و نهایتاً یک منبع می‌بایست فاقد جانشین‌های مناسب باشد تا بتواند عاملی برای مزیت رقابتی محسوب گردد. بر اساس بحث رایت و همکارانش ( ۲۰۰۹) کسی می‌تواند به راحتی، شرکتی را به عنوان یک شرکت الگو و موفق بسازد و مطرح نماید که دارای افرادی با بالاترین توانایی‌ها و شایستگی‌ها باشند. در واقع این افراد سازمان می‌باشند که مزیت رقابتی پایدار سازمان را شکل داده‌اند. هر چند ممکن است شرکت های رقیب، با به کارگیری تکنولوژی های برتر، سطوح بالاتر عملکردی را نشان دهند،: اما چنانچه آن تکنولوژی توسط شرکت نیز خریداری و به کار گرفته شود، مجدداً منابع انسانی به عنوان مزیت رقابتی شرکت عمل خواهد نمود.

«تئوری مبتنی بر منابع شرکت»، واجد قابلیت های بالقوه فراوانی برای به کارگیری در حوزه مدیریت استراتژیک منابع انسانی می‌باشد و اخیراًً کانون توجه بسیاری از نظریات و پژوهش‌های این حوزه قرار گرفته است (وایت و مک‌ماهان، ۱۹۹۲). تمرکز تئوری بر تحلیل داخلی شرکت، مسیرهای بسیار مهمی را برای محققان SHRM گشوده است تا بتوانند شیوه هایی که شرکت‌ها می‌توانند تلاش نمایند تا از منابع انسانی خود به عنوان عاملی برای کسب مزیت رقابتی بهره‌ جویند را مطالعه و آزمون نمایند. ‌بنابرین‏ نظیر تجزیه و تحلیل مطلوبیت ارزش کارکنان (بودرو و برگر، ۲۰۰۰) و نیز رویکرد مک‌کلوی (۱۹۹۸) به شایستگی‌های متمایز شرکت، که ناشی از مهارت‌های اعضای سازمان است، این تئوری نیز چارچوبی را فراهم می‌آورد تا بتوان به منابع انسانی به عنوان ذخیره و مخزنی از مهارت‌ها نگریست که می‌تواند عاملی برای دست‌یابی به مزیت رقابتی پایدار باشد.

علاوه بر این در نگرشی استراتژیک، «رویکرد مبتنی بر منابع» چارچوبی را برای ارزیابی ذخیره منابع انسانی (از نظر مهارت‌ها و شایستگی‌ها) فراهم می‌آورد که آیا قادر است در جهت نیازها و اهداف استراتژیک سازمان رفتار نماید؟ و اجرای استراتژی سازمان را تسهیل نماید؟ نتیجه منطقی و مهمی که از رویکرد مبتنی بر منابع، می توان استنتاج نمود این است که “استراتژی‌ها به گونه‌ای جهانشمول قابلیت اجرا و به کارگیری اثربخش را ندارند و به اقتضای کیفیت منابع انسانی ضروری برای آن ها، به گونه‌ای متفاوت به اجرا درمی‌آیند” (Wright & McMahan, 1992).

۱-۱۳-۵-۲- دیدگاه رفتاری^[۵۴]

یکی از مدل‌های بنیادین و پرکاربرد در ادبیات مدیریت استراتژیک منابع انسانی، «رویکرد رفتاری» است (جکسون، شولر و ریورد، ۲۰۰۳). «رویکرد رفتاری» مبتنی بر «تئوری اقتضائی» است (فیشر، ۲۰۰۱). این تئوری (همان‌ طور که در شکل ۲-۲ مشاهده می‌شود) بر رفتارهای کارکنان به عنوان عامل میانجی بین «استراتژی‌ سازمان» و «عملکرد شرکت» تمرکز و تأکید می‌کند.

ویژگی های سازمان

اطلاعات نقش

اطلاعات نقش

رفتارهای نقش واقعی

اقدامات

HRM

رفتارهای نقش مورد نیاز

شکل ۱-۳: دیدگاه تئوری نقش برای درک اقدامات مدیریت منابع انسانی در سازمان

فرض اساسی این تئوری مبنی بر این است که هدف اقدامات گوناگون مدیریت منابع انسانی شکل دادن و کنترل نگرش‌ها و رفتارهای کارکنان است. نگرش‌ها و رفتارهای خاص کارکنان سازمان زمانی واجد اثربخشی مناسب است که بر اساس ویژگی‌های خاص سازمان، هماهنگ با استراتژی سازمان شکل بگیرند. ‌بنابرین‏ در حوزه مدیریت استراتژیک منابع انسانی، این تفاوت‌ها در رفتارهای نقش (که برای استراتژی سازمان ضروری می‌باشند)، نیازمند اقدامات و سیاست‌های متفاوت در مدیریت منابع انسانی برای شکل دادن و تقویت چنین رفتارهایی است.

بهترین مثال از رویکرد رفتاری مدل شولر و جکسون (۲۰۰۳) در همردیف‌سازی اقدامات مدیریت منابع انسانی با استراتژی رقابتی سازمان است (رایت و مک‌ماهان، ۱۹۹۲). این پژوهشگران از نوع شناسی پورتر (۱۹۸۰) از استراتژی های رقابتی، شامل استراتژیهای «نوآوری در محصول»، «ارتقاء کیفیت» و «کاهش هزینه ها»، برای توسعه مدل خویش استفاده نموده اند. ایشان معتقدند: “می‌بایست یک «منطق مناسب»^[۵۵] برای همردیفی و پیوند میان استراتژی‌های رقابتی با اقدامات مدیریت منابع انسانی وجود داشته باشد تا بتوان هم استراتژی‌ها و هم اقدامات را تحت شرایط خاص پیش‌بینی، مطالعه، تعدیل، و اصلاح نمود.” «منطق مناسبی» که ایشان به کار می‌برند این است که رفتارهای نقش کارکنان، ابزار اساسی در به کارگیری و اجرای استراتژی رقابتی است. این رفتارهای نقش می‌تواند تحت شرایط گوناگونی متفاوت باشد (نظیر رفتارهای تکراری و روتین در برابر رفتارهای نوآورانه، ریسک‌پذیرری پائین در برابر ریسک‌پذیری بالا، منعطف و غیر منعطف در برابر تغییر).

بنابر نظر این نویسندگان، استراتژی «نوآوری در محصول» در میان تمام انواع رفتارها، نیازمند یک رفتار نوآورانه با رویکردی بلند مدت، سطح بالایی از رفتارهای مبتنی بر همکاری، درجه متوسطی از توجه به کیفیت، میزان متوسطی اهمیت به کمیت، و درجه بیشتری از ریسک‌پذیری می‌باشد. در مقابل رفتارهایی می‌تواند برای استراتژی «کاهش هزینه» مناسب باشند که نیازمند شیوه هایی روتین و کاملاً تعریف شده، رویکردی کوتاه‌مدت، فعالیت‌های مستقل و خود گردان، توجه زیاد به کمیت، میزان متوسطی اهمیت به کیفیت، و نهایتاً ریسک‌پذیری اندک باشند.

علاوه بر این جنبه دیگری از مدل شولر و جکسون (۲۰۰۳) بر نیاز به تناسب و هماهنگی میان گزینه‌های فراوانی از اقدامات مدیریت منابع انسانی تأکید می‌کند. بنابر نظر این محققان، اقدامات مدیریت منابع انسانی می‌تواند به عنوان «فهرستی انتخابی»^[۵۶] از گزینه‌ها برای مدیران منابع انسانی تلقی گردد که می‌بایست اقدامات مناسب را از میان آن به گونه ای انتخاب نمایند که به اقتضای شرایط سازمانی خود اولاً رفتارهای نقشی با اثربخشی بالا را در جهت استراتژی سازمان شکل و توسعه دهد و ثانیاًً هماهنگی و تناسب لازم میان هر کدام از اقدامات منابع انسانی با سایر اقدامات را ایجاد نماید.

(‌به این مدل به طور مفصل در انتهای این فصل اشاره خواهد شد)

۲-۶-۱۱- نظریه گشتالت و شناخت گرایی

گونه‌ای دیگر از تبیین خلاقیت این است که، تفکر خلاق بازسازی گشتالت^[۹۵]‌ها یا الگوهایی است که از نظر ساختاری^[۹۶] ناقص هستند. تفکر خلاق معمولاً با وضعیتی مسأله دار شروع می‌شود که جنبه‌ای ناتمام است. شخص این مشکل را به عنوان یک کل در نظر می‌گیرد، سپس پویایی^[۹۷] خود مسأله نیروها و تنش‌های درون آن، خطوط فشار مشابهی را در ذهن به وجود می‌آورند. با دنبال کردن این خطوط فشار، راه حلی پیدا می‌کند که هماهنگی کل را به آن باز می‌گرداند. وی از طریق این فرایند، نوعی اشتیاق ذاتی یعنی گرفتن الگویی کلی و با گردانیدن نظم به آن را ارضاء می‌کند (فلدهوسن^[۹۸]، ۱۹۹۵). طبق نظریه شناختی، خلاقیت به عنوان یک روش تازه در حل مسائل جدید است، حل مسائلی که شخص برای آن جواب مشخص ندارد، یعنی قبلاً راه انجام آن را یاد نگرفته است. تأکید شناخت گرایی بر استفاده از تجربه های قبلی در یادگیری است در حالی که نظریه گشتالت آن را به طور کامل رد می‌کند. وایزبرگ^[۹۹] (۱۹۹۳) معتقد است خلاقیت همان افکاری است که ما هر روز از آن استفاده می‌کنیم. ما به راحتی می‌توانیم با بهره گرفتن از روش قدیمی‌چیز تازه ای تولید کنیم. شناخت گرایان و گشتالتی ها، فرایند تفکر خلاق را بر مبنای کل گرایی توصیف می‌کنند، در حالی که کل، تنهاوسیله ای برای تحقق خلاقیت می‌باشد. معمولاً درک کل موجب تفکر خلاق نمی‌شود، زیرا تفکر در نتیجه شناخت روابط در ارتباط با کل ایجاد می‌شود. به علاوه در بیشتر اوقات نیز بدون آنکه هنوز فرد، کل مسأله را در نظر داشته باشید موفق به تفکر خلاق با فرضیه‌ها و حدس‌های هوشمندانه ای می‌شود (حسینی، ۱۳۷۸) به طور خلاصه، نظریه گشتالت، آن نوع تفکر خلاق که فرد را وادار به پرسش سؤال‌های بکر می‌کند، تبیین نمی‌کند (فلدهوسن، ۱۹۹۵).

۲-۶-۱۲- دیدگاه گیلفورد نسبت به خلاقیت

به نظر گیلفورد (۱۹۸۷)، تفکر واگرا ویژگی مهم آفرینندگی است. در این نوع تفکر جواب قطعی وجود ندارد و تعداد زیادی جواب احتمالی ممکن است موجود باشدکه از نظر منطقی هر یک از آن ها درست است. گیلفورد برای تفکر واگرا ۸ عامل را ذکر می‌کند که عبارتند از:

1. 1. سیالی کلام^[۱۰۰] که توانایی تولید واژه هایی است که نیازهای نمادین معینی را بر طرف می‌سازد. برای اندازه گیری آن از شخص خواسته می‌شود فهرستی از واژه ها را با پیشوندهای معینی ارائه دهد.

1. 1. ایده پروری^[۱۰۱] که توانایی فراخوانی ایده های بسیار، در موقعیت‌های رها از محدودیت هاست و کیفیت پاسخ اهمیتی ندارد. برای سنجش این عامل از فرد خواسته می‌شود. فهرستی از کاربردهای یک شیء معمولی مانند آجر و روزنامه را ارائه می‌دهد.

1. 1. انعطاف پذیری خود جوش معنایی^[۱۰۲] که توانایی تولید ایده های گوناگونی است که شخص آزادی انجام آن را دارد. این توانایی را می‌توان ‌به این صورت سنجید که شخص بخواهند فهرستی از کاربردهای شیء معمولی را اریه می‌دهد، امًا این کاربرد ها، بر اساس تعداد موارد کاربرد‌های پیشنهادی محاسبه می‌شود.

1. 1. انعطاف پذیری خود جوش تصاویر^[۱۰۳]، با توانایی فهم تغییرات سریع، از نگاره‌های دیداری که قابل درک هستند تشکیل شده است.

1. 1. تداعی پروری^[۱۰۴] یعنی توانایی تولید واژه ها از حوزه یک معنی محوری، برای اندازه گیری این استعداد از فرد می‌خواهند تا فهرستی از مترادف‌های واژه معینی را فراهم سازد.

1. 1. تعبیر پروری^[۱۰۵]، توانایی نادیده گرفتن شکل مجموعه ای از خطوط، جهت دیدن شکل خطوطی دیگر است. مثل پیدا کردن چهره هایی که خطوط آن ها به عنوان بخشی از اشیاء بزرگتر، از این نظر پنهان شده‌اند.

1. 1. سیالی سازگاری نمادین^[۱۰۶] یعنی توانایی ساختار جدید موقعیت و یا مسأله، وقتی شخص با موضوعی نمادین سرو کار دارد. برای سنجش این توانایی از شخص خواسته می‌شود با برداشتن تعداد معینی از چوب‌های کبریت که مربع یا مثلث‌هایی را تشکیل می‌دهند، تعداد معینی مربع یا مثلث باقی می‌گذارد.

1. ابتکار که توانایی ارائه پاسخ‌های غیر معمول، دور از ذهن یا زیرکانه است.

۲-۶-۱۳- کوشلر^[۱۰۷]

کتاب آرتور کوشلر (۱۹۶۴) به نام «کنش آفرینش^[۱۰۸]» جاه طلبانه ترین تلاش است که تا کنون برای جمع‌ آوری یافته های علوم مختلف و شهر ساختن آن ها در نظریه های متعددی از خلاقیت انجام است وی در کتاب خود بر آن است که نظریه خود را ‌در مورد ماهیت خلاقیت به صورتی که در شوخ طبعی و عملی ابراز می‌شود، تألیف کند و آخرین نتایج روان شناسی فیزیولوژیک، عصب شناسی، ژنتیک و برخی علوم دیگر را در آن منظور کند. ایده اصلی او این است که تمامی‌فرایند‌های خلاق الگوی مشترکی دارند که وی آن را ارتباط دو وجهی^[۱۰۹] می‌نامد و آن پیونددادن سطوح تجربه های بی ارتباط قلبی با مبنای داوری است. فرد موقع تفکر خلاق همزمان، به بیش از یک زمینه تجربی می‌اندیشد؛ حال آنکه در تفکر معمولی، راه هایی را دنبال می‌کند که تداعی آن ها گذشته را در بر می‌گیرد. (نلر، به نقل از مسدود، ۱۳۸۰). بنابر نظر کوشلر هر الگویی از اندیشه و یا رفتار توسط مجموعه ای از قواعد^[۱۱۰] (یا رمز^[۱۱۱]) کنترل می‌شود که یا ذاتی هستند و یا آموخته شده اند. در عین حال، این الگو دارای انعطاف پذیری معینی است تا بتواند به طور گزینشی، گستره ای از شرایط محیط، واکنش نشان دهد. (کفایت، ۱۳۷۴). نتیجه ای که از این مباحث به دست می‌آید این است که با وجود نبودن نظریه ای قطعی در زمینه خلاقیت، باید با بنش ناشی از نظریه هایی موجود راه حلی پیدا کنیم. برای تبیین متافیزیکی وگهانی خلاقیت ممکن است از فیلسوفان نظریه ی تکاملی مثل وایت، برای تبیین نقش ناخودآگاه در خلاقیت از فروید، برای آگاهی از این که خلاقیت تا چه اندازه پاسخی به محیط خارج ما است از نظریه اسکاکتل استفاده می‌کنیم. بهترین تلاش تا زمان حال ‌در مورد خلاقیت در کل شخصیت را راجرز انجام داده است. در مجموع خلاقیت از شیوه های فرزند پروری والدین، ایجاد امکانات محیطی و نوع آموزش‌ها و میزان پذیرش آن توسط آموزش و پرورش رسمی‌ایجاد می‌شود.

۲-۷- فرایند خلاقیت

درباره اینکه برای شکل گیری فکر خلاق یا رفتار خلاقانه چه مراحلی باید طی شود نظرات ودیدگاه‌های مختلفی وجود دارد که در اینجا به چند مورد از آن ها اشاره خواهیم کرد.سلوی^[۱۱۲](۲۰۰۷) وگریورز^[۱۱۳]و نکا^[۱۱۴] (۲۰۰۳) از جمله نخستین نظریه پردازانی هستند که خلاقیت را به صورت فرآیندی چند مرحله ای تشریح کردند. آن‌ ها معتقدند که شکل گیری تفکر خلاق شامل چهار مرحله دارد:

1. 1. آمادگی^[۱۱۵]

1. 1. نهفتگی^[۱۱۶]

1. 1. اشراق ^[۱۱۷]

1. اثبات^[۱۱۸]

۲-۷-۱- مرحله آمادگی

برای ارائه یک نظریه تازه یا یک اثر هنری لازم است بر مقدمات کار مسلط بود و از یک نوع آمادگی کلی در زمینه‌های مختلف برخوردار شد. علاوه بر این آمادگی عمومی، یک نوع آمادگی خاص نیز ضرورت دارد. منظور از این آمادگی، بررسی و جستجو، مطالعه و جمع‌ آوری مدارک درباره موضوع مورد نظر است. یکی از روش‌های مفید در این زمینه مطالعه عقاید و نظریه های دیگران درباره آن موضوع است.

۲-۷-۲- مرحله نهفتگی (تکوین)

ب – اهمیت و ضرورت پژوهش:

در سال های نخست استفاده از هواپیما، فقدان قوانین و مقررات یکسان در سطح بین‌المللی در خصوص حمل و نقل هوایی مورد توجه کشورهای بین‌المللی قرار گرفت که مشکلات فراوانی در این زمینه ایجاد گردید، زیرا کشورهای مختلف، هرکدام قوانین مربوط به خود را داشتند که این مسئله سبب سرگردانی مسافران می شد، این امر زمانی اهمیت دوچندانی یافت که مسافری مجبور بود تا در پرواز خود از کشور مبداء به کشور مقصد، از کشور ثالثی عبور نماید و در آن کشور فرود بیاید و یا اینکه مسافری در یک پرواز هوایی دچار سانحه می شد، در این صورت در خصوص قانون حاکم بر این دعوی اختلاف نظر به وجود می‌آمد که آیا قوانین و مقررات کشور مبداء باید به مرحله اجرا گذاشته شود و یا کشور مقصد و یا کشوری که مسافر از آن عبور کرده باید اجرایی شود؟

امروزه نظر به پیشرفت و گستردگی جوامع بشری و سرعت در حمل و نقل کالا و مسافر، وجود قوانینی مقنن که به استفاده کنندگان از صنعت هوایی نسبت به رعایت حقوقشان اطمینان می‌دهد، اهمیت دوچندان یافته است. کنوانسیون ورشو در سال ۱۹۲۹ و پروتکل های آن، موافقت نامه مونترال، کنوانسیون گوادالاخارا در سال ۱۹۶۱ و کنوانسیون مونترال در سال ۱۹۹۹ هرکدام اسناد حاکم بر حقوق حمل و نقل بین الملل هوایی را مورد بررسی قرار دادند. اگرچه سال های قبل با تنظیم این معاهدات تا حدی اطمینان خاطر در این زمینه با یکسان سازی هرچه بیشتر قوانین، ایجاد شده بود اما امروزه واقعیت امر توانمندی این قوانین در جهت تامین حقوق مادی و معنوی افراد است، البته نباید این امر را دور از ذهن انگاشت که قوانین، هرچند متقن و تامین کننده حقوق افراد باشند اما بدون عزم کشورها به عنوان تابعان حقوق بین الملل، نمی توان به تضمین حقوق افراد و از طریق صرف تنها وجود این قوانین چشم داشت. در این جاست که لازم است میزان پایبندی کشورها ‌به این قواعد بین‌المللی که با جان و مال اشخاص مرتبط هستند، مورد توجه قرار گیرد و توام با آن از طریق اطلاع رسانی نسبت به بایدهایی که شرکت های حمل و نقل هوایی باید مد نظر داشته باشند، مشخص شود و حد و حدود استفاده کنندگان از صنعت هوایی در زمینه حقوق مادی و معنویشان که در خلال استفاده از این صنعت مورد تعرض قرار می‌گیرد، کجاست؟

ج- مرور ادبیات و سوابق:

در رابطه با موضوع مورد بحث، کتب و مقالات مختلفی نوشته شده که به عنوان مثال می توان با مراجعه به برخی از کتب معتبر داخلی مانند، حقوق بین الملل هوایی آقای دکتر منصور جباری که در آن به مسائل مربوط به انعقاد قراردادهای حمل و نقل در ایران و حوزه بین الملل و توضیح درباره کنوانسیون های بین‌المللی مانند، ورشو و پروتکل های آن و کنوانسیون گوادالاخارا که به عامل حمل و نقل مربوط است و کنوانسیون مونترال که به یکپارچه سازی مقررات حمل و نقل مربوط است، پرداخته است و همچنین کتاب حقوق مسافران هواپیما که توسط آقایان علی اکبر گلرو و سید علی خزایی به رشته تحریر درآمده است و مطالعه برخی از مقالات معتبر داخلی نظیر قانون قابل اجرا در حمل و نقل هوایی (بررسی سوانح هوایی فکور) چاپ شده در مجله پژوهش های حقوقی، شماره نهم در سال ۱۳۸۵ و مقاله مربوط به جبران خسارت روحی و روانی در حمل و نقل هوایی، نوشته آقای منصور جباری، چاپ شده در مجله تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی و مانند آن و مطالعه منابع انگلیسی مقالات خارجی موجود به انجام این تحقیق پرداخته و نظر به ریسک بالای خسارت های هوایی و مسئولیت هایی که شرکت های هواپیمایی از این منظر متحمل می‌شوند، پوشش های بیمه ای هوایی در راستای جبران خسارت استفاده کنندگان از این وسیله سریع حمل و نقلی از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود، اما با توجه به عدم رشد این نوع از بیمه ها در ایران به موازات نمونه های جهانی آن، آشنایی با مقررات صنعت هوایی چه در ایران و چه در عرصه بین الملل، امری لازم به نظر می‌رسد. مسئله ای که در مقالات علمی و کتب حقوقی داخلی کمتر به آن پرداخته شده و امید است با این نوشتار گامی در این مسیر برداشته شود.

د – جنبه جدیدبودن ونوآوری در تحقیق:

با عنایت به بررسی های انجام شده در حوزه کتابخانه ها، مراکز تحقیقاتی و مرکز پژوهش دانشگاه مربوطه و مجله های معتبر علمی در داخل کشور و نیز جستجوهای اینترنتی محقق و مشاوره در این زمینه با اساتید فرهیخته این حوزه از جمله جناب آقای دکتر محمد جواد جعفری و استاد راهنما جناب آقای دکتر حاتمی، هیچ گونه اطلاعاتی مبنی بر سابقه انجام چنین تحقیق وجود ندارد.

ه- اهداف مشخص تحقیق (شامل اهداف آرمانی، کلی، اهداف ویژه و کاربردی):

اگرچه صنعت هوایی در ایران یکی از سریع ترین وسایل حمل و نقل به شمارمی‌رود، اما سیر حوادث و سوانح این بخش، همچنین نارسایی‌هایی که نتایج آن زیان‌های بعضاً هنگفتی را متوجه استفاده‌ کنندگان از این صنعت می‌کند این ذهنیت را ایجاد نموده استکه با وجود فاصله صنعت هوایی ایران از استانداردهای بین‌المللی،حقوق مادی و معنویاشخاص استفاده کننده از خطوط هوایی ایران نیز از استانداردهای بین‌المللی در حال فاصله گرفتن هستند.

درمانگران متعددی که اساساً ارزش زیادی برای نظریه ای که بر طبق آن کار کنند، قائل نیستند یا حدقل اغلب نظریه شان بر این ایده که کمک به تغییر خانواده ها به وسیله وارد شدن در تعاملات نزدیک با آن ها امکان پذیر است، محدود می شود از اصطلاح «تجربی» استفاده کرده‌اند.

کارلروتیاکر^[۳۲] و والتر کمپلر و سایتراز شناخته شده ترین پیشگامان این نوع درمان هستند. «مواجه هستی گرایانه» محور این نوع درمان است (کمپلر ۱۹۸۱، ویتاکر ۱۹۷۵)

درمانگر باید شخصی صادق ‌باشد تا اثر شخصی اش روی خانواده حرکتی در درمان ایجاد کند. آن یزی که درمان می شود بینش نیست، بلکه این است که مراجع در فرایند درمان چه چیزی را تجربه می‌کند که باعث تغییر او می شود. تأکید زیاد روی حال و تدارک تجارب جدید در جلسات می‌باشد (بارکر، ۱۳۷۵)

۲-۱۸- نظریه ساتیر:

شاید ویرجیناساتیر که از پیشگامان خانواده درمانی استکسی باشد که بیشترین تأکلید روی ارتباط احساسات دارد. او متذکر شده است که همه زوجین نیازهای عاطفی متنوعی دارند؛ نیازهایی که امیدوارند از طریق ازدواج برآورده شود (سایتر۱۹۸۳) او در درمان از ایده های روان تحلیل گری استفاده می کرد و همچنین روی ارتباط بسیار تأکید می ورزید.

۲-۱۹- نظریه رفتاری-شناختی

خانواده درمانگران رفتای و شناختی-رفتاری اعتقاد دارند که خانواده ها و زوجها صرفاً تحت تأثیر محیط های خود هستند. الگوهای رفتاری آموختنی است. ‌بنابرین‏ رفتارهایی با کارکرد بد را می توان با رفتارهای سازگارانه تر جا به جا کرد. خانواده درمانگران کار را در بررسی الگوهای رفتار خانواده تا تعیین واقعه که بنظر رفتارهای مشکل آفرین را کنترل می‌کند آغاز می‌کنند. درمانگران شناختی-رفتاری فراتر از تمرکز صرف بر افکار، اعمال قابل مشاهده را می نگرند، آنان به کلماتی که افراد به خود و دیگران می‌گویند توجه دارند.

۲-۲۰- خانواده درمانی راهبردی

عناصر خانواده درمانی راهبردی

ریشه این نوع درمان در خانواده درمانی میلتون اریکسون است (هی لی ۱۹۶۷) که تفاوتهایی با رویکرد اولیه دارد اما دارای ویژگی‌های اصلی مشترکی است. اولین مرحله مسئولیتی است که درمانگر برای برنامه ریزی یک استراتژی برای حل مشکل بعهده می‌گیرد (هی لی ۱۹۶۳) هررا وویکلند۱۹۷۹، مونتالو و هی هی۱۹۷۳، پالازولی و دیگران ۱۹۷۸، پاپ ۱۹۸۳، رابیکن ۱۹۷۷، والتزلاویک، ویکلند و ؟؟ ۱۹۷۴) درمانگر اهداف روشنی که شامل شیوه های حل مشکل است، تنظیم می‌کند. تأکید روی یک شیوه به کارگیری برای همه مراجعین نیست بلکه طراحی یک استراتژی برای حل هر مشکل خاص است.

‌یک‌دسته از اهداف خانواده درمانی راهبردی کمک به افراد برای گذشتن از مراحل بحرانی به مرحله بعدی زندگی خانوادگی است، این مراحل از دیدگاه هی لی عبارتنداز:۱- مرحله خواستگاری ۲-مرحله ازدواج ۳-تولد کودک و رفتار کودک ۴-میانه ازدواج ۵-ترک والدین توسط بچه ها ۶-بازنشستگی و کهنسالی. توجه خاصی در این مراحل به وهله ای است که افراد جوان خانواده را ترک می‌کنند (جی هی لی، ۱۹۸۴). آسیب های شدید (اسکیزوفرنی، اعتیاد و ……..) اغلب در این مرحله اتفاق می افتد.

رویکرد راهبردی بر روی قیاس به شیوه ای که ‌در مورد مشکل، نظریه پردازی کتب، تأکید دارد. فرض بر این است که علائم در یک بچه یا بزرگسال شیوه ایست که او با دیگری ارتباط برقرار می‌کند. ‌در مورد مراجع مردی که افسرده است و نمی تواند کار کند، ممکن است این فرض مطرح باشد که این شیوه ایست که مرد و همسرش (و یا مادر، پدر، بچه ها و دیگران) باهم ‌در مورد موضوعات خاصی گفتگو می‌کنند، اعم از اینکه همسر به شوهر یا کار او بها دهد، یا شوهر آنچه را که همسر یا مادرش می‌خواهد انجام دهد.

توجه در درمان معمولاً روی تغییر مقیاس ها و استعاره هاست. به ‌عنوان مثال، اریکسون،‌ قیاس بیمار را با بیان داستانی که شبیه مشکل مراجع است، تغییر می‌دهد. (هی لی ۱۹۶۷)

هدف درمان مقدمتاً جلوگیری از تکرار روند اختلال، معرفی پیچیدگی های زیاد و شقوق دیگر است. برای حصول اهداف، درمان در گام‌هایی طراحی می شود. هر مشکل معرفی شده حداقل شامل ۲ یا ۳ نفر می شود. درمانگر تصمیم می‌گیرد که چه کسی در مشکل فعلی درگیر است و چگونه.

بعد درمانگر مداخلاتی که می‌تواند در روی نظام خانواده دهد تا مشکل فعلی رفع شود، تصمیم می‌گیرد. معمولاً تغییرات در مراحلی طرح ریزی می شود که تغییر در یک موقعیت از روابط به تغییرات دیگری منجر، که خوب موجب تغییر روابط شده تا وقتی که کل موقعیت تغییر پیدا کند. مداخلات برای درگیر کردن اعضاء خانواده با یکدیگر و یا از قید رها کردن اعضاء خانواده از یکدیگر طراحی می شود.

Halc Joy یابنده ی خانواده درمانی راهبردی در آغاز یکی از اعضاء گروه Bateson مترجم اهای هیپونویسم های Mihon Erickson یک همکار در Philadelfphia بابنده ساختار خانواده درمانی و بعداً به عنوان همکار یابنده با Cloe Madanes در سازمان خانواده درمانی Wayhington بود. موضوع اصلی و مهم از خانواده درمانی است که خانواده ها ‌در مورد تغییرات ناهماهنگ هستند و معمولاً به خاطر اینکه مشکلات خانواده بعضی از عوامل مهم بین فردی برای بعضی از اعضای خانواده ها انجام می‌دهند. و ‌بنابرین‏ درمان گران باید به طور محتاطانه دستورالعمل های خاص را طراحی کنند. این ناهماهنگی یا مقاومت ها را مشخص کنند. ‌بنابرین‏ به خانواده ها کمک می‌کنند تا مشکلات موجود خود را حل کنند در حالی که برای خانواده یک فرصت را فراهم کردند تا با مشکلات بین فردی پیچیده سیستم که طراحی شده است تا حل شود. دست و پنجه نرم ند. برای مثال بدرفتاری یک پسرِ پدر ممکن است پدر را از افسردگی و نگرانی بیرون بیاورد. کنترل بدرفتاری، به پدر یک تمرکزی برای توجهاتش می‌دهد. تا حدی نقش نگهداری پر از غرق شدن در افسردگی را ایجاد می‌کند. در این نمونه، از هر دو والدین تقاضا شده است تا زمان‌های مخصوصی خود را با همدیگر بگذرانند. برنامه ریزی کنند که چطور پسر خود را کنترل کنند و به احتیاجات پدر برای حمایت کردن و احتیاجات پسر برای امنیت و ساختار توجه کنند.

۲-۲۱- ویژگی‌های رویکرد راهبرد نگر و سیستمی

۱- تأکید از گذشته به اینجا و اکنون.

۲- به جای تحلیل پویه های درونی هر فرد به تحلیل الگوهای تکراری تعامل و تبادل پیام(تسلسل) می پردازند.

۳- به جای توجه به آسیب روانی در یک یا دو عضو خانواده به درک نحوه تکوین یک الگوی ارتباطی ناکارآمد توجه می شود.

۴- حالت دوری مشاجرات: « من غر می زنم چون تو به حرفهای من گوش نمی دهی»؛ نه، مامان قضیه طور دیگری است من به حرفهای تو گوش نمی دهم، چون تو غر می زنی» تمرکز دارند.

۵- در این رویکردها به جای سئوال از چرا، به سئوال چه چیز توجه می شود- یعنی فرایند جاری بین افراد و نحوه تعامل، تعریف و بازگویی روابط از دید همان اشخاص.

۶- کوشش برای تعیین علت و معلول امری بیهوده است. مثلا مادر علت رفتار دختر و او هم علت رفتار مادر نیست، بلکه هر دو در یک نظام منتشر و انعکاسی گرفتار شده اند.

۷- اعتقاد به اینکه تغییر در فرد یا خانواده به دنبال فروپاشی قواعد به وجود می‌آید.

۸- بازگویی مشکلات انسان در قالب مشکلات تعاملی و موقعیتی.

۲-۲۲- خانواده درمانی سیستمی میلان

البته جای نظر است زیرا مراد از مراعات چنانچه جمع کثیری بدان تصریح کرده‌اند نگهبانی کردن از مال با نگاه کردن است.^[۱۶۹] ‌بنابرین‏ اگر مالک به خواب رود یا غیبت یا غفلت کند حرز زایل می‌گردد. پس نمی توان با غایب شدن مالک از مال حکم به مراعات کرد.

جمعی از فقهای عامه نیز مراعات با نگاه کردن را برای صدق حرز کافی دانسته اند و گفته اند که اگر از مراعات غفلت شود و مال به سرقت رود مجازات دزد قطع دست نیست. زیرا اومال را از حرز ندز دیده است نیز گفته اند که اماکن عمومی چون گرمابه در صورت بودن نگهبان و حافظ حرز است.

برخی هم گفته اند که بر سارق گرمابه قطع دست نیست.هر چند نگهبانان موجود باشد زیرا حفظ آنچه در گرمابه است برای حافظ مقدور نیست.

بند نهم: تناسب حرز با مال :

یکی از مهمترین مباحث بحث سرقت تناسب حرز با مال است و پاسخ ‌به این سوال که آیا حرز هر مالی می‌تواند حرز برای بقیه ی اموال نیز باشد بسیار مهم است، زیرا تنها زمانی حد ‌در مورد سارق اقامه می شود که شخص از حرز سرقت کرده باشد در میان مذاهب اسلامی تنها در فقه احناف ‌در مورد حرز دو نظر وجود دارد: حرز المثل و حرز نوعی

حرز المثل:

گروهی از جمله طحاوی، معتقدند حرز هر چیزی بر اساس عرف و عادات تعیین می‌گردد و حرز هر شی باید متناسب با آن باشد مثلا اصطبل حرز اسب است و گاو صندوق حرز طلا و جواهرات است.

و اصطبل نمی تواند حرز برای جواهرات قرار گیرد.^[۱۷۰]

حرز نوعی:

گروهی دیگر مانند کرخی حرز را یک حقیقت نوعی می دانند ومعتقدند هر حرزی می‌تواند حرز برای بقیه ی اموال نیز قرار گیرد.^[۱۷۱]

فقهای شافعی^[۱۷۲] مالکی^[۱۷۳] و حنبلی^[۱۷۴] امامیه^[۱۷۵] معتقدند که حرز هر چیزی بر اساس عرف و عادات تعیین می‌گردد و معتقد بر حرز المثل هستند.

بند دهم: اشتراط سرقت در بلاد اسلامی

در میان مذاهب اسلامی احناف معتقدند برای اجرای حد بر سارق باید سرقت در سرزمین اسلامی اتفاق افتاده باشد و اگر سرقت در غیر حکومت اسلامی انجام شده باشد اگرجه هر دو طرف ما مسلمان باشند حدی اجرا نمی‌گردد؛ زیرا سرقت در مکانی اتفاق افتاده است که ولایتی برای امام در آنجا و قضاوت ایشان نیست.^[۱۷۶]

در اینجا این سوال مطرح می شود که در صورتی که در سرزمین اسلامی کسی از غیر مسلمان سرقت کند و یا غیر مسلمان از مسلمان سرقت نماید، حکم آن چیست؟

تمام مذاهب اسلامی معتقدند در صورت سرقت مسلمان از ذمی و ذمی از مسلمان حد بر آن ها جاری می شود؛ زیرا مال او محترم است.^[۱۷۷]

‌در مورد کافر حربی نظرات مذاهب مختلف است ابو حنیفه و محمد شیبانی عقیده دارند در صورت سرقت مال مسلمان و یا ذمی، حدی بر کافر حربی نیست؛ زیرا سرقت او با اعتقاد اباحه مال برایش بوده است و ملتزم به احکام اسلامی نیست.^[۱۷۸]

ابو یوسف معتقد به اجرای حد ‌در مورد کافر حربی است.^[۱۷۹]

نظر راجع در فقه شافعیه نیز همین است (قول ابو یوسف ) اما برخی از فقهای شافعی قائل به عدم قطع دست کافر حربی شده اند؛ زیرا سرقت او با اعتقاد اباحه مال صورت گرفته است.^[۱۸۰]

فقهای مالکی و حنبلی نیز قائلند ‌به این که دست کافر به سرقت مال مسلمان قطع می شود. ^[۱۸۱]

ظاهر کلام فقهای احناف و شافعی و صریح کلام فقهای مالکی و حنبلی گویای اجرای حد ‌در مورد سرقت مسلمان از کافر حربی می‌باشد.

در فقه امامیه آمده است در صورتی که مسلمان مال حربی را سرقت کند حدی ندارد؛ زیرا مال او محترم نیست و شخص به جهت سرقت مال کافر حربی تادیب می شود.^[۱۸۲]

در صورتی که مسلمان اقدام به سرقت خمر و یا خوکی که متعلق به ذمی است (اموال غیر محترم در نزد مسلمانان) نماید، در این مورد فقهای مذاهب اسلامی سه گروه شده اند:

در صورتی که مسلمان اقدام به سرقت خمر و یا خوکی که متعلق به ذمی است (اموال غیر محترم در نزد مسلمانان) نماید، در این مورد فقهای مذاهب اسلامی سه گروه شده اند:

گروه اول شامل فقهای احناف و مالکیه اند که معتقدند حدی بر مسلمان نیست ولی باید غرامت آن را، در صورت تلف، بپردازد.^[۱۸۳]

گروه دوم شامل فقهای شافعی، حنبلی، امامیه هستند که عقیده دارند نه حدی بر سرقت آن بر مسلمان مترتب می شود و نه ضمانی.

بند یازدهم:دولتی و وقفی نبودن مال:

یکی از شرایط حد سرقت این است که مال مسروق دارای مالک خصوصی باشد از این رو اگر مال دولتی و یا از اموال وقفی و مانند آن باشد حد منتفی خواهد بود بند شانزده ماده ۱۹۸ مقرر می‌دارد. «مال مسروق از اموال دولتی و وقف و مانند آن که مالک شخصی ندارد نباشد»^[۱۸۴]

در برخی از نظام های حقوقی سرقت این گونه اموال نه تنها موجب تخفیف مجازات سارق نمی شود بلکه باعث تشدید نیز می‌گردد. برعکس در حقوق اسلامی به نظر برخی از فقها سرقت اینگونه اموال که مالک شخصی ندارد موجب تخفیف مجازات سارق از حد به تعزیر می‌گردد.^[۱۸۵] مالک و ابن حزم بر خلاف شافعی و ابو حنیفه معتقدند که سرقت از بیت المال، با وجود شرایطش مستوجب حد خواهد بود.

بعضی از فقها معتقدند که چون از نظر فقه اسلامی در وقف خاص مال موقوفه در واقع به مالکیت موقوف علیه در می‌آید دزدیدن آن می‌تواند مستوجب حد گردد.^[۱۸۶]

از ظاهر بند فوق معلوم می شود که تفاوتی بین وقف عام و خاص وجود ندارد ‌بنابرین‏ سرقت از مال موقوفه (چه در وقف عام چه در وقف خاص) مستوجب حد نخواهد شد، مخصوصاً با توجه ‌به این که از نظر قانون ما، وقف عبارت است از:« حبس عین و تسبیل منافع» ‌بنابرین‏ قید «مالک شخصی ندارد». و با توجه به بند ۱۶قانون ما ‌در مورد هر دو نوع وقف عام و خاص مصداق پیدا می‌کند، به نظر برخی از فقها در صورت سرقت از بیت المالی که در اختیار حاکم جائر قرار دارد حد سرقت علیه سارق اجرا نخواهد شد و در صورت سرقت از بیت المالی که در اختیار امام عادل قرار دارد حد سارق قتل خواهد بود زیرا وی در چنین حالتی در حکم مفسد فی الارض می‌باشد.^[۱۸۷]

جمع بندی

دلیل اینکه برخی از شروط در برخی از مذاهب بیان نشده است.عدم اختصاص این شروط به بحث سرقت است.

اجرای حد سرقت کودک (تکرار سرقت) تنها در شان معصوم (ع) است. در تمام مذاهب اسلامی، قائل به شرط بودن حرز در حد سرقت شده اند.

در تمام مذاهب اسلامی حرز بنفسه و بغیره بیان شده است تنها در مذاهب امامیه این دو واژه استفاده نشده است.عموم مذاهب اسلامی قائل به تناسب حرز با مال شده اند، جز در فقه حنفی که دو نظر مطرح شده است، در فقه حنابله این شرط تشدید شده است در نظر ایشان علاوه بر اختلاف اموال و شهرها عدل و جور و ضعف و قوت حاکم نیز در تناسب حرز دخیل است.

در فقهای احناف سرقت از نزدیکان (ذی رحم محرم) حدی ندارد.

در میان مذاهب اسلامی احناف و مالکیه معتقدند در صورت باز کردن درب حرز از طرف سارق و یا نقب آن حرز باطل نمی شود

حد نصاب در نظر مذاهب اسلامی به جهت اختلاف روایات مختلف شده است.عموم مذاهب اسلامی، جز امامیه، قحط سالی را مصداقی از اضطرار معرفی نموده اند.