۱-۱۱- شیوه تحلیل داده های تحقیق

در این تحقیق توصیف داده های دموگرافیک تحقیق با بهره گرفتن از آمار توصیفی، جداول فراوانی و نمودارها انجام می‌گیرد. برای بررسی وجود رابطه معنادار بین متغیر وابسته و متغیر های مستقل و به منظور آزمون فرضیه‌ها با هدف سنجش روابط همزمان میان متغیر ها از رگرسیون چند متغیره استفاده می‌گردد و برای طبقه بندی و تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار EXCEL وSPSS استفاده می شود.

۱-۱۲- تعریف نظری متغیرها

۱-۱۲-۱- قضاوت حسابرسی

اظهار نظر معقول و حکم کردن مستدل درباره موضوعات حسابداری و حسابرسی به وسیله شخصی است که هم تحصیلات و تجربه ارزشمندی دارد و هم ویژگی های لازم برای اظهار نظر های بی طرفانه را دارا است.(پروکتر و همکاران^[۳]، ۱۹۸۱،۲۶)

۱-۱۲-۲- ماکیاولی گری

ماکیا ولی گری از مجموعه اصول و روش‌هایی نشأت می‌گیرد که ماکیا ولی ارائه ‌کرده‌است وی معتقد است برای دستیابی به هدف در سیاست بکاربردن هر وسیله ای مجاز است و بدین ترتیب به طور کلی سیاست را از اخلاق جدا می‌داند و معتقد است برای حفظ قدرت نباید از شرارت و اعمال خشونت آمیز ترسید (دلوگا^[۴]، ۲۰۰۱، ۳۴۳)

۱-۱۲-۳- رفاه فردی

رفاه فردی حدود نیازمندی ها و خواسته هایی را که فرد می‌تواند آن ها را ارضا کند و سطحی را که در آن توانایی برآوردن آن ها را دارد، نشان می‌دهد. نیازمندی ها و خواسته هایی چون غذا، پوشاک، مامن، سلامت، استراحت، خواب، فعالیت، ارتباطات شخصی و اجتماعی، محبت،عزت نفس و خودباوری به هم وابسته هستند. ارضای نیازها هم به منابع فردی (مانند سلامت جسمی و روانی، دانایی،مهارت ها، دارایی ها و پول) و هم به کوشش و نیز به محیط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی که فرد در آن زندگی می‌کند، بستگی دارد.)مصطفی منتقمی، ۱۳۸۹، ۴۷)

۱-۱۳-تعریف عملی متغیرها

۱-۱۳-۱-قضاوت حسابرسی

در قضاوت حسابرسی ۳ سوال مربوط به قضاوت حرفه ای حسابرس می‌باشد. یک سوال ‌در مورد بدهی های احتمالی که مشتمل بر ۶ آزمون مثل ارسال تاییدیه مشاور حقوقی شرکت، آزمون جامعیت چک، بررسی قراردادهای فروش که به ترتیب در پرسشنامه تا سوال ۶ می‌باشد. سوال دوم ‌در مورد صحت خرید و فروش مشتمل بر ۳ آزمون که این آزمون ها شامل آزمون انقطاع زمانی، ارسال تاییدیه اشخاص و استفاده از روش های تحلیلی است. در نهایت سوال سوم مربوط به صحت مبلغ اسنادپرداختنی پایان دوره که این آزمون ها عبارتند از آزمون جامعیت چک، آزمون انقطاع زمانی و آزمون تسلسل می‌باشد.

۱-۱۳-۲-ماکیاولی گری

در بخش ماکیاولی گری عباراتی مانند اغلب مردم اساسا خوب و مهربان هستند، مردم تا مجبور نشوند خوب و کافی کار نمی کنند، امانت داری در تمام موارد بهترین رویه است و … وجود دارد.

۱-۱۳-۳-رفاه فردی

در رفاه فردی واژگانی از قبیل شرایط زندگی عالی ، رفاه مالی، تنش های عصبی و … می‌باشد.

۱-۱۴- خلاصه فصل

در این فصل ضمن بیان مقدمه ای درباره قضاوت حسابرسان در جامعه، به صورت اجمالی سوالات اصلی تحقیق، ضرورت انجام تحقیق، اهداف اساسی تحقیق، فرضیات تحقیق، قلمرو و روش انجام تحقیق، جامعه آماری و در نهایت متغیرهای تشریح و ارائه گردیده است.

فصل دوم

ادبیات تحقیق

۲-۱- مقدمه

ابعاد قضاوت و تصمیم گیری موضوعاتی هستند که همیشه در حسابرسی مطرح بوده اند. در حقیقت این ابعاد، جنبه‌های اصلی حسابرس هستند. چون حسابرسی فرآیندی است که همواره با قضاوت همراه است. این امر می‌تواند زمینه ساز وقوع خطر برای حسابرسان باشد.حسابرسی مانند حسابداری، دامن گیر دنیای بدهکار و بستانکار نیست بلکه با مواردی مانند خطر، کنترل ها، اندازه گیری عملیات و مدارک حسابرسی روبرو است (نچل^[۵]، ۲۰۰۰).

قضاوت حرفه ای یکی از عناصر اصلی حسابرسی است . حسابرسان هم درباره استفاده درست و به جای تهیه کنندگان گزارش های مالی از استانداردهای حسابداری و هم ‌در مورد چگونگی انجام کار حسابرسی باید پیوسته از قضاوت حرفه ای خود استفاده کنند.اطلاعات حسابداری و گزارش‌های مالی اتکاپذیر به تخصیص اثربخش منابع کمک می‌کند. تصمیمات مختلف اقتصادی تحت شرایط نامطمئن و ریسکی اتخاذ می‌شوند. یک حسابرس مستقل می‌تواند به افزایش اعتبار اطلاعات مورد استفاده افراد برون سازمانی مانند سهام‌داران، اعتباردهندگان، قانون گذاران، مشتریان و سایر ذینفعان کمک کند. از این رو نقش حسابرسان مستقل کاهش ریسک اطلاعات است؛ ریسک این که ممکن است اطلاعات مالی و حسابداری مورد استفاده برای تصمیمات اقتصادی به طور با اهمیتی کژنمایی شده باشد (وینتینگتون و پانی^[۶] ، ۲۰۰۳).

به علاوه حسابرسان به علت داشتن دانش فنی و استقلال و کمک به صاحبکاران در جهت بهبود عملیات و کنترل های داخلی، ارزش افزا هستند. حسابرسان اغلب مواردی را ارائه می‌کنند که به افزایش سوددهی (از طریق کاهش هزینه ها، شامل کاهش تقلب و اشتباهات و بهبود کارایی عملیات) کمک می‌کند. یکی از جالب ترین و مهم ترین جنبه‌های حسابرسی، قضاوت هایی است که حسابرسان به عنوان بخشی از کار روزمره خود با آن سروکار دارند (رحیمیان ۱۳۹۰).

در این فصل مروری بر مفاهیم مطرح شده در تحقیق که شامل قضاوت حسابرس، رفاه فردی و ماکیاولی گری می‌باشد، صورت می‌گیرد. در قسمت دوم این فصل نیز پیشینه تحقیق و ادبیات پژوهش مطرح خواهد گردید.

۲-۲- قضاوت

برای مفهوم قضاوت در حسابرسی تعاریف متعددی ارائه شده است که در زیر خلاصه ای از این تعاریف جمع بندی و ارائه گردیده است:

• • اظهار نظر معقول و حکم کردن مستدل درباره موضوعات حسابداری و حسابرسی به وسیله شخصی است که هم تحصیلات و تجربه ارزشمندی دارد و هم ویژگی های لازم برای اظهار نظر های بی طرفانه را دارا است.(پروکتر و همکاران^[۷]،۱۹۸۱).

• • سرچشمه ارزش حسابرسی صورت های مالی، قضاوت حرفه ای حسابرس و قضاوت حرفه ای حسابرس و قضاوت های جمعی (اجماع) به شرح استانداردهای حسابرسی است. انجمن حسابداران رسمی کانادا قضاوت حرفه ای را این گونه تعریف می‌کند: “قضاوت حرفه ای در حسابرسی به معنای کاربرد دانش و تجربه در چارچوب استانداردهای حسابداری، حسابرسی و آیین رفتارحرفه ای برای تصمیم گیری درباره انتخاب یک گزینه از میان گزینه های مختلف است” (کریستی و همکاران^[۸]، ۱۹۷۰).

• • با وجود ابزارها و روش های مختلف مورد استفاده، حسابرسی بیش از هر چیز، فرایند قضاوتی است و حسابرسان در زمینه‌های گوناگونی مانند موارد زیر ملزم به تصمیم گیری و قضاوتند:

• • تعیین سطح اهمیت

• • تعیین اهداف حسابرسی

• • ارزیابی دارایی ها، بدهی ها و اقلام سود و زیان

• • طراحی روش های حسابرسی مؤثر به منظور کسب شواهد حسابرسی

• • ارزیابی انواع مختلف ریسک در حسابرسی

• • ارزیابی اثربخشی و اتکاپذیری سیستم کنترل های داخلی

اماباید بیان کردکه اصطلاح «وفای به عهد» شامل مسئولیت مدنی یاغصب یااستیفاء نامشروع نمی ­باشد.

پس می توان نتیجه گرفت که «اصطلاح وفای به عهد» شامل تعهدات قراردادی می شود و مسئولیت غیر قراردادی را در بر نمی گیرد. در این معنا «عملی است که به موجب آن متعهد آنچه را در قرارداد به عهده گرفته است انجام می‌دهد »^[۳۷] پس دو طرف قرارداد ‌در مورد موضوع تعهد، شیوه اجرا و زمان و مکان قرارداد با هم توافق می‌کنند پس قانونی که بر طرفین قرارداد حاکم است قانون تکمیلی است مگر اینکه عرف و عادت مسلمی خلاف آن وجود داشته باشد.

در حقوق ایران دو واژه «وفاء ‌به عهد- ایفاء تعهد»^[۳۸] در یک معنی به کار می رود، در عین حال از واژه پرداخت هم استفاده می‌کنند هر چند که در محاورات عامیانه پرداخت، ‌در مورد تعهد پول، به کار می رود همان‌ طور که لغت خارجی مذکور هم همین وضع را دارد. بهتر است که به جای لغت «پرداخت» از «ایفاء» استفاده کنیم.^[۳۹]

در قانون مدنی، تعریفی از «پرداخت» نشده است. دکتر لنگرودی معتقدند: «پرداخت عبارت است از اجراء تعهد، خواه تعهد ناشی از عقد یا ایقاع باشد خواه ناشی از واقعه حقوقی و بزه و قانون. پس اختلاف اسباب بروز تعهد، تأثیری در مفهوم پرداخت ندارد.»^[۴۰]

پرداخت درحقوق دارای دومعنای عام وخاص است: در معنای خاص عبارت است از تأدیه یک دین نقدی و درمعنای عام پرداخت عبارت از اجرای تعهدبه توسط مدیون؛ به عبارت دیگرپرداخت در معنای عام مترادف «وفای به عهد» است؛ یعنی ایفاء دین اعم از اینکه موضوع دین تأدیه وجه نقد باشد یا هر امر دیگر.

در قانون مدنی فرانسه پرداخت را به جای وفاء به عهد به کار برده اند و آن را از اسباب سقوط تعهد می دانند، ولی قانون مدنی ایران در بند۱ ماده ۲۶۴ عبارت عام «وفاء ‌به عهد» را به عنوان نخستین اسباب سقوط تعهدات به کار برده است ولی در بعضی از مواد این مبحث به جای واژه «ایفاء» از واژه «تأدیه» که مختص دیون نقدی است استفاده شده است. برای مثال ماده۲۷۱ ق.م بیان می‌کند که: «دین به شخص دائن یا به کسی که از طرف او وکالت دارد تأدیه گردد یا به کسی که قانوناً حق قبض دارد.» و ماده۲۷۲ مقرر می‌دارد: «تأدیه به غیر اشخاص مذکور در ماده فوق وقتی صحیح است که داین راضی شود.»

مفهوم پرداخت توسط غیر مدیون هر چند به تأدیه دیون نقدی محدود نمی شود ولی شامل همه تعهدات نیز نمی گردد.

به طور کلی موضوع تعهد یا انجام عملی است که شامل فعل یا ترک فعل است یا انتقال و تسلیم مال. ماده۲۱۴ ق.م. بیان داشته است که: «مورد معامله باید مال یا عملی باشد که هر یک از متعاملین تعهد تسلیم یا ایفای آن را می‌کنند.» اگر موضوع تعهد انجام عملی (فعل یا ترک فعل) باشد که قائم به شخص متعهد نیست، انجام آن از سوی غیر مدیون هم ممکن است ولی جانشینی و قائم مقامی در این دسته از تعهدات امکان پذیر نیست، توضیح اینکه در بسیاری از موارد یکی از آثار دین یا ایفاء تعهد دیگری قائم مقامی ثالث از طلبکار است؛از سوی دیگر وصف بارز جانشینی ناشی از پرداخت و به طور کلی هر نوع جانشینی، انتقال طلب دائن به پرداخت کننده ثالث است و این امر در تعهدات با موضوع انجام عمل ممکن نیست؛ چون از لحاظ منطق حقوقی تصور انتقال معمولاً سبب تغییر این نوع تعهد خواهد شد؛ زیرا کمتر اتفاق می افتد که شخص ثالثی به جای مدیون به ایفاء‌ عمل موضوع تعهد او مبادرت کند و به همان عمل با تمام اوصاف نیازمند باشد.

برای مثال: اگر پیمانکار تعهد پیمانکاری دیگری را نسبت به ساخت بنایی انجام دهد بعید نیست به نظر می‌رسد که پیمانکار مذبور به چنین بنایی در همان محل لازم داشته باشد در چنین مواردی حداقل چیزی که تغییر می‌کند، محل انجام تعهد است؛ یعنی اگر پیمانکار ایفاء کننده چنین بنایی نیاز داشته باشد، معمولاً محل آن مکان دیگری خواهد بود، اما حتی اگر شرایط جانشینی فراهم باشد نمی تواند پیمانکار متعهد را ملزم سازد که جانشینی متعهد له در جایی دیگر و با نقشه دیگر بنا بنماید؛ چون چنین الزامی مستلزم تبدیل تعهد است و تبدیل تعهد هم مستلزم رضایت مدیون است و اگر مدیون هم ‌به این امر رضایت بدهد باز عمل مذبور را به دلیل تغییر موضوع تعهد باید نوعی توافق خاص نامید. (ماده ۱۰ ق.م.)

‌در مورد تعهدات با موضوع انتقال یا تسلیم مال بر حسب اینکه مال موضوع انتقال عین معین یا کلی باشد امکان جانشینی در آن ها متفاوت است. اگر مال موضوع انتقال یا تسلیم عین معین باشد امکان انجام چنین تعهدی جز به وسیله مدیون امکان پذیر نیست؛ پس پرداخت توسط غیر مدیون ‌در مورد این دسته از تعهدات به دلیل عدم امکان ایفاء تعهد از سوی غیر مدیون که اساس جانشینی با پرداخت است منتفی خواهد بود.^[۴۱] اما ‌در مورد تعهدات با موضوع انتقال یا تسلیم مال کلی به دلیل اینکه عقد راجع به مال معین نیست اشخاص غیر مدیون نیز می‌توانند آن را پرداخت نمایند غیر مدیون، جانشین دائن خواهد بود.^[۴۲]

در صورتی که متعلق موضوع تعهد، عین خارجی باشد در صورت تلف یا نقص، بدهکار مسئول تلف یا نقص نمی باشد، اگرچه ماده۲۷۸ ق.م. ‌در مورد نقص عین مورد تعهد همین نظر را قبول دارد اما نسبت به تلف سکوت اختیار ‌کرده‌است. تلف عین مورد تعهد در حقوق فرانسه از موارد سقوط تعهد است.^[۴۳]

اگر متعلق موضوع تعهد، کلی باشد با استناد به ماده ۲۷۹ ق.م. بیان داشته است که:« اگر موضوع تعهد، عین شخص نبوده و کلی باشد متعهد مجبور نیست که از فرد اعلای آن، ایفاء‌کند لکن از فردی که عرفاً معیوب محسوب است، نمی تواند بدهد.»^[۴۴]

می توان گفت که جانشینی در تعهدی متصور است که موضوع آن دین یا طلب به معنای مصطلح باشد؛ یعنی تعهداتی که بر ذمه تعلق می گیرند. چنین تعهدات قابلیت انتقال دارند، در سایر تعهدات اگر غیر مدیون مبادرت به انجام آن نماید با فرض امکان رجوع، رجوع مذبور یک رجوع شخصی است نسبت به اجرت عمل او، نه یک رجوع جانشینی؛ چون در رجوع جانشینی، جانشین می‌تواند هم از طلب و هم از تضمینات طلب استفاده کند.

بند دوم : بررسی موارد مشتبه

در فصل آتی خواهیم دید از شرایط تحقق پرداخت دین دیگری و بروز آثار آن خواه در قالب حق رجوع ساه یا ایجاد تأسيس حقوقی جدید بنام قائم مقامی (جانشینی) با پرداخت ، تحقق پرداخت شرط ضروری است ؛ از اینرو بررسی مواردی که مشتبه می کند ضروری است:

اول: پرداخت با چک

آیا صدور چک، پرداخت محسوب می شود؟ تسلیم چک به طلبکار به خودی خود پرداخت دین محسوب نمی شود، بلکه چک وسیله پرداخت دین بوده و تا زمان وصول وجه سند، دین و تضمینات آن ها باقی خواهد ماند.^[۴۵] سند تجاری صرفاً وسیله انجام تعهد است و با صدور سند، تعهد جدیدی به وجود نمی آید بلکه تعهد سابق، در سند ادغام می شود و ماهیت تعهد سابق تحول یافته و منقلب شده و به تعهد برواتی تبدیل می شود و به صرف صدور چک وفاء ‌به عهد یا پرداخت محقق نمی شود؛ به طور مثال با صدور چک از ناحیه مستأجر و با موافقت و دریافت آن توسط موجر تبدیل تعهد صورت می‌گیرد؛ یعنی ذمه مستأجر نسبت به اجاره بها بری می شود، لیکن ذمه او ‌در مورد سند تجاری باقی است و قابل تعقیب است. چک نوعی وسیله پرداخت است که طرفین ‌به این نحوه پرداخت، رضایت داده‌اند.^[۴۶]

بسیاری از رفتارها و تصمیم‌های کارکنان و مدیران در سازمان‌های امروزی تحت تأثیر ارزش‌های اخلاقی آن‌هاست. از آنجا که نیروی انسانی چه به صورت فردی و چه به صورت گروهی و در تعامل با دیگران، همچنان مهم‌ترین عامل تولید به شمار می‌آیند، قضاوت افراد ‌در مورد درستی یا نادرستی کارها بر کمیت و کیفیت عملکرد آنان و به تبع آن، عملکرد سازمان و در نتیجه موفقیت آن به شدت تأثیر دارد. از این رو توجه به اصول اخلاقی برای سازمان‌ها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. اخلاق کار می‌تواند از طریق تنظیم بهتر روابط، کاهش اختلاف و تعارض، افزایش جو تفاهم و همکاری و نیز کاهش هزینه های ناشی از کنترل، عملکرد را تحت تأثیر قرار دهد. به علاوه، هوش اخلاقی باعث افزایش تعهد و مسئولیت‌پذیری بیشتر کارکنان شده و به بهبود کارایی فردی و گروهی می‌ انجامد. رعایت اخلاقیات در برخورد با همکاران داخلی و بیرونی، سبب افزایش مشروعیت اقدام‌های سازمان و استفاده از مزایای ناشی از افزایش چندگانگی شده و سرانجام باعث بهبود سودآوری و مزیت رقابتی می‌شود. بدین جهت لازم است که مدیران در جهت ارتقای اخلاق سازمان کارهایی را انجام دهند. توجه به میزان مشروعیت اقدام‌های سازمان از نقطه نظر کارکنان، رعایت عدالت در سیستم‌های گزینش و استخدام، حقوق و دستمزد، پاداش و ارتقاء، تدوین منشور اخلاقی سازمان، اقدام‌های متناسب و سازگار با خواست و حساسیت‌های جامعه درباره مسائلی مانند اجرای برنامه های آموزش اخلاقیات برای مدیران و کارکنان و به ویژه پایبندی رهبران و مدیران به اصول اخلاقی، از جمله کارهایی است که سازمان‌ها در این زمینه می‌توانند انجام دهند.

۲-۲-۱۷- اصول هوش اخلاقی در مدیریت

لنیک و کیل^[۳۰] (۲۰۰۵) هوش اخلاقی را توانایی تشخیص درست از اشتباده می‌دانند که با اصول جهانی سازگار است. به نظر آنان، چهار اصل هوش اخلاقی زیر برای موفقیت مداوم سازمانی و شخصی ضروری است:

۱- درستکاری^[۳۱]: یهنی ایجاد هماهنگی بین آنچه که به آن معتقدیم و آنچه که به آن عمل می‌کنیم. انجام آنچه که می‌دانیم درست است و گفتن حرف راست در تمام زمان‌ها. کسی که هوش اخلاقی بالایی دارد، به شیوه‌ای عمل می‌کند که با اصول و عقایدش سازگار باشد.

۲- مسئولیت‌پذیری^[۳۲]: کسی که هوش اخلاقی بالایی دارد، مسئولیت اعمال خود و پیامدهای آن، همچنین اشتباه‌ها و شکست‌های خود را نیز می‌پذیرد.

۳- دلسوزی^[۳۳]: توجه به دیگران که دارای تأثیر متقابل است. اگر نسبت به دیگران مهربان و دلسوز باشیم، آنان نیز در وقت نیاز با ما همدردی می‌کنند.

1. بخشش^[۳۴]: آگاهی از عیوب خود و تحمل اشتباه‌های دیگران (لنیک و کیل، ۲۰۰۵).

۲-۲-۱۸- نقش هوش اخلاقی در موفقیت سازمان

هوش اخلاقی می‌تواند در موارد زیر بر عملکرد و موفقیت سازمان تأثیر گذارد:

۱- توجه به منافع دی‌نفعان: علاوه بر سهام‌داران، گروه‌های دیگری نیز وجود دارند که از اقدامات سازمان تأثیر می‌پذیرند و دارای منافع مشروعی در سازمان هستند. تأمین منافع سهام‌داران بدون در نظر گرفتن منافع سایر ذی‌نفعان، شیوه‌ای غیر اخلاقی در مدیریت است.

۲- افزایش سود و مزیت رقابتی: توجه به تمام افراد و گروه‌هایی که ذی‌نفع هستند، میزان سود شرکت‌ها را در بلند مدت افزایش خواهد داد، زیرا موجب انگیزش نیروی انسانی، افزایش حسن نیت اجتماعی و اعتماد مردم و نیز کاهش جریمه‌ها می‌شود. طبق گزارش مجله فورچون، ۶۳ درصد مدیران عالی شرکت‌های تجاری بر این باورند که رعایت اخلاقیات، موجب افزایش تصور مثبت و شهرت سازمان شده، منبعی برای افزایش مزیت رقابتی به شمار می‌آید (بوکلی و همکاران^[۳۵]، ۲۰۰۱).

۳- افزایش تنوع طلبی: متخصصان پیش‌بینی می‌کنند که نیروی کار به گونه‌ای روزافزون، متنوع‌تر خواهد شد. شرکت‌هایی که بتواند نیازهای این افراد متنوع را درک کرده، از این تنوع به خوبی بهره گیرد، موفق‌تر خواهد بود. رعایت عدالت و اخلاق در برخورد با افراد متنوع در محیط کار، مدیریت آن‌ ها را تسهیل می‌کند و این امکان را برای سازمان فراهم می‌سازد که از مزایای نیروی کار متنوع بهره گیرند.

۴- کاهش هزینه های ناشی از کنترل: ترویج خودکنترلی در سازمان به عنوان یکی از مکانیزم‌های اصلی کنترل از مباحثی است که بنیان آن بر اعتماد، اخلاق و ارزش‌های فردی قرار دارد. ترویج خودکنترلی باعث کاهش هزینه های ناشی از روش‌های کنترل مستقیم شده و موجب افزایش سود می‌شود (لا و ادریس^[۳۶]، ۲۰۰۵).

۵- بهبود روابط، افزایش جو تفاهم و کاهش تعارضات: یکی از نتایج رعایت اخلاق کار در سازمان، تنظیم بهتر روابط در سازمان است که باعث افزایش جو تفاهم در سازمان و کاهش تعارضات بین افراد و گروه‌ها شده و عملکرد تیمی را بهبود می‌بخشد.

۶- افزایش تعهد و مسئولیت‌پذیری کارکنان: انتظار بروز خلاقیت توسط کسانی که کار خود را از لحاظ اخلاقی، ناپسند تلقی می‌کنند، واقعی و منطقی نیست. رعایت مطاحظات اخلاقی در گزینش و استخدام، ارزیابی عملکرد، نظام پاداش‌ها، اخراج و کوچک سازی سازمان، باعث کاهش بدبینی و پرخاشگری و تعارض، مسئولیت‌پذیری بیشتر، افزایش تنوع طلبی و در نهایت افزایش ارزش، سود و درآمد سازمان خواهد شد (دیویس و دونالدسون^[۳۷]، ۱۹۹۰).

1. افزایش مشروعیت سازمان: امروزه در شرایط جهانی شدن و گسترش شبکه های اطلاعاتی، از سازمان‌ها انتظار می‌رود در برابر مسائل محیط زیست، رعایت منافع جامعه و حقوق اقلیت‌ها حساسیت داشته، واکنش نشان دهند. به علاوه این شبکه گسترده، تمام فعالیت‌های سازمان‌ها را زیر نظر دارد و به راحتی می‌تواند از راه انجمن‌ها و مجامع مختلف، چهره سازمان‌ها را در انظار عمومی تغییر دهد.

۲-۲-۱۹- مهارت‌های اجتماعی

درک احساسات دیگری یا شناخت افکار و مقاصد آن‌ ها، به تنهایی تضمین کننده یک رابطه پرثمر نیست. مهارت اجتماعی با تکیه بر آگاهی اجتماعی، امکان برقراری روابطی مؤثر و روان را پدید می‌آورد.

مهارت‌های اجتماعی شامل موارد زیر می‌باشد:

۱-هماهنگی و انطباق :

رفتارهای متقابل مناسب و روان در سطح غیرکلامی، سازگاری و انطباق، موجب از بین رفتن اصطکاک در برخوردهای بین فردی می‌گردد. این ویژگی که پایه و اساس مهارت‌های اجتماعی را تشکیل می‌دهد، سنگ بنای سایر جنبه‌ها نیز می‌باشد. ناتوانی در هماهنگی و انطباق، توانایی اجتماعی فرد را تضعیف می‌کند و موجب کمرنگ شدن تعاملات اجتماعی او می‌شود.

۲-ابراز وجود:

معرفی خود به نحو مؤثر، جذبه یکی از جنبه‌های ابراز وجود است. جذبه یک سخنران قوی و معلم یا رهبر بزرگ در این است که می‌تواند هر احساسی را که خود می‌خواهد در درون ما پدید بیاورد. هنگامی که شخصیتی پرابهت، جمع کثیری از مردم را مجذوب خود می‌سازد، ما شاهد چنین سرایت عاطفی شدن با افکار و احساسات خود ترغیب می‌کنند. قابلیت «خودداری» از بروز عواطف و مهار آن، گاهی به عنوان کلید موفقیت در ابراز وجود محسوب می‌شود. افراد ماهر در این قابلیت، در تمام موقعیت‌های اجتماعی آداب‌دانی خود را نشان می‌دهند و از اعتماد به نفس برخوردارند.

۳-اثرگذاری:

• • بار آن در تعریف خود ازهوش هیجانی آن را مجموعه ­ای از مهارت ­ها، استعدادها و توانایی‎های غیرشناختی می­داند که توانایی موفقیت فرد را در مقابله با فشارها و اقتضاهای محیطی افزایش می­دهد (طبری و قربانی، ۱۳۹۰).

  

• • از دیدگاه بارون۱ (۱۹۹۶)، هوش هیجانی یک نمونه از شایستگی­های هیجانی و اجتماعی است که تعیین می‌کند ما نسبت به دیگران و در کنار آمدن با فشارهای و تقاضاهای روزانه به چه خوبی می­توانیم خودمان را درک و بیان نمائیم.

• • گاردنر در تعرف خود از هوش هیجانی، معتقد است که هوش هیجانی توانایی فرد در شناسایی و ابراز هیجان­ها در خود و دیگران است (آقایار و شریف درآمدی،۱۳۹۱).

• • • تاکر^[۶] (۲۰۰۰) هوش هیجانی را توانایی درک عواطف خود و دیگران و تمایز بین آن­ها را برای جهت دهی فکر و عمل تعریف کرد ( دهکردی،۱۳۹۳).

  

• • ویسینگر^[۷] هوش هیجانی را هوش به کارگیری عاطفه و احساس در جهت هدایت رفتار، افکار، ارتباط مؤثر با همکاران، سرپرستان، مشتریان و استفاده از زمان در چگونگی انجام کار برای ارتقای نتایج می­داند (Wong & Law. 2012).

• بارون هوش هیجانی را توانایی‌های یک شخص در مواجهه با چالش های محیطی می‌داند که موفقیت های فرد را در زندگی پیش‌بینی می‌کند (وثوقی کیا،۱۳۹۳).

به طور کلی می توان گفت که هوش عاطفی ، ظرفیت یا توانایی سازماندهی احساسات و عواطف خود و دیگران برای برانگیختن و کنترل مؤثر احساسات خود و استفاده از آن ها در روابط با دیگران است.

۲-۲-۳) تاریخچه هوش هیجانی

مفهوم هوش هیجانی را اولین بار پاپن^[۸] ( ۱۹۸۴ ) در رساله ی خود که به چاپ نرسیده است به کار برد و چند سال بعد سالووی و مایر آن را در مجامع علمی مفهوم سازی نمودند. این نوع از مفهوم هوش در سال های اخیر در هر دو زمینه ی علمی و کاربردی، توجهات زیادی را به خود اختصاص داده است. چرنیس^[۹] اعتقاد دارد هر چند اصطلاح هوش هیجانی به طور مستقیم مورد استفاده قرار نگرفته است، اما تاریخچه ی طولانی از تلاش در جهت کمک به بهبود هوش هیجانی و قابلیت ­های اجتماعی و هیجانی کارکنان وجود دارد (Bar-On. 2000). با این وجود می توان گفت که از لحاظ تاریخی هوش هیجانی مفهوم جدیدی است که در سال های اخیر مطرح شده و در مقابل هوش شناختیبه کار می­رود. این نوع هوش در واقع یک هوش غیر شناختی است که ریشه در مفهوم هوش اجتماعی دارد و برای اولین بار توسط ثراندایک^[۱۰] (۱۹۲۰) مطرح شد. به عقیده ی ثراندایک، هوش هیجانی توانایی مهم و مدیریت انسان ها برای عمل به شیوه ای خردمندانه در روابط انسانی است. او رفتار هوشمندانه را شامل هوش عینی (مهارت ساختن و به کار بردن ابزار و وسایل)، هوش انتزاعی (توانایی کاربرد کلمات، اعداد و اصول علمی) و هوش اجتماعی ( شناخت افراد و توانایی عمل خلاقانه در روابط انسانی) می­دانست.

نظریه پرداز دیگری که به جنبه­ های متفاوت هوش توجه نشان داد وکسلر^[۱۱] بود. او در سال ۱۹۴۰ ایده­ عناصر غیرفکری و فکری را مطرح کرد، به اعتقاد وی، عناصر غیرفکری همان عناصر عاطفی، شخصی و اجتماعی هستند. علاوه بر این او در سال ۱۹۴۳ چنین اظهار نظر کرد که توانایی‌های غیرفکری برای پیش‌بینی احتمال موفقیت فرد در زندگی لازم هستند (الوانی و ده بیگی،۱۳۸۶)، علاوه بر این موارد، وکسلر در کارهای خود به تلاش­ های دال^[۱۲] مبنی بر سنجش جهات غیرشناختی هوش نیز اشاره کرد. لیپر^[۱۳] ( ۱۹۴۸ ) نیز بر این باور بود که تفکر هیجانی بخشی از تفکر منطقی است و ‌به این نوع تفکر یا به معنای کلی تر هوش، کمک می­ کند. پیاژه^[۱۴] (۱۹۵۲) نیز بر در هم تنیدگی شناخت و عواطف تأکید داشت ( جمالی،۱۳۹۱).

در هر حال سال ۱۹۲۰ تا ۱۹۹۰ تحقیق­ها در زمینه ی هوش اجتماعی، دست خوش تحول بوده است و دیدگاه های مختلفی به وجود آمده آن که هوش اجتماعی را به عنوان توانایی ارتباط با دیگران، دانش میان فردی، توانایی قضاوت درست درباره ی احساسات، خلق ها و انگیزه های دیگران، عملکرد اجتماعی مؤثر و مهارت رمزگشایی نمادهای غیرکلامی تعریف کرده‌اند. در اوایل سال ۱۹۸۰، محققان به مفهوم سازی نظامند ایده ی هوش عاطفی دست زدند. مشهورترین آن ها مفهوم هوش های درون و بین فردی گاردنر (۱۹۸۳) و مطالعات استینز^[۱۵] (۱۹۸۴) در زمینه ی سواد عاطفی بود که سنگ بنای واژه ای شد که سالووی و مایر در سال‎های ۱۹۸۹ و ۱۹۹۰ آن را هوش هیجانی نامیدند ( هادی زاده و فرجیان،۱۳۹۲).

در این راستا پس از ثرندایک^[۱۶] نیز گاردنر (۱۹۸۳) هوش اجتماعی را متشکل از هوش درون فردی و بین فردی می­دانست. گاردنر و استرانبرگ^[۱۷] از جمله ی کسانی بودند که اعتقاد داشتند هوش نه تنها توانایی‌های شناختی را شامل می­ شود، بلکه چگونگی تجربه و بیان هیجانات را نیز در بر می‌گیرد (دهکردی،۱۳۹۳). از نظر گاردنر، هوش درون فردی شامل توانایی هوشی فرد برای مواجهه با خویشتن و ابراز مجموعه ای پیچیده و کاملاً متمایز از احساسات است و هوش بین فردی شامل توانایی هوشی فرد برای مواجهه با دیگران، احساس کردن و تمایز قایل شدن بین اخلاق، انگیزه و نیت آن ها ‌می‌باشد، اما پس از گاردنر، سالووی و مایر (۱۹۹۰) از جمله اولین افرادی بودند که هوش هیجانی را به­عنوان زیر مجموعه ­ای از هوش اجتماعی تعریف کردند که شامل توانایی کنترل احساسات و هیجانات خویش و دیگران، تشخیص احساسات و هیجان­ها در خود و دیگران و استفاده از این اطلاعات برای هدایت تفکر و اقدامات خود فرد می شد. در سال ۱۹۹۰ همچنین بار-آن ، مفهوم بهره­ی هیجانی را مطرح کرد تا بر اساس آن بتواند روش خود را برای ارزیابی هوش کلی توضیح دهد. او معتقد بود توانایی ما در کنار آمدن موفقیت آمیز با دیگران، توأم با احساسات درونی را منعکس می­سازد (دهکردی،۱۳۹۳).

ایده “هزینه سرمایه” برای کاری که حرفه‌ای‌های مالی و حسابداری، مستقیم یا غیرمستقیم، به عنوان بخشی از مشارکتشان در گروه ­های تصمیم ­گیری چند وظیفه ­ای متقابل انجام می‌دهند، نقشی اساسی دارد. آن ها نیاز دارند که تکنیک­هایی را برای تخمین هزینه سرمایه به منظور بودجه‌بندی سرمایه‌ای درازمدت، تجزیه ­و تحلیل ‌در مورد ادغام و تحصیل شرکت­ها، کاربرد ارزش افزوده اقتصادی به عنوان شاخص عملکرد مالی در سطح شرکت، سیستم­های تشویقی برای کنترل مالی، استفاده از سود باقیمانده برای ارزیابی عملکرد مالی، تجزیه و تحلیل­های ارزش ویژه و حسابداری سرقفلی خریداری شده، درک کنند و به کار ببرند (نیکومرام و هیبتی، ۱۳۸۶).

مفهوم هزینه سرمایه بر این فرض استوار است که هدف یک شرکت عبارت است از به حداکثر رساندن ثروت سهام‌داران. هرشرکتی دارای ریسک و بازده مخصوص به خود است. هریک از گروه ­های سرمایه­ گذار، مثلا دارندگان اوراق قرضه، سهام ممتاز و سهام عادی، خواهان میزانی از نرخ بازدهی هستند که در خور ریسک مربوط به آن باشد. هزینه سرمایه عبارت است از حداقل نرخ بازدهی که شرکت باید به دست آورد تا بازده مورد نظر سرمایه ­گذاران در شرکت تأمین شود (لطفی، ۱۳۸۳).

دارندگان انواع اوراق بهادار شرکت (مثل اوراق قرضه سهام ممتاز، سهام عادى و سود انباشته) دارای نرخ بازده مورد توقع مخصوص به خود هستند و در نتیجه دارای هزینه سرمایه مخصوص به خود هستند. هزینه سرمایه ای هریک از منابع خاص تامین سرمایه (اوراق بهادار منتشره) را هزینه اقلام خاص سرمایه می­نامند.

محاسبه هزینه اقلام خاص سرمایه کار چندان ساده­ای نیست و نتایج هم به صورت تقریبی به دست خواهندآمد. اصولا مشکل یا مسئله از آنجا به وجود می ­آید ارزش بازار شرکت دستخوش تغیرات دایمی است و عوامل خارجی مثل تورم آثار شدیدی بر این فرایند دارند و شرکت بر این عوامل هیچ کنترلی ندارد. در نتیجه در اکثر موارد ارقام به صورت تقریبی محاسبه می­ شود کردستانی و علوی، ۱۳۸۹).

شاید بتوان مهم­ترین کاربرد مفهوم هزینه سرمایه را به طریق زیر بیان کرد (عثمانی، ۱۳۸۱):

اگر نرخ بازده سرمایه ­گذاری یک شرکت از هزینه سرمایه آن بیشتر باشد اگر بدون بالا رفتن درجه ریسک این میزان بازده افزایش یابد، ثروت سهامدارن افزایش خواهد یافت. دلیلى که در این ‌خصوص اقامه مى‌شود این است که اگر نرخ بازده شرکت از هزینه سرمایه آن بیشتر شود، دارندگان اوراق قرضه و سهام ممتاز به نرخ بازده ثابت موردنظر خواهد رسید، باقیمانده نرخ بازده در اختیار صاحبان سهام عادى قرار خواهد گرفت که از نرخ بازده مورد توقع آنان بیشتر خواهد بود. ‌بنابرین‏، مى‌توان سود مازاد را به چندین طریق به مصرف رسانید:

۱- شرکت از طریق پرداخت سود سهام بیشتر، این مبلغ را بین سهام‌داران عادى تقسیم کند.

۲- شرکت این سود را مجدداً در شرکت ‌سرمایه‌گذاری کند و بدین طریق، نرخ بازده دوره‌هاى بعد را افزایش دهد.

۳- ترکیبى از این دو روش

در نتیجه، مطلوبیت سهام عادى (از نظر سهام‌داران) بیشتر مى‌شود و افزایش تقاضا منجربه افزایش قیمت سهام عادى در بازار مى‌گردد. بدین‌ طریق، ثروت سهام‌داران افزایش خواهد یافت و هدف شرکت تأمین مى‌گردد.

اگر بین هزینه سرمایه و موضوع به حداکثر رسانیدن ثروت سهام‌داران ارتباط برقرار گردد، مى‌توان هزینه سرمایه را به طریق دیگرى تعریف کرد. براى مثال، مى‌توان هزینه سرمایه را ‌به این طریق تعریف کرد: حداقل نرخ بازدهى که شرکت باید تحصیل کند تا اینکه در ارزش شرکت تغییرى صورت نگیرد، یعنى ارزش شرکت کماکان حفظ گردد. در چنین تعریفى که از هزینه سرمایه داده مى‌شود، مسئله نرخ ”سربه‌سر“ مورد توجه قرار مى­گیرد. اگر شرکت به هزینه سرمایه دست نیابد، ارزش اوراق بهاءدار شرکت کاهش خواهد یافت. برعکس، اگر نرخ بازده شرکت از هزینه سرمایه بیشتر شود، ارزش بازار شرکت افزایش خواهد یافت. در این متن، ارزش بازار برابر است با مجموع ارزش‌هاى بازار اوراق بهادارى که آن شرکت منتشر ‌کرده‌است. چنین تعریفى از هزینه سرمایه را به‌ این‌صورت بیان مى‌کنند (لطفی، ۱۳۸۳): نرخ بازدهى که مانع تغییر ارزش سهام عادى شرکت گردد.

‌بر اساس تعریفى دیگر که از هزینه سرمایه داده مى‌شود، هزینه سرمایه با فرایند بودجه‌بندى سرمایه‌اى شرکت ارتباط پیدا مى‌کند. هزینه سرمایه به عنوان نرخ تنزیلى که براى ارزیابى و قضاوت ‌در مورد پروژه‌هاى مختلف ‌سرمایه‌گذاری به کار مى‌رود تعریف مى‌شود. اگر پروژه‌هایى مورد قبول شرکت قرار گیرند که نرخ‌هاى بازده آن ها از هزینه سرمایه شرکت بیشتر است، ارزش شرکت افزایش خواهد یافت. به همین نحو، اگر نرخ بازده پروژه‌هایى از هزینه سرمایه شرکت کمتر باشد، ارزش شرکت کاهش خواهد یافت. ‌بنابرین‏، کاربرد دیگر هزینه سرمایه ارزیابى پروژه‌هاى سرمایه‌اى است(کردستانی و مجدی، ۱۳۸۶).

همپتون می­گوید وجوهی که به وسیله شرکت کسب می­ شود بایددر جهت یک سرمایه ­گذاری بالقوه، بازده کافی برای تامین کنندگان این وجوه ایجاد کند. بازده مورد انتظار تامین کنندگان مالی یکسان نمی ­باشد در جایی که بستانکاران شرکت­ها دنبال یک نرخ ثابت و مطمین هستند، سهامدارن پذیرفته­- اند بازدهی که آن ها از شرکت دریافت ‌می‌کنند بسته به نحوه عمل شرکت متفاوت ‌می‌باشد. همچنین انتظارات سرمایه ­گذاران بسته به شرایط سیاسی، اقتصادی، بازده جاری بازار، ریسک بازار، کیفیت و نحوه مدیریت و تعداد دیگری از فاکتور­ها تغییر می­ کند (نوروش، عابدی، ۱۳۸۴).

کاون می­گوید انتظارات و سلیقه­های تامین کنندگان مختلف وجوه نقد باید توسط شرکت شناسایی شود که بتواند به نحو مطلوبی هزینه سرمایه خود را مدیریت کند. در واقع هزینه سرمایه عبارت است از حداقل نرخ بازدهی که واحد اقتصادی باید به دست آورد تا بازده مورد انتظار سرمایه گذاران تامین شود (همان منبع).

مایرز بیان می­دارد اگر نرخ بازده سرمایه ­گذاران یک شرکت از هزینه سرمایه­اش بیشتر باشد واین افزایش بازده بدون بالا رفتن درجه ریسک صورت گرفته باشد، نتیجه این خواهد بود که ثروت سهام‌داران افزایش خواهد یافت. به عبارت دیگر اگر شرکت هزینه سرمایه یا نرخ مورد انتظار سرمایه گذاران را برآورده نسازد، قیمت اوراق بهادار کاهش خواهد یافت.

تعاریف مختلفی از هزینه سرمایه وجود دارد:

هزینه سرمایه، نرخ تنزیل یا ارزش زمانی پول ‌می‌باشد که سرمایه ­گذاران از آن برای تبدیل ارزش فعلی آن ها استفاده ‌می‌کنند ‌به این معنا که هر دو گروه بستانکاران و سهام‌داران شرکت انتظار دارند در قبال متحمل شدن هزینه فرصت سرمایه گذاری وجوه خود و جبران ریسک آن بازده دریافت نمایند (کاپلاند و دیگران، ۲۰۰۰).

وستان هزینه سرمایه را اینگونه تعریف ‌می‌کنند:

هزینه سرمایه وهزینه هرکدام از اجزای آن، نمایانگر هزینه یا حداقل بازدهی مورد نیاز سرمایه ­گذاران است

(وستان، ۲۰۰۱). در تعریف دیگری از هزینه سرمایه از سیمکینز داریم:

هزینه سرمایه حداقل نرخ بازدهی است که شرکت باید به دست آورد تا بتواند هزینه های تأمین مالی خود را در بازار پوشش دهد(سیمکینز، ۲۰۰۰).

۲-۱-۲- میانگین موزون هزینه سرمایه