شادکامی عبارت‌است از مقدار ارزش مثبتی که یک فرد برای خود قائل است(وین هوون، ۱۹۹۷). این سازه دو جنبه دارد، یکی عوامل عاطفی که نمایانگر تجربه هیجانی شادی، سرخوشی، خشنودی و سایر هیجان‌های مثبت هستند و دیگری ارزیابی شناختی رضایت از قلمرو‌های مختلف زندگی که بیان‌گر شادکامی و بهزیستی روانی است(آندروز و مک کنل، ۱۹۸۰). با وجود این، شادکامی نشانه فقدان افسردگی نیست بلکه نشان‌دهنده وجود شماری از حالت‌های شناختی و هیجانی مثبت است.

احساس شادکامی با مقبولیت اخلاقی، لذت‌جویی، باز‌خوردها و رفتارهای لذت‌جویانه مانند استفاده از انواع داروهای محرک و آمیزش‌های جنسی مکرر ارتباط مستقیم دارد. اما همیشه لذت‌جویی و کسب لذت منجر به احساس شادکامی نمی‌شود. برای مثال، لذت‌های کوتاه‌مدت و متناوب ناشی از مصرف سیگار یا سایر مواد مخدر، در دراز مدت به علت بروز بیماری‌های ناشی از مصرف این مواد، منجر به فقدان شادکامی، ناامیدی و رنجش خواهند‌شد(وین هوون، ۲۰۰۳). اعمالی نظیر قتل‌های انتقام‌جویانه،حمله، تجاوزهای جنسی یا سرقت هم ممکن است موجب احساس لذت کوتاه مدت یا احساس رضایت آنی باشند، اما در درازمدت، پیامدهای مخرب اجتماعی، روان‌شناختی یا جسمانی این اعمال، منجر به احساس ناامیدی و بدبختی خواهند‌شد(کار، ۲۰۰۴).

فهرست ۲۹ گزاره‌ای شادکامی آکسفورد که برای اولین‌بار توسط آرگایل و لو(۱۹۸۹ نقل از کار، ۲۰۰۴) ساخته‌شد، دارای اعتبار و روایی بالایی است. به ان ترتیب که آرگایل پس از رایزنی با آرون بک، بر آن شد تا جمله های فهرست افسردگی بک را معکوس کند و ‌به این ترتیب ۲۱ گزاره تهیه کرد. سپس ۱۱ گزاره دیگر به آن افزود تا سایر جنبه‌های شادکامی را نیز در بر گیرد. سرانجام فهرست ۳۲ گزاره‌ای را ‌در مورد ۸ دانشجو اجرا کرد و از آن‌ ها خواست تا پس از مرتب‌کردن گزینه‌ها، درباره‌ اعتبار صوری آن نیز قضاوت کنند. بدین ترتیب با ایجاد تغییر در برخی از گزاره‌های آزمون و حذف سه گزاره‌، فرم نهایی فهرست به ۲۹ گزاره تقلیل یافت. بعد از چند سال، آرگیل(۲۰۰۱ نقل از کار، ۲۰۰۴) OHI را مورد تجدید‌نظر قرار‌داد. OHI تجدید‌نظر شده نیز دارای ۲۹ گزاره است و از آن به طور وسیع در انگلستان استفاده می‌شود(کار، ۲۰۰۴). آرگایل، مارتین و کراسلند(۱۹۸۹) ضریب آلفای ۸۴/۰ را ‌در مورد ۱۸۰ آزمودنی به دست آورد. فرانسیس، براون، لستر و فیلیپ(۱۹۹۸) با در یک پژوهش بین فرهنگی در کشورهای انگلیس، آمریکا، استرالیا و کانادا به ترتیب ضرایب آلفای ۸۹/۰، ۹۰/۰، ۸۹/۰، ۸۹/۰ را گزارش کردند. پژوهش‌های گوناگون حاکی از اعتبار بازآزمایی پرسشنامه در سطح قابل پذیرش هستند. برای مثال در برخی از بررسی‌ها اعتبار بازآزمایی ۸۱/۰ پس از ۴ ماه، ۶۷/۰ پس از ۵ ماه و ۵۳/۰ پس از ۶ ماه گزارش شده‌اند(نقل از علی‌پور و نوربالا، ۱۳۷۸). نور (۱۹۹۳) نیز با فرم کوتاه‌تر، اعتبار بازآزمایی را پس از ۸ ماه ۷۱/۰ گزارش کرده‌است(نقل از علی‌پور و نوربالا، ۱۳۷۸). برای بررسی روایی فهرست شادکامی، آرگیل و دیگران(۱۹۸۹) از دانشجویان خواستند تا دوستانشان را ‌بر اساس یک مقیاس ده درجه‌ای شادکامی درجه بندی کنند. هم‌بستگی بین این درجه‌بندی و فهرست شادکامی آکسفورد برای ۴۳/۰ بود. والیانت(۱۹۹۳) نیز همبستگی ۶۴/۰ و ۴۹/۰ را بر اساس درجه‌بندی دوستان از شادکامی و نمره فهرست شادکامی آکسفورد گزارش کرد.

آرگیل و دیگران(۱۹۸۹) با تحلیل عامل فهرست شادکامی آکسفورد، هفت عامل را به دست‌آوردند: شناخت مثبت، تعهد اجتماعی، خلق مثبت، مهار احساس، سلامت بدنی، رضایت از خویشتن و هشیاری روانی که آلفای کرونباخ این عوامل از ۶۴/۰ تا ۸۴/۰ بود. نور(۱۹۹۳) در بررسی شناخت مثبت و خلق مثبت را یک عامل دانست و فورنهام و بروینگ(۱۹۹۰) با تحلیل عاملی تنها به سه عامل دست‌یافتند.

ابزار پژوهش حاضر فهرست شادکامی آکسفورد تجدید‌نظر شده آرگیل(۲۰۰۱، نقل از کار، ۲۰۰۴) با ۲۹ گزاره چهار گزینه‌ای است که به ترتیب از ۰ تا ۳ نمره‌گذاری می‌شود و جمع نمره های گزاره‌های ۲۹‌گانه، نمره کل مقیاس را تشکیل می‌دهد که دامنه آن از صفر تا ۸۷ است. تفاوت فرم تجدید‌نظر‌شده OHI با فرم قبلی بسیار ناچیز است و تنها برخی از کلمه‌ها در گزینه‌ها برای بیان بهتر گزاره‌ها تغییر کرده‌اند. ‌بر اساس راهنمای پرسشنامه از آزمودنی‌ها خواسته‌شد تا هر یک از گزاره‌های آزمون را با دقت بخوانند و جمله‌ای را که بهتر از همه بیانگر احساس آن‌ ها در روزهای اخیر است انتخاب کنند.

این ابزار پس از انتشار پژوهش‌های زیادی را موجب گردید. آرگایل و همکاران ضریب آلفای ۹۰/۰ را با ۳۴۷ آزمودنی، فاونهایم و برونیگ (۱۹۹۰) آلفای ۸۷/۰ را با ۱۰۱ آزمودنی و نور(۱۹۹۳) با فرم کوتاه‌تری از این پرسشنامه آلفای ۸۴/۰ را با ۱۸۰ آزمودنی به دست آوردند. در بررسی فرانسیس(۱۹۹۸) آلفای کرونباخ ۹۲/۰بدست آمده‌است(علی‌پور و نوربالا، ۱۳۷۸).

در بررسی گوناگون، پایایی بازآزمایی ۸۱/۰ پس از ۴ ماه، ۶۷/۰ پس از ۵ ماه و ۵۳/۰ پس از ۶ ماه گزارش شده‌است. نور(۱۹۹۵) با فرمی کوتاه‌تر پایایی بازآزمایی ۸۳/۰ را پس از ۸ ماه گزارش کرده‌است. برای بررسی روایی با بهره گرفتن از قضاوت دوستان دو بررسی انجام گرفت. آرگایل، مارتین و کرولند(۱۹۸۹) از دانشجویان خواستند تا دوستانشان را بر‌اساس یک مقیاس ده درجه‌ای شادمانی درجه‌بندی کنند که همبستگی میان این درجه‌بندی و پرسشنامه شادکامی آکسفورد ۴۳/۰ بود. والیانت(۱۹۹۳) نیز در یک بررسی، همبستگی ۶۴/۰ و ۴۹/۰ را از راه درجه‌بندی دوستان و نمره‌ شادکامی آکسفورد گزارش کرده‌است.

همچنین در پژوهش آرگایل و همکاران(۱۹۸۹) هفت عامل زیر به دست آمد: شناخت مثبت، تعهد اجتماعی، خلق مثبت، احساس گواه، سلامت بدنی، رضایت از خویشتن و هشیاری روانی(علی‌پور ونوربالا، ۱۳۷۸)به منظور بررسی مقدمات پایایی و روایی پرسشنامه شادکامی آکسفور ۱۰۱ دانشجوی دانشگاه‌های علامه‌طباطبایی و شاهد(۶۲ زن و ۳۹ مرد) با میانگین سنی ۵/۲۲ (با دامنه ۳۹-۱۹) سال مورد بررسی قرار‌گرفتند. در این پژوهش که توسط علی‌پور و نوربالا(۱۳۷۸) انجام گرفت، همسانی درونی مواد پرسشنامه نشان داد که تمام مواد ۲۹ گانه آن با نمره کل همبستگی بالایی دارند. آلفای کرونباخ ۹۳/۰ و پایایی دو نیمه‌کردن آزمون ۹۲/۰ بود. پایایی بازآزمایی پرسشنامه بعد از ۳ هفته(۲۵=n) 79/0 بود. همچنین برای بررسی روایی صوری پرسشنامه از ۱۰ کارشناس نظر‌خواهی شد که همگی توان‌ سنجش شادکامی را توسط این آزمون تأیید کردند. رئیسی(۱۳۸۳) نیز در پژوهش خود ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه را ۸۷/۰ گزارش کرد.

در بررسی مقدماتی که بر روی ۴۰ نفر(۲۰ مرد و ۲۰ زن) از مردم شهر اصفهان صورت‌گرفت ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه ۸۲/۰ به دست‌آمد.

فصل چهارم:

تجزیه و تحلیل داده ها

۱-۴ اطلاعات توصیفی(نمونه، انحراف استاندارد، میانگین، …)

تعداد
انحراف استاندارد
میانگین
متغیرها
۱۰۰
۳۸۸۴۴/۲
۱۸۰۰/۲۲
سن
۱۰۰
۵۰۲۵۲/۰
۵۰۰۰/۱
جنس
۱۰۰
۸۰۹۱۰/۱
۱۱۲۸/۱۶
معدل
۱۰۰
۸۰۹۱۰/۱
۱۱۲۸/۱۶
وضعیت اقتصادی
۱۰۰
۸۶۰۱۲/۰
۲۶۰۰/۱
شادکامی