیون هامبورگ متصدی حمل محسوب می شود.
الف- حقوق فرستنده در کنوانسیون هامبورگ
در کنوانسیون هامبورگ حسب بند ۱ ماده ۱۴ و بند ۲ ماده ۱۵، فرستنده کالا همانند کنوانسیون لاهه می تواند از متصدی حمل تقاضای نماید بارنامه دریایی بر اساس اطلاعاتی که وی به فرستنده می دهد صادر نموده و در اختیار وی قرار گیرد و حسب بند c1 ماده ۱۵ کنوانسیون هامبورگ، در چنین بارنامه ای متصدی حمل نام فرستنده را قید خواهد نمود. از طرفی فرستنده کالا می تواند با توجه به بندهای ۱ و ۲ ماده ۹ این کنوانسیون با متصدی حمل در خصوص حمل محموله بر روی عرشه کشتی توافق خاص نماید و چنین توافقی باید در متن بارنامه دریایی قید شود.
ب- تعهدات و مسئولیت های فرستنده در کنوانسیون هامبورگ
کنوانسیون هامبورگ برخلاف کنوانسیون لاهه تلاش نموده است صرفا بر متصدی حمل تمرکز ننماید و برهمین اساس نیز در موارد متعددی بصورت تشریحی وظایف و تعهدات و مسئولیت های فرستنده را برشمرده است.
فرستنده حسب بند a1 ماده ۱۵ کنوانسیون هامبورگ باید اطلاعات عمومی مربوط به کالا و علائم اساسی شناسائی مانند تعداد بسته ها یا قطعات و مقدار آن را برای صدور بارنامه دریایی در اختیار متصدی حمل قرار دهد و مطابق بند ۱ ماده ۱۷ در خصوص اطلاعاتی که از طرف ایشان برای درج در بارنامه دریایی به متصدی حمل داده شده است مسئول خساراتی است که به جهت عدم صحت این اطلاعات به متصدی حمل وارد می شود.
فرستنده مکلف به ارائه اطلاعات تکمیلی در خصوص کیفیت و کمیت کالای خطرناک^[۲۸۹] و اقدامات احتیاطی لازم در این رابطه به متصدی حمل بوده و باید علائم و برچسب های مخصوص کالای خطرناک را بر اساس مقررات مربوطه^[۲۹۰] بر روی آنها نصب نماید و در صورت عدم ارائه اطلاعات لازم و یا عدم نصب علائم و برچسب های مخصوص، بر اساس ماده ۱۳ کنوانسیون هامبورگ مسئول خسارات وارده به متصدی حمل اصلی و ثانوی می باشد. در صورتی نیز که محموله حیوانات زنده باشد بر اساس بند ۵ ماده ۵ کنوانسیون هامبورگ فرستنده به صورت ضمنی مکلف به ارائه تعالیم و دستور العمل در خصوص حمل این حیوانات به متصدی حمل می باشد.
علی رغم وجود موارد خاص که بر مسئولیت فرستنده در قبال متصدی حمل اصلی و ثانوی به شرح فوق تاکید می شود در کنوانسیون هامبورگ در ماده ۱۲ بصورت عمومی فرستنده وقتی خسارت ناشی از تقصیر یا قصور (غفلت) خود یا نمایندگان یا کارکنان وی باشد مسئول شناخته شده است یعنی فرستنده هم در قبال غلفت و تقصیر خود و هم در قبال غلفت و تقصیر اشخاص منسوب به وی مسئول می باشد و در صورت اخیر (تقصیر و غفلت اشخاص منسوب به فرستنده) با اثبات تقصیر و غفلت این افراد، مسئولیت این اشخاص به فرستنده منتقل می شود و لازم نیست ثابت شود خود فرستنده در انتخاب و بکارگیری این اشخاص دچار تقصیر یا غفلت شده است.
۴-۲-۱-۳- حقوق، وظایف و مسئولیت های فرستنده در کنوانسیون روتردام
در کنوانسیون روتردام در بند ۸ ماده ۱ فرستنده مانند کنوانسیون هامبورگ تعریف شده است. در این کنوانسیون حقوق و تعهدات فرستنده در مقایسه با کنوانسیون های قبلی بصورت جزئی تر، مشروح تر و عملی تری منظور نظر قرار گرفته است.
الف- حقوق فرستنده در کنوانسیون روتردام
فرستنده حسب ماده ۳۵ کنوانسیون روتردام همانند کنوانسیوهای قبلی حق دارد اسناد حملی را که توسط متصدی حمل صادر شده است را دریافت نماید یا در اختیار بگیرد. از طرفی برخلاف کنوانسیوهای لاهه و هامبورگ که تعهدات ناشی از حمل و نقل دریایی باید توسط متصدی حمل انجام شود در این کنوانسیون امکان انجام اعمال مربوط به الف- بارگیری ب- جابجائی ج- صفافی (چیدمان) و د- تخلیه توسط “فرستنده”، “فرستنده اسنادی” یا “گیرنده” برابر بند ۲ ماده ۱۳ وجود دارد و بر همین پایه نیز مسئولیت های ناشی از این چهار عمل تبعتا به فرستنده یا فرستنده اسنادی یا گیرنده منتقل می شود امری که در بند i3 ماده ۱۷ و بند ۲ ماده ۲۷ کنوانسیون روتردام مورد تاکید قرار گرفته است.
در کنوانسیون های لاهه و هامبورگ از امکان انجام تعهدات ناشی از قرارداد حمل توسط فرستنده یا گیرنده سخنی گفته نشده است. بارنامه هایی مشهور به (FIOS BL) وجود دارند که کلیه مخارج بارگیری، جابجائی و تخلیه بار به عهده صاحب کالا خواهد بود. در یک تفسیر با توجه به بند ۸ مواد ۳ کنوانسیون لاهه و بند ۱ ماده ۲۳ کنوانسیون هامبورگ که هرگونه شرطی را خلاف مفاد کنوانسیون باطل اعلام نموده است می توان گفت چنین توافقی که به موجب آن انجام وظایف و مسئولیت های متصدی حمل به فرستنده منتقل شود باطل می باشد و در تفسیر دیگر می توان گفت چنین شرطی خلاف کنوانسیون های فوق الذکر نیست بلکه به موجب این توافق متصدی حمل انجام وظایف در اموری (مانند تخلیه و بارگیری و …) را می تواند به عهده فرستنده بگذارد ولی همچنان مسئولیت وی برقرار و پابرجا می باشد.^[۲۹۱] کنوانسیون روتردام به شک و شبهه ها در این خصوص پایان داده است و در بند ۲ ماده ۱۳ انتقال تعهدات را در این چهار مورد مجاز شمرده است. از طرفی دیگر با توجه به انشاء بند ۲ ماده ۱۳ و لحاظ قاعده آمره مندرج در ماده ۷۹ کنوانسیون روتردام می توان گفت این کنوانسیون تنها حق واگذاری و انتقال تعهدات مربوط به این ۴ عمل را به فرستنده یا فرستنده اسنادی یا گیرنده معتبر شناخته است و انتقال سایر تعهدات ناشی از قرارداد حمل به اشخاص یاد شده خلاف قواعد کنوانسیون روتردام خواهد بود.
ب- تعهدات و مسئولیت های فرستنده در کنوانسیون روتردام
در کنوانسیون روتردام تلاش شده است از یک طرف بصورت تشریحی مسئولیت های فرستنده و متصدی حمل تعیین شود و از سوی دیگر تلاش شده است تا با رعایت جانب عدالت و انصاف بین تعهداتی که به موجب عملیات حمل برای اشخاص به وجود می آید تعادلی منطقی ایجاد شود. بر همین اساس نیز در کنوانسیون روتردام در فصل هفتم در مواد ۲۴ الی ۳۴ مسئولیت های مختلفی که به واسطه موضوعات گوناگون برای فرستنده قابل تصور می باشد تبیین گردیده و ابعاد مختلف آن تشریح شده است.
ب-۱- تعهد به قابلیت حمل و نقل محموله
حسب ماده ۲۷ کنوانسیون روتردام، فرستنده تعهد دارد کالای موضوع حمل را به صورتی به متصدی حمل تحویل دهد که محموله قابلیت حمل و نقل را تا پایان سفر داشته باشد به صورتیکه هم خود کالا سالم بماند و هم با سایر کالاهای مجاور خسارتی وارد نشود. همانگونه که در کنوانسیون های لاهه و هامبورگ، قابلیت کشتیرانی کشتی، جزء تعهدات اصلی متصدی حمل محسوب شده است در کنوانسیون روتردام نیز قابلیت حمل محموله تا پایان سفر جزء تعهدات فرستنده منظور شده است و با این توصیف “قابلیت تحمل سفر محموله” در مقابل “قابلیت کشتیرانی کشتی” تعریف و مورد شناسائی قرار گرفته است. در این ماده تعهداتی که سابقا طبق عرف حمل و نقل دریایی به عهده فرستنده بوده است به دقت تعیین و ذکر شده اند و تعهدات بسیار سنگینی در مقایسه با کنوانسیون لاهه و هامبورگ برای فرستنده برقرار شده است.
در کنوانسیون لاهه مطلبی در خصوص اینکه محموله باید قابلیت حمل و نقل را داشته باشد قید نشده است و تنها در بند n2 ماده ۴ ذکر شده است که متصدی حمل از جبران خسارتی که ناشی از عیب و نقص بسته بندی کالا باشد معاف می باشد و بدین ترتیب می توان با یک استقراء منطقی از بند یاد شده چنین نتیجه گرفت که در کنوانسیون لاهه انجام بسته بندی مناسب جزء تعهدات متصدی حمل محسوب می گردد. در کنوانسیون هامبورگ علی رغم اینکه نویسندگانش تلاش داشته اند در تدوین آن نقایص کنوانسیون لاهه را رفع نمایند معذلک بصورت مستقیم یا غیرمستقیم مطلبی در خصوص تعهد فرستنده نسبت به قابلیت حمل و نقل محموله و لزوم بسته بندی مناسب آن مطلبی قید نشده است و در این مورد تنها می توان به عرف حمل و نقل رجوع نمود.
ب-۲- تعهد به قابلیت حمل و نقل بارگنج (کانتینر)
با توجه به اینکه در حمل و نقل های جدید و لاینری عمل حمل و نقل به واسطه مزایایی که بارگنج (کانتینر) دارد با این وسیله انجام می شود و از آنجا که بارگیری محموله در بارگنج و محکم سازی آن (لاشینگ و چوکینگ) و استافینگ مناسب محموله از اهمیت اساسی برخوردار می باشد. وقتی عملیات بارگیری (استافینگ) توسط فرستنده انجام شده باشد مسئولیت صحت و دقت این اقدمات نیز به عهده وی می باشد. در خصوص قابلیت حمل خود بارگنج (کانتینر) و وسایل مشابهی که بارگیری در آن انجام می شود در ماده ۲۷ کنوانسیون روتردام اشاره ای نشده است، معذلک از آنجا که در بند ۲۴ ماده ۱ این کنوانسیون، وسیله حمل نیز جزء محموله محسوب شده است می توان از جمع ماده ۲۷ و بند یاد شده نتیجه گرفت که وقتی که بارگنج (کانتینر) توسط فرستنده تامین می شود، فرستنده مسئول صحت و سلامت بارگنج (کانتینر) و قابلیت حمل محموله تا پایان سفر می باشد.
نکته قابل توجه اینکه همانگونه که ذکر شده است در کنوانسیون روتردام فرستنده باید “محموله” و بارگنج (کانتینر) را به نحوی که قابلیت و تاب و توان حمل و نقل را داشته باشد در اختیار متصدی حمل قرار دهد و صرف انجام اقدامات متعارف از سوی فرستنده برای تامین این موارد کافی نمی باشد و در صورتی که خسارتی به واسطه عدم قابلیت حمل و نقل محموله یا بارگنجی (که توسط فرستنده تامین شده است) وارد شود فرستنده مسئول جبران خسارات وارده می باشد. به عبارتی در بندهای ۱ و ۳ ماده ۲۷ کنوانسیون روتردام مسئولیت فرستنده بر اساس نظریه “فرض مسئولیت” تعیین شده است.
ب-۳- تعهدات فرستنده در خصوص کالای خطرناک
صرف نظر از تعهد فرستنده به ارائه اطلاعات مربوط به محموله طبق مواد ۲۸ و ۲۹ کنوانسیون روتردام، در ماده ۳۲ به دلیل وضعیت خاص کالاهای خطرناک و خطری که این نوع کالاها برای کشتی و سایر محمولات ایجاد می نمایند دو مسئولیت برای فرستنده به شرح ذیل تعیین شده است:
۱- باید متصدی حمل را از ذات و ماهیت خطرناک کالا مطلع سازد.
۲- از علائم و نشانهای مخصوص نیز بر روی کالا نصب و استفاده نماید.